Μιά ορθόδοξη μαρτυρία στήν Γαλλία – Μέρος ΙΙΙ – Τελευταίο
Συνέντευξη μέ έναν Γάλλο ορθόδοξο Ιερέα [π. Πέτρο Deschamps]
Ενότητα Ορθοδοξίας
21. Ένα θέμα πού αντιμετωπίζουν οι ορθόδοξες Εκκλησίες είναι αυτό τής διαφορετικής εθνότητος καί γλώσσας τών πιστών, πού σέ κάποιες περιπτώσεις καταλήγει σέ εθνοφυλετισμό. Είναι ορατός ο κίνδυνος πολυδιάσπασης τής φωνής τής Εκκλησίας στήν Γαλλία όπου ζήτε; Ποιά είναι τά κυριώτερα ενοποιητικά στοιχεία γιά τούς Ορθοδόξους τής Ευρώπης;
Δυστυχώς, αυτός ο κίνδυνος υπάρχει πάντα, ακόμα κι άν ήταν πιό ορατός μετά τίς μεγάλες μεταναστεύσεις, ρωσικές αλλά καί ελληνικές, από τήν αρχή τού 20ού αι. Τήν εποχή εκείνη οι Ορθόδοξοι συγκεντρώνονταν ομαδικά στήν Εκκλησία τής πίστης τους, αλλά προπαντός σέ αυτήν πού τούς θύμιζε τίς γλώσσες τους, τίς οικογένειές τους, τίς χώρες τους καί τίς παραδόσεις τους πού δέν ήθελαν νά χάσουν. Από αντίδραση, κάποιοι Γάλλοι έγιναν Ορθόδοξοι χάρη στήν επαφή τους μέ τούς μετανάστες πού επιθυμούσαν νά μεταφέρουν τό ορθόδοξο μήνυμα στήν πατρίδα πού θά τούς δεχόταν- αισθάνθηκαν απομονωμένοι καί μερικές φορές μέ τήν σειρά τους ενεργούσαν εθνοφυλετικά, εξέπιπταν στόν εθνοφυλετισμό.
Είναι ένα ευαίσθητο σημείο πού δέν πρέπει νά αντιμετωπίζεται παρά μόνο μέσα στήν Εκκλησία, τό Σώμα τού Χριστού. Έχουμε στήν Ρουμανική μας Μητρόπολη έναν Ρουμάνο Μητροπολίτη, πού ζή στήν Γαλλία εδώ καί πολλά χρόνια, μιλάει τέλεια τά γαλλικά, καθώς εκτός από τίς θεολογικές σπουδές του στήν Ρουμανία, σπούδασε επίσης στό Ινστιτούτο τού Αγίου Σεργίου στό Παρίσι καί ήταν μοναχός σέ ένα Μοναστήρι στήν Γαλλία. Ο Σεβ. Μητροπολίτης Ιωσήφ είναι πολύ ιεραποστολικός, επικουρούμενος επίσης από τόν βοηθό του Επίσκοπο Μάρκο, Γάλλο πού μιλάει ρουμανικά αφού ήταν μοναχός σέ γαλλικό Μοναστήρι. Ο Μητροπολίτης μας προτρέπει τούς συμπατριώτες του Ρουμάνους, τήν πλειοψηφία τών πιστών πού είναι εγκατεστημένοι στήν Γαλλία, νά ενσωματωθούν τελώντας τίς ακολουθίες σιγά σιγά στά γαλλικά, γιατί διαφορετικά τά παιδιά τους καί τά εγγόνια τους πού έχουν γεννηθή στήν Γαλλία κινδυνεύουν νά μήν έλθουν πλέον στήν Εκκλησία. Κατά συνέπεια, ζητάει από τούς Ιερείς του νά τελούν τίς ακολουθίες κατά τό δυνατόν στά γαλλικά. Αλλά είναι προφανές ότι οι Ρουμάνοι, κυρίως οι νεοαφιχθέντες, πρέπει νά αισθάνωνται τίς ενορίες τους λίγο σάν τό σπίτι τους, ξαναβρίσκοντας μερικές φορές τήν γλώσσα τους καί τά παραδοσιακά τους τραγούδια, ιδιαίτερα κατά τήν διάρκεια τών ενοριακών τους εορτών. Αυτό εξάλλου είναι ένας εμπλουτισμός γιά τούς Γάλλους πιστούς. Τό πέρασμα στήν τοπική γλώσσα εξαρτάται επίσης από τήν παρουσία Γάλλων πιστών μέσα στις ρουμανικές Ενορίες.
Στήν ενορία μας – καί αυτό τό οφείλουμε στόν Θεό – έχουμε μιά γόνιμη συνεργασία. Τελούμε τίς ακολουθίες κυρίως στά γαλλικά μέ κάποιες δεήσεις ή κεντρικά σημεία (Πάτερ ημών, Πιστεύω) στά ρουμανικά. Κατά τήν διάρκεια τών βαπτίσεων, γάμων, κηδειών (όταν οι οικογένειες έρχονται από τό εξωτερικό) τελούμε τίς ακολουθίες στά ρουμανικά… ακόμα καί στά ελληνικά… Τό Πάσχα τό «Πάτερ ημών» διαβάστηκε σέ δέκα γλώσσες. Ήταν μιά ευλογημένη νύχτα Αναστάσεως μέ τόν ορθόδοξο λαό ενωμένο μέσα στό Σώμα τού Χριστού, πέρα από γλώσσες καί έθιμα.
Τό σημαντικότερο στοιχείο ενότητας γιά τούς Ορθοδόξους στήν Ευρώπη είναι χωρίς αμφιβολία η θεία Λειτουργία καί η επιστροφή στήν Αποστολική Παράδοση με τήν τήρηση μέσα στήν καρδιά τών αρχών τού αγίου Αποστόλου Παύλου: νά γίνουμε Γάλλοι μέ τούς Γάλλους μέ στόχο τήν Ορθόδοξη Ιεραποστολή στήν Γαλλία. Αλλά ο στόχος πού πρέπει νά πετύχουμε είναι ότι εν Χριστώ δέν υπάρχουν πλέον ούτε Γάλλοι ούτε Ρουμάνοι ούτε Έλληνες ούτε Ρώσοι, αλλά ο Χριστός είναι ζωντανός για όλους!!
Από εκκλησιολογική άποψη, ένα σπουδαίο καί μοναδικό γεγονός στήν Δυτική Ευρώπη είναι ότι υπάρχει στήν Γαλλία μιά Συνέλευση (σ.: πρόκειται γιά τήν Σύνοδο Ορθοδόξων Επισκόπων υπό τήν προεδρεία τού Μητροπολίτου Γαλλίας τού Οικουμενικού Πατριαρχείου) πού ενώνει όλους τούς ορθοδόξους Επισκόπους καί Μητροπολίτες οι οποίοι κατοικούν στήν χώρα μας. Ο καθένας από αυτούς παραμένει μέλος τής αγίας Συνόδου, από τήν οποία προέρχεται καί προεδρεύει καί εμψυχώνει τήν εκκλησιαστική ζωή τών κοινοτήτων τών μεταναστών στήν Γαλλία, πού κατάγονται από τήν δική του χώρα (διασπορά). Κάποιοι Μητροπολίτες, όπως ο Μητροπολίτης Ιωσήφ, ενθαρρύνουν επίσης τήν δημιουργία γαλλόφωνων Ενοριών, γαλλορουμανικών Ενοριών, οι οποίες μερικές φορές συγκεντρώνουν, όπως στήν Besancon γιά παράδειγμα, όλους τούς Ορθοδόξους τού τόπου καί όχι μόνον τούς Ρουμάνους καί Γάλλους πιστούς.
Νέοι
22. Πώς αντιμετωπίζετε τήν κατήχηση καί τήν χριστιανική διαπαιδαγώγηση τών νέων τής Ενορίας σας;
Προσπαθούμε νά έχουμε υπεύθυνα πρόσωπα πού κάνουν τήν κατήχηση στούς νέους σέ διαφορετικά επίπεδα. Αλλά τόν περισσότερο χρόνο η εκπαίδευση συμπληρώνεται στήν ορθόδοξη οικογένεια. Οι γιοί τού Διακόνου μας, γιά παράδειγμα, πηγαίνουν συχνά στό Μοναστήρι, κατ' αρχάς μέ τούς γονείς τους, τώρα μόνοι τους. Καί επιπλέον, ο Μητροπολίτης μας Ιωσήφ, βοηθούμενος από τόν Επίσκοπο Μάρκο καί από τούς Ιερείς, είναι θερμός ιεραπόστολος τών νέων. Έτσι, οι νέοι μας έχουν ένα μεγάλο προνόμιο, νά μπορούν νά βιώσουν τήν πίστη τους συμμετέχοντας μαζί του σέ διάφορες δραστηριότητες (συναντήσεις, κατασκηνώσεις καλοκαιρινές, προσκυνήματα κλπ.). Υπάρχει επίσης ο σύλλογος "Νήψις", πού απευθύνεται στούς νέους οι οποίοι φροντίζουν νά συντονίζουν τίς δραστηριότητες στούς νέους. Επίσης, ο σύλλογος "Άξιος", πού εμψυχώνεται από νέους, γιά φιλανθρωπικά έργα (ορφανά, αλληλοβοήθεια, νοσοκομεία κλπ.).
23. Εμφανίζεται στόν δυτικό κόσμο, κυρίως στήν Αμερική, αλλά σιγά-σιγά διαδίδεται καί σέ άλλες χώρες, μιά τάση τών νέων πού εκφράζεται μέ τήν φράση: «Θρησκεύω, αλλά δέν εκκλησιάζομαι», δηλαδή πιστεύω στόν Θεό, αλλά αρνούμαι τήν ορατή δομή τής θρησκείας. Έχετε αντιληφθή κάτι τέτοιο σέ γνωστούς νέους σας; Τό έχετε αντιμετωπίσει; Τί θά λέγατε, ως Ορθόδοξος Ιερέας, σέ έναν νέο πού θά σάς έλεγε κάτι τέτοιο;
Ναί, είναι σοβαρό! Πρέπει νά πούμε ότι σέ αυτόν τόν κόσμο τής απόλυτης καί συνεχούς διάσπασης (όπως ποτέ στό παρελθόν, μέ μέσα στήν διάθεση όλων), μέσα σέ αυτήν τήν κοινωνία πού δέν υποστηρίζει τήν ησυχία, τήν μοναξιά καί θά πρόσθετα πού μάς εκπαιδεύει νά παίρνουμε ένα άμεσο αποτέλεσμα – ένα μετρήσιμο κέρδος – οι ακολουθίες καί η λειτουργία δέν ανταποκρίνονται καθόλου στά κριτήρια τους.
Σέ αυτόν τόν καθ' υπερβολή ηδονιστικό κόσμο, όπου η «στιγμιαία» ευχαρίστηση είναι ο πρώτος στόχος, οι ασκητικές αξίες τής Εκκλησίας δέν ενθουσιάζουν τούς νέους. Αυτοί πού είναι πιστοί, προτιμούν νά ζούν σιωπηλά ή αλλιώς μέσα σέ ομάδες, (Ευαγγελικές ή άλλες), πού υιοθετούν τίς μουσικές τους καί τούς προσφέρουν ένα συναρπαστικό πεδίο δράσης πού ενεργοποιεί έναν στόχο πού εκτιμά ιδιαίτερα μιά νεότητα… κουρασμένη….!
Έχουμε μιά τεράστια υπευθυνότητα καί σ' αυτό μπροστά στόν Χριστό! Δέν έχουμε καμμία μαγική λύση. Πολύ συχνά – τό ομολογώ – «ικανοποιούμεθα» νά περιμένουμε στήν προσευχή… Όταν η δοκιμασία έρχεται, μερικές φορές συνδεδεμένη μέ μιά απλή κατάθλιψη προκαλούμενη από τό κενό αυτού τού τρόπου ζωής, τότε υποδεχόμαστε τόν νέο καί προσπαθούμε νά τόν κάνουμε νά έρθη στήν Εκκλησία, ίσως μέ τό νά τού πούμε νά έλθη στήν αρχή τουλάχιστον νά συμμετάσχη στόν Εσπερινό, νά ανάψη ένα κερί, νά εξομολογηθή. Γιατί η Εκκλησία μπορεί νά είναι μιά αληθινή προσωπική καί κοινοτική απάντηση στό υπαρξιακό κενό. Ο ιερομόναχος Σωφρόνιος, τής Μητρόπολης τής Λάρνακας, μού διηγήθηκε ότι αυτό τό φαινόμενο αρχίζει νά εδραιώνεται στήν Κύπρο, αλλά πρόσθεσε «τήν περίοδο τής Σαρακοστής ο σύνδεσμος μέ τό βάπτισμα είναι τόσο δυνατός, πού οι νέοι έρχονται καί εξομολογούνται!»
Όταν βαπτίζονται ναί… αλλά κι ακόμα, όταν δέν είναι ακόμα βαπτισμένοι, τότε θά έπρεπε νά είμαστε αληθινά πιό «εμπνευσμένοι". Προφανώς μέσα στήν Εκκλησία εξηγούμε στούς γονείς τήν σημασία τού βαπτίσματος, αλλά προπαντός τήν σημασία τού νά συμμετάσχη κανείς μετά τό βάπτισμα καί στήν ευχαριστιακή ζωή. Πρέπει νά προσθέσουμε όμως ότι κάποιοι νεαροί ενήλικες ψάχνουν νά βρούν τήν ησυχαστική ζωή μέσα στά Μοναστήρια πού είναι πιστά στήν Ορθόδοξη Παράδοση.
24. Τί θά μπορούσε νά ωφεληθή ένας Έλληνας Ορθόδοξος από τήν Ευρώπη;
Ίσως νά συναντήση άλλους νέους Ορθοδόξους, Ρουμάνους, Γάλλους ή Ρώσους.
Αλλά, επίσης, νά ανακαλύψη ότι, παρά τά λάθη καί τίς περιπλανήσεις, υπάρχουν νέοι μή Ορθόδοξοι, οι οποίοι είναι πειθαρχημένοι, πού σέβονται τούς κανόνες, τούς νόμους, τό κράτος καί οι οποίοι σπουδάζουν γιά νά έχουν ένα μέλλον καί νά δημιουργήσουν μιά οικογένεια.
25. Τί θά συμβουλεύατε έναν Έλληνα νέο πού θά ερχόταν νά σπουδάση στήν Γαλλία ή τήν Ελβετία;
Νά συνεχίση νά βιώνη τήν πίστη του σέ μία κοντινή Ορθόδοξη ενορία. Νά προσπαθή νά τήν βιώση, εάν είναι δυνατόν, σέ μιά ορθόδοξη ενορία όπου υπάρχουν Γάλλοι. Νά επωφεληθούν από τό άριστο επίπεδο σπουδών, ιδιαίτερα στούς επιστημονικούς τομείς, νά διακρίνη τί μπορεί νά τού προσφέρη η λογική συνεχίζοντας οπωσδήποτε νά συνεχίζη νά «φυλάττη» τήν καρδιά του. Νά προσπαθή επίσης νά ανοιχθή στόν κόσμο πού δέν είναι δικός του σέ ένα πνεύμα σπουδών, ακρόασης καί σεβασμού, μελετώντας τήν γλώσσα καί προπαντός τήν ιστορία τής χώρας πού τόν υποδέχεται, γιά νά καταλάβη τά λάθη, αλλά επίσης καί τίς επιτυχίες.
Τρόπος ζωής στήν Ευρώπη
26. Νομίζω ότι θά ενδιέφερε νά μάς πήτε γιά τίς συνθήκες διαβίωσής σας, διότι πλανάται η εντύπωση ότι οι Ευρωπαίοι ζούν στήν χλιδή καί τήν σπατάλη.
Κάποιοι ναί, αλλά στήν Γαλλία υπάρχουν εκατομμύρια φτωχών ανθρώπων πού ζούν μετρημένα. Η Κύπρος, αλλά επίσης καί η Ελλάδα, όπως είμαστε σέ θέση νά γνωρίζουμε, υφίστανται ακριβώς τίς ίδιες αποκλίσεις μέ εμάς. Υπάρχουν καί θά υπάρχουν πάντα πρόσωπα πού σπαταλούν μέ μιά νοοτροπία εγωιστική, τόν εγωϊσμό ο οποίος είναι ένα από τά κύρια πάθη πού προσπαθούμε όλοι νά πολεμήσουμε. Στήν Εκκλησία μας, αλλά γενικά καί σέ άλλες Εκκλησίες, υπάρχουν άνθρωποι πού αγωνίζονται νά εφαρμόσουν τίς εντολές τού Χριστού, προσπαθώντας νά ζούν καί νά μοιράζωνται τά υλικά αγαθά όσο τό δυνατόν καλύτερα, χωρίς νά είναι υποδουλωμένοι σ' αυτά καί αποφεύγοντας τήν σπατάλη. Η εμπειρία τής χριστιανικής κοινοτικής ζωής είναι ασφαλώς μία από τίς καλύτερες θεραπείες γιά τήν ίαση τού εγωκεντρισμού καί τής πλεονεξίας.
Ελλάδα
27. Επίσης θά θέλαμε νά ακούσουμε τήν γνώμη τών Ευρωπαίων, όπως τήν ακούτε στίς καθημερινές σας συναναστροφές, γιά τήν Ελλάδα, πρίν καί μετά τήν οικονομική κρίση.
Μέσα σέ άθεα καί καλλιεργημένα περιβάλλοντα, η Ελλάδα ήταν καί παραμένει η χώρα τής φωτισμένης Αρχαιότητας, λίκνο τού ευρωπαϊκού πολιτισμού. Στήν Γαλλία, από τήν εποχή τής οικονομικής κρίσης πού υπάρχει επίσης και σέ εμάς, τά άθεα καί εχθρικά πρός τήν Εκκλησία περιβάλλοντα χρησιμοποιούν αυτήν τήν κρίση γιά νά κατηγορήσουν τήν Ελληνική Εκκλησία γιά διαφθορά. Αυτό συνήθως συμβαίνει στούς δημοσιογράφους, οι οποίοι εξάλλου έλαβαν επίσημα τήν απάντηση από τόν Αρχιεπίσκοπό σας Ιερώνυμο μέσα από τά ΜΜΕ.
Γιά τούς Γάλλους Ορθοδόξους η Ελλάδα (όπως η Ρουμανία καί η Ρωσία) είναι πάντα μιά γή προσκυνημάτων καί εμβάθυνσης στήν Ορθόδοξη Παράδοση, καί αυτό προπαντός μέσω τής μοναστηριακής ζωής. Ανήκει στά έθνη πού διαφυλάττουν τήν Πίστη καί τήν πληρότητα τής Ορθόδοξης Εκκλησίας μέσα στίς μεγάλες δοκιμασίες τής ιστορίας της.
28. Ποιά μέρη τής Ελλάδος καί τής Κύπρου σάς ελκύουν καί γιά ποιόν λόγο;
Στήν Ελλάδα, εννοείται η Ναύπακτος… μαντεύετε γιατί; Οι διαμονές στό μοναστήρι τής Πελαγίας καί στήν Μητρόπολη τής Ναυπάκτου είναι πάντα έντονες στιγμές κοινωνίας, κάθαρσης τών σκέψεων καί θεολογικού εμπλουτισμού. Αλλά επίσης η Θεσσαλονίκη, γιατί είναι κοντά στό Άγιον Όρος καί έχει τόσους αγίους τόπους (τόν Άγιο Δημήτριο, Άγιο Γρηγόριο Παλαμά, Αγία Σοφία, Αγία Αικατερίνη, τόν τάφο τού Γέροντος Παϊσίου στήν Σουρωτή κλπ.) στούς οποίους έχουμε ανάγκη νά κάνουμε προσκυνήματα.
Η Κύπρος … είναι μιά μακρά «ιστορία αγάπης"… Πρώτα στήν Λάρνακα, όπου ο π. Ανδρέας Αγαθοκλέους καί Χριστόδουλος Χριστοδούλου άνοιξαν αμέσως τίς πόρτες τής καρδιάς τους καί τής Εκκλησίας τους. Δέν θά κλείσουν ποτέ… Αυτό ήταν γιά μάς πολύ σημαντικό, γιά νά ζήσουμε τήν πίστη καί τήν αληθινή παράδοση έξω από τήν Γαλλία μέ μία από τίς πιό αρχαίες Εκκλησίες τής Χριστιανοσύνης. Χάρη σέ αυτές τίς συναντήσεις, μιά μέρα τού καυτού Ιουλίου καθ' οδόν, «από μία από κείνες τίς συγκυρίες πού μόνον ο Θεός γνωρίζει» μάς υιοθέτησε η Κύπρος καί η Εκκλησία της. Επίσης υπάρχουν μοναστήρια στό Τρόοδος, τής Τροοδίτισσας καί τής Θεοτόκου πού είναι γιά μάς «η αντανάκλαση τού κήπου τού Θεού»… καί επίσης τό κλίμα ταιριάζει στή Μαρία (τήν πρεσβυτέρα), η οποία όπως ξέρετε έχει μιά υγεία εύθραυστη.
Τελευταιες ερωτήσεις
29. Ποιό μέρος θά διαλέγατε «γιά τά γεράματά σας»;
Στήν Ελλάδα, προφανώς τήν Ναύπακτο. Στήν Κύπρο, τήν Λάρνακα.
30. Έναν τελευταίο λόγο γιά τούς αναγνώστες μας.
Η εφημερίδα σας δέν είναι μόνον ένα μέσον πληροφόρησης μέ πολλά ντοκουμέντα σχετικά μέ τήν ζωή τής Μητροπόλεως στήν Ναύπακτο, τών δραστηριοτήτων της καί τής σχέσης της μέ τήν Ελληνική Εκκλησία καί τίς άλλες Ορθόδοξες χώρες, αλλά επίσης ένα εξαιρετικό περιοδικό Θεολογίας. Η άρτια μετάδοση τών διαλέξεων τού Μητροπολίτη Ιεροθέου (ή άλλων εισηγητών) κατά τήν διάρκεια Διεθνών Συνεδρίων, όπου συχνά προσκαλείται, είναι ουσιώδης γιά τήν ζωή τού σύγχρονου Χριστιανού.
Βεβαίως, παραμένοντας αγκυροβολημένη στήν Πατερική Παράδοση δημιουργεί μιά παιδαγωγική γέφυρα, μερικές φορές μάλιστα επιστημονική, συγκεκριμένη, «μέ σάρκα καί οστά» γιά τούς πιστούς τού 21ού αιώνα. Απαντά σέ συγκεκριμένα ερωτήματα.
Η εφημερίδα σας πραγματεύεται επίσης προβλήματα πού συναντώνται στίς σχέσεις ανάμεσα στήν Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία καί τό Κράτος καί τά διαφωτίζει πνευματικά. Τά άρθρα τών διαφόρων συντακτών (από τούς οποίους κάποιοι είναι φίλοι) τής εφημερίδας πάνω στόν σχολιασμό τής πραγματικότητας, τής αγιολογίας, τών δραστηριοτήτων γιά τούς νέους καί τίς διαφορετικές γιορτές τής Μητρόπολης, είναι πάντα μιά μαρτυρία μιάς Μητρόπολης πολύ ζωντανής και ταυτόχρονα μέσα στήν Παράδοση τής Εκκλησίας, καί μέ αλληλεγγύη γιά τήν σύγχρονη κοινωνία. Μεταφράζω εξάλλου μερικές φορές γιά νά τά μεταδώσω στούς ενορίτες μας ή γιά νά τά δημοσιεύσω στό «Apostolia", τήν εφημερίδα τού Μητροπολίτη μας πού εκδίδεται στήν γαλλική γλώσσσα, μία «αδελφή εφημερίδα» μέ τό ίδιο πνεύμα καί τήν ίδια Παράδοση.
Εύχομαι ο Κύριος νά ευλογήση όλους εκείνους πού συμμετέχουν σέ αυτό τό σημαντικό έργο μέ γενναιοδωρία, ικανότητα καί πιστότητα.
Πάτερ Καλλίνικε, σάς ευχαριστώ θερμώς, πάλι, γιά τό ενδιαφέρον σας σχετικά μέ τήν ζωή τής Ορθόδοξης Εκκλησίας στήν Γαλλία, τό οποίο εκφράστηκε μέσα από τήν ποιότητα τών ερωτήσεών σας. Συνειδητοποιήσαμε κατά τήν διάρκεια τών ταξιδιών μας ότι, πίσω από τήν διακριτικότητά σας «κρύβεται» πολύς κόπος -μεταξύ άλλων- καί γιά αυτήν τήν εφημερίδα, αλλά επωφελούμαι εξίσου νά σάς ευχαριστήσω γιά τήν «αγγελική φιλοξενία» σας κατά τήν διάρκεια τής διαμονής μας στήν Ναύπακτο.
Τέλος, επιθυμώ νά διαβιβάσω στόν Μητροπολίτη Ιερόθεο τίς αδελφικές ευχές τού Μητροπολίτη μας Ιωσήφ, όπως καί τήν ευγνωμοσύνη μας καί τήν βαθειά εν Χριστώ αγάπη μας. Χρόνια Πολλά!
– Σάς ευχαριστούμε πολύ, π. Πέτρο, γιά τόν κόπο σας, καί νά μάς θυμάστε στίς προσευχές σας στό Θυσιαστήριο τής Ενορίας σας.
