Το Project στο Λύκειο: ακύρωση και καταστροφή της μάθησης και της σκέψης – Μέρος III
Των Σπύρου Τουλιάτου & Μιχάλη Δουλκέρη
Στα δύο προηγούμενα άρθρα, που δημοσιεύσαμε στις 28-9-2011* και στις 16-1-2012**, διαπιστώσαμε ότι η εφαρμογή του project στο σχολείο διαταράσσει την ισορροπία του αναλυτικού προγράμματος και παρεκκλίνει από τις γενικές μεθόδους διδασκαλίας των γνωστικών αντικειμένων. Αυτή η πορεία της επιστημονικής γνώσης στο σχολείο μας βάζει μπροστά σε ένα ερώτημα, γιατί χρειάζεται να υπάρχει ένα σύστημα κατασκευής και εφαρμογής πληροφοριών στην διδακτική διαδικασία που δεν είναι συμβατό με τη διδασκαλία και κινείται ανεξάρτητα απ' αυτή.
Θα προσπαθήσουμε να αποδείξουμε ότι υπάρχει μια κατεύθυνση από την πλευρά της εκπαιδευτικής πολιτικής της κυβέρνησης να ενταχθούν και να ενσωματωθούν συστήματα εφαρμογών της παραγωγικής, ανταλλακτικής και εμπορευματικής διαδικασίας και «καινοτόμων δράσεων» στο σχολικό πρόγραμμα και να μετονομαστούν σε μέθοδο διδασκαλίας, μάθησης και γνώσης.
Το πρώτο ερώτημα είναι αν το project περιλαμβάνει ένα γνωστικό αντικείμενο και αν συνδέεται με μια μέθοδο προσέγγισης η οποία να εντάσσεται στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η απάντηση είναι ότι το project δεν συνιστά γνωστικό πεδίο ούτε μέθοδο, αλλά ένα σύστημα επεξεργασίας και αναπαραγωγής πληροφοριών, που συνδέεται με εφαρμογές. Δεν είναι μέθοδος προσέγγισης γνωστικού ή επιστημονικού πεδίου ούτε αυτοδύναμη επιστημονική μέθοδος στο πλαίσιο της διδασκαλίας. Ενσωματώνει αυθαίρετα επιλεγμένα προβλήματα παραγωγικής και μετασχηματιστικής δραστηριότητας.
Το project συνδέεται περισσότερο με μια ηλεκτρονική διδασκαλία και διάταξη πληροφοριών χωρίς διδακτική μεθοδολογία. Αυτό σημαίνει ότι η διδασκαλία στο σχολείο αρχίζει σταδιακά να αντικαθίσταται από τη μάθηση νέων «γλωσσών», συμβολικών και επικοινωνιακών, καθώς και νέων "τρόπων-τόπων" αναζήτησης αποσπασματικών πληροφοριών που εξυπηρετούν ατομικές λύσεις. Μέσω του συστήματος project επιταχύνονται οι διαδικασίες ακύρωσης της μάθησης και της γνώσης, πράγμα που συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό και στο ισχύον σύστημα πρόσβασης στα ΑΕΙ-ΤΕΙ. Η ηλεκτρονική γλώσσα, με την καταλυτική της δύναμη, οδηγεί σε ένα τέτοιο διδακτικό αποτέλεσμα ώστε ο μαθητής να μοιάζει με διαχειριστή -χρήστη του συστήματος. Η κατασκευή έτοιμων εξεταστικών αντικειμένων – λύσεων-απαντήσεων είναι συμβατή με ένα εξετασιοκεντρικό εκπαιδευτικό σύστημα και συντηρεί την αδιαφορία που υπάρχει για το ερώτημα της μετάβασης στην παραπάνω εκπαιδευτική βαθμίδα με όρους μόρφωσης και γνώσης.
To σύστημα project, είναι ένα μέσον οργάνωσης, προσέγγισης, διεκπεραίωσης, διαχείρισης της γνώσης και πληροφορίας. Δεν είναι επιστημονική μέθοδος συμβατή με το επιστημονικό αντικείμενο της διδασκαλίας, το σκοπό της μάθησης και γνώσης. Αντιθέτως στο πλαίσιο του προγράμματος διδασκαλίας και μάθησης είναι ένα σύστημα αποδόμησης, που μετατρέπει το συνολικό πρόγραμμα σε περιστασιακό, παιγνιώδες χωρίς γενικές μεθοδολογικές αρχές και κανόνες γνώσης και αξιολόγησης της γνώσης, που οδηγεί το μαθητή στην αντίληψη ότι μπορεί με λογικά άλματα χωρίς μελέτη ή άσκηση διάρκειας στο αντικείμενο να κατανοήσει τις επιστήμες. Το εννοιολογικό και μεθοδολογικό πλέγμα καταστρέφεται, χάνονται οι συνδετικοί κρίκοι της γνώσης γιατί επιλεγμένα τμήματα της γνώσης μετατρέπονται σε λογικά αυτοτελή, αυτάρκη και κλειστά. Η λογική σύνδεση και σχέση των γνωστικών δομών δεν γίνεται κατανοητή ως μεταβατική διαδικασία στο επόμενο στάδιο αιτιακά και εξηγητικά. Συνεπώς το project στο πρόγραμμα σπουδών και στη διδασκαλία των γνωστικών αντικειμένων οδηγεί στην αποσπασματικότητα και στην ασυνέχεια της γνώσης.
Μια σημαντική επίπτωση της εισαγωγής του συστήματος project στο σχολείο είναι η παραπέρα σύγχυση που δημιουργείται σε διδάσκοντες και μαθητές. Το κίνητρο της συμμετοχής του μαθητή στο σχολείο, της ένταξής του στο σχολικό πρόγραμμα της μάθησης και της γνώσης έχει να κάνει και με τις αναζητήσεις του συναισθηματικού, φαντασιακού και λογικού κόσμου που συνδέεται με την εξήγηση, κατανόηση και ερμηνεία. Όταν το σύστημα του project κατευθύνεται προς την παρεμπόδιση, τον αποκλεισμό, το στένεμα και τον περιορισμό της σκέψης, τότε αποδεικνύεται ότι το σύστημα αυτό δεν έχει καμιά σχέση με τις αρχές, τους σκοπούς της εκπαίδευσης και της διδασκαλίας. Το σύστημα αυτό διολισθαίνει προς την ταύτιση του σκοπού και του μέσου, έτσι ώστε να κυριαρχήσει μια γλώσσα στο σχολικό πρόγραμμα, η οποία να καταργεί το αντικείμενο της γνώσης και να έχει τη δυνατότητα επιλογής πληροφοριακού υλικού που δεν συνδέεται με τη μάθηση, τη γνώση και την κατανόηση. Με την έννοια διολίσθηση προς την ταύτιση του σκοπού με το μέσο, εννοούμε ότι επικεντρώνεται η μαθησιακή διαδικασία αποκλειστικά στην μέθοδο προσέγγισης οποιασδήποτε προσφερόμενης πληροφορίας χωρίς να γίνονται φανερά τα κριτήρια επιλογής, αξιολόγησης και εγκυρότητας του διδακτικού υλικού.
Διαμορφώνονται επίπεδα διδακτικού υλικού τέτοια ώστε να μη διακρίνεται το αντικείμενο από τη μέθοδο επειδή απορροφώνται από μια γλώσσα προσέγγισης, η οποία είναι πιο πολύ ηλεκτρονικής μορφής. Το περιεχόμενο από δω και πέρα δεν έχει αυτοτέλεια και αυτοδύναμη αξία αλλά κινείται στη σκέψη του μαθητή με την μορφή μηνυμάτων, εικόνων, εντολών και εφαρμογών. Η πληροφορία κινείται με τη μορφή μηνύματος, ενώ η γνώση ως μια συνολική αντίληψη, κατανόηση, μεθοδολογική και εννοιολογική επεξεργασία ακυρώνεται. Εμείς γνωρίζουμε ότι οι αντιληπτικές, κατανοητικές, μεθοδολογικές και εννοιολογικές διαστάσεις συμπίπτουν οριακά και συγκροτούν συνολικές μορφές γνώσης, αλλά δεν ταυτίζονται ποτέ. Επισημαίνουμε τον κίνδυνο, αν προχωρήσουμε μέσω του project σε μια τέτοια κατεύθυνση ταύτισης, καταλήξουμε με βεβαιότητα στο αποτέλεσμα, ο μαθητής να μετατραπεί σ' ένα εξαρτημένο βιολογικό ον, που θα αντιδρά μόνο με εντολές χωρίς κανενός είδους σκέψη. Εμείς αναγνωρίζουμε την τάση που διαμορφώνεται και δεν αποδεικνύουμε κάτι με στατιστικές που ζητάνε επιμόνως ή κατασκευάζουν αυτοί οι οποίοι θέλουν να διαμορφώσουν προγράμματα χυδαίου εμπειρισμού-συμπεριφορισμού και όχι ανθρώπινης κοινωνίας. Επιστημονικές έρευνες στατιστικού χαρακτήρα με όρους που θα λαμβάνουν υπόψη θεωρητικές εργασίες και ερμηνείες της κοινωνικής πραγματικότητας δεν γίνονται και χρειάζεται πολύς δρόμος ακόμα για να πάμε σε μια αντικειμενική, σ' ένα βαθμό, ολοκληρωμένη και αληθινή προσέγγιση.
Το σύστημα Project δεν απαντάει στα ερωτήματα που θέτει συνολικά ο μαθητής σχετικά με την αξία και το νόημα της γνώσης στο σχολείο και στη ζωή. Οι αποσπασματικές πληροφορίες που παρέχει το project και ο φορμαλιστικός του χαρακτήρας πρόσκαιρα κατευθύνουν το μαθητή να το αντιμετωπίσει ως παιχνίδι. Όμως επειδή ο μαθητής δεν έχει την ικανότητα να διαχωρίσει ένα μεθοδολογικά ολοκληρωμένο πρόγραμμα από το αποσπασματικό, κατευθύνεται προοπτικά προς τον περιορισμό του ορίζοντα της σκέψης του και της δημιουργικής του φαντασίας. Ο μαθητής μπορεί να καλλιεργήσει τη δημιουργική του φαντασία, να τη συνδέσει με το συναίσθημα της αγάπης για τη γνώση, όταν "κατεβάζει τον ουρανό στη γη". Τα ερωτήματα του μαθητή σε σχέση με το νόημα, το σκοπό και την αξία των γνώσεων είναι πραγματικά δηλαδή έχουν σχέση με τον υλικό και πνευματικό κόσμο και δεν είναι συμβατικά και φαινομενολογικά.
Το project δεν βοηθάει στην αναζήτηση των ερωτημάτων που έχουν σχέση με την γένεση, την εξέλιξη, τη διάρκεια, τη μεταβολή, την προοπτική και τις εναλλακτικές δυνατότητες λύσης των προβλημάτων των επιμέρους γνωστικών πεδίων της πραγματικότητας παρά μόνο στις αντίστοιχες εφαρμογές τους.
Το project στο σχολείο συμβάλλει σ' ένα σύστημα προσομοίωσης και συμβατότητας με τους όρους της αγοράς, έτσι ώστε ο μαθητής, αφού περάσει τα στάδια της ειδίκευσης και κατάρτισης, να ενσωματώνεται σε ψευδαισθητικές δραστηριότητες απασχόλησης και εκτέλεσης εντολών και να μη κατανοεί την αξία της εργασίας μέσα στην παραγωγή και στην ανταλλαγή των υλικών αγαθών. Σε τελευταία ανάλυση μέσα από το σύστημα project δεν υπάρχει καμία δυνατότητα να προσεγγισθούν, αντίθετα με όσα υποστηρίζουν οι συντάκτες του προγράμματος, νέες γνώσεις και μέθοδοι διδασκαλίας. Εκείνο που παρατηρούμε είναι ότι αφαιρούνται και καταστρέφονται προηγούμενες γνώσεις και μέθοδοι προσέγγισης των γνώσεων, οι οποίες δεν αντικαθίστανται με κάτι το οποίο να μας πείθει.
Θεμελιώδες ερώτημα που τίθεται είναι: οι περιοχές γνώσεων με τι αντικαθίστανται; για παράδειγμα με το νέο πρόγραμμα σπουδών της Α΄ τάξης Λυκείου για τη Γλώσσα, η διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής συρρικνώνεται ως προς το γνωστικό και μεθοδολογικό πεδίο. Αφαιρείται μαθησιακό υλικό και ειδικά στο πεδίο μετάφρασης των αρχαίων κειμένων και της δομής της γλώσσας τα οποία αντικαθίστανται με μορφές συστημάτων project. Στη διδασκαλία της Λογοτεχνίας, η ιστορία των λογοτεχνικών Σχολών και ρευμάτων αφαιρείται και καταστρέφονται τα μεθοδολογικά και αισθητικά κριτήρια προσέγγισης του ποιητικού και πεζού λόγου. Η επιλογή και αξιολόγηση του διδακτικού υλικού μας θυμίζει project, έτσι απλά. Η διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας μετατρέπεται σε μια σειρά φορμαλιστικών εντολών προς τους μαθητές, υποστηρίζοντας ότι μπορούν να κατασκευάσουν μόνοι τους το λόγο καταστρέφοντας την πραγματική αφήγηση. {αποδόμηση του λόγου}
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι πρέπει:
1. Να δημιουργηθεί μέτωπο διεκδίκησης ενός σχολείου, φορέα μόρφωσης, γνώσης και απελευθέρωσης της σκέψης και της δράσης και όχι ενός σχολείου δικτυακής-ηλεκτρονικής μεταβίβασης της πληροφορίας επιλεκτικά και εναλλακτικά.
2. Να σταματήσει η κατεύθυνση κατάταξης των μαθητών της ίδιας εκπαιδευτικής βαθμίδας σε επίπεδο γνώσης- μάθησης ανώτερο και κατώτερο, που διευκολύνεται με δυνατότητες πρόσβασης σε δικτυακούς τόπους αφού έχουν διαφορετικές κοινωνικές αφετηρίες και διαφορετικές πραγματικότητες μέσα στο πλαίσιο ακόμα και της επίδοσης στο σχολείο
3. Η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών που κινείται σήμερα προς αυτή την κίνηση της γνώσης μέσα από δίκτυα να έρθει σε επαφή με την πραγματική γνώση του βιβλίου, του μολυβιού και του πίνακα και τη διείσδυση στην θεωρητική πρακτική δραστηριότητα και γνώση. Η ηλεκτρονική πληροφορία να είναι συμπληρωματική και να μη συνδέεται με κατασκευές, αλλά με την ενίσχυση του συνόλου των πληροφοριών.
ΠΗΓΗ: 13-5-2012, http://www.alfavita.gr/artro.php?id=64117
* http://tomtb.com/modules/smartsection/item.php?itemid=2174 ή http://tomtb.com/modules/smartsection/item.php?itemid=2174
* * http://tomtb.com/modules/smartsection/item.php?itemid=2626 ή http://tomtb.com/modules/smartsection/item.php?itemid=2626
