Η Θεολογία τής Εκκλησίας, κατά τον π. Ιωάννη Ρωμανίδη – Μέρος Ι
Του Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου
Ομιλία στό Πανεπιστήμιο Ιασίου Ρουμανίας, τήν 14-10-2011, απομαγνητοφωνημένη, προσαρμοσμένη στόν γραπτό λόγο (βλ. τεύχ. 183).
Ευχαριστώ τόν Σεβ. Μητροπολίτη Μολδαβίας, Μπουκοβίνας καί Αρχιεπίσκοπο Ιασίου κ. Θεοφάνη, αγαπητό εν Χριστώ αδελφό, τόν οποίο γνωρίζω από τότε πού ήταν Μητροπολίτης Ολτένιας, γιατί μέ κάλεσε νά έλθω στό Ιάσιο καί νά φέρω τό ιερό λείψανο τού αγίου Πολυκάρπου, μεγάλου Αποστολικού Πατρός, τό οποίο φυλάσσεται σέ Ιερά Μονή τής Μητροπόλεώς μου. Εκτιμώ τό Σεβασμιώτατο γιά τήν όλη παρουσία του μέσα στήν Εκκλησία, τήν αγάπη του στήν Εκκλησία καί στό ποίμνιό του, καί γιά τό εκκλησιαστικό φρόνημα πού τόν διακρίνει.
Είναι η τρίτη φορά πού έρχομαι στό Ιάσιο. Τήν πρώτη φορά ήλθα πρίν από οκτώ χρόνια μέ τόν αείμνηστο Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών καί πάσης Ελλάδος κυρό Χριστόδουλο, στήν Ειρηνική επίσκεψή του στήν Ρουμανία. Τόν συνόδευσα τότε σέ αυτό τό ταξίδι του καί ήλθα στό Ιάσιο, όταν ήταν Μητροπολίτης ο νύν Πατριάρχης Ρουμανίας κ. Δανιήλ. Τότε γνώρισα εξωτερικά τό Ιάσιο. Πέρυσι, όμως, ήλθα μέ μερικούς προσκυνητές από τήν Ιερά Μητρόπολή μου, γιά νά βαδίσουμε τόν δρόμο πού βάδισε καί τά μέρη πού ασκήτευσε καί δίδαξε ο όσιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκι, γιατί τόν αγαπώ πάρα πολύ, από τά βιβλία πού διάβασα καί περιγράφουν τήν ζωή του καί τό έργο του. Ήταν ένας ησυχαστής Πατέρας. Είχα δέ μιά πολύ θερμή συνάντηση μέ τούς φοιτητές καί τούς νέους τής πόλεως. Καί φέτος μού δίνεται η δυνατότητα νά γνωρίσω τήν καρδιά τού Ιασίου καί τήν ευλάβεια τών κατοίκων του καί χαίρομαι πάρα πολύ γι' αυτό. Ο Σεβασμιώτατος είπε γιά τόν π. Ζαχαρία από τήν Ιερά Μονή τού Έσσεξ Αγγλίας, ότι πρίν λίγες ημέρες μίλησε σέ αυτόν τόν ίδιο τόν χώρο. Χαίρομαι γι’ αυτό, γιατί πράγματι είμαστε πνευματικοί αδελφοί.
Όταν ήμουν φοιτητής στό Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, μέ τήν προτροπή τού καθηγητού τής Πατρολογίας, ασχολήθηκα μέ τήν έκδοση τών έργων τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά, εντασσόμενος στήν ομάδα τών ειδικών ερευνητών πού ασχολούνταν μέ τήν κριτική έκδοση τών έργων του. Ήθελα, όμως, νά γνωρίσω ανθρώπους οι οποίοι ζούν τήν ζωή πού ζούσε καί δίδασκε ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Έλεγα ότι στήν Ορθόδοξη Εκκλησία υπάρχει μιά τέτοια ορθόδοξη θεολογία, η οποία πρέπει νά είναι ζωντανή. Όμως, πού μπορώ νά τήν συναντήσω σήμερα;
Κι έτσι τό 1976 πήγα γιά πρώτη φορά στό Εssex γιά νά γνωρίσω τόν Γέροντα Σωφρόνιο. Εκεί γνώρισα καί τόν π. Ζαχαρία. Ήταν τότε μοναχός, εγώ ήμουν κληρικός, αλλά αποκτήσαμε μιά πολύ δυνατή πνευματική φιλία μέ τίς επανειλημμένες επισκέψεις μου καί εξακολουθούμε νά έχουμε πολύ δυνατούς δεσμούς. Μάς συνδέει η ίδια θεολογία καί κυρίως τό πρόσωπο τού Γέροντος Σωφρονίου. Όταν γνώρισα τόν μακαριστό Γέροντα Σωφρόνιο διεπίστωσα ότι η θεολογία τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά βιώνεται στήν πράξη καί σήμερα. Στήν ομιλία μου αυτή θά αναφερθώ στήν εμπειρική θεολογία, σύμφωνα μέ τήν διδασκαλία τού μακαριστού π. Ιωάννου Ρωμανίδη.
Όπως ξέρουμε οι ορθόδοξοι θεολόγοι, η θεολογία είναι η ζωή καί η φωνή τής Εκκλησίας. Στήν πραγματικότητα η θεολογία είναι η Αποκάλυψη τού Θεού στούς αγίους. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος δίνει τόν σαφέστατο ορισμό περί τού θεολόγου, ποιός, δηλαδή, είναι ο θεολόγος στήν Εκκλησία. Θεολόγοι, λέει, είναι αυτοί πού έφθασαν στήν θέα τού Θεού, αφού πρώτα καθάρισαν τήν ψυχή καί τό σώμα τους από τά πάθη ή τουλάχιστον αυτοί οι οποίοι καθαρίζονται. Αυτή είναι η θεολογία ως εμπειρία.
Εκτός από τήν εμπειρική θεολογία υπάρχει καί η ακαδημαϊκή θεολογία, η θεολογία ως επιστήμη. Πρόκειται γιά τούς θεολόγους εκείνους πού μελετούν τά έργα τών αγίων Πατέρων καί τήν ζωή τής Εκκλησίας. Αυτήν τήν θεολογία δέν τήν παραθεωρούμε, γιατί μελετά όλα τά ιστορικά δεδομένα τής εκκλησιαστικής ζωής καί τόν βίο τών αγίων καί βοηθά τήν ζωή τής Εκκλησίας. Αλλά δέν μπορούμε νά αγνοήσουμε ότι η πραγματική θεολογία είναι η εμπειρία καί η γνώση τού Θεού. Τό ίδιο συμβαίνει καί μέ τήν καλλιτεχνία. Υπάρχει ένας πρωτότυπος καλλιτέχνης πού ζωγραφίζει καί έρχονται μετά οι επιστήμονες τής ιστορίας τής τέχνης, οι οποίοι αναλύουν τήν τέχνη του. Στήν ομιλία μου θά τονίσω δύο σημεία, ήτοι στήν αρχή θά αναφέρω μερικά βιογραφικά στοιχεία τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη καί έπειτα θά παρουσιάσω μερικά σημεία πού συνιστούν τήν θεολογία τήν οποία εκείνος δίδασκε.
Ι. Βασικά βιογραφικά στοιχεία
Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης ήταν καθηγητής τής Δογματικής στήν Θεολογική Σχολή τού Πανεπιστημίου τής Θεσσαλονίκης, αλλά ταυτόχρονα μιλούσε καί γιά τήν εμπειρική θεολογία, δηλαδή συνέδεε τήν καθηγητική έδρα μέ τό ασκητήριο. Δέν τόν είχα ποτέ καθηγητή στό Πανεπιστήμιο, γιατί είχα τελειώσει, όταν εκείνος άρχισε νά διδάσκη, αλλά τόν γνώρισα κυρίως μετά τήν συνταξιοδότησή του. Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης, όπως είδατε προηγουμένως στό βίντεο πού προβλήθηκε, γεννήθηκε στήν Ελλάδα, στόν Πειραιά, τό 1927, από γονείς πρόσφυγες πού ήλθαν στήν Ελλάδα από τήν Καππαδοκία τού Πόντου. Έλαβε τό όνομα Ιωάννης πρός τιμή τού αγίου Ιωάννου τού Ρώσου.
Οι γονείς του Σάββας καί Ευλαμπία ήταν ευσεβείς καί βίωναν στήν ζωή τους τήν εκκλησιαστική παράδοση. Η μητέρα του ήταν μεγάλη ασκήτρια. Έκανε προσευχή από τίς τρείς ή τέσσερεις η ώρα τό πρωΐ μέχρι τήν ώρα πού άρχιζε τήν εργασία της. Καί στό τέλος τής ζωής της, όταν πέθανε ο άνδρας της, έγινε μοναχή στήν Ιερά Μονή τής Σουρωτής. Έβλεπε αγγέλους καί αγίους. Ο π. Παΐσιος πού τήν παρακολουθούσε έλεγε ότι η Ευλαμπία έχει μιά μεγάλη πνευματική τηλεόραση. Προγνώρισε τόν θάνατό της, είχε οσιακό τέλος καί πέθανε μέ προσευχή.
Όταν ο μικρός Ιωάννης ήταν δυόμισι μηνών, οι γονείς του ταξίδευσαν στήν Αμερική, τόν πήραν μαζί τους, οπότε μεγάλωσε στό Μανχάταν τής Ν. Υόρκης. Ήταν πολύ έξυπνος καί σπούδασε σέ ένα καθολικό γυμνάσιο καί εκεί διδάχθηκε τήν θεολογία τού Θωμά τού Ακινάτη, πού είναι μεγάλος πατέρας τών Ρωμαιοκαθολικών-Παπικών. Στήν συνέχεια, τελείωσε τήν Ορθόδοξη Θεολογική Σχολή τού Holy Cross στήν Βοστώνη. Έπειτα, σπούδασε γιά τέσσερα χρόνια στήν προτεσταντική Θεολογική Σχολή τού Yale. Δηλαδή, είχε μάθει τήν διδασκαλία τού Θωμά τού Ακινάτη καί στήν συνέχεια, απέρριψε τόν σχολαστικισμό καί τόν Θωμά τόν Ακινάτη καί έμαθε τήν βιβλική μέθοδο ερεύνης τής Γραφής, όπως τό έκαναν οι Προτεστάντες βιβλικοί θεολόγοι. Στήν συνέχεια, γιά ένα μικρό διάστημα παρακολουθούσε μαθήματα στό Πανεπιστήμιο Columbia τής Ν. Υόρκης, όπου γνώρισε τόν π. Γεώργιο Φλωρόφσκι, τόν μεγαλύτερο θεολόγο τού εικοστού αιώνος, ο οποίος τόν βοήθησε νά δή τά πράγματα μέ άλλη προοπτική.
Στήν Αμερική ο π. Ιωάννης έβλεπε τούς μέν Καθολικούς νά ασχολούνται μέ τήν σχολαστική θεολογία, πού αναπτύχθηκε από τόν ενδέκατο καί δέκατο τρίτο αιώνα καί μετά γνώρισε τούς Προτεστάντες πού ερευνούσαν επιστημονικά τήν Αγία Γραφή. Μέ τήν εξυπνάδα πού τόν διέκρινε, αλλά καί μέ τήν καθοδήγηση τού π. Γεωργίου Φλωρόφσκι προσπάθησε νά δή τήν γέφυρα πού ενώνει τούς Αποστόλους μέ τούς Πατέρες κι αυτοί είναι οι Αποστολικοί Πατέρες τού 2ου αιώνος. Έτσι, διεπίστωσε ότι οι Αποστολικοί Πατέρες είναι εκείνοι οι οποίοι είναι συνέχεια τών Αποστόλων καί υπάρχει μεγάλη διαφορά τής διδασκαλίας τους μέ τίς απόψεις τού Αυγουστίνου Επισκόπου Ιππώνος, τής σχολαστικής θεολογίας καί τού Προτεσταντισμού. Έτσι, τήν περιόδο εκείνη ενδιέτριψε κυρίως στήν διδασκαλία τών Αποστολικών Πατέρων.
Mετά σπούδασε στήν ρωσική θεολογική Ακαδημία τού αγίου Βλαδιμήρου τής Ν. Υόρκης. Αυτό τόν έκανε νά συνδεθή πολύ στενά μέ τόν π. Γεώργιο Φλωρόφσκι τόν οποίο είχε καθηγητή. Αυτόν τόν καιρό ετοιμάζω ένα βιβλίο, τό οποίο θά εκδοθή σύντομα, στό οποίο δημοσιεύω 26 επιστολές τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη πρός τόν π. Γεώργιο Φλωρόφσκι. Ο π. Γεώργιος Φλωρόφσκι θεωρεί ως καλύτερο μαθητή του τόν π. Ιωάννη Ρωμανίδη κι έλεγε στούς φοιτητές του νά τόν ακούνε στά δογματικά θέματα, γιατί έτσι θά γίνουν καλοί θεολόγοι καί θά σώσουν τήν ψυχή τους, δηλαδή δέν φθάνει νά μάθη κανείς τά δόγματα, αλλά νά σωθή.
Το 1954, αφού τελείωσε καί τήν θεολογική Ακαδημία τού αγίου Βλαδιμήρου πήγε στό ρωσικό Ινστιτούτο τού αγίου Σεργίου στό Παρίσι. Παρέμεινε εκεί ένα χρονικό διάστημα καί ετοίμασε τέσσερεις μελέτες πάρα πολύ σημαντικές, σέ ηλικία 27 ετών περίπου. Στήν συνέχεια, πήγε στό Μόναχο γιά νά γνωρίση καί τήν γερμανική θεολογία. Έπειτα, κατέβηκε στήν Αθήνα, ετοίμασε τήν διδακτορική του διατριβή μέ τίτλο «Τό προπατορικό αμάρτημα». Τό έτος 1957 κατέθεσε τήν διατριβή του στήν Θεολογική Σχολή τού Πανεπιστημίου Αθηνών. Η διατριβή αυτή δημιούργησε πάρα πολύ μεγάλη συζήτηση καί έντονο διάλογο μεταξύ τών καθηγητών, γιατί ανέτρεψε όλα τά θεολογικά δεδομένα πού υπήρχαν μέχρι τότε στήν Θεολογική Σχολή τών Αθηνών. Όλοι οι θεολόγοι έχουν αναγνωρίσει ότι αυτή η διδακτορική διατριβή άλλαξε όλη τήν θεολογική ατμόσφαιρα στό Πανεπιστήμιο καί τήν Ελλάδα. Από τότε η θεολογία στήν Ελλάδα, πού μέχρι τότε ήταν επηρεασμένη από τόν σχολαστικισμό καί τό γερμανικό ιδεαλισμό, στράφηκε πρός τούς Πατέρες τής Εκκλησίας.
Αμέσως μετά τήν έγκριση τής διδακτορικής του διατριβής (1957-1958) επανήλθε στήν Αμερική, εγγράφηκε στό Πανεπιστήμιο τού Harvard, καί ερευνούσε διάφορα θεολογικά θέματα, κάτω από τήν καθοδήγηση τού π. Γεωργίου Φλωρόφσκι, πού ήταν εκεί καθηγητής. Τήν περίοδο εκείνη έγραψε διάφορες μελέτες, οι οποίες είναι πάρα πολύ σημαντικές. Συγχρόνως, δίδαξε στήν Θεολογική Σχολή τού Holy Cross τής Βοστώνης μαζί μέ τόν π. Γεώργιο Φλωρόφσκι.
Τό 1969 εξελέγη καθηγητής στήν Θεολογική Σχολή τού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, από όπου καί συνταξιοδοτήθηκε. Γιά μεγάλο χρονικό διάστημα δίδαξε στήν Θεολογική Σχολή τού Αγίου Ιωάννου τού Δαμασκηνού τού Πατριαρχείου Αντιοχείας, κοντά στήν Τρίπολη στόν Βόρειο Λίβανο. Καί επειδή καί εγώ δίδαξα τρία χρόνια στήν Σχολή αυτή, διεπίστωσα ότι οι τότε φοιτητές του, σήμερα Επίσκοποι, Κληρικοί καί Καθηγητές, έχουν επηρεασθή από τόν π. Ιωάννη Ρωμανίδη καί τόν αγαπούν πολύ.
Συνδεθήκαμε πάρα πολύ στενά μαζί του καί μού ζήτησε, μετά τήν εκλογή μου εις Επίσκοπον, νά τόν προσλάβω στήν Ιερά Μητρόπολή μου ως Ιερέα, χωρίς νά μισθοδοτήται. Είκοσι μέρες πρίν πεθάνει πήγα νά τόν επισκεφθώ στό σπίτι πού έμενε στήν Αθήνα. – Δυστυχώς, είχε μιά οικογενειακή περιπέτεια. Η πρεσβυτέρα του τόν εγκατέλειψε, αλλά εκείνος ζούσε ως κοσμοκαλόγηρος, ασχολούμενος μέ θεολογικά καί ιστορικά θέματα καί προσευχόμενος. – Είδα ότι τό δωμάτιο στό οποίο κοιμόταν ήταν σκοτεινό καί είχε ένα μανουάλι μέ κεριά. Σηκωνόταν δέ τήν νύκτα καί προσεύχονταν μέ κεριά αναμμένα, όπως έκανε η ευλαβής καί ασκήτρια μητέρα του.
Θυμάμαι ότι στά τελευταία χρόνια τής ζωής του είχε ένα πρόβλημα υγείας, εισήχθη στήν εντατική τού νοσοκομείου καί πήγα νά τόν επισκεφθώ. Τόν είδα διασωληνωμένο καί τόν ρώτησα: «π. Ιωάννη τί λένε οι γιατροί γιά τήν υγεία σας;». Μού απήντησε: «δέν μέ ενδιαφέρει η υγεία μου, άλλα μέ ενδιαφέρουν». Καί άρχισε νά μού μιλάη θεολογικά καί τί πρέπει νά κάνουμε γιά νά αλλάξη η θεολογική καί εκκλησιαστική κατάσταση στήν Ελλάδα, νά γίνη ακόμη πιό πατερική. Αυτό γιά μένα είναι σημαντικό γεγονός. Νά είναι κανείς βαρειά άρρωστος καί νά μή τόν απασχολή, αλλά νά ενδιαφέρεται γιά τήν θεολογία. Αυτό συνιστά τήν λεγομένη υπέρβαση τού θανάτου, τήν αφοβία πρό τού θανάτου. Αυτά τά πολύ γενικά είχα νά πώ γιά τήν βιογραφία του, γιατί έχουν πολύ μεγάλη σημασία γιά τήν θεολογία του.
ΙΙ. Τά κεντρικά σημεία τής θεολογικής διδασκαλίας του
Πρίν προχωρήσω στήν υπογράμμιση τών δέκα βασικών σημείων τής διδασκαλίας του, θά ήθελα νά σάς πώ ότι στόν πρόλογο τού βιβλίου τής Δογματικής του αναφέρεται στούς δογματικούς θεολόγους στήν Ελλάδα. Μετά γράφει ότι μεταξύ τών μή Ελλήνων δογματολόγων ο καλύτερος οδηγός στήν πατερική θεολογία είναι ο Ρώσος πρεσβύτερος καθηγητής Γεώργιος Φλωρόφσκι καί ο αείμνηστος Ρουμάνος πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Στανιλοάε. Γιατί; Διότι κατάλαβε ότι αυτοί οι δύο θεολόγοι συνδέουν τήν θεολογία μέ τήν εμπειρία καί βεβαίως μέ τήν προσευχή. Αυτή είναι η αληθινή θεολογία τής Εκκλησίας.
Δέν πρόλαβε νά ολοκληρώση τήν Δογματική του, αλλά προσπάθησα νά κάνω αυτό πού ενδεχομένως εκείνος θά ήθελε νά κάνη. Βρήκα πολλές κασέτες μέ προφορικές ομιλίες του στό Πανεπιστήμιο καί αλλού. Τίς απομαγνητοφώνησα – τέσσερεις τόμους, περίπου 2.000 σελίδες. Από εκεί πήρα τά κομμάτια πού ήθελα καί συνέθεσα τήν Εμπειρική Δογματική, παρουσίασα τά δόγματα τής Εκκλησίας μέσα από τήν εμπειρία τού Θεού πού είχαν οι άγιοι. Τά δόγματα είναι καρπός τής εμπειρίας τών αγίων καί εμείς τά χρησιμοποιούμε ως φάρμακα γιά νά φθάσουμε στήν εμπειρία τού Θεού.
Ο π. Γεώργιος Φλωρόφσκι καί ο π. Ιωάννης ο Ρωμανίδης έλεγαν ότι τά δόγματα ομοιάζουν μέ τά κάρβουνα, τά οποία όταν τά ανάβουμε θερμαίνουν καί φωτίζουν, όταν είναι σβηστά είναι μαύρα καί δέν θερμαίνουν. Έτσι γίνεται μέ τά δόγματα, δηλαδή πρέπει νά συνδέωνται μέ τήν προσευχή καί όχι νά παραμένουν στίς βιβλιοθήκες καί τά εικονοστάσια. Ακόμη, τά δόγματα πρέπει νά είναι φάρμακα, νά μάς οδηγούν στήν προσευχή καί στήν θέα τού Θεού. Δόγματα χωρίς προσευχή είναι απλώς κάρβουνα μαύρα καί φάρμακα πού παραμένουν στά ράφια τών φαρμακείων. Θά σάς πώ μέ πολλή συντομία δέκα κεντρικά σημεία τής διδασκαλίας τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη πού είναι η διδασκαλία τών Προφητών, τών Αποστόλων καί τών Πατέρων τής Εκκλησίας, δηλαδή τής ίδιας τής Εκκλησίας.
1. Ο Θεός τής Αποκαλύψεως
Ο Θεός τής Εκκλησίας είναι ο Θεός τής Αποκαλύψεως, δηλαδή ο Θεός τών Πατέρων ημών καί όχι ο Θεός τών φιλοσόφων καί τών στοχαστών. Ο Θεός απεκάλυψε τόν εαυτό Του στούς αγίους. Αυτή η Αποκάλυψη λέγεται θεωρία τού Θεού, θεοπτία. Οι άγιοι βλέπουν τόν Θεό στό Φώς, όπως οι τρείς Μαθητές πάνω στό όρος Θαβώρ είδαν τόν Χριστό στό Φώς. Καί όχι μόνο βλέπουν τό Φώς, αλλά ζούν μέσα στό Φώς. Τότε αυτός ο θεούμενος δέν έχει νοήματα, σκέψεις. Είναι πάνω από τίς σκέψεις καί πάνω από τίς αισθήσεις. Τότε ακούει άρρητα-άκτιστα ρήματα, όπως γράφει ο Απόστολος Παύλος. Άκτιστο σημαίνει κάτι πού δέν έχει αρχή καί δέν έχει τέλος καί δέν έχει καμμιά ομοιότητα μέ τό κτιστό. Στήν συνέχεια αυτήν τήν εμπειρία ο Προφήτης, ο άγιος, τήν καταγράφει μέ κτιστά ρήματα, νοήματα καί εικονίσματα. Έτσι γίνονται τά δόγματα, αφ' ενός μέν γιά νά καθοδηγήσουν οι Πατέρες τούς πιστούς, αφ' ετέρου γιά νά αντιμετωπίσουν τούς αιρετικούς.
2. Τό Τριλαμπές τής μιάς θεότητος
Ο Θεός, όταν αποκαλύπτεται μέσα στό Φώς, είναι Φώς τριλαμπές, είναι τρία Φώτα καί έχουν μία λάμψη καί ενότητα μεταξύ τους. Κάποτε ο Απόστολος Φίλιππος ρώτησε τόν Χριστό: «Κύριε, δείξον ημίν τόν πατέρα καί αρκεί ημίν». Ο Χριστός είπε: «τοσούτον χρόνον μεθ υμών ειμι, καί ουκ έγνωκάς με, Φίλιππε; ο εωρακώς εμέ εώρακε τόν πατέρα καί πώς σύ λέγεις, δείξον ημίν τόν πατέρα; ου πιστεύεις ότι εγώ εν τώ πατρί καί ο πατήρ εν εμοί εστι;» (Ιω. ιδ', 8-10). Δηλαδή, οι άγιοι στόν Χριστό βλέπουν τόν Πατέρα καί αυτό γίνεται εν Αγίω Πνεύματι.
Πρέπει νά υπογραμμισθή ότι οι θεόπτες άγιοι δέν βλέπουν τό Φώς έξω από αυτούς, αλλά μετέχουν τής δόξης τού Θεού, τής ακτίστου ενεργείας τού Θεού. Καταλαβαίνουν όμως καί βιώνουν ότι δέν μπορούν νά δούν τήν πηγή από τήν οποία προέρχεται αυτό τό Φώς. Έτσι ονόμασαν αυτό πού βλέπουν ενέργεια κι αυτό πού δέν βλέπουν ουσία. Καί είπαν μετέχουμε τής ενεργείας τού Θεού, αλλά δέν μετέχουμε τής ουσίας τού Θεού. Τό ότι λέμε ότι ο Θεός έχει ουσία καί ενέργεια αυτό δέν τό κατάλαβαν οι Πατέρες από τήν φιλοσοφία καί τόν στοχασμό, αλλά από τήν εμπειρία. Είναι εμπειρικό γεγονός καί όχι στοχασμός. Η διατύπωση, όμως, γίνεται μέ τήν ορολογία τής εποχής.
3. Η Αγία Τριάδα στήν Παλαιά καί τήν Καινή Διαθήκη
Η Αγία Τριάδα, ο Τριαδικός Θεός εμφανίζεται καί στήν Παλαιά Διαθήκη, όχι μόνο στήν Καινή Διαθήκη. Όλες οι εμφανίσεις τού Θεού στήν Παλαιά Διαθήκη είναι εμφανίσεις τού Ασάρκου Λόγου, πού λέγεται καί Μεγάλης Βουλής Άγγελος. Έχουμε λοιπόν τόν Άσαρκο Λόγο, ο οποίος λέγεται Γιαχβέ, είναι Αυτός πού αποκαλύπτεται, υπάρχει καί ο Θεός πού είναι κρυμμένος, απόκρυφος καί υπάρχει καί τό Πνεύμα Κυρίου. Έτσι, στήν Παλαιά Διαθήκη είναι τριλαμπής θεότητα: Θεός, Γιαχβέ, Πνεύμα Κυρίου.
Στήν Καινή Διαθήκη ο Γιαχβέ γίνεται άνθρωπος, σαρκώνεται καί μάς αποκαλύπτει τόν Πατέρα Του καί τό Άγιον Πνεύμα. Η διαφορά μεταξύ Παλαιάς καί Καινής Διαθήκης είναι ότι στήν Παλαιά Διαθήκη καταγράφονται εμφανίσεις τού Ασάρκου Λόγου, ενώ στήν Καινή Διαθήκη έχουμε εμφανίσεις τού σεσαρκωμένου Λόγου. Στήν Καινή Διαθήκη γίνεται λόγος γιά Πατέρα, Υιό καί Άγιον Πνεύμα. Διά τού Χριστού γνωρίζουμε τόν Πατέρα χωρίς νά Τόν βλέπουμε. Έλεγε ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης ότι οι άγιοι βλέπουν τό Φώς, τήν τριλαμπή θεότητα, διά τού Φωτός, δηλαδή διά τού Χριστού βλέπουν τό Φώς, τόν Πατέρα, χωρίς νά Τόν βλέπουν ως Πατέρα, καί Τόν βλέπουν ευρισκόμενοι εν τώ Φωτί, δηλαδή εν τώ Αγίω Πνεύματι. Η φράση είναι ότι οι άγιοι βλέπουν τό Φώς, διά τού Φωτός, εν τώ Φωτί.
4. Η δημιουργία τού κόσμου καί τού ανθρώπου
Ο Πατήρ διά τού Λόγου εν Αγίω Πνεύματι δημιούργησε τόν κόσμο καί τόν άνθρωπο, τό τελειότερο δημιούργημά Του. Ο Θεός είναι άκτιστος, ο κόσμος καί ο άνθρωπος είναι κτιστά. Ο Αδάμ καί η Εύα μετά τήν δημιουργία τους είχαν ψυχή καί σώμα, αλλά καί τήν Χάρη τού Θεού. Είχαν κοινωνία μέ τόν Θεό, ομιλούσαν μέ τόν Θεό πού σημαίνει είχαν σχέση μέ τόν Θεό, ζούσαν μέσα στό Φώς τού Θεού. Ο φυσιολογικός άνθρωπος, όπως δημιουργήθηκε από τόν Θεό, είναι αυτός πού έχει ψυχή, σώμα, αλλά καί τό Άγιον Πνεύμα. Δέν είναι τρισύνθετος ο άνθρωπος, είναι δισύνθετος, αφού έχει ψυχή καί σώμα, αλλά τό Άγιον Πνεύμα υπάρχει στήν ψυχή καί στό σώμα. Αυτός, πάντως, είναι ο γνήσιος άνθρωπος, πού δημιουργήθηκε από τόν Θεό καί ζή μέσα στό Φώς.
Έλεγε ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης ότι οι Πατέρες μέσα από τήν δική τους εμπειρία, όταν οι ίδιοι έφθασαν στήν θεοπτία, ερμήνευσαν τό πώς ζούσε ο Αδάμ στόν Παράδεισο. Καί πράγματι, ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει ότι τό πρώτο ανδρόγυνο στόν Παράδεισο, ο Αδάμ καί η Εύα, ζούσαν ως άγγελοι.
ΠΗΓΗ: τεύχος Ιανουαρίου 2012, http://www.parembasis.gr/2012/frames_12_01.htm
