Ο Δρόμος που στήριξε μια αυτοκρατορία (Βυζάντιο) και απειλεί μία νέα (ΗΠΑ)

Του Γιώργου Αϊβαλιώτη*

Εν μέσω των συρράξεων που παρατηρούνται ανά την υφήλιο και του ανερχόμενου τζιχαντιστικού παράγοντα η γενικευμένη θεωρία που επικρατεί είναι πως τα πάντα γίνονται για το πετρέλαιο. Οι μεγάλες δυνάμεις διαθέτουν τις σημαντικότερες εταιρείες εξόρυξης υδρογοναθράκων και για όλους είναι λογικό πως επιχειρείται, όπως και παλαιότερα ο όλο και μεγαλύτερος έλεγχος των κοιτασμάτων και φυσικά της τιμής του μαύρου χρυσού.

Εντούτοις στο σύγχρονο παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον αυτή η λογική θεωρείται λίγο έως πολύ ξεπερασμένη. Τα κοιτάσματα έχουν βρει τον «ιδιοκτήτη» τους και οποιαδήποτε αλλαγή στο παρόν καθεστώς διαθέτει αρκετά υψηλό κόστος. Αντιθέτως διαφαίνεται πως οι ισχυρές οικονομίες του κόσμου ενδιαφέρονται πλέον για έναν πιο ασφαλή δρόμο ελέγχου της παγκόσμιας οικονομίας: αυτόν του ελέγχου της διακίνησης των πετρελαιοειδών!

Η διακίνηση του μαύρου χρυσού και ο έλεγχος των εμπορικών δρόμων εξασφαλίζει πως, ασχέτως των προθέσεων στο σημείο της παραγωγής, ο ρυθμιστής θα είναι ο έχων τη διαχείριση της μεταφοράς. Πρόκειται για την ίδια λογική που μπορούμε να δούμε στις λαϊκές αγορές με τους μεσάζοντες να επικαρπώνονται τη μερίδα του λέοντος στην τελική τιμή του προϊόντος και τους παραγωγούς να μένουν με τη δυσαρέσκεια της χαμηλής αποζημίωσης των κόπων τους.

Το μεγαλύτερο παγκόσμιο project διαχείρισης διακίνησης προϊόντων αυτή τη στιγμή δεν είναι οι αγωγοί φυσικού αερίου και πετρελαίου προς τη Δύση ή οι φημολογούμενοι αγωγοί της Μέσης Ανατολής που θα διέρχονται από Συρία και Τουρκία. Το μεγαλύτερο σχέδιο, ως συμπαγές και ενιαίο, είναι ο «Νέος Δρόμος του Μεταξιού», ήτοι ένα δίκτυο διακίνησης προϊόντων προερχόμενα από την Κίνα, στην οποία έχουν μεταφέρει οι δυτικές βιομηχανίες τη γραμμή παραγωγής, προς την Ευρώπη. Πρόκειται για ένα αρκετά πολύπλοκο σχέδιο, λόγω των πολυάριθμων χωρών από τις οποίες διέρχεται.

Οι κίνδυνοι ασφαλείας που αναδύθηκαν στη Μέση Ανατολή και η οικονομική κρίση δημιουργούν νέες προκλήσεις για το εγχείρημα, το οποίο πλέον επιβάλλεται να επαναχαραχθεί. Τα έργα υποδομών χρηματοδοτούνται από το περίφημο BRICS και αποσκοπούν στη δημιουργία του μεγαλύτερου ενοποιημένου εμπορικού χώρου στον κόσμο. Ωστόσο οι υφιστάμενες ή εν δυνάμει «καυτές ζώνες» της Ευρασίας από τις οποίες διέρχεται βάσει του υπάρχοντος σχεδιασμού συνιστούν σημαντικούς κινδύνους ασφαλείας και βιωσιμότητας του έργου.

Η κύρια απειλή για το «Δρόμο του Μεταξιού» προέρχεται από το ISIS και περιοχές οι οποίες διαμορφώνουν μία παρακείμενη ζώνη αστάθειας από το Αφγανιστάν-Πακιστάν (AfPak) προς τα νότια άκρα του Καυκάσου, τη Μέση Ανατολή-Βόρειο Αφρική (MENA) και τη στενή ζώνη Βοσνίας και Κοσσόβου. Ίσως το γεγονός ότι το έργο χρηματοδοτείται από το αντίπαλο δέος προς τον οικονομικό παράγοντα των ΗΠΑ (BRICS), τη στιγμή που οι «καυτές ζώνες» από τις οποίες διέρχεται είναι συμμαχικές προς τη Δύση να μην είναι τυχαίο.

Ένα από τα σημαντικά σημεία επαναχάραξης του έργου είναι το Ιράν. Η Τεχεράνη μπορεί να διαδραματίσει εξισορροπητικό ρόλο στην περιοχή. Αλλά κυρίως διαφαίνεται ότι θα αποτελέσει το στρατηγικό κομβικό σημείο του «Δρόμου του Μεταξιού» μέσω του λιμένος τον οποίο εγκαινίασε προσφάτως η Ινδία στο Chabahar. Και αυτό διότι αναμένεται πως αρκετές ζώνες συρράξεων θα παρακαμφθούν μέσω του θαλάσσιου άξονα Ινδίας-Ιράν. Η συμμετοχή του Ιράν στον άξονα των RIC (Russia-India-China) θέτει αυτό στρατηγικό εταίρο και ουσιαστικά το αποσπά από το «καζάνι της Μέσης Ανατολής» με τις συνεχείς αναφλέξεις εμπόλεμων ζωνών.

Για να διασφαλιστεί η γεωοικονομική αυτάρκεια των RIC θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε εμπορικές διαδρομές εντός της επικρατείας τους, στην όποια δυνατή έκταση. Ο ασφαλέστερος διάδρομος αυτή τη στιγμή φαίνεται πως είναι ο άξονας Κίνα-Μογγολία-Ρωσία, ωστόσο και η νοτιοανατολική Ασία μπορεί να αποκομίσει σημαντικά οφέλη, λόγω και των εμπορικών σχέσεων Ρωσίας και Κίνας με Πακιστάν-Ινδία-Ιράν. Γενικά οι δυνατότητες που αναδύονται από το όλο εγχείρημα είναι ακόρεστες, αφού αρκετοί αναλυτές αναμένουν ότι ο «Δρόμος του Μεταξιού» θα αναβιώσει το έργο της Διώρυγας Kra και θα αναβαθμίσει το σιδηροδρομικό δίκτυο Kumming-Σιγκαπούρης. Τα τελευταία, περιέργως, απειλούνται από τον εξτρεμισμό που αναδύθηκε …στη Μέση Ανατολή, μέσω της επέκτασης του ISIS στη ΝΑ Ασία!

Η οικονομική κρίση έχει μεταφέρει το ενδιαφέρον επενδύσεων στην Ανατολή. Με τη Deutsche Bank να αποτελεί το μεγαλύτερο κίνδυνο για το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, λόγω της έκθεσής της σε παράγωγα αξίας $ 72,8 τρις οι επενδύσεις στην Ευρώπη μοιάζουν τρομερά επισφαλείς, λόγω και της κοινωνικοοικονομικής αποσύνθεσης που παρουσιάζει. Η Ανατολή για πρώτη φορά στα παγκόσμια χρονικά μοιάζει να μπορεί να επιβιώσει χωρίς τη Δύση, η οποία αντιθέτως, έχοντας μεταφέρει τις γραμμές παραγωγής των εργοστασίων της στην Ανατολή μοιάζει πιο εξαρτημένη από ποτέ.

Τα ανωτέρω αποτελούν ουσιαστικά το σημαντικότερο λόγο της γέννησης της «Ημισελήνου της Αστάθειας» η οποία εκτείνεται από τη ΜΕΝΑ έως τη Κεντρική Ασία. Είναι το λεγόμενο Τόξο της Κρίσης ή δόγμα BRZEZINSKI, Σύμβουλου Ασφαλείας του Αμερικανού Προέδρου Carter. Τότε ο εν λόγω σύμβουλος αποσκοπούσε στη δημιουργία προπυργίων εναντίον της ΕΣΣΔ και των συμμάχων της. Το ριζοσπαστικό Ισλάμ που εξοπλιζόταν τότε από τις ΗΠΑ, σύμφωνα με συνέντευξη του ίδιου του BRZEZINSKI το 1998 στη Γαλλία, είναι το ίδιο που αποτελεί κίνδυνο στα σχέδια των BRICS και που εξοπλιζόταν από την Clinton, σύμφωνα και με τις πληροφορίες που διέρρευσαν το τελευταίο χρονικό διάστημα.

Το κλειδί για τη διατήρηση της οικονομικής παντοκρατορίας των ΗΠΑ δεν είναι ο έλεγχος της Ευρώπης, η οποία λίγο έως πολύ διακατέχεται από πολιτική αγκύλωση, εσωτερικές έριδες και ανεπάρκεια προστασίας της χωρίς τον αμερικανικό παράγοντα. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την μονοπολική παγκόσμια τάξη προέρχεται ξεκάθαρα από την άνοδο της Ευρασίας. Όπως παραδέχτηκε και ο George FRIEDMAN στο συνέδριο του think tank «Chicago Council on Global Affairs», οι ΗΠΑ δε μπορούν να κατακτήσουν την Ασία, ωστόσο μπορούν να υπονομεύσουν τους γεωπολιτικούς τους ανταγωνιστές και να αποτρέψουν την άνοδό τους. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την πολιτική στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη αντίπαλων δυνάμεων στην Ευρασία, ώστε να επικεντρωθούν αυτές στις μεταξύ τους έριδες.

Βάσει των ανωτέρω μπορεί να γίνει ευκολότερα κατανοητή η επιμονή των ΗΠΑ για τον έλεγχο του AfPak. Από το 2014 κι εντεύθεν η Κίνα έχει θρηνήσει 44 εργαζομένους της στον οικονομικό διάδρομο της Ευρασίας, οι οποίοι ασχολούντο με τις υποδομές που συνδέουν το Πεκίνο με τις ακτές του Πακιστάν. Ο CPEC (China-Pakistan Economic Corridor) αποτελεί τμήμα του «Δρόμου του Μεταξιού» και αποτιμάται σε συνολικό κόστος $ 46 δις και καταλήγει στο λιμάνι του Πακιστάν στην Αραβική Θάλασσα, μέσω της ταραχώδους επαρχίας της χώρας Baluchistan. Η αποτελεσματικότητα των επιθέσεων αυτών φαίνεται και από την προαναφερθείσα αλλαγή των σχεδίων της θαλάσσιας διαδρομής και τα εγκαίνια του ιρανικού εμπορικού λιμένα.

Η υπονόμευση του σχεδίου, υπονομεύει ουσιαστικά την κινεζική οικονομία, καθώς η εγχώρια ανάπτυξη στη χώρα επιβραδύνεται. Η μοναδική λύση για τη χώρα είναι η ανάπτυξη νέων θαλάσσιων, οδικών και εναέριων διαδρομών, που θα μπορούσαν να μεταφέρουν τα προϊόντα της και πέραν των γνωστών αγορών, στις οποίες δραστηριοποιείται. Οι ανησυχίες της Κίνας για τη βιωσιμότητα της επένδυσης που έχει πραγματοποιηθεί στο Πακιστάν είναι τόσο έντονες ώστε το 2015 το Ισλαμαμπάντ αποφάσισε τη συγκρότηση μίας Μεραρχίας 10000 αντρών με αποκλειστικό καθήκον την προστασία των εργασιών και των κινέζων εργατών. Το δε Πακιστάν, που αποτελεί προπύργιο των αμερικανικών σχεδιασμών αναμένεται να επιτύχει ανάπτυξη 5% μόνο από το έργο του CPEC, κάτι που θα δυσχέραινε τις αμερικανικές επιδιώξεις για διατήρηση του προτεκτοράτου, που διατηρούν στην περιοχή. Την ίδια στιγμή η ανάπτυξη τέτοιων οικονομικών διαδρομών χαρακτηρίζεται αμφίδρομη, γεγονός που ενισχύει τις προθέσεις της Τεχεράνης να συμπεριληφθεί στον σχεδιασμό τους. Το Ιράν, ως πετρελαιοπαραγωγός χώρα θα μπορούσε να προμηθεύσει με φυσικό αέριο και υδρογονάνθρακες την Ανατολή, να καταπολεμήσει την ενεργειακή εξάρτηση της Κίνας, μέσω της δικής του προσφοράς, αλλά και να τροφοδοτήσει το γειτονικό Πακιστάν με ηλεκτρική ενέργεια και φυσικό αέριο, στα οποία παρατηρούνται ελλείψεις.

Για όσους πιστεύουν ότι ο «Δρόμος του Μεταξιού» είναι ένα μεγαλόπνοο μακροπρόθεσμο σχέδιο θα προσθέσω ότι ο εν λόγω οικονομικός διάδρομος υφίσταται ήδη, αφού το πρώτο φορτηγό τρένο από το Πεκίνο αφίχθη στο Διεθνές Εμπορικό Κέντρο, στο λιμάνι του Baku στις 03-08-15. Αυτός είναι ένας από τους βασικότερους λόγους, όπως έχει προαναφερθεί, που η Τουρκία του Erdogan δείχνει να προσεγγίζει τη Ρωσία και την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση, ώστε να ενταχθεί στη ζώνη ελεύθερου εμπορίου του οργανισμού. Προς επίρρωση των προαναφερθέντων, την προηγούμενη εβδομάδα, Αζερμπαϊτζάν, Τουρκία και Τουρκμενιστάν υπέγραψαν τη Διακήρυξη του Ashgabat για τη δημιουργία του Διακασπιακού Διαδρόμου Μεταφορών, από το Πεκίνο στο Λονδίνο, μετά από συνάντηση των τριών Υπουργών Μεταφορών των εν λόγω κρατών. Κι όμως ακόμα και αυτή η διαδρομή συγκαταλέγεται στις επικίνδυνες ζώνες, αφού δια μέσω Καζαχστάν, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργίας, Τουρκίας καταλήγει στην πολυπαθή και «αμερικανόφιλη» Ουκρανία…

Όσο και αν εντυπωσιάζει ως γεγονός τα δρώμενα της τελευταίας εικοσαετίας έχουν ως κέντρο βάρους τις οικονομικές διαδρομές που αναπτύσσονται ανά τον κόσμο. Κάποτε η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ανθούσε από το «Δρόμο του Μεταξιού» και τον έλεγχό του ως κομβικό σημείο επί αυτού. Αυτό είναι ένα ιστορικό στοιχείο που οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν να επαναληφθεί με τα κράτη του Τόξου της Κρίσης του δόγματος BRZEZINSKI που θα μπορέσουν, λόγω του κομβικού τους χαρακτήρα να αναπτυχθούν, αλλά και να αναπτύξουν φιλικές σχέσεις μέσω του εμπορίου, αφαιρώντας τις τόσο απαραίτητες, για τους αμερικανικούς σχεδιασμούς, έριδες. Δεν είναι πλέον το πετρέλαιο η κινητήριος δύναμη των παγκόσμιων εξελίξεων, αλλά για άλλη μια φορά το εμπόριο.

Στη Γαλλική Επανάσταση φάνηκε η δύναμη του εμπορίου και της βιοτεχνικής παραγωγής, έναντι της αστικής και μοναρχικής εξουσίας. Σήμερα «έμποροι» είναι οι χώρες και τα συμφέροντα που ελέγχουν το «Δρόμο του Μεταξιού» και τους άλλους οικονομικούς διαδρόμους. Βιοτέχνες είναι οι χώρες στις οποίες η Δύση μετέφερε τη βιομηχανική της παραγωγή για την μείωση του κόστους. Η βασιλική και αστική τάξη είναι η Δύση που απομακρύνθηκε από την παραγωγή και τη διακίνηση των προϊόντων απαιτώντας τυραννικά την καταβολή κεφαλαίων για τη συντήρησή της. Η συνένωση και συνεργασία εμπόρων και βιοτεχνών θα απειλούσε θανάσιμα την εξουσία της Ουάσιγκτον η οποία δε θα ήθελε σε καμία περίπτωση να δει μία νέα «Άλωση της Βαστίλης». Οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν σε καμία περίπτωση να είναι το δεύτερο βιολί στην Ασία διότι όπως λέει ένα αμερικανικό γνωμικό:

If you are first you are first. If you are second you are nothing.

* Ο Γιώργος Αϊβαλιώτης είναι Αναλυτής γεωστρατηγικής και γεωπολιτικής ασφάλειας.

ΠΗΓΗ: geopolitics.com.gr. Το είδα: 4 Σεπτεμβρίου 2016, http://www.triklopodia.gr/dromos-stirikse-autokratoria-vizantio-apeilei-ipa/