ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ: Σύνδεση με εργασιακές ρυθμίσεις
Του Γιώργου Ρωμανιά *
1. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΩΣ ΘΕΣΜΟ
◆ Καταργείται η 3μερής χρηματοδότηση (απαλλάσσεται το κράτος ως συγχρηματοδότης – οι καλύψεις των παροχών γίνονται από τη διμερή συμμετοχή ασφαλισμένων και εργοδοτών).
◆ Με την κατάργηση της 3μερούς χρηματοδότησης ανατρέπεται η έννοια της κοινωνικής ασφάλισης, όπως αυτή καθορίζεται από τη ΔΣΕ 102 (άρθρο 71 παρ. 3).
2. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ
◆ Περιορίζονται μέχρι μηδενισμού τους οι εκταμιεύσεις του (αφού παύει να συγχρηματοδοτεί την κοινωνική ασφάλιση, δηλαδή τη δημόσια σύνταξη – διατηρούνται μόνο οι εκταμιεύσεις του κρατικού προϋπολογισμού που καλύπτουν προνοιακές παροχές).
3. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΟΥΣ
◆ Περισσότερα χρόνια δουλειάς.
◆ Υψηλότερα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης.
◆ Αυξημένες ασφαλιστικές εισφορές.
◆ Μικρότερες συντάξεις (και μάλιστα αισθητά – μέχρι μετατροπής τους σε επιδόματα φτώχειας).
4. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟΥΣ
◆ Μικρότερες συντάξεις.
◆ Πάγωμα όλων των συντάξεων για 1 τριετία τουλάχιστον.
◆ Νέες επιβαρύνσεις των συντάξεων (ΛΑΦΚΑ κ.λπ.).
Επιβάλλεται, όμως, να συνδέσουμε το νέο ασφαλιστικό και με τις προβλεπόμενες ρυθμίσεις του Μνημονίου για τις εργασιακές σχέσεις. Είναι άλλωστε σαφές ότι η συνταξιοδοτική μεταχείριση οποιουδήποτε ασφαλισμένου ξεκινά από τον χρόνο έναρξης της απασχόλησής του (κυρίως από την αμοιβή του). Με την ειδικότερη μάλιστα πρόβλεψη του Μνημονίου ότι για τον υπολογισμό της σύνταξης θα λαμβάνονται υπόψη οι αποδοχές ολόκληρου του εργάσιμου βίου, οι προβλέψεις για το εργασιακό αποκτούν εξαιρετική βαρύτητα.
Είναι χρήσιμο να υπενθυμίσουμε ότι το δεσμευτικό κείμενο για τη χώρα μας είναι το Μνημόνιο. Στο Μνημόνιο περιέχεται ειδική ενότητα για το ασφαλιστικό, που καταγράφει το πλαίσιο των ρυθμίσεων που η Ελλάδα οφείλει να προωθήσει εξειδικεύοντας την εφαρμογή τους. Συνεπώς, σε όσα σημεία το ασφαλιστικό νομοσχέδιο εμφανίζεται ηπιότερο έναντι του Μνημονίου, είναι σαφές ότι οι αποκλίσεις θα καλυφθούν, ώστε τελικώς να εφαρμοσθούν οι προβλέψεις του Μνημονίου, είτε με τροπολογίες κατά την ψήφιση του νομοσχεδίου αυτού στη Βουλή είτε με δεύτερο ασφαλιστικό νομοσχέδιο που θα κατατεθεί μέσα στο 2010.
Τα ίδια ισχύουν και για τα εργασιακά. Στο Μνημόνιο προβλέπονται συγκεκριμένες ρυθμίσεις που η χώρα μας οφείλει να εξειδικεύσει με ειδική διαδικασία. Όπως πράγματι ορίζεται ρητά, ο υπουργός Εργασίας υποχρεούται να καλέσει σε διαβούλευση τους κοινωνικούς εταίρους για να εξειδικεύσουν από κοινού τις ήδη νομοθετημένες υποχρεωτικές ρυθμίσεις. Πρόκειται, βεβαίως, περί παρωδίας κοινωνικού διαλόγου, αφού και αν δεν προσέλθει οποιοσδήποτε από τους κοινωνικούς εταίρους (η ΓΣΕΕ δήλωσε εξ αρχής ότι δεν θα προσέλθει σε οποιονδήποτε παρόμοιο προσχηματικό διάλογο), ο υπουργός Εργασίας από κοινού με τον υπουργό Οικονομικών θα προωθήσει σχετικό Προεδρικό Διάταγμα για την εξειδίκευση των ρυθμίσεων.
Ο προσχηματικός αυτός διάλογος έχει αρχίσει με την απουσία της ΓΣΕΕ.
Ως ένα απλό παράδειγμα αυτών των εξελίξεων μπορεί να αναφερθεί η περίπτωση της μείωσης των καταβαλλόμενων αποζημιώσεων λόγω απόλυσης. Στη διαβούλευση – παρωδία θα εξειδικευθεί το ποσοστό της μείωσης, αλλά στο Μνημόνιο έχει ήδη νομοθετηθεί η μείωση των αποζημιώσεων. Η προσέλευση λοιπόν στη διαδικασία του διαλόγου σημαίνει ότι ο προσερχόμενος έχει ήδη αποδεχθεί τη μείωση και απλώς πηγαίνει για να προτείνει ποσοστό μείωσης! Σήμερα ακούγονται ποσοστά μείωσης μεταξύ 20% και 40%.
Σε κάθε περίπτωση, με τις ήδη νομοθετημένες ρυθμίσεις του Μνημονίου επέρχονται σαρωτικές αλλαγές και ανατροπές στα ισχύοντα μέχρι σήμερα εργασιακά δικαιώματα.
Οι ανατροπές αυτές έχουν ήδη επέλθει με τους ψηφισθέντες νόμους 3847/2010, 3846/2010 και 3845/2010. Μια ιδέα των ανατροπών αυτών μπορούμε να σχηματίσουμε αν αναφερθούμε στο θέμα του κατώτατου μισθού (που στην Ελλάδα, σήμερα, είναι ο χαμηλότερος σ' όλη την Ευρώπη των 15). Με βάση την ισχύουσα εδώ και μερικές δεκαετίες νομοθεσία τον κατώτατο μισθό θέσπιζε η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (ΕΓΣΣΕ) που συνυπέγραφε η ΓΣΕΕ και οι 3 κορυφαίες εργοδοτικές Οργανώσεις. Ο κατώτατος αυτός μισθός αποτελούσε την ελάχιστη αμοιβή (το μισθολογικό κατώφλι) για όλους τους εργαζόμενους: καμιά κλαδική ή επιχειρησιακή ή ομοιοεπαγγελματική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας δεν είχε τη δυνατότητα να ορίσει χαμηλότερο κατώτατο μισθό σε σχέση με τον ορισθέντα από την Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (οι κλαδικές, επιχειρησιακές και ομοιοεπαγγελματικές Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας είχαν τη δυνατότητα, αποκλειστικώς, βελτίωσης των όρων της ΕΓΣΣΕ).
Ήδη, σήμερα, επιτρέπεται, με βάση τους νόμους 3845/2010 και 3846/2010, στις κλαδικές αλλά και τις επιχειρησιακές και ομοιοεπαγγελματικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας να ορίζουν κατώτατους μισθούς χαμηλότερους από εκείνον που έχει ορίσει η ΕΓΣΣΕ. Είναι δηλαδή επιτρεπτή η δημιουργία μιας ποικιλίας κατώτατων μισθών με κατάργηση του ελάχιστου ορίου ασφαλείας που καθόριζε η ΕΓΣΣΕ. Ακόμη και μια μεμονωμένη επιχείρηση μπορεί πλέον να πιέζει το πρωτοβάθμιο σωματείο που λειτουργεί σ' αυτή να αποδέχεται κατώτατους μισθούς πολύ χαμηλότερους από εκείνον της ΕΓΣΣΕ.
Σημαντική είναι και η διαπίστωση σε ποιο βαθμό οι ρυθμίσεις των Ν. 3847/2010, 3846/2010 και 3845/2010 διευκολύνουν τη διόγκωση της ανεργίας.
Με το πακέτο της νέας νομοθεσίας αναμένεται σημαντική διόγκωση της ανεργίας στη διάρκεια των ετών 2010-2012. Η διόγκωση αυτή θα στηριχθεί στις ακόλουθες αιτίες:
1. Η μείωση της αγοραστικής δύναμης των μεσοκατώτερων εισοδηματικών στρωμάτων θα οδηγήσει στη φτωχοποίηση της μεσαίας τάξης (40% του πληθυσμού) και θα νεκρώσει την αγορά. Η αποδυνάμωση της αγοραστικής δύναμης θα προέλθει από το πάγωμα των αποδοχών (μισθών και συντάξεων), τις μειώσεις μισθών και συντάξεων, την κατάργηση του 13ου και 14ου μισθού στο Δημόσιο και της 13ης και 14ης σύνταξης κ.λπ. Με τη σειρά της η νέκρωση της αγοράς θα οδηγήσει σε αντιστοίχως μειωμένες παραγγελίες στο χονδρικό εμπόριο και θα ακολουθήσει η ανάλογη μείωση και των παραγγελιών στη μεταποίηση. Θα καταλήξουμε συνεπώς και σε μείωση της παραγωγής με ανάλογη μείωση της απασχόλησης και αύξηση της ανεργίας.
2. Η προβλεπόμενη από το Μνημόνιο (που έχει ήδη νομοθετηθεί ως Παράρτημα του Ν. 3845/2010) μείωση της οφειλόμενης λόγω απόλυσης αποζημίωσης σε συνδυασμό με τον καθορισμό για τους νέους και τους μακροχρόνια ανέργους κατώτατου μισθού χαμηλότερου κατά 20% σε σχέση με τον κατώτατο μισθό που προβλέπεται για τους λοιπούς, θα ωθήσει τους εργοδότες να απολύουν παλαιότερους μισθωτούς και να προσλαμβάνουν νεότερους που θα είναι σημαντικά φθηνότεροι.
3. Την αμέσως προηγούμενη διαπίστωση συμπληρώνει η τελείωση νομικώς της απόλυσης χωρίς την προηγούμενη καταβολή της προβλεπόμενης (έστω μειωμένης) αποζημίωσης. Επισημαίνεται ότι, σύμφωνα με την ισχύσασα μέχρι τώρα νομοθεσία, οποιαδήποτε απόλυση ήταν άκυρη εάν δεν είχε προκαταβληθεί η προβλεπόμενη αποζημίωση. Με τη ρύθμιση του Μνημονίου η απόλυση είναι νομικώς έγκυρη έστω και αν δεν έχει καταβληθεί η αντιστοίχως προβλεπόμενη αποζημίωση, αφού ο εργοδότης έχει το δικαίωμα να καταβάλλει την αποζημίωση σε έξι μηνιαίες δόσεις (η πρώτη μπορεί να καταβληθεί έναν μήνα μετά την απόλυση).
4. Ως αιτία για αποφυγή νέων προσλήψεων θα λειτουργήσει και η θεσπισθείσα μείωση της αμοιβής των υπερωριών, αφού ο επιχειρηματίας ωθείται να χρησιμοποιήσει υπερωριακώς το υφιστάμενο προσωπικό και να αποφύγει την πρόσληψη νέων.
5. Ο προβλεπόμενος διπλασιασμός (από 2% σε 4%) των επιτρεπόμενων ομαδικών απολύσεων (για τις επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από 200 εργαζόμενους) είναι ευνόητο ότι θα διευκολύνει τις απολύσεις.
6. Μέγα πλήγμα θα καταφέρει στην απασχόληση και η θεσπισθείσα με το Μνημόνιο (Ν. 3845/2010) αποδυνάμωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Η αποδυνάμωση αυτή θα οδηγήσει σε ατομικές συμβάσεις εργασίας.
7. Συναφής αιτία με την προηγούμενη είναι και η προβλεπόμενη με το Μνημόνιο δυνατότητα καθορισμού από τις κλαδικές, τις ομοιοεπαγγελματικές αλλά και τις επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις εργασίας, κατώτατου μισθού χαμηλότερου από τον οριζόμενο με την Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας. Οδηγούμεθα, δηλαδή, σε πολλαπλότητα κατώτατων μισθών και στην παντελή αποδυνάμωση της ΕΓΣΣΕ.
Με τις ρυθμίσεις των Ν. 3847/2010, 3846/2010 και 3845/2010 φτωχοποιείται η μεσαία τάξη της χώρας μας.
Όταν, όμως, φτωχοποιείται η μεσαία τάξη (40% του πληθυσμού σήμερα στην Ελλάδα) και ωθείται στη συνένωση με τις ήδη φτωχές κοινωνικές ομάδες (επίσης 40% του πληθυσμού) δημιουργείται η κοινωνία των 8/10 που αντιπαρατίθεται με το υπόλοιπο 20% του πληθυσμού (την ομάδα των εχόντων και κατεχόντων).
Σε μια τέτοια διαδικασία δεν αντιδρούν μόνον τα συνδικάτα, αλλά το σύνολο των κοινωνικών οργανώσεων και κυρίως τα πληττόμενα κοινωνικά στρώματα, δηλαδή η συντριπτικά πλειοψηφία της κοινωνίας.
Οδεύουμε, ολοταχώς, σ' αυτήν τη διαδικασία κινητοποιήσεων που αναμένεται να επωασθεί επαρκώς και να εκδηλωθεί με βιαιότητα σε χρονικό διάστημα λίγων μηνών.
* Ο Γιώργος Ρωμανιάς είναι Επιστημονικός Σύμβουλος ΙΝΕ-ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ
ΠΗΓΗ: Το Ποντίκι (Δημοσιεύτηκε στο "Π" στις 17-06-10), , Ηλ. Ανάρτηση, Σάββατο, 19 Ιουνίου 2010, http://www.topontiki.gr/Articles/view/7162
