Μας πάνε ολοταχώς για φουντάρισμα
Του Δημήτρη Καζάκη *
Στην Ελλάδα έχει επιβληθεί σκόπιμη σιγή ειδήσεων σχετικά με την κατάστασή της. Ο πολίτης δεν χρειάζεται να ξέρει τι γίνεται, ούτε να ενδιαφέρεται για το τι πρόκειται να συμβεί άμεσα. Υποτίθεται ότι όλα πάνε κατά τα αναμενόμενα και άρα η διατεταγμένη ειδησεογραφία μπορεί να ασχοληθεί άνετα με την Siemens, τους Μαντέληδες, το Βατοπέδι και με όλο τον υπόλοιπο θίασο επί σκηνής. Αρκεί ο κόσμος να μην σκέφτεται, να μην αναρωτιέται, να μην ανησυχεί και προπαντός να μην αφυπνίζεται.
Μπορεί οι επισφάλειες να έχουν οδηγήσει σε ύψος ρεκόρ τα επιτόκια των 5ετών, 10ετών ομολόγων, ακόμη και του βραχυπρόθεσμου δανεισμού μικρότερου του έτους, αλλά γιατί να ανησυχήσουμε το φιλοθεάμων κοινό; Οι κομπίνες με την χρεωκοπία μιας χώρας στήνονται στο σκοτάδι, χωρίς φώτα και φασαρίες. Τα ντόπια και ξένα κυκλώματα κερδοσκοπίας ετοιμάζονται για νέες ακόμη μεγαλύτερες μπάζες. Όμως ο κόσμος πρέπει να ασχολείται με τις μίζες του Μαντέλη και του Άκη, για να ξεχάσει τα 13 δις ευρώ που πρόσφερε απλόχερα η σημερινή κυβέρνηση στους κερδοσκόπους μέσα από το στημένο παιχνίδι με τα επιτόκια των ελληνικών ομολόγων.
Μπορεί αυτή τη στιγμή η επιβίωση των ελληνικών τραπεζών να στοιχίζει στη χώρα πολύ περισσότερο από τις ληξιπρόθεσμες οφειλές των δανείων της, αλλά εμείς πληρωνόμαστε για να διαβεβαιώνουμε τον κόσμο ότι οι καταθέσεις του είναι εξασφαλισμένες. Δεν έχει καμμιά σημασία αν οι μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας βρίσκονται ήδη από τον προηγούμενο μήνα στους 25 πιο επιρρεπείς σε χρεωκοπία οργανισμούς παγκόσμια, όπως φαίνεται κι από τον Πίνακα1. Βλέπετε συγχωνεύσεις, εξαγορές, δεσμεύσεις καταθέσεων και άλλα τραπεζικά κόλπα δεν μπορούν να γίνουν σε συνθήκες δημοσιότητας και εγρήγορσης των καταθετών.
Μπορεί αυτές τις ημέρες οι ηγέτες της ευρωζώνης να αποφασίζουν τη θυσία της Ελληνικής Ιφιγένειας με τη φρούδα ελπίδα να δουν τα πανιά του ευρώ να φουσκώνουν ξανά, αλλά οι Έλληνες δεν πρέπει ούτε καν να υποπτευθούν ότι είναι τα θύματα, η σαβούρα της ευρωζώνης που προορίζεται για φούντο. Πρέπει να προσκυνούν το «ισχυρό ευρώ», ακόμη κι αν είναι να δούμε την έκλειψή του.
– Πώς αλλιώς ένας λογικός άνθρωπος μπορεί να αποδεχθεί την μετατροπή της ΕΕ σε δημοσιονομικό Νταχάου για τις χώρες-μέλη και μάλιστα τις πιο αδύναμες;
– Πώς αλλιώς μπορεί να δεχθεί την μεταφορά του προϋπολογισμού κάθε κράτους-μέλους στην αρμοδιότητα των Βρυξελλών;
– Πώς αλλιώς μπορεί να δεχθεί να συνεχίζει υπό καθεστώς ευρώ, όταν έχει αποδειχθεί ένα από τα πιο ευάλωτα νομίσματα στις πιέσεις της κερδοσκοπίας που έχουν υπάρξει ποτέ στην ευρωπαϊκή οικονομία;
Για να καταλάβουμε πόσο ευπαθές και ευάλωτο είναι το ευρώ στις πιέσεις των αγορών και της κερδοσκοπίας, αρκεί να πούμε το εξής: Όταν την προηγούμενη εβδομάδα το ευρώ έναντι του δολαρίου έπεσε κάτω από το 1,20 για πρώτη φορά μετά το 2006, στήθηκε μια ολόκληρη ιστορία για να αποδειχθεί ότι ακόμη κι έτσι είναι πιο «ισχυρό» από τα εθνικά νομίσματα που αντιπροσωπεύει. Έτσι το Bloomberg (7/6) μας πληροφορούσε ότι «η πτώση του ευρώ κατά 21% από το υψηλότερο σημείο πέρυσι έχει παρόλα αυτά κρατήσει το νόμισμα πάνω από το μέσο επίπεδο από την εποχή της δημιουργίας του το 1999 και ισχυρότερο από τον προκάτοχό του, το γερμανικό μάρκο.»
Για να μας πείσει αναφέρει ότι παραμένει πιο ψηλά από το 1,1837 δολ. της 4ης Ιανουαρίου του 1999, που ήταν η πρώτη Δευτέρα κατά την οποία το ευρώ διατέθηκε στις αγορές νομισμάτων και πιο πάνω από το 1,1842 δολ. το οποίο αποτελεί την μέση μηνιαία αξία του από την εποχή υιοθέτησής του.
Το Bloomberg υπολόγισε ότι αν τα εθνικά νομίσματα που απαρτίζουν το ευρώ υπήρχαν σήμερα θα διαμόρφωναν μια μέση συλλογική ισοτιμία με το δολάριο της τάξης του 1,1945 από το 1988 – όταν στις ευρωπαϊκές αγορές κυριαρχούσε το μάρκο – μέχρι την τελευταία εβδομάδα. Με το ευρώ να βρίσκεται σχεδόν στο 1,20 δολ., τότε το επιθυμητό συμπέρασμα είναι ότι το ευρώ παραμένει πιο ισχυρό ακόμη και από το μάρκο.
Έλα όμως που οι ταχυδακτυλουργίες αυτές δεν κράτησαν ούτε μια ημέρα. Στις 8/6 έγινε μια προσπάθεια, κυρίως από τις ευρωπαϊκές τράπεζες, να στηρίξουν το ευρώ στην αγορά νομισμάτων της Νέας Υόρκης, το οποίο υποχωρούσε στο 1,1923 δολ.. Τα στοιχήματα και το ρευστό που διέθεσαν οι ευρωπαϊκές τράπεζες κατόρθωσαν σχεδόν έως το μέσο της ημέρας να ανεβάσουν το ευρώ στο 1,1959 δολ., αλλά ακολούθησε μια τόσο μαζική εκποίηση που καταβαράθρωσε το ευρώ στο τέλος της ημέρα στο 1,1877 δολ.. Έτσι το ευρώ αποδείχτηκε και τυπικά πιο αδύναμο από τα εθνικά νομίσματα που αντικατέστησε. Και τον πάτο δεν τον έχει πιάσει ακόμη.
Είναι τόσα τα λιμνάζοντα κεφάλαια στις αγορές που κανενός είδους στήριξη σ' ένα νόμισμα που αντλεί την αξία του από τις διαθέσεις και τις προτιμήσεις των διεθνών επενδυτών δεν πρόκειται να ανακάμψει. Όσο κι αν σφίξουν τα λουριά στις χώρες της ευρωζώνης, όσο κι αν ξεζουμίσουν οικονομίες και εργαζόμενους. Βλέπετε το πρόβλημα με το ευρώ δεν είναι δημοσιονομικό, όπως νομίζουν οι κύριοι της ευρωζώνης, αλλά – όπως έχουμε εξηγήσει – ιδιοσυστασίας.
Όμως το κόστος στήριξης του ευρώ, που από την αρχή του χρόνου μέχρι σήμερα έχει υπολογιστεί σε πάνω από 1,7 τρις, προκειμένου να εμφανίζεται ως «ισχυρό» και ποθητό για τους επενδυτές, ποιος άραγε θα το επωμιστεί; Οι τράπεζες; Όχι βέβαια. Οι λαοί και οι χώρες-μέλη που χάρις στα μέτρα ασφυξίας προβλέπεται να ζήσουν την χειρότερη ύφεση στην ιστορία της Ευρώπης από την εποχή του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, ίσως και του πρώτου, όπως είπε σε συνέντευξή του στο Der Spiegel o … Τρισέ!
Στην Ελλάδα όμως η διατεταγμένη ειδησεογραφία έχει βαλθεί να φτιάξει μια τεχνητή νιρβάνα για τον Έλληνα. Έχουμε ως χώρα μπει σε αυτόματο πιλότο και ο λαός πρέπει να αποδεχθεί το τετελεσμένο. Έτσι δεν πρέπει να ανησυχεί όταν βλέπει τους επιτρόπους της «τρόικας» να έρχονται νωρίτερα από ότι είχε προγραμματιστεί αρχικά.
Δεν πρέπει να ανησυχεί όταν τα τσακάλια και οι γύπες της αγοράς βιάζονται να επανατοποθετηθούν στην αγορά για να βρεθούν σε θέση πυρός πριν αρχίσει ο νέος γύρος με το χρέος της Ελλάδας.
«Η Ελληνική κρίση θα αναζωπυρωθεί ξανά σε έναν με δύο μήνες, πριν από την επιθεώρηση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου τον Αύγουστο που θα καθορίσει το αν θα εγκριθεί η δεύτερη εκταμίευση της βοήθειας προς την κυβέρνηση», όπως είπε στο Bloomberg (1/6) ο Καρλ Γουάινμπεργκ επικεφαλής αναλυτής της Valhalla Financial που ειδικεύεται στη διαχείριση «προβληματικών χρεών», όπως ονομάζονται επίσημα τα κεφάλαια-γύπες.
Δεν πρέπει να ανησυχεί όταν η κυβέρνηση καλεί κρυφά ομάδα Βρετανών οικονομολόγων για να συσκεφτεί μαζί τους για την διαχείριση του χρέους. Γι' αυτό άλλωστε και πέρασε στα ψιλά του τύπου.
Σύμφωνα όμως με τους Times του Λονδίνου (30/5), το Βρετανικό Centre for Economics and Business Research (CEBR), γνωστό για τις διασυνδέσεις του με τα τραπεζικά συμφέροντα σε Βρετανία και ΗΠΑ, συμβούλευσε την ελληνική κυβέρνηση να εγκαταλείψει το ευρώ και να δηλώσει αδυναμία πληρωμής του χρέους, δηλαδή να πτωχεύσει επίσημα. Ο επικεφαλής του CEBR, Νταγκ Μακ Γουίλλιαμς, βρέθηκε στην Αθήνα για να συμβουλέψει υπουργούς και πρωθυπουργό για το πώς πρέπει να χειριστούν την επικείμενη πτώχευση της χώρας:
«Εγκαταλείποντας το ευρώ θα σήμαινε ότι το νέο νόμισμα θα υποτιμηθεί κατά 15%. Καθώς όμως το εθνικό χρέος τιμάται σε ευρώ, αυτό θα το αύξανε από το τρέχον επίπεδο του 120% στο 140% του ΑΕΠ μέσα σε μια νύχτα. Έτσι μέρος του πακέτου για την έξοδο από το ευρώ πρέπει να είναι και η μετατροπή του χρέους μονομερώς στο νέο νόμισμα.»
Οι Times εκτιμούν ότι μια τέτοια κίνηση θα φέρει την καταστροφή σε Γαλλικές και Γερμανικές τράπεζες, αλλά σύμφωνα με τον Μακ Γουίλιαμς η κίνηση αυτή είναι «ουσιαστικά αναπόφευκτη» και είπε ότι κι άλλα μέλη της ένωσης θα ακολουθήσουν. «Το μόνο ερώτημα είναι το πότε. Το άλλο θέμα είναι η έκταση της μόλυνσης. Η Ισπανία είναι πιθανό ότι θα αναγκαστεί να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο, το ίδιο πιθανά και η Πορτογαλία με την Ιταλία… Μήπως αυτό θα είναι το τελευταίο σαββατοκύριακο για το κοινό νόμισμα; Ναι, είναι πολύ πιθανό.»
Δεν γνωρίζουμε πώς αντέδρασε η κυβέρνηση στις προτάσεις αυτές, ούτε ο κ. Μακ Γουίλιαμς μας εξήγησε πώς θα γίνει αυτή η μονομερής μετατροπή στο νέο νόμισμα των ομολόγων σε ευρώ. Ούτε μας εξήγησε τι σόι νόμισμα θα είναι αυτό που προτείνει να υιοθετήσουμε. Το σίγουρο είναι ότι πληθαίνουν τα σημάδια που θέλουν μια ταχύτατη πτώχευση της χώρας. Ίσως και μέσα στα «μπάνια του λαού», που τυπικά μόλις ξεκίνησαν.
Ακούγεται ότι το ΔΝΤ έχει ήδη ετοιμάσει σχέδιο πτώχευσης της χώρας που έχει εγκριθεί καταρχήν από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, αλλά αντιδρούν ακόμη οι Βρυξέλλες οι οποίες δεν θέλουν να δουν ακόμη την Ελλάδα να φεύγει από το ευρώ, ούτε να αναδιαρθρώνει το χρέος της. Πράγμα που στις τωρινές συνθήκες θα έβαζε σε άμεσο κίνδυνο το τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης και το κοινό νόμισμα.
Αυτός είναι κι ο λόγος που όλο και πιο συχνά-πυκνά διαβάζουμε στον τύπο για προτάσεις αναδιαπραγμάτευσης του χρέους. Μάλιστα μας έβγαλαν μέχρι και τον αρχιτέκτονα της αναδιαπραγμάτευσης του χρέους στο Ντουμπάι, (Το Βήμα, 6/6) να μας εξηγήσει ότι δεν είναι και τίποτε φοβερό. Βέβαια… «ξέχασαν» να μας πουν ότι το Ντουμπάι υφίσταται ως κράτος, μόνο για έναν και μοναδικό λόγο, για να ξεπλένει το παγκόσμιο μαύρο χρήμα, πολιτικό, επιχειρηματικό, εγκληματικό. Κι επομένως η διαπραγμάτευση του χρέους έγινε όπως συνηθίζουν να τις κάνουν οι συμμορίες στον υπόκοσμο.
Η συμμορία των σείχιδων που διαφεντεύει το Ντουμπάι απείλησε με ξεμπρόστιασμα τις συμμορίες των πολιτικών, επιχειρηματιών και άλλων, που ξεπλένουν το χρήμα τους διαμέσου της χώρας και έτσι έγινε δυνατή μια ακόμη από τις «συμφωνίες κυρίων» που συνηθίζονται τόσο πολύ στις διεθνείς αγορές. Αυτό είναι που επιθυμούν και για την Ελλάδα;
Όλοι αυτοί που προτάσσουν σήμερα την αναδιαπραγμάτευση του χρέους και επικαλούνται μυριάδες σεισμούς, λοιμούς και καταποντισμούς όταν ακούσουν έστω και την πιθανότητα ο λαός να αρνηθεί το χρέος, δεν θα έπρεπε να μας απαντήσουν καθαρά σε μερικές βασικές ερωτήσεις;
– Τι ακριβώς σκέφτονται να διαπραγματευτούν;
– Τι πρόκειται να βάλουν στο τραπέζι για να γλυκάνουν τους τοκογλύφους και κερδοσκόπους που κατέχουν πάνω από το 75% των ελληνικών ομολόγων;
– Πώς και με ποιο τρόπο σκέφτονται να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αυτούς τους ομολογιούχους, ώστε να τους αποσπάσουν έναν συμβιβασμό ή μια ρύθμιση του χρέους που υποτίθεται ότι θα είναι ευνοϊκή για τη χώρα; Μήπως με την απειλή της παύσης πληρωμών;
– Ξέρουν πολλές περιπτώσεις που εξαναγκάστηκαν οι ομολογιούχοι σε διαπραγματεύσεις μόνο υπό την απειλή της παύσης πληρωμών; Εμείς στις 280 και πλέον περιπτώσεις επίσημων χρεωκοπιών κρατών που έχουμε μελετήσει από το 1824 έως το 2009, δεν γνωρίζουμε να υπάρχει ούτε μία… Μήπως αυτοί ξέρουν καλύτερα;
– Τι πρέπει να υποστεί η χώρα και ο λαός της για να αντιληφθούν ότι διαπραγμάτευση ενός χρέους που δεν μπορεί να αποπληρωθεί δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο σε βάρος του λαού και της χώρας;
– Τι πρέπει να γίνει για να πειστούν; Πόση πείνα, πόση καταστροφή, πόση κατοχή, πρέπει να δεχτεί η χώρα και ο λαός για να βάλουν αυτοί μυαλό; Που θέτουν τις «κόκκινες γραμμές» τους; Έχουν τέτοιες ή πρόκειται για ένα συνηθισμένο αίτημα σκοπιμότητας;
– Τέλος, γνωρίζουν έστω και ένα παράδειγμα όπου μια χώρα να μπήκε σε διαδικασίες διαπραγματεύσεων για τη ρύθμιση του χρέους της και να την έβγαλε καθαρή;
– Ποια χώρα γλύτωσε από τη θανάσιμη λαβή των δανειστών της με αναδιαπραγμάτευση του χρέους; Έχουν κανένα παράδειγμα; Η ιστορία έχει αρκετά παραδείγματα χωρών που οι λαοί τους επέβαλαν την άρνηση του χρέους και ορθοπόδησαν, ανεξάρτητα από το αν έλυσαν τελικά όλα τα προβλήματά τους, αλλά δεν υπάρχει ούτε ένα παράδειγμα που μια χώρα να γλύτωσε με διαπραγματεύσεις.
Τα λέμε όλα αυτά γιατί το χρέος της Ελλάδας δεν αντιμετωπίζεται με αναδιαπραγμάτευση. Είναι τέτοιο το χρέος και βρίσκεται σε τέτοια χέρια που δεν ξεμπερδεύει εύκολα κανείς με απειλές και διαπραγματεύσεις, ακόμη κι αν δεχτεί ότι αυτοί που το προτείνουν έχουν τις καλύτερες των προθέσεων.
Προσωπικά δεν θα ήθελα να βρίσκομαι στη θέση κανενός απ' αυτούς που υποστηρίζουν αναδιαπραγμάτευση με ή χωρίς παύση πληρωμών όταν αντιληφθεί ο κόσμος – αφού η κυβέρνηση έχει προχωρήσει υπό καθεστώς ομηρίας και κατοχής του ΔΝΤ σε παύση πληρωμών, "κούρεμα" κατά 30, 50, ή και 70% του χρέους, όπως ακούγεται, και αναδιάρθρωσή του – την παγίδα που του έστησαν από άγνοια ή σκοπιμότητα. Ούτε ψήλος στον κόρφο τους.
Αυτό που φοβάμαι ότι διαφεύγει ακόμη κι από όσους υποστηρίζουν την άρνηση της πληρωμής του χρέους, ίσως γιατί δεν έχουν τριβή με το θέμα, είναι ότι το κύριο ζήτημα δεν είναι η παύση πληρωμών, αλλά η αναγνώριση ή μη του χρέους. Από την στιγμή που θα κάνεις το λάθος να το αναγνωρίσεις, είτε προχωρήσεις σε παύση πληρωμών και διαπραγμάτευση, είτε σε μερική ή ολική διαγραφή του χρέους, την έχεις πατήσει.
Γιατί αναγνώριση του χρέους σημαίνει αναγνώριση των έννομων δικαιωμάτων των ομολογιούχων πάνω στη χώρα σου. Σημαίνει ότι τους αναγνωρίζεις το δικαίωμα να σε κυνηγάνε εσαεί για τα ομόλογα που έχουν στα χέρια τους. Σημαίνει ότι απεμπολείς το όπλο του "απεχθούς χρέους" με βάση το διεθνές δίκαιο, καθώς και το θεμελιώδες δικαίωμα του λαού σου στη δική του αυτοδιάθεση και κυριαρχία, η οποία δεν μπορεί να απειλείται από καμμιά ξένη δύναμη, οικονομική, πολιτική, ή στρατιωτική.
Στην ιστορία της πάλης ενάντια στο χρέος και την κρατική χρεωκοπία, υπήρξαν περιπτώσεις όπου οι κάτοχοι μόλις του 10% των ομολόγων του χρέους κατόρθωσαν να φέρουν σε πολύ δύσκολη θέση τη χώρα-οφειλέτη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ρωσία. Ο Πούτιν το 1999 μονομερώς διέγραψε το 90% του χρέους της και έδιωξε την εποπτεία του ΔΝΤ. Όμως ποτέ δεν αμφισβήτησε το χρέος, απλά δήλωσε αδυναμία πληρωμής. Έτσι έδωσε το δικαίωμα στους κατόχους των ομολόγων του Ρωσικού χρέους να συνεχίσουν να κυνηγούν τη Ρωσία μέχρι τις μέρες μας.
Το αποτέλεσμα είναι ότι σήμερα η Ρωσία αναγκάζεται να δανείζεται σεβαστά ποσά από τη διεθνή αγορά προκειμένου να πληρώνει αυτό το 10%, το οποίο φαίνεται ότι θα της κοστίσει πολλαπλάσια της αρχικής του αξίας. Ίσως και πάνω από 400%.
Ταυτόχρονα το ολίσθημα αυτό του Πούτιν, άνοιξε την όρεξη και των ομολογιούχων των… τσαρικών χρεών, οι οποίοι συνασπίστηκαν με τους κατόχους των ομολόγων του τωρινού χρέους της Ρωσίας και διεκδικούν μαζί την αποζημίωσή τους από την Ρωσική κυβέρνηση. Έτσι η Ρωσία βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με όλο και περισσότερα εντάλματα κατάσχεσης των περιουσιακών της στοιχείων τόσο στο εξωτερικό, όσο και στο εσωτερικό της χώρας.
Αυτός είναι ο λόγος που, σύμφωνα με την άποψή μου, το κεντρικό ζήτημα της άρνησης της πληρωμής του χρέους δεν είναι η παύση πληρωμών και η διαπραγμάτευση ή μη, η μερική ή ολική διαγραφή του χρέους, αλλά η μη αναγνώριση του χρέους και των υποχρεώσεών του από τον λαό, ως χρέος "απεχθές", ως μοχλός κατάλυσης της κυριαρχίας της χώρας.
Από εκεί και πέρα φυσικά και πρέπει να δει κανείς κατά περίπτωση τι θα κάνει με τα αιτήματα από μεμονωμένους ομολογιούχους. Με την προϋπόθεση βέβαια ότι καμιά τέτοια απαίτηση δεν θα υπονομεύσει την πορεία του λαού, δεν θα υποθηκεύσει το μέλλον του και ούτε θα θέσει τη χώρα υπό καθεστώς ομηρίας.
ΠΗΓΗ: Το Ποντίκι 10-6-2010 και ηλ. ανάρτηση, Κυριακή, 13 Ιουνίου 2010, http://www.topontiki.gr/Articles/view/6888
ΑΝΑΡΤΗΣΗ: 11-06-2010, http://youpayyourcrisis.blogspot.com/2010/06/blog-post_4891.html#more
* Ο Δημήτρης Καζάκης είναι οικονομολόγος – αναλυτής.
