Η τουρκική απειλή

Του Βασίλη Βιλιάρδου*

Ανάλυση

Είναι γνωστό από πολλές περιπτώσεις στην ιστορία, όπως από τη Βραζιλία, από την Αργεντινή, από τη Ν. Κορέα κοκ. ότι, ένα από τα βασικά συστατικά του πικρού φαρμάκου που επιβάλλει στις χώρες που ζητούν τη βοήθεια του το ΔΝΤ, είναι το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας τους – συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων.

Ως εκ τούτου, παρά το ότι εξυγιαίνεται εν πρώτοις η οικονομία τους, με την έννοια πως μειώνονται τα χρέη τους αφενός μεν από τις πωλήσεις παγίων περιουσιακών στοιχείων, αφετέρου από την υποτίμηση των νομισμάτων τους με στόχο να ανακτηθεί η ανταγωνιστικότητα τους, καθώς επίσης να ισοσκελισθεί το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών τους, μετά από μερικά χρόνια τα προβλήματα επανεμφανίζονται νομοτελειακά– επειδή τα κέρδη των ιδιωτικοποιημένων πια επιχειρήσεων εκρέουν στο εξωτερικό δημιουργώντας «πιέσεις» στο ισοζύγιο οπότε στα νομίσματα τους, τα εξωτερικά χρέη τους αυξάνονται κοκ.

Ακριβώς για το λόγο αυτό έχουμε ήδη αναφέρει από το 2011, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα την Τουρκία ότι, η σχέση ενός κράτους με το ΔΝΤ είναι μόνιμη (ανάλυση) – με την έννοια πως κάποια στιγμή στο μέλλον, παρά το ότι η χώρα πιστεύει πως εξοφλώντας τα δάνεια της απελευθερώνεται για πάντα, το Ταμείο επιστρέφει.

Η αιτία είναι το ότι, κατά τη διάρκεια της δραστηριοποίησης του τοποθετεί βραδυφλεγείς βόμβες στα θεμέλια της οικονομίας της,έτσι ώστε να κληθεί ξανά να τη βοηθήσει – να λεηλατήσει δηλαδή τον πλούτο που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια της απουσίας του.

Δύο έτη αργότερα είχαμε περιγράψει το προβλεπόμενο τουρκικό δράμα, με τον τίτλο «Ο τιτανικός του Βοσπόρου» – αναλύοντας τους λόγους, για τους οποίους είμαστε σίγουροι σχετικά με το τί θα συνέβαινε. Ταυτόχρονα είχαμε αναφερθεί στους κινδύνους διαμελισμού της, επεξηγώντας όσο καλύτερα μπορούσαμε τις αιτίες (ανάλυση) – κάτι που φυσικά δεν συμβαίνει άμεσα, αφού πρόκειται για μία αρκετά μακροπρόθεσμη διαδικασία.

Στη συνέχεια μεσολάβησε χρόνος, κατά τη διάρκεια του οποίου η Τουρκία βίωσε δραματικές καταστάσεις (άρθρο) – οι οποίες επιγραμματικά ήταν η πολιτική αστάθεια, η μείωση της ανάπτυξης, ο πληθωρισμός, το περαιτέρω έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, η άνοδος των εξωτερικών χρεών, η εξάρτηση από το δολάριο, η διολίσθηση του νομίσματος, η υπερχρέωση των νέων, καθώς επίσης η φούσκα των ακινήτων.

Σαν να μην έφθαναν δε όλα αυτά, ο πρωθυπουργός της, ο οποίος πήρε αργότερα τη θέση του προέδρου σχεδιάζοντας να συγκεντρώσει όλη την εξουσία στα χέρια του το καλοκαίρι, μέσω της αναθεώρησης του συντάγματος, εξελίχθηκε σε έναν στυγνό δικτάτορα – κάτι που συμβαίνει πολύ συχνά, ιδίως σε υποανάπτυκτες χώρες, όταν κάποιος εκλέγεται για μεγάλο χρονικό διάστημα στην ηγεσία του κράτους.

Εκτός αυτού, αφενός μεν έχει έλθει σε σύγκρουση με την Ευρώπη, απειλώντας πως θα ανοίξει τις στρόφιγγες των μεταναστευτικών ροών,αφετέρου  ανάγκασε τη χώρα του να συμμετέχει σε μία σειρά πολέμων, έχοντας την ψευδαίσθηση πως διαθέτει την απαιτούμενη ισχύ για να τους κερδίσει – κάτι που μέχρι στιγμής έχει κοστίσει πανάκριβα στην τουρκική οικονομία, αφού λειτούργησε προσθετικά στα υπόλοιπα προβλήματα της.

Σημαντικότερο από αυτά είναι το σταθερά ελλειμματικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της, το οποίο θα επιδεινωθεί σε μεγάλο βαθμό εάν αυξηθούν περισσότερο οι τιμές της ενέργειας – αφού η κάποια καλυτέρευση του οφειλόταν στις τότε χαμηλές τιμές του πετρελαίου.

Η νομισματική κατάρρευση της Τουρκίας

Περαιτέρω, το ελλειμματικό ισοζύγιο, σε συνδυασμό με τη συνεχή αύξηση του εξωτερικού χρέους (γράφημα που ακολουθεί – υπενθυμίζουμε πως η βασικότερη αιτία της χρεοκοπίας μίας χώρας δεν είναι το δημόσιο χρέος, αλλά το εξωτερικό), καθώς επίσης με την ισχυρή ανατίμηση του δολαρίου, ειδικά μετά την εκλογή του κ. Trump, οδήγησαν την ισοτιμία της τουρκικής λίρας σε νέα χαμηλά – σε μία υποτίμηση που έφτασε στο 15% μέσα σε μόλις τρεις μήνες.

Επεξήγηση γραφήματος: Εξέλιξη του εξωτερικού χρέους της Τουρκίας

Συνεχίζοντας, μία τέτοια υποτίμηση αυξάνει ανάλογα τα χρέη της χώρας στο εξωτερικό, σε όρους του δικού της νομίσματος – αφού για να αγοράσει κανείς δολάρια, για παράδειγμα, έτσι ώστε να πληρώσει τις υποχρεώσεις του στις ξένες εταιρείες, απαιτούνται πια πολύ περισσότερες λίρες. Το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερα επώδυνο, όσον αφορά την αγορά πετρελαίου και πρώτων υλών – ειδικά για μία χώρα, όπως η Τουρκία, η οποία είναι απόλυτα εξαρτημένη από τις εισαγωγές ενέργειας.

Για να κατανοήσει τώρα κανείς τη σχέση μεταξύ ενός ελλειμματικού ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, καθώς επίσης της υποτίμησης του νομίσματος, αρκεί να δει το γράφημα που ακολουθεί – όπου φαίνεται καθαρά πως αργά ή γρήγορα η ισοτιμία ακολουθεί το έλλειμμα.  

Επεξήγηση γραφήματος: Εξέλιξη της ισοτιμίας της λίρας (γαλάζια καμπύλη, αριστερή κάθετος), σε σχέση με το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (διακεκομμένη γραμμή, δεξιά κάθετος).

Περαιτέρω ο πρόεδρος της χώρας, έχοντας προφανώς πανικοβληθεί από την κατάρρευση του νομίσματος, φοβούμενος αφενός μεν τις μαζικές εκροές, αφετέρου πως για να στηριχθεί η λίρα θα αναγκαστεί η κεντρική τράπεζα να αυξήσει τα βασικά επιτόκια, με κίνδυνο να στραγγαλισθεί η ανάπτυξη και να βυθιστεί στην ύφεση η οικονομία, απευθύνθηκε στους Πολίτες – παρακαλώντας τους να πουλήσουν τα δολάρια που διαθέτουν, καθώς επίσης τα ευρώ, αγοράζοντας λίρες. Οφείλουμε να σημειώσουμε εδώ πως πουλώντας ένα δολάριο εισέπραττε κανείς την Πέμπτη 3,54 λίρες, ενώ όσον αφορά το ένα ευρώ 3,77 λίρες.

Εν τούτοις, σπάνια εισακούγονται οι παρακλήσεις των δικτατόρων από τους Πολίτες – ενώ θα ήταν ανόητοι να πουλήσουν το ξένο συνάλλαγμα που διαθέτουν, εισπράττοντας μία λίρα που καταρρέει συνεχώς. Πόσο μάλλον όταν κυοφορούνται κοινωνικές αναταραχές και εξεγέρσεις, ενώ επικρατεί πολιτική αστάθεια – παράγοντες που λειτουργούν εξαιρετικά αρνητικά, όσον αφορά την οικονομία ενός κράτους και επομένως το νόμισμα του.  Η τάση αυτή πάντως αποτυπώνεται λιγότερο στο χρηματιστήριο, παρά το ότι έχει πτωτική πορεία, επειδή είναι προφανώς καλύτερο να έχει κανείς μετοχές παρά λίρες – τουλάχιστον για εκείνο το χρονικό διάστημα που δεν καταρρέει η οικονομία.

Οι απειλές για την Ελλάδα

Συνεχίζοντας, δεν πρέπει μεν να φοβάται κανείς, αλλά είναι ασφαλώς υποχρεωμένος να υπολογίζει σωστά τους κινδύνους από ένα πληγωμένο θηρίο – πόσο μάλλον όταν είναι τόσο υποανάπτυκτο, ενώ κυβερνάται από έναν τρομοκρατημένο δικτάτορα που δεν έχει σχεδόν κανένα φίλο (η Ρωσία ποτέ δεν είχε φίλους στην ιστορία της), ευρισκόμενος στα όρια της παράνοιας.

Εκτός αυτού, δικτάτορες που είναι αντιμέτωποι με τέτοια προβλήματα, όπως αυτά της Τουρκίας, προσπαθούν συνήθως να τα εξωτερικεύουν – έτσι ώστε να στρέφουν την προσοχή των λαών τους σε «κατ’ επίφαση» εχθρούς, για να αποπροσανατολίζονται από τα δικά τους.

Στα πλαίσια αυτά η Ελλάδα των 11 εκ. κατοίκων, ευρισκόμενη αντιμέτωπη με μία Τουρκία των 80 εκ., είναι σε χειρότερη θέση από την Ουκρανία των 44 εκ. απέναντι στη Ρωσία των 142 εκ. – όπου η Ρωσία είναι μεν πολύ πιο ισχυρή στρατιωτικά, αλλά ο ηγέτης της δεν είναι καθόλου παράλογος ή επεκτατικός.

Οφείλει λοιπόν να είναι πάρα πολύ προσεκτική, χωρίς φυσικά να φοβάται, προβλέποντας πως ο κύριος στόχος του τούρκου δικτάτορα θα είναι οι περιοχές με ενεργειακά αποθέματα – επειδή η παντελής έλλειψη ενέργειας είναι η Αχίλλειος πτέρνα της χώρας του, επεξηγώντας καλύτερα τις επιδρομές του στο Ιράκ, καθώς επίσης τις μάχες του στη Συρία. Επομένως, στο στόχαστρο του είναι αφενός μεν το Καστελόριζο, λόγω της ΑΟΖ που οριοθετεί, αφετέρου η Κύπρος – ενώ οι ενοχλήσεις του στα υπόλοιπα ελληνικά νησιά και στη Θράκη είναι μάλλον παραπλανητικές.

Με δεδομένη τώρα την οικονομική και πολιτική της αδυναμία, πόσο μάλλον με έναν εντελώς αποδυναμωμένο πρωθυπουργό, ο οποίος δυστυχώς δεν διαθέτει ηγετικές ικανότητες, η Ελλάδα δεν έχει καθόλου την πολυτέλεια των εσωτερικών συγκρούσεων – οπότε είναι υποχρεωμένα όλα τα πολιτικά κόμματα να συνεργασθούν μεταξύ τους, στηριζόμενα από το σύνολο των Πολιτών, παρά το ότι κάτι τέτοιο δεν είναι τόσο απλό λόγω των «προδοσιών» που προηγήθηκαν και συνεχίζονται.

Φυσικά δεν πιστεύουμε πως θα διακινδυνεύσουν η Γερμανία και η Ευρώπη τα δάνεια τους προς τη χώρα μας, τις επιχειρήσεις που έχουν αγοράσει, καθώς επίσης τη λεηλασία της ιδιωτικής και δημόσιας περιουσίας μας που έχουν προγραμματίσει – ούτε βέβαια η Κίνα τις επενδύσεις της. Με απλά λόγια, η κατάσταση (status) του προτεκτοράτου μα βοηθάει εν προκειμένω – χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει πως μας ευχαριστεί, αφού είναι ότι χειρότερο έχει συμβεί στην πατρίδα μας τα τελευταία χρόνια. Εν τούτοις, αυτή είναι η αλήθεια, ενώ δεν έχει νόημα να εθελοτυφλούμε – οπότε είμαστε υποχρεωμένοι να την συμπεριλαμβάνουμε στις σκέψεις και στις απόψεις μας.

Επίλογος

Ολοκληρώνοντας, παρά το ότι τυχόν σύγκρουση με την Τουρκία, η οποία δεν είναι απίθανη, δεν πρόκειται να έχει μεγάλη διάρκεια, το κόστος για την πατρίδα μας θα ήταν τεράστιο – συμπεριλαμβανομένων των απωλειών στον τουρισμό, για την καταστροφή του οποίου αρκεί και μόνο να ανοίξει τις μεταναστευτικές πύλες ο δικτάτορας, έστω για να εκδικηθεί την Ευρώπη.

Εν τούτοις, δεν πρέπει καθόλου να μας φοβίζει, ούτε να συμπεριφερόμαστε δειλά – χωρίς αυτό να σημαίνει πως πρέπει να την προκαλέσουμε ή να την αντιμετωπίσει η κυβέρνηση όπως ο πρόεδρος της Τουρκίας. Θα ήταν δηλαδή εγκληματικό να προσπαθήσει η κυβέρνηση να εξωτερικεύσει τα προβλήματα της, αποπροσανατολίζοντας τους Έλληνες από τα δικά τους – εκμεταλλευομένη την τουρκική προκλητικότητα προς όφελος της.

Ευχόμαστε και ελπίζουμε λοιπόν να μην κάνει και αυτό το λάθος, για να διατηρηθεί στην εξουσία – την οποία ουσιαστικά πρέπει να παραδώσει στο επόμενο κόμμα το δυνατόν γρηγορότερα, αφού είναι πλέον δεδομένο πως έχει αποτύχει οικτρά. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια πως η αξιωματική αντιπολίτευση έχει πράγματι σχέδιο ή/και πως θα τα καταφέρει πολύ καλύτερα – αλλά πως πρέπει να ακολουθεί ο επόμενος, όταν ο προηγούμενος αποτυγχάνει, έως ότου βρεθεί κάποιος που θα είναι πράγματι σε θέση να κυβερνήσει σωστά την Ελλάδα.

* Ο Βασίλης Βιλιάρδος είναι Οικονομολόγος. E-mail: viliardos@analyst.gr. Ειδικότητα: Mάκρο-οικονομικά / Πολιτική Οικονομία

ΠΗΓΗ: 3-12-2016, http://www.analyst.gr/2016/12/03/i-tourkiki-apeili/