Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία: Το αδικαίωτο τρίπτυχο
Του Γιώργου Κ. Καββαδία*
Τα ιδανικά της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, όπως εκφράζονται από το συμπυκνωμένο τρίπτυχο «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία» παραμένουν αδικαίωτα διατηρώντας την ιστορικότητά τους και εκφράζοντας σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες.
Σε συνθήκες οικονομικής κρίσης η νέα «χούντα» της αγοράς και του Δ.Ν.Τ. βάζει στον γύψο με το κακόφημο μνημόνιο κι αυτήν ακόμα την αστική δημοκρατία. Η κυβερνητική πολιτική, όπως εξυφαίνεται από τις Βρυξέλλες και το Δ.Ν.Τ. κατεδαφίζει δικαιώματα και κατακτήσεις του προηγούμενου αιώνα, όπως η μόνιμη και σταθερή εργασία, το οκτάωρο, οι συλλογικές συμβάσεις, η δημόσια κοινωνική ασφάλιση. Ιδιωτικοποιεί τις κοινωνικές υπηρεσίες (υγεία, παιδεία, πρόνοια), ξεπουλά την δημόσια περιουσία και «απελευθερώνει» τις απολύσεις. Ποτέ άλλοτε και σε καμμιά άλλη χώρα σε καιρό ειρήνης δεν σημειώθηκε τόσο βίαιη ανακατανομή πλούτουπου οδηγεί στην κατάρρευση του επιπέδου ζωής, τη μαζική πτώχευση του λαού, στις αυτοκτονίες, στην ανεργία και την πείνα. Το ψωμί λιγοστεύει καθημερινά με 3 εκατομμύρια ανθρώπους κάτω από το όριο της φτώχειας, 1,5 εκατομμύριο άνεργους και 40.000 άστεγους, ενώ χιλιάδες νέοι αναγκάζονται να αναζητήσουν το ψωμί της ξενιτιάς.
Δικαιώνοντας έτσι αυτό που τονιζόταν στην ανακοίνωση της Σ.Ε. των φοιτητών του Πολυτεχνείου: «Έχουν δεμένους χειροπόδαρα τους εργάτες κι όλους τους μισθοσυντήρητους και τούτο για να μπορέσουν να περάσουν τα αντιλαϊκά τους μέτρα και να εκμεταλλευτούν ασύδοτα τον λαό»! Γι αυτό και το αίτημα για «ψωμί» που συμβολίζει τις υλικές ανάγκες των εργαζομένων, είναι δραματικά επίκαιρο.
Ταυτοχρόνως το αίτημα για μια καθολική δημόσια και δωρεάν εκπαίδευση που να αγκαλιάζει όλα τα παιδιά βρίσκει την ιστορική αναφορά στο ανθρωπιστικό όραμα για μια λαϊκή παιδεία, όπως αποτυπώθηκε στα ντοκουμέντα του Νοέμβρη, ενάντια στην Παιδεία που υποτάσσεται στους νόμους της αγοράς. Η εκπαιδευτική πολιτική συρρικνώνει τις ήδη χαμηλές δαπάνες με λιγότερα σχολεία χωρίς να καλύπτονται οι βασικές ανάγκες λειτουργίας τους και με ελλείψεις εκπαιδευτικών. Μετατρέπεται σε εμπόρευμα για «λίγους και εκλεκτούς» με τη χορηγία των κάθε λογής ειδωλολατρών της αγοράς και του Δ.Ν.Τ. Έτσι οικοδομούν το «σχολείο της αγοράς» και το «πανεπιστήμιο – επιχείρηση» υποβαθμίζοντας τη μόρφωση σε πανάκριβες δεξιότητες δια βίου ειδίκευσης και κατάρτισης. Διαμορφώνει μια εκπαίδευση που είναι μακριά από τα δικαιώματα και τις ανάγκες των νέων, αδυνατώντας να προάγει την κριτική σκέψη και να διαμορφώσει ελεύθερους και σκεπτόμενους πολίτες.
«Η εγκαθίδρυση της Λαϊκής κυριαρχίας συνδέεται αναπόσπαστα με την Εθνική Ανεξαρτησία από τα ξένα συμφέροντα, που χρόνια στηρίζουν την τυραννία της χώρας μας», όπως έγραφε η διακήρυξη της Σ.Ε. του Πολυτεχνείου και το σύνθημα «ΕΞΩ ΑΙ ΗΠΑ-ΕΞΩ ΤΟ ΝΑΤΟ» που ήταν γραμμένο στην πύλη του Πολυτεχνείου επανέρχονται με τον πιο επίκαιρο τρόπο. Η έλευση του προέδρου των ΗΠΑ σηματοδοτεί την άσκηση πιέσεων για το Αιγαίο, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, το Κυπριακό, την προσφυγική κρίση, τις διαφορές στα Βαλκάνια (ονομασία ΠΓΔΜ, Τσάμηδες). Αλλά και σε ζητήματα ενεργειακής εκμετάλλευσης στον εδαφικό και θαλάσσιο χώρο της Ελλάδας. Για το χρέος και τις «μεταρρυθμίσεις» για θέματα προώθησης των αμερικάνικων μονοπωλιακών συμφερόντων στην Ελλάδα. Η συγκυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛΛ.είναι πρόθυμη να προσφέρει «γη και ύδωρ».
Το πραγματικό νόημα της εξέγερσης ενοχλεί όσους θέλουν να μετατρέψουν την επέτειο του Πολυτεχνείου σε μία αποστειρωμένη επετειακή γιορτή, όπου τα αιτήματα της δε συνδέονται με τη σημερινή πραγματικότητα και που οι εξεγέρσεις και ο αγώνας ανήκουν στο μακρινό παρελθόν. Ενοχλεί εξαργύρωσαν τις θυσίες των συναγωνιστών τους για μία καρέκλα στα υπουργικά ή βουλευτικά έδρανα, η οποία τους έδωσε σήμερα τη δυνατότητα να γίνουν συμμέτοχοι στο σφαγιασμό του ελληνικού λαού. Παραβλέπουν όμως ότι σε κάθε έναν που εξαργύρωσε την στάση του για τότε, αντιστοιχούν χιλιάδες άγνωστων, ανώνυμων αγωνιστών που πλήρωσαν με εξορίες, βασανιστήρια ακόμα και με τη ζωή τους τη συμμετοχή τους στον αγώνα ενάντια στη δικτατορία των συνταγματαρχών.
Το Πολυτεχνείο στέλνει μήνυμα και προς τα αριστερά. Αφού και τότε η Αριστερά της «ευθύνης», η συστημικη Αριστερά είτε μιλούσε για τους 300 προβοκάτορες είτε για αξιοποίηση της «φιλελευθροποίησης» με τον Μαρκεζίνη προβάλλοντας την πολιτική του συμβιβασμού στα πλαίσια της εθνικής αντιδικτατορικής ενότητας.
Λαός που ξεχνάει την ιστορία του είναι λαός χωρίς μέλλον. Η ιστορική λήθη είναι αυτή που επιτρέπει σήμερα σε φαντάσματα του παρελθόντος να προπαγανδίζουν τα «καλά της Η ιστορική λήθη είναι αυτή που επιτρέπει σήμερα σε φαντάσματα του παρελθόντος να προπαγανδίζουν τα «καλά της Χούντας», «ξεχνώντας» την επταετία της μαζικής μετανάστευσης, τα ατέλειωτα σκάνδαλα και τη διαφθορά, τις φυλακίσεις, τα βασανιστήρια τις εξορίες και τις δολοφονίες αγωνιστών. Μιλούν για «πατριώτες – στρατιωτικούς» «ξεχνώντας» το ξεπούλημα της χώρας στους Αμερικάνους, αλλά και το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου και την προδοσία της Κύπρου… Οι υποστηρικτές με τον πλέον ξεδιάντροπο τρόπο τόσο των ναζιστικών και φασιστικών καθεστώτων του μεσοπολέμου όσο της στρατιωτικής δικτατορίας του 1967, προωθούν τις πρακτικές και τις αξίες αυτών των καθεστώτων, που βύθισαν στο σκοτάδι και το αίμα την ανθρωπότητα και τη χώρα.
Τους νεκρούς του Πολυτεχνείου τους τιμάμε πιάνοντας το νήμα της εξέγερσης και αγωνιζόμενοι σήμερα ενάντια σε ντόπιους και ξένους δυνάστες, ενάντια σε μνημόνια και δανειακές συμβάσεις, ενάντια σε ΕΕ και ΔΝΤ, ενάντια στα φασιστικά φαντάσματα που επανέρχονται μέσα στην κοινωνία προφέροντας ως λύση την ανθρωποφαγία και την τυφλή βία απέναντι σε ταλαίπωρους και εξαθλιωμένους. Τους τιμάμε γνωρίζοντας ότι ο εχθρός είναι το βάρβαρο καπιταλιστικό σύστημα που στο όνομα του κέρδους εξαθλιώνει και εξανδραποδίζει τους εργαζόμενους και την κοινωνία.
Φοβάμαι
τους ανθρώπους που εφτά χρόνια
έκαναν πως δεν είχαν πάρει χαμπάρι
και μια ωραία πρωία –μεσούντος κάποιου Ιουλίου–
βγήκαν στις πλατείες με σημαιάκια κραυγάζοντας
«Δώστε τη χούντα στο λαό».
Φοβάμαι τους ανθρώπους
που με καταλερωμένη τη φωλιά
πασχίζουν τώρα να βρουν λεκέδες στη δική σου.
Φοβάμαι τους ανθρώπους
που σου ‘κλειναν την πόρτα
μην τυχόν και τους δώσεις κουπόνια
και τώρα τους βλέπεις στο Πολυτεχνείο
να καταθέτουν γαρίφαλα και να δακρύζουν.
Φοβάμαι τους ανθρώπους
που γέμιζαν τις ταβέρνες
και τα ‘σπαζαν στα μπουζούκια
κάθε βράδυ
και τώρα τα ξανασπάζουν
όταν τους πιάνει το μεράκι της Φαραντούρη
και έχουν και «απόψεις».
Φοβάμαι τους ανθρώπους
που άλλαζαν πεζοδρόμιο όταν σε συναντούσαν
και τώρα σε λοιδορούν
γιατί, λέει, δεν βαδίζεις στον ίσιο δρόμο.
Φοβάμαι, φοβάμαι πολλούς ανθρώπους.
Φέτος φοβήθηκα ακόμα περισσότερο.
Μ. Αναγνωστάκης
Το ποίημα «Φοβάμαι» γράφτηκε τον Νοέμβρη του 1983 και δημοσιεύτηκε στην εφημ. Αυγή.
* O Γιώργος Κ. Καββαδίας είναι φιλόλογος, μέλος της Σ.Ε. του περιοδικού «Αντιτετράδια της Εκαπίδευσης», αρθρογράφος στο «ΕΘΝΟΣ» και μέλος του Δ.Σ. της ΕΛΜΕ Πειραιά .
Σημείωση από τΜτΒ για το χαρακτικό: «17 Νοεμβρίου 1973«, Σύνθεση του χαράκτη Τάσσου για το Πολυτεχνείο.
Η σύνθεση άρχισε να δουλεύεται στις 20 Νοεμβρίου 1973 και ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 1975. Πρόκειται για μνημειακών διαστάσεων χαρακτικό που ο καλλιτέχνης εμπνεύστηκε από την αντίσταση των φοιτητών εναντίον της Χούντας στο Πολυτεχνείο τον Νοέμβριο του ’73.
