Ο Δήμος Αβδελιώδης και η νεοελληνική πολιτισμική πρόταση

 Του Νικήτα Χιωτίνη*

Με την ευκαιρία του έργου του «Το μοιρολόγι της φώκιας – το Καμίνι» του Αλ. Παπαδιαμάντη,

στο θέατρο  της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, Πειραιώς 256

Ακόμα μια φορά ο Δήμος Αβδελιώδης εμμένει να προτάσσει, με θεατρικές αναπαραστάσεις τους, έργα  που θεμελίωσαν τη  σήμερα μάλλον ξεχασμένη νεοελληνική πολιτισμική πρόταση. Μεταφέρει στο θέατρο δύο από τα σπουδαιότερα λογοτεχνικά έργα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, «το μοιρολόγι τη φώκιας-το Καμίνι», με τρόπο που αναδεικνύει κατά τον καλλίτερο τρόπο το περιεχόμενο των έργων αυτών και την συμπληρωματικότητά τους. Τούτο γιατί αναδεικνύει και τη σημαντική της γλώσσας στην οποίαν τα έργα αυτά εγράφησαν. Αναδεικνύει και ευρύτερα τη σημαντική της ελληνικής γλώσσας, που ολοκληρώνεται με την εκφορά της: δεν «εκφράζει τα όρια του κόσμου μας» -όπως έχει ειπωθεί- αλλά τα επεκτείνει προσδίδοντας  ευρύτερη διάσταση στα γεγονότα και τις εικόνες της καθημερινότητάς μας.

Η γλώσσα μας και τα στοιχεία του περιβάλλοντός μας αποτελεί και αποτελούν της άρθρωσή μας με τον Κόσμο -το Χώρο και το Χρόνο-  όπως τον αντιλαμβανόμαστε, όπως αντιλαμβανόμαστε την σύνδεσή μας, την εξάρτησή μας, αλλά και την εμβέλειά μας προς αυτόν. Μία εκπληκτική ηθο-ποιός, η Αλεξία Φωτιάδου, ερμηνεύει αυτήν τη σημαντική, ολοκληρώνοντας τα έργα αυτά και αναδεικνύοντας την ουσία της πολιτισμικής πρότασης του Παπαδιαμάντη, εκ των θεμελίων της αντίστοιχης νεοελληνικής.

Ο Αβδελιώδης ξεκίνησε την εμβάθυνσή του προς τα θεμέλια της νεοελληνικής πολιτισμικής πρότασης με τα έργα του Γεωργίου Βιζυηνού «Το αμάρτημα της μητρός μου» και «Το μόνον της ζωής μου ταξείδιον» και του Διονυσίου Σολωμού «Η γυναίκα της Ζάκυθος». Συνέχισε με τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, «Όνειρο στο κύμα-Έρως ήρως» και μας παρουσιάζει τώρα «Το μοιρολόγι της φώκιας-Το καμίνι». Θα ακολουθήσει «Η φόνισσα».

Με τη σύζευξη των έργων «Το μοιρολόγι της φώκιας» και «Το Καμίνι», ο Αβδελιώδης ολοκληρώνει την κατά Παπαδιαμάντη θεώρηση  της ανθρώπινης ύπαρξης, ως συνδεδεμένης με ανώτερες υπαρξιακές πραγματικότητες, που με τη σειρά τους βρίσκονται αποτυπωμένες στο χώρο της εγκόσμιας ζωής μας. Οι εικόνες του ορατού κόσμου μας συνδέονται με  ανώτερα υπαρξιακά επίπεδα-  σαφής η  προέλευση από τον  πλατωνικό τρόπο θεώρησης του ορατού κόσμου – είναι εικόνες που συνηχούν μαζί μας ως σωματική προέκτασή μας σε εξωλογικά επίπεδα. Ζωή και θάνατος συνυπάρχουν αδιαίρετα και νομοτελειακά, ενίοτε εν αγνοία ή αδιαφορία αυτών που ενσαρκώνουν τις υπαρξιακές αυτές πραγματικότητες.

Είναι διαχρονική άλλωστε η ιδιαίτερη σχέση των Ελλήνων με εξωλογικές πραγματικότητες. Ανέκαθεν έβλεπαν  τη ζωή και το θάνατο αντάμα, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, από τις πανάρχαιες σχέσεις των θνητών με τον Άδη μέχρι τα ρεμπέτικα τραγούδια. Όπως εξωλογικά θεμελιωμένη και η σχέση μας με το τοπίο της ζωής μας, τα βράχια και τη θάλασσα, τα βουνά και τους κάμπους, τον ήλιο και το βασίλεμά του,  που αποτελούν όλα σωματικές μας προεκτάσεις, αρθρώνοντάς μας με ανώτερες αλήθειες.

Μη ξεχνάμε και τη κεντρική θέση της γυναίκας στον Παπαδιαμάντη, θέση που ανέκαθεν είχε η γυναίκα στην Ελλάδα. Εμπεριείχε το ιερό, του οποίου υπήρξε συχνά κύριος φορέας, τον έρωτα, τη χαρά και την τραγωδία μαζί, τη ζωή και το θάνατο μαζί. Άλλωστε αυτό θα δούμε και στη «Φόνισσα».

Η εμμονή του Αβδελιώδη στην ανάδειξη των  πανάρχαιων  θεμελίων μας, που διαμόρφωσαν και την ιδιαιτερότητα της νεοελληνικής πολιτισμικής πρότασης, αποκτά έτσι ιστορική σημασία και εμβέλεια.

* Ο Dr Νικήτας Χιωτίνης είναι Καθηγητής Τμήματος Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής, Διακόσμησης και Σχεδιασμού Αντικειμένων.