Μέρες του 1930 για τη διεθνή οικονομία και η Ελλάδα
Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
Χάος στην οικονομία, στην Ευρώπη, στα μυαλά πολιτικών και οικονομολόγων, που αντιμετωπίζουν τώρα σωρεία προβλημάτων που έκρυβαν χρόνια κάτω από το χαλί. Ίσως βέβαια, μαζί με το Χάος, εμφανίζονται και μερικά πρώτα στοιχεία Τάξης, προς το παρόν όμως είναι το πρώτο που κυριαρχεί, η αποσύνθεση στρατηγικών και νοήματος.
Σχιζοφρένεια χαρακτηρίζει τους Ευρωπαίους πολιτικούς, που ζητάνε ταυτόχρονα αντικυκλική πολιτική τόνωσης της ζήτησης και κυκλική πολιτική περιορισμού δαπανών και θα εισπράξουν πιθανότατα ως αποτέλεσμα των αναγκαστικών αντιφάσεών τους σοβαρότερη κρίση. Θέλουν αλληλεγγύη, αλλά καθένας προσπαθεί να ρίξει στον άλλο τα βάρη. Η πολιτική να νικήσει τις αγορές, λέει τώρα η Μέρκελ, επί μήνες όμως τις άφησε ελεύθερες να δώσουν ένα μάθημα σε Ελλάδα, Παπανδρέου και ευρωζώνη. Και ούτω καθεξής, με έναν κατάλογο αντιφάσεων, ων ουκ έστιν αριθμός. Διερωτάται κανείς μήπως βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια «κούραση», μια «αμηχανία» της Ιστορίας, μια αποσύνθεση του Νοήματος. Γιατί η ανάπτυξη, ποιά ανάπτυξη, πως ανάπτυξη, γιατί πρέπει να εξοντώσουμε, αναπτυσσόμενοι, εργαζόμενους και συνταξιούχους, γιατί χρειάζεται να συσσωρεύουμε και να παγώνουμε σε χρήμα έναν τεράστιο, αλλά κοινωνικά άχρηστο πλούτο; Η παγκόσμια οικονομία και κοινωνία μοιάζουν, όλο και περισσότερο, με επικίνδυνο, τερατώδες Θέατρο του Παραλόγου.
«Η λιτότητα οδηγεί στην καταστροφή», λέει στη Μόντ ο Στίγκλιτς, υπενθυμίζοντας την κρίση του 1929. Η Ευρώπη έχει περισσότερη ανάγκη αλληλεγγύης και συμπάθειας (empathie), π.χ. ταμείο αλληλεγγύης για σταθερότητα. Ο Αμερικανός οικονομολόγος υποστηρίζει, και δεν είναι μόνος, ότι το πιθανότερο σενάριο είναι στάση πληρωμών της Ελλάδας. Εκτίμηση και της Ντώυτσε Μπανκ, που έκανε όμως έξαλλη τη γερμανική κυβέρνηση.
Η Γερμανία εμφανίζεται τώρα κατακερματισμένη στο εσωτερικό της, με τους τραπεζίτες να παίρνουν το μέρος των Αγγλοσαξώνων, αντιτιθέμενοι στη φορολόγηση κεφαλαίων και την απαγόρευση της βραχυπρόθεσμης κερδοσκοπίας. Πολλοί οικονομολόγοι συμμερίζονται αντίθετα τις θέσεις Στίγκλιτζ. Η Tagesspiegel, επισημαίνει: «Το ΔΝΤ ζητάει από την κυβέρνηση της Αθήνας τόσο σκληρά μέτρα, που θα μπορούσε να προκληθεί διάλυση της ελληνικής οικονομίας. Οι Γερμανοί έζησαν το 1932 πώς μπορεί να οδηγήσει μία τέτοια πολιτική σε μαζική ανεργία και πολιτικά ακραίες συμπεριφορές. Συνεπώς, η ομολογία ότι η ασυμφωνία και η κακή δημοσιονομική πολιτική οδήγησαν στην αποδυνάμωση του ευρώ, θα ‘πρεπε να οδηγήσει σε άμεση αλλαγή πλεύσης, προς την κατεύθυνση μιας ομόφωνα επιλεγμένης οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής στην Ευρωζώνη και στον αυστηρό σεβασμό των κανόνων που αφορούν τα ελλείμματα, και μάλιστα από μεγάλες χώρες όπως τη Γαλλία και τη Γερμανία».
Αντιμέτωπος με τις επικρίσεις της κυβέρνησής του, ο ‘Ακερμαν της Ντώυτσε Μπανκ υπεραμύνθηκε του … διεθνούς κοινωνικού ρόλου της τράπεζας. Βεβαίως, περισσότερο πειστικό ήταν το προχθεσινό δημοσίευμα-διαρροή της Ντι Τσάιτ, που αποκάλυπτε συμφωνία Ντώυτσε Μπανκ και Παπακωνσταντίνου τον Φεβρουάριο, που τορπίλισαν οι μονεταριστές μουτζαχεντίν της Μέρκελ.
Ο Στίγκλιτζ ασκεί δριμεία κριτική στο Βερολίνο, υποστηρίζοντας ότι δεν είναι κυρίως υπεύθυνες οι χώρες για τα προβλήματά τους. Η Ελλάδα έχει δομικό έλλειμμα κατώτερο του 4%, αλλά έπεσε θύμα κυρίως της παγκόσμιας κρίσης. Η ευρωλιτότητα ως απάντηση θα φέρει κραχ (depression) στην οικονομία και θα εκτινάξει την ανεργία σε επίπεδα άνω του 40%. Αν η ανεργία των νέων ξεπεράσει το 50%, oι ταραχές σε Αθήνα και Μαδρίτη, θα κάνουν Ελλάδα και Ισπανία να διερωτηθούν αν έχουν συμφέρον να παραμείνουν στην ευρωζώνη.
Στην επίθεση κατά της Γερμανίας για τον χειρισμό του ελληνικού πέρασαν και οι Νιου Γιορκ Τάιμς, παραμονές της επίσκεψης του Υπουργού Οικονομικών του Ομπάμα (και πρώην μεγαλοστελέχους της Γκόλντμαν) Τίμοθι Γκάιτνερ. Οι Αμερικανοί θέλουν Γερμανούς, Κινέζους και Γιαπωνέζους να βάλουν εκείνοι το χέρι στο πουγγί για την ανάκαμψη και την ΕΚΤ να αγοράζει τα επισφαλή χαρτιά των τραπεζών τους.
Είναι αλήθεια ότι τα σενάρια παύσης πληρωμών ή εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη, είτε καλόπιστα, είτε υποβολιμιαία, κυρίως προέρχονται από Αγγλοσάξωνες. Δεν μπορεί κανείς να είναι βέβαιος για τις βαθύτερες επιδιώξεις της Ουάσιγκτον και του αμερικανοεβραϊκού τραπεζικού κεφαλαίου. Βέβαιο είναι πάντως ότι δεν επιθυμούν να γίνει το ευρώ κύριο παγκόσμιο αποθεματικό. Από την άποψη αυτή η ελληνική κρίση και η διαμάχη Γερμανίας με Ελλάδα και, εμμέσως, με όλο τον ευρωπαϊκό νότο ήταν «βούτυρο στο ψωμί» των αμερικανικών στρατηγικών επιδιώξεων. Αρκεί βέβαια να μην τιναχτεί στο τέλος όλη η παγκόσμια και μαζί η αμερικάνικη οικονομία στον αέρα, με τις διαρκείς υποβολές του ενός κατά του άλλου.
Ταυτόχρονα όμως, η κατάσταση υπέδειξε ότι η ευρωζώνη δεν μπορεί να συνεχίσει έτσι και μια πρώτη απάντηση είναι το γερμανικό σχέδιο δημοσιονομικής πειθαρχίας και ελέγχων των προύπολογισμών, απαράδεκτο μεν για τα περισσότερα μέλη της ευρωζώνης, ατελές δε βήμα προς τη συγκρότηση «πρωτοκράτους» σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το στρατηγικό ερώτημα για την Ελλάδα είναι, αν αρχίσει να φτιάχνεται τέτοιο κράτος, η ίδια θα είναι εντός των συνόρων του;
Αλλά δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Οι Γερμανοί δεν επιθυμούν «ένωση μεταβιβάσεων». Δεν μπορείς όμως να ζητάς έλεγχο δαπανών και να μην έχεις κάποια κοινή φορολογία, κάποιο σοβαρό κοινό προϋπολογισμό, κάποια κοινή άμυνα.
Από την πλευρά του ο Γαλλοεβραίος σοσιαλιστής και διευθυντής (με πρωτοβουλία Σαρκοζί) του ΔΝΤ Στρως-Καν επαίρεται στη Μοντ ότι δική του δουλειά είναι η "σωτηρία" της Ελλάδος, αν και δεν σχολιάζει τα τοκογλυφικά επιτόκια 5-6%. Περηφανεύεται ότι αυτός έπεισε τους Γερμανούς να συγκατατεθούν στη «σωτηρία», εξηγώντας τους ότι κινδύνευαν η ύπαρξη του ευρώ και τα δικά τους συμφέροντα. Ο Στρως-Καν εκφράζει μεγάλο θαυμασμό για την κυβέρνηση Παπανδρέου διότι «επέλεξε τις άμεσες σκληρές θυσίες για να βγάλει το ταχύτερο τη χώρα της από την κρίση». Προσθέτει ότι το ΔΝΤ πίεσε, αν και δεν εξηγεί ποιόν πίεσε, για να περιορίσει τις κοινωνικές συνέπειες της λιτότητας και περαιτέρω μειώσεις χαμηλών μισθών και συντάξεων του δημοσίου!!!
Ποιος ήθελε τελικά τις άγριες περικοπές μισθών και συντάξεων; Το πράγμα είναι κάπως μυστηριώδες, αν σταθούμε στις δηλώσεις. ‘Όταν η Μόντ ζήτησε από την Κριστίν Λαγκάρντ τη γνώμη της για το αν θα αντέξει η Ελλάδα τα αυστηρά μέτρα που της επιβάλλονται, η Γαλλίδα Υπουργός δεν απήντησε ευθέως. Παρέθεσε όχι τις δικές της, αλλά τις εκτιμήσεις της ελληνικής κυβέρνησης, που, όπως δήλωσε, «είναι πεπεισμένη ότι αυτά τα σκληρά μέτρα, είναι απαραίτητα… (Η ελληνική κυβέρνηση) πιστεύει ότι τα μέτρα θα της επιτρέψουν να αναπτύξει τη βιώσιμη ανάπτυξη και την απασχόληση».
Η Λαγκάρντ χρησιμοποιεί πάντως τις περικοπές που αποφάσισε η Αθήνα ως μέτρο φρονηματισμού των Γάλλων εργαζομένων και συνταξιούχων, αν και δεν φτάνει στο σημείο να συστήσει την υιοθέτηση ανάλογων μέτρων στη χώρα της. Το ελληνικό πρόγραμμα χρησιμεύει όχι τόσο ως υπόδειγμα, όσο ως μπαμπούλας, για να πιούνε το πολύ ηπιότερο φαρμάκι τους οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι, εξ ου και ο υπαινιγμός Σεβενεμάν για τιμωρητικό πρόγραμμα «σωτηρίας» της Ελλάδας.
Η Λαγκάρντ πάσχει βέβαια από τη σχιζοφρένεια που αναφέραμε. Θέλει μείωση δαπανών, θέλει και μέτρα ανάκαμψης. Στην κυβέρνηση Σαρκοζί οι δύο τάσεις εκφράζονται από τον νεογκωλικό σύμβουλο του Προέδρου Γκιάνο, που θέλει νεοκευνσιανισμό και τον Πρωθυπουργό Φιγιόν που θέλει λιτότητα. Κανείς βέβαια δεν τολμάει να πει, ακόμα τουλάχιστο, τη μαγική λέξη: προστατευτισμός!
Ούτε και θα την πει σύντομα, υπογραμμίζει γνωστός οικονομολόγος. Τα μεγάλα κέντρα της παγκόσμιας οικονομίας κάνουν σχεδόν πανομοιότυπα τα ίδια που έκαναν και στη δεκαετία του 1930. Τότε, ο κόσμος οδηγήθηκε πρώτα σε οικονομική, μετά σε πολεμική καταστροφή και τελικά σε παγκόσμιο πόλεμο. Η ιστορική, παγκόσμια ήττα και εξασθένηση της αριστεράς και των συνδικάτων από τη μια, η επικράτηση του χρηματιστικού κεφαλαίου επί του παραγωγικού και των κρατών από την άλλη, σε συνθήκες ασαφούς και αδύναμης Ηγεμονίας, εξασφαλίζει προς το παρόν τη μαθηματική επανάληψη του καταστροφικού σεναρίου 1929-39, με μόνη την ύπαρξη πυρηνικών όπλων να καθιστά πολύ δυσκολότερη την επανάληψη μιας «κανονικής» παγκόσμιας σύρραξης.
ΠΗΓΗ: Τρίτη, 01 Ιουνίου 2010, http://konstantakopoulos.blogspot.com/2010/06/1930.html και «Ο Κόσμος του Επενδυτή», 29.05.2010
