Ο ΗΡΩΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΣΤΡΙΦΤΟΜΠΟΛΑΣ – ΑΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΛΕΒΙΔΙΟΥ

 

Της Γιούλας Γ. Κωνσταντοπούλου*

 

 Άγιε Ηγούμενε,

Σεβαστοί πατέρες,

Εντιμότατοι  άρχοντες,

Κυρίες και κύριοι,  Συμπατριώτες.

Μεγάλη τιμή και  συνάμα μεγάλη ευθύνη συνεπάγεται  η εκφώνηση πανηγυρικού λόγου σε μία ημέρα γιορτινή, όπως η σημερινή για να τιμήσουμε εκείνους που η πικρή της δουλείας εμπειρία ώθησε να επαναστατήσουν και να διεκδικήσουν το αναφαίρετο για κάθε λαό δικαίωμα στην ελευθερία και την ανεξαρτησία.

Λίγες ημέρες πριν γιορτάσαμε την επέτειο της 25ης Μαρτίου, μιας επετείου  συμβολισμού των δύο «Χαίρε»: του «Χαίρε κεχαριτωμένη Μαρία» του χαρμόσυνου αγγέλματος δηλαδή του Αρχαγγέλου Γαβριήλ περί της συλλήψεως από την Παρθένο Μαρία του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού, και  του «Χαίρε ώ χαίρε λευτεριά»! από την γραφίδα του Εθνικού μας ποιητή που αντανακλά το συμβολισμό και το μέγεθος του Αγώνα της παλιγγενεσίας του πολύπαθου γένους μας που αενάως αγωνίζεται  έχοντας συνείδηση της διαδρομής του στο χρόνο.

Αξιωθήκαμε να γεννηθούμε και να ζούμε σε μια χώρα «ένα ̟πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο,» όπως γράφει ο Σεφέρης «που δεν έχει άλλο αγαθό ̟παρά τον αγώνα του λαού, τη θάλασσα και το φως του ήλιου».

Γι΄ αυτόν τον αγώνα του λαού βρισκόµαστε σήµερα εδώ, για να θυµηθούµε, να τον τιµήσουµε, εκφράζοντας το σεβασµό µας στους περισσότερο ή λιγότερο γνωστούς αγωνιστές, που κράτησαν στην καρδιά τους άσβεστη τη φλόγα της λευτεριάς και δημιούργησαν το μεγαλύτερο ιστορικό γεγονός της νεότερης ιστορίας µας, την Επανάσταση, αφού µε αυτήν το έθνος µας κατόρθωσε να αποκτήσει κρατική υπόσταση.

Στα τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς, που ακολούθησαν την Άλωση της Πόλης, ο λαός µας κατόρθωσε όχι μόνον να µην αφομοιωθεί, αλλά να διατηρήσει την ιδιοπροσωπία του, την αυθεντικότητά του, την εθνική του ταυτότητα, όπως αυτή εκφράζεται µέσα από τη γλώσσα και τη θρησκεία μας. Αρωγοί και καθοδηγητές του στάθηκαν «η κιβωτός του Έθνους», η Εκκλησία, οι φωτισμένοι ∆άσκαλοι του Γένους, που µε το έργο τους συνέτειναν στην πνευματική αφύπνιση του έθνους ενισχύοντας την συλλογική μνήμη του κοινού παρελθόντος αλλά  και  τις ελπίδες για το μέλλον.

Χωρίς αμφιβολία, ο αγώνας για την ελευθερία και την ανεξαρτησία έχει την ουσία και τις διαστάσεις ενός θαύµατος. «Γιατί στο θαύµα κι όχι στη λογική, χρωστάει την ανάστασή του το Γένος», σημειώνει χαρακτηριστικά ο Μακρυγιάννης. Η λογική υπαγόρευε ότι οποιαδήποτε προσπάθεια εξέγερσης απέναντι στην Οθωµανική αυτοκρατορία ήταν εκ των προτέρων, καταδικασμένη σε αποτυχία, όπως είχε γίνει και στο παρελθόν µε τα διάφορα κινήµατα.

«Ο κόσµος µάς έλεγε τρελούς» εξομολογείται ο Κολοκοτρώνης στα αποµνηµονεύµατά του: «Ηµείς, αν δεν είµεθα τρελοί δεν εκάναµε την Ε̟πανάσταση… «Όταν α̟ποφασίσαµε να κάµωµε την Επανάσταση, δεν εσυλλογισθήκαµε ούτε ̟όσοι είµεθα ούτε π̟ως δεν έχουµε άρµατα ούτε ότι οι Τούρκοι εβαστούσαν τα κάστρα και τας ̟πόλεις… αλλά ως µία βροχή έ̟πεσε σε όλους µας η ε̟πιθυµία της Ελευθερίας µας και όλοι και ο κλήρος και οι ̟ προεστοί και οι κα̟πεταναίοι και οι π̟ε̟παιδευµένοι και οι έµ̟ποροι, µικροί και µεγάλοι, όλοι εσυµφωνήσαµε εις αυτόν το σκο̟πό και εκάναµε την ε̟πανάσταση».

Μέγα ορόσημο είναι η Εθνεγερσία του 1821, δεδομένου ότι αποτελεί  μια ιστορική σπανιότητα στην πορεία της ανθρωπότητας. Ο ελληνισμός, μετά από αιώνες δουλείας, και λίγο πριν το χείλος του αφανισμού αναγεννήθηκε χάρη στην αντίσταση των επωνύμων και αφανών αγωνιστών που προσέφεραν την ζωή τους για την ελευθερία. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η μορφή του Αναγνώστη Στριφτόμπολα, που με τον προσωπικό του αγώνα, κατέδειξε πως υπήρχαν στη ψυχή του Έλληνα, ακατάλυτες αξίες τις οποίες η δύναμη επιβολής του ισχυρότερου δεν μπορούσε να καταρρίψει.

Ο Δημήτριος (Αναγνώστης) Στριφτόμπολας, που καταγόταν από παλιά Μωραΐτικη οικογένεια του Μεσορουγίου, γεννήθηκε στην Κέρτεζη Καλαβρύτων στα 1778, λίγους μήνες πριν από την εξόντωση των Αλβανών που είχαν στρατολογηθεί για να καταστείλουν την επαναστατική κίνηση των υπόδουλων Ελλήνων, στα Ορλοφικά (1770-1779). Στα γεγονότα αυτά αναδείχθηκε με τη δράση του, ο πατέρας του Αργύριος Στριφτόμπολας και ιδιαίτερα ο παππούς του Δημήτριος, ο επονομαζόμενος και Δήμος ο Αλβανοφάγος.

Ο νεαρός Δημήτριος έλαβε την εγκύκλια μόρφωση στο Ελληνικό Σχολείο της Κέρτεζης και όντας φιλομαθής συνέχισε και ολοκλήρωσε τις σπουδές του -σύμφωνα με την παράδοση- στην Μεγάλη του Γένους Σχολή, στην Κωνσταντινούπολη. Κατά την περίοδο εκείνη, λέγεται ότι του απονεμήθηκε τιμητικώς ο εκκλησιαστικός βαθμός του Αναγνώστη. (Πέτρος Ευστρατίου Ιατρίδης- έγγραφεν εν Πάτραις, 10 Ιουλίου 1860).  Έκτοτε, το βαπτιστικό του όνομα βαθμιαία εγκαταλείφθηκε και ο νεαρός δάσκαλος προσαγορευόταν Αναγνώστης.

Από το 1800 έως το 1805 «μετήρχετο τον διδάσκαλο, εντός της Τριπολιτσάς και κατά το άκρον της πόλεως στην ενορία των Ταξιαρχών …» γράφει ο Φωτάκος  στους Βίους Πελοποννησίων ανδρών. Στην Τρίπολη παρέμεινε σχολαρχών επί μια πενταετία, όπου έκαμε πράξη την Κοραϊκή ρήση «Δράξασθε παιδείας» απευθυνόμενος στους μαθητές του, αλλά συγχρόνως μυώντας τους στην τέχνη του πολέμου, σκοποβολή και μαχαίρι.

Ένα τυχαίο συμβάν το καλοκαίρι του 1805 με Τούρκο αξιωματούχο, τον οποίο εφόνευσε, αντιδρώντας στον περιπαικτικό του υπαινιγμό, ανάγκασε τον Στριφτόμπολα να διακόψει τη διδασκαλική του θητεία. Ο ίδιος, ο πατέρας του, ο θείος του Θεόδωρος Κολοκοτρώνης μαζί και άλλοι καπεταναίοι  κατέφυγαν αρχικά στα όρη της Λακωνίας, διάγοντας ληστρικό βίο και ακολούθως στην Ζάκυνθο.

Την εποχή εκείνη στα Ιόνια νησιά επικρατούσε επαναστατικός αναβρασμός, δεδομένου ότι μετά την κυριαρχία των Ρώσων, η Ιόνιος Πολιτεία τελούσε υπό την επιτήρηση της Υψηλής Πύλης έως το 1807, οπότε επέστρεψαν οι Γάλλοι. Ο Στριφτόμπολας μαζί με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, υπηρέτησαν ως αξιωματικοί αρχικά στο ελληνικό σώμα του γαλλικού στρατού και αργότερα, παρά το πλευρό των Άγγλων, που τότε επιδίωκαν την ανατροπή της γαλλικής κυριαρχίας, και υπόσχονταν την βοήθειά τους σε μελλοντικό επαναστατικό κίνημα των Ελλήνων. Ο Στριφτόμπολας έφερε τον βαθμό του Ταγματάρχη και μάλιστα διακρίθηκε για την ανδρεία του στις μάχες της Αγίας Μαύρας, της νήσου Λίσσης και της Ζακύνθου.

Μετά τη συνθήκη της Βιέννης, οπότε και τα Ιόνια νησιά τέθηκαν υπό την προστασία της Μεγάλης Βρετανίας, ο Στριφτόμπολας αμνηστεύτηκε και επέστρεψε στη γενέτειρά του. Έως και τις παραμονές σχεδόν της ελληνικής επανάστασης, μετήρχετο το επάγγελμα του εμπόρου σταφίδας κατ’ ουσίαν, όμως προετοίμαζε το έδαφος για την επανάσταση. στρατολογώντας συμπατριώτες του, τους οποίους μάλιστα εφόδιαζε με τον αναγκαίο οπλισμό. Η πειθώ των λόγων του, η ικανότητα και η πείρα περί τα στρατιωτικά, κυριότατα, όμως, ο ασίγαστος πόθος του για ελευθερία, του έδωσαν την δυνατότητα να πετύχει τη σύμπηξη μίας αξιολογότατης στρατιωτικής δύναμης. Η δραστηριοποίησή του αυτή -απόλυτα συμβατή με τις επιτομές και τις αρχές της Φιλικής Εταιρίας- τον κατατάσσει στα μυημένα μέλη της οργάνωσης, παρ’ όλο που το όνομα του δεν περιλαμβάνεται στους λίγους γνωστούς καταλόγους των Φιλικών. Ωστόσο, ο γιος του Γεώργιος Στριφτόμπολας, που ακολουθούσε τον πατέρα του από την εφηβεία του, ήδη, σε διάφορες επιχειρήσεις, σε επιστολές του που καλύπτουν τη χρονική περίοδο 1830-1872, δηλώνει απερίφραστα, πως ο πατέρας του ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρίας από το 1818, μυημένος από τον τον Σωτήριο Χαραλάμπη.

Ως πιστότατο τέκνο της πατρίδας, λοιπόν, ο Στριφτόμπολας δεν έπαυσε να εργάζεται νυχθημερόν και ακούραστα, προετοιμάζοντας όπλα, πολεμοφόδια, ιματισμό και  στα κρυφά να αφυπνίζει  τα πνεύματα των συμπολιτών του προετοιμάζοντάς τους για τον μεγάλο σκοπό.

Στις αρχές Μαρτίου 1821 και αμέσως μετά τη σύσκεψη Αρχιερέων, προκρίτων, και οπλαρχηγών στην Αγία Λαύρα, ο Αναγνώστης Στριφτόμπολας είχε συγκεντρώσει ικανό αριθμό στρατιωτών για την περιφρούρηση της περιοχής και ιδιαιτέρως της πόλης των Καλαβρύτων.

Ο αείμνηστος Κερτεζίτης Γεώργιος Αγγελόπουλος καταγράφει δεκαπέντε ονόματα Κερτεζιτών, που αποτέλεσαν τον αρχικό πυρήνα του στρατιωτικού σώματος του Αναγνώστη Στριφτόμπολα (Ιωάννης Κουρετσάς, Απόστολος Τσέτσικας-Κοσμόπουλος, Αντώνης Μπαζής, Ιωάννης Τσιρίκος, Δημήτριος Πολιτόπουλος, Γεώργιος Οικονόμου, Τσέλος, Κωστιάς, Σαμαρτζόπουλος, Κάκης, Δημήτριος Βορύλας, Πολύδωρος Τζένος, Γεώργιος Στριφτόμπολας). Είναι βέβαιο όμως πως βαθμιαία κατόρθωσε να συγκεντρώσει μεγάλο αριθμό ενόπλων στρατιωτών από την ευρύτερη περιοχή των Καλαβρύτων. Έτσι εξηγείται το γεγονός ότι ο πολιορκητικός κλοιός των συνασπισμένων δυνάμεων των οπλαρχηγών Σολιώτη, Σκαλτσά, Πετμεζά, Χαραλάμπη, και Στριφτόμπολα, εναντίον της τουρκικής φρουράς των Καλαβρύτων, σε διάστημα πέντε ημερών, απέδωσε καρπούς γιατί επιτεύχθηκε η παράδοση της πόλης. Μεταξύ των θρυλούμενων κατορθωμάτων του Στριφτόμπολα είναι και η πυρπόληση δύο πύργων, πυρπόληση, που ενδεχομένως επέσπευσε την παράδοση της πόλης και ανάγκασε αρκετές τουρκικές οικογένειες από τα Καλάβρυτα, και την Κέρτεζη, να εγκαταλείψουν τις εστίες τους.

Ο Στριφτόμπολας και οι άλλοι οπλαρχηγοί, σχεδίαζαν να μεταβούν στην Τρίπολη, αναγκάστηκαν όμως εκ των γεγονότων να μεταβούν στην Κορινθία, κηρύσσοντας την επανάσταση, ερήμην των εκεί προυχόντων και περιορίζοντας τους Τούρκους στον Ακροκόρινθο.

Ο υπασπιστής του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Φώτος Χρυσανθακόπουλος (Φωτάκος), γράφει στα απομνημονεύματά του: «Η επαρχία Καλαβρύτων εν αρχή της επανάστασης, πρώτη έχυσεν έξω τη φλόγα του πολέμου και της ελευθερίας. Έτρεξε δεξιά και αριστερά δια να επαναστατήσει τας επαρχίας της Γαστούνης και της Κορινθίας. Έδωκεν αρχηγό εις τους Κορινθίους έναν Πετιμεζά, δια να διευθύνει την πολιορκίαν του φρουρίου και κατόπιν ήλθαν εις Λεβίδι, όπου εσυγκρότησαν την εκεί γενομένην μάχην, ένεκα της οποίας έδωκαν ζωήν εις την επανάστασην, διότι είναι αληθινόν ότι η μάχη αυτή έδωσε θάρρος εις το εσωτερικόν της Πελοποννήσου».

Κατά την παράδοση, ο Στριφτόμπολας πριν μεταβεί στην Κορινθία, επέστρεψε για διάστημα λίγων ημερών στην Κέρτεζη, για να διευθετήσει  κτηματικές διαφορές σε βάρος Κερτεζιτών, λόγω των αυθαιρεσιών ενός μίσθαρνου οργάνου των Τούρκων, του Τετραμέλη. Ο Στριφτόμπολας, πάμπτωχος, πλην όμως αξιοπρεπής, ζήτησε τη συνδρομή των συστρατιωτών του, προκειμένου να καταβάλει την τεκμαρτή αξία ενός ακινήτου, το οποίο αργότερα ο γιος του Γεώργιος δώρισε στην κοινότητα της Κέρτεζης. Πρόκειται για τη γνωστή σε όλους μας οικία του Στιφτόμπολα, που επί σειρά ετών στέγασε το ελληνικό σχολείο και αργότερα το Κοινοτικό Γραφείο Κέρτεζης.

Ας δούμε, όμως πώς εξελίχθηκαν τα γεγονότα.

Την εποχή εκείνη οι Οθωμανοί της Τριπολιτσάς στόχευαν να υποτάξουν όλη την Πελοπόννησο, διηρημένοι σε τρεις φάλαγγες με το ακόλουθο σχέδιο: η πρώτη φάλαγγα είχαν σκοπό αφού μεταβεί  στην Κόρινθο να ενωθεί με τους εκεί τούρκους, να καταλάβει τα παράλια και μέσω Ζαχώλης, Ακράτας και Αιγίου να φτάσει στην Πάτρα. Η δεύτερη να κινηθεί στην ενδοχώρα και μέσω Καλαβρύτων να ενωθεί με την πρώτη στην Πάτρα. Η δε τρίτη αφού διέλθει μέσω Καρύταινας,  Λεονταρίου, Φαναρίου, Πύργου Γαστούνης και Λάλα, να κατευθυνθεί στην Πάτρα για την τελική συνένωση και συγκέντρωση των δυνάμεών τους. Ενώ ήσαν έτοιμοι  για την εκτέλεση του σχεδίου τους, πληροφορήθηκαν ότι στο Λεβίδι βρίσκονται τοποθετημένοι Κλέφτες (έτσι τους αποκαλούσαν οι τούρκοι τους αγωνιστές), έτοιμοι να εισβάλλουν στην Τρίπολη.

Πράγματι πλησιόχωρα στο Λεβίδι είχε συσταθεί στρατόπεδο από τους καπεταναίους της Τριπολιτσάς, Π. Αρβάλη και Γ. Μπηλίδα, τους Καλαβρυτινούς Ασημάκη Σκαλτσά, Κωνστ. Πετιμεζά, τον Πιτσουνά από τη Στρέζοβα, το Θεόδ. Σακελλάριο και Αναγν Ρηγόπουλο από τα Φίλια, ντόπιους καπεταναίους υπό την καθοδήγηση του Αλέξιου Νικολάου Λεβιδιώτη, και από περίπου τριακόσιους  καπεταναίους του χωριού Δάρα.

Την 14ην Απριλίου 1821, ημέρα Τετάρτη, εξήλθαν άπαντες οι Τούρκοι, και την 4ην ώρα μετά το μεσονύκτιο έφτασαν στο χωριό Κάψια μια ώρα απόσταση περίπου από το Λεβίδι.

Η είδηση του επερχόμενου εκ Τριπόλεως τουρκικού στρατού (οι πηγές αναφέρουν 4000-6000 πεζών στρατιωτών και ιππέων) οδήγησε τους οπλαρχηγούς Στριφτόμπολα, Σολιώτη, Σκαλτσά, Χαραλάμπη, Βασίλειο και Κωνσταντή Πετιμεζά να ενισχύσουν τις δυνάμεις τους προς το Λεβίδι, όπου ήδη είχαν κατασκευαστεί πρόχειρα οχυρώματα. Οι Σολιώτης και Στριφτόμπολας αφού διάβηκαν του «Κούκου το ρέμα», αποφάσισαν αρχικά να οχυρωθούν στο «διάσελο του Σταυρούλη». Επειδή όμως διαπίστωσαν ότι αρκετοί είχαν τραπεί σε φυγή, όταν έφτασε η είδηση πως καταφθάνει τουρκικό ιππικό, ταμπουρώθηκαν σε σπίτια του χωριού. Οι μεν Σωτ. Χαραλάμπης και Σωτ. Θεοχαρόπουλος κατέλαβαν και κατέλυσαν στα σπίτια τα Δημητρακαίϊκα των αδερφών Σταμάτη και Αναγνώστη, οι Πετιμεζαίοι έμειναν στα Ρογαραίϊκα και Οικονομαίϊκα σπίτια, ο Νικ. Σολιώτης στα Σαμαντουραίϊκα (του Παναγή και Κωνσταντή Ζορμπαλά) και ο Αναγνώστης Στριφτόμπολας κατέλυσε στα Αργυραίϊκα, αφού φρόντισε να ανοίξει παντού πολεμίστρες.

Η μάχη γρήγορα γενικεύτηκε με  απώλειες και από τα δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα. Μέσα στον ορυμαγδό ακουγόταν η φωνή του Στριφτόμπολα, που εμψύχωνε τους συναγωνιστές του, έως ότου εχθρικό βόλι που διαπέρασε το μασγάλι τον τραυμάτισε θανάσιμα. Ο θάνατός του ήταν σχεδόν ακαριαίος, πρόφτασε όμως πριν κλείσει τα μάτια του για πάντα, να ψιθυρίσει στον συμπολεμιστή του  Κατριμουστάκη  να αποκρύψει το γεγονός. Πράγματι, ο γερο Κατριμουστάκης από το χωριό Μποτιά, αφού σκέπασε επιτήδεια το νεκρό με την κάπα του φέρεται να είπε στους μαχόμενους: «ο καπετάνιος κοιμάται, αλλά, πολεμάτε εσείς, εγώ θα σας δίνω φυσέκια …»

Η μάχη συνεχίστηκε έως αργά το απόγευμα, οπότε οι Τούρκοι πιεζόμενοι από τους Έλληνες και φοβούμενοι, καθώς νύκτωνε και έβρεχε καταρρακτωδώς, ότι κινδύνευαν να περικυκλωθούν από τα στρατεύματα του Κολοκοτρώνη, τράπηκαν σε φυγή αφήνοντας πίσω τους δεκάδες νεκρούς, τραυματίες, καπνισμένα χαλάσματα. Στο στρατόπεδο των Ελλήνων, οι ανθρώπινες απώλειες ήταν ελάχιστες αλλά η χαρά της νίκης αναπτέρωσε το ηθικό των μαχητών.

Η περιφανής αυτή πρώτη νίκη των Ελλήνων στο Λεβίδι (14 Απριλίου, Πέμπτη της Διακαινησίμου) τροφοδότησε την επαναστατική συνείδηση του εξεργεθέντος Έθνους για να ολοκληρώσει το όραμα για ελευθερία και εθνική αποκατάσταση.

Αν και ο εθνικός αγώνας έμελλε να πραγματωθεί μετά από μια οκταετία θυσιών, η ελληνική επανάσταση ως πολεμική και πολιτική πράξη όχι μόνο κλόνισε την Ιερά Συμμαχία, αλλά ξαναζωντάνεψε τις ακατάλυτες αξίες που η δύναμη του ισχυρότερου κατέπνιγε σε βάρος του μικρού και ανίσχυρου λαού.

Η συλλογική λαϊκή ανάταση που συμπαρέσυρε ακόμη και τους πλέον άτολμους και διστακτικούς σηματοδότησε την δημιουργία μιας νέας ακλόνητης συνείδησης  που έθετε πάνω από το ατομικό συμφέρον την ελευθερία και την αξιοπρέπεια των ανθρώπων.

Ο λαϊκός δημιουργός διέσωσε μέσα από τα ιστορικά δημοτικά τραγούδια το γεγονός της μάχης και την ηρωική αντίσταση των μαχητών στο Λεβίδι. Στα τραγούδια αυτά που «οικονομούν το μέγιστο μες στο ελάχιστο… υψώνεται ένας κόσμος ολόκληρος, με τους κατονομασμένους ήρωές του, με το ομαδικό του φρόνημα ελευθερίας, με την παλικαριὰ και την φιλοσοφία του για την ζωὴ και τον θάνατο».

Όσο γνωρίζω και ερεύνησα, υπάρχουν δέκα παραλλαγές δημοτικών τραγουδιών που αναφέρονται στην ηρωική μάχη του Λεβιδίου.

 Η βασική παραλλαγή αναφέρει:

Τρεις περδικούλες κάθονταν στον ήλιο τον προσήλιο,

μα είχαν τα νύχια κόκκινα και τα φτερά βαμμένα,

μοιρολογούσαν κι έλεγαν, μοιρολογούν και λέγουν:

«Τι είν’ το κακό που γίνεται στη μέση στο Λεβίδι;

Κλείσανε το Στριφτόμπολα εννιά χιλιάδες Τούρκοι,

τρεις ημερούλες πολεμά και τρία ημερονύχτια,

δίχως ψωμί, δίχως νερό, δίχως κανά φυσέκι…»

Η περιγραφή της μάχης άλλοτε γίνεται μέσα από τον τραγικό μονόλογο του Αναγνώστη Στριφτόμπολα:

«Το που ΄σαι μπάρμπα Κωνσταντή και εξάδελφε Βασίλη

και Νικολάκη, γλήγορα κι άξια μου παλικάρια.

Ελάτε να με βγάλετε απ’ τσ΄ άπιστους Λαλιώτες»

κι άλλοτε από τον υποθετικό διάλογό του με Τούρκο πασά:

«Ρε Αναγνώστη στρατηγέ, με τους καλούς λεβέντες,

έλα, ορέ, προσκύνα με, μη σου χαλώ το ασκέρι…

Τι λες μωρέ βρωμόσκυλο, μωρέ παλιομουρτάτη;

μη λες πως είμαι νιόγαμπρος για να φιλήσω χέρια;

Μένα με λεν Στριφτόμπολα, Τούρκους δεν προσκυνάω».

Σε όλες ανεξαιρέτως τις παραλλαγές, είναι διάχυτο το ηρωικό στοιχείο που χαρακτηρίζει τον αγωνιστή και τους συντρόφους του, καθώς και το πνεύμα συλλογικότητας που τους ενώνει προς ένα κοινό σκοπό.

Ωστόσο, η εκτενέστερη όλων παραλλαγή (με 24 στίχους) την οποία διέσωσε ο Πάνος Παπαρρηγόπουλος, είναι εκείνη που αναφέρεται στη γενέτειρά του ήρωα:

          «Τρεις περδικούλες κάθονται στη μέση στο Λεβίδι…

         η μια τηράει την Κέρτεζη κι η άλλη τις Κλουκίνες…»,

στις συνθήκες κατά τη διάρκεια της μάχης:

«μήτε βουνά γκρεμίζονται μήτε στοιχειά παλεύουν,

εκλείσαν το Στριφτόμπολα οκτώ χιλιάδες Τούρκοι.

           Χίλιοι τον κρουν από τη μια μεριά και χίλιοι από την άλλη»

καθώς και στην περιγραφή του θανάτου του:

«μια μπαταριά του δώσανε στη μια μεριά την άλλη

τρία βόλια τον επήρανε, τα τρία φαρμακωμένα..»

 Το συγκεκριμένο τραγούδι κλείνει με το μονόλογο του ήρωα, που καλεί τους συντρόφους του να μην επιτρέπουν στους Τούρκους να σκυλεύσουν το σώμα του και κορυφώνεται με έντονο συναισθηματικό ύφος, καθώς αναφέρεται στην πατρίδα του και τη γυναίκα του:

«Κι αν πάτε από την Κέρτεζη περάστε από τις Κλουκίνες,

κι αν δείτε τη γυναίκα μου, τη μικροπαντρεμένη,

πέτε της, μη με καρτερεί και μη με συντυχαίνει,

να μην αλλάξει τη Λαμπρή, φλωριά να μη φορέσει,

τ’ εμένα με σκοτώσανε Τούρκοι Τριπολιτσιώτες…»

Στην μνήμη του αγωνιστή Αναγνώστη Στριφτόμπολα ο Πέτρος Ευστρατίου Ιατρίδης συνέθεσε ποίημα με τίτλο «Η πρώτη νικητήριος μάχη της Ελληνικής Επαναστάσεως ή ο Αναγνώστης Στριφτόμπολας» που εκδόθηκε στην Πάτρα το 1860 (από το Τυπογραφείο Α. Σ. Αγαπητού) δαπάνη του υιού του Γεωργίου.

Ο Γεώργιος Στριφτόμπολας, αγωνιστής κι ο ίδιος στο πλευρό του πατέρα του στο Λεβίδι, και αργότερα  στη μάχη του Γηροκομείου το 1822 και στο Αιτωλικό το 1827, τιμήθηκε για «τας εις την πατρίδα εκδουλεύσεις» με το βαθμό του Εκατοντάρχου (το 1824), του υπολοχαγού της Φάλαγγος (το 1833) και εκείνον του λοχαγού, (το 1835), άνευ αποδοχών, όμως.

Ο Γ. Στριφτόμπολας, εκπροσωπώντας την χήρα μητέρα του Αγγελική και τις ορφανές αδελφές του Αικατερίνη και Βασιλική που είχαν περιέλθει σε άκρα ένδεια, σε διάστημα σαράντα δύο χρόνων (1830-1872) αποστέλλει επιστολές –εκκλήσεις (έχω μελετήσει και καταγράψει τουλάχιστον οκτώ) αιτούμενος «την εξοικονόμησιν της δυστυχούς φαμηλίας του μακαρίτου πατρός…», τα αυτονόητα, δηλαδή, αλλά και «την αναγνώριση των θυσιών του πατρός του και του ιδίου». Αντλώ χαρακτηριστική φράση του: «Μόνη η οικογένεια Στριφτόμπολα περιεφρονήθη, παρηγκωνίσθη από πάσαν Δημόσιον υπηρεσίαν και ηδικήθη ταραξίως…μόνοι ημείς επροσβλήθημεν ηθικώς και υλικώς ως να είμεθα εχθροί της πατρίδος!…δεν ζητώμεν αποζημιώσεις εκατομμυρίων, ως άλλοι <που> υπερεπλούτησαν, έλαβον βαθμούς, μεγάλες συντάξεις, προικοδοτήσεις χιλιάδων γραμματίων εθνικής γης, παράσημα και τόσα άλλα προνόμια, τα οποία ημείς άπαντα εστερήθημεν, ενώ είμεθα εκ των πρώτων στρατιωτών και προμάχων της ελευθερίας!»

Για τους προμάχους, λοιπόν της ελευθερίας, εδώ, στην Κέρτεζη, γενέθλιο τόπο του Στριφτόμπολα και άλλων 38 τουλάχιστον επώνυμων Κερτεζιτών  αγωνιστών, αποτίουμε φόρο τιμής ενθυμούμενοι χωρίο από τον επιτάφιο του Περικλέους: «ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος και σημαίνει ου μόνον επιγραφή στηλών εν τη οικεία, αλλ΄ και εν τη μη προσηκούση ενδιαιτάται παρ΄ εκάστω άγραφος μνήμη του φρονήματος» δηλαδή, για τους ένδοξους άνδρες ολόκληρη η γη είναι τάφος και το δηλώνει όχι μόνον η επιγραφή στην γενέτειρά τους, αλλά και σε άλλο τόπο ζει στην καρδιά του καθενός άγραφη η θύμηση του φρονήματος!

ΑΙΩΝΊΑ ΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΑΥΤΩΝ Η ΜΝΗΜΗ

Σε έρευνά μου στα Γ.Α.Κ. και στο Αρχείο αγωνιστών της Εθνικής Βιβλιοθήκης, εντόπισα τους ακόλουθους Κερτεζίτες αγωνιστές: Αντωνόπουλο Αλέξιο, Βορύλλα Δημήτριο, Βορρύλα Θεόδωρο, Γιαννόπουλο Θεόδωρο, Κούρτη Γιάννη, Λαφογιαννόπουλο Αθανάσιο, Λυκάκη Αντώνιο, Μπίκο Σπήλιο, Μυλωνά Θάνο, Οικονόμου Χρυσανθάκη, Οικονόμου- Παπαδημόπουλο Σωτήριο, Παπαδόπουλο Κωνσταντίνο, Πρίνο Ασημάκη, Πρίνο Θεόδωρο, Πρίνο Δημήτριο, Πρίνο Γιάννη, Ρήγα Γιάννο, Ρήγα Αντώνιο, Ρήγα Πολύδωρο, Σαρδούνη Γεώργιο, Σαρδούνη Παναγή, Σκαμβούγερα Άγγελο, Σκαμβούγερα Αντώνιο, Σκαμβούγερα Ζαφείριο, Σπανό Αντώνιο, Σπανό Κωνσταντή, Σπηλιώπουλο Αναστάσιο, Σπηλιώπουλο Πανάγο, Σταθόπουλο Δήμο, Στεφανόπουλο Αναγνώστη, Στεφανόπουλο Παναγιώτη, Στεφανόπουλο Σωτήριο, Τζιρίκο Γεώργιο, Τζιρίκο Δημήτριο, Τζιρίκο Αργύριο, Τζιρίκο Ιωάννη, Τριπολιτσιώτη Κωνσταντίνο, Χασάπη Γεώργιο, Χασάπη Παναγιώτη.

10 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2016

* Η ΓΙΟΥΛΑ Γ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ είναι Δρ Ιστορίας Πανεπιστημίου Πατρών με καταγωγή από την Κέρτεζη.

Σημείωση από τΜτΒ: Η ομιλία εκφωνήθηκε την Κυριακή 10 Απριλίου 2016 στον Ι. Ν. Γέννησης της Θεοτόκου στην Κέρτεζη, με αφορμή το ετήσιο μνημόσυνο (195η επέτειος του πεσόντος της εθνικο-απελευθερωτικής μάχης του Λεβιδίου) και που διοργάνωσε ο «Πολιτιστικός Σύλλογος Κερτέζης – ο Στριφτόμπολας». Ευχαριστούμε και δημόσια για την αποστολή της ομιλίας για δημοσίευση στην Αποικία. Οι φωτογραφίες είναι από τη σελίδα του Συλλόγου στο φ/β. Η φωτογραφία του «Ελληνικού Σχολείου» στην Κέρτεζη έχει ως πηγή τΜτΒ.