Ας μιλήσουμε για τα κανάλια

Του Κώστα Εφήμερου

Αυτές τις ημέρες ακούγονται πολλά εκατέρωθεν για τα κανάλια του χθες και τα κανάλια του αύριο. Η συζήτηση βρίθει ανακριβειών και η αλήθεια είναι ότι γίνεται επί της διαδικασίας και όχι για την ταμπακιέρα. Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε ανοιχτά για όλα, γιατί η ενημέρωση μας είναι συνταγματικό αγαθό και πρέπει να γνωρίζουμε ποιος, γιατί και υπέρ ποίου αναλαμβάνει να μας ενημερώσει.

Περί του αριθμού των αδειών

Η κυβέρνηση επιμένει σε δύο επιχειρήματα για να υποστηρίξει την επιλογή της να περιορίσει τον αριθμό των καναλιών: α) ότι η κατάσταση της αγοράς δεν αντέχει περισσότερα από 4 κανάλια και β) ότι σύμφωνα με έκθεση του πανεπιστημίου της Φλωρεντίας, υπολογίζοντας το εύρος των συχνοτήτων που πρέπει να δεσμευτεί για τις μελλοντικές τεχνολογίες και το ότι στο άμεσο μέλλον όλοι οι τηλεοπτικοί σταθμοί θα εκπέμπουν σε τεχνολογία HD ο μέγιστος αριθμός καναλιών που χωράνε στο φάσμα για πανελλαδική εκπομπή ελεύθερης λήψης είναι 4.

Η αντιπολίτευση απαντάει αφενός ότι η αγορά μπορεί και πρέπει να αυτορυθμιστεί και ότι ο περιορισμός των αδειών αποτελεί χτύπημα στην πολυφωνία. Επιπλέον υποστηρίζει ότι η τεχνολογία της ψηφιακής εποχής επιτρέπει την ταυτόχρονη λειτουργία απεριόριστων τηλεοπτικών σταθμών.

Όλοι τους λένε μισές αλήθειες (και μερικοί λένε και μεγάλα ψέματα). Ας τα δούμε όλα αυτά όμως αναλυτικά:

Ο Νίκος Παππάς έχει δίκιο να υποστηρίζει ότι η αγορά δεν αντέχει άπειρους τηλεοπτικούς σταθμούς. Η διαφημιστική πίττα έχει μειωθεί πάνω από 60% τα τελευταία χρόνια και αυτή τη στιγμή οι βασικοί πυλώνες της τηλεοπτικής διαφήμισης είναι οι τράπεζες, ο ΟΠΑΠ και η κρατική διαφήμιση. Οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ γνωρίζουν πολύ καλά πως λειτουργεί το σύστημα ανάθεσης των διαφημίσεων αυτών των οργανισμών. Αν η διαφημιστική αγορά λειτουργούσε κανονικά (ανέκδοτο είναι αυτό) όντως 4 κανάλια θα ήταν περίπου όσα θα μπορούσε να στηρίξει προκειμένου οι επιχειρήσεις να είναι υγιείς και να μην χρειάζονται την διαπλοκή να τα στηρίζει (ή να στηρίζεται σε αυτά). Από την άλλη πλευρά ο Κυριάκος Μητσοτάκης που ζητάει να μην υπάρχει όριο μπορεί πάντα να υποστηρίζει ότι περισσότεροι επενδυτές θα μπορούσαν να επιχειρήσουν να λειτουργήσουν με ρίσκο περισσότερους τηλεοπτικούς σταθμούς ελπίζοντας ότι στο τέλος αυτοί θα επικρατήσουν και οι άλλοι θα κλείσουν.

Κοιτώντας το από τεχνολογικής πλευράς επίσης τα πράγματα είναι μπερδεμένα. Η έκθεση του πανεπιστημίου της Φλωρεντίας (η οποία σύμφωνα με τη Μαρία Δεναξά έχει συνταχθεί από έλληνα κατ’ εντολή της κυβέρνησης και δεν φέρει υπογραφή, κάτι που διαψεύστηκε) δεν έχει άδικο να υπολογίζει ότι τα ψηφιακά κανάλια ελεύθερης λήψης και ποιότητας HD που θα μπορούσαν να εκπέμπουν πανελλαδικά είναι 4. Από την άλλη όμως εκτός από την ERT HD δεν υπάρχουν άλλα HD κανάλια στην Ελλάδα. Για την ακρίβεια αν είναι υποχρεωτικό για τους νέους τηλεοπτικούς σταθμούς να εκπέμπουν σε ποιότητα υψηλής ευκρίνειας ένα μεγάλο μέρος των ελλήνων θα πρέπει να προμηθευτεί νέο εξοπλισμό αφού δεν είναι λίγοι αυτοί που επειδή οι τηλεοράσεις τους δεν προσέφεραν κωδικοποίηση MPEG4 προμηθεύτηκαν τις φτηνές εκδόσεις αποκωδικοποιητών με έξοδο SCART/Composite (και όχι HDMI). Στην πραγματικότητα με την τεχνολογία που χρησιμοποιούν αυτή τη στιγμή οι τηλεοπτικοί σταθμοί το ψηφιακό φάσμα προσφέρει τουλάχιστον διπλάσιες θέσεις.

Σε κάθε περίπτωση πάντως η κυβέρνηση έχει δίκιο όταν υποστηρίζει ότι 4 δεν είναι λίγα ψηφιακά πανελλαδικά κανάλια γενικού περιεχομένου. Τα δημοσιεύματα του Liberal.gr, του Γιώργου Μουρούτη -που αναπαράγονται κατά κόρον από τα ιδιωτικά κανάλια εδώ και δύο ημέρες- είναι «στημένα» και τα νούμερά τους έχουν προβλήματα. Παρουσιάζουν π.χ. τη Γερμανία να διαθέτει 57 κανάλια που εκπέμπουν σε όλη την επικράτεια αλλά η αλήθεια είναι ότι μόνο 6 είναι ελεύθερης λήψης και εκπέπουν ψηφιακά σε όλη την επικράτεια με πρόγραμμα γενικού περιεχομένου.

Τι κρύβουν όλα αυτά

Έχοντας διαπιστώσει ότι όλα τα επιχειρήματα επιδέχονται ερμηνείας ίσως έχει έρθει η ώρα να μιλήσουμε για τις πραγματικές επιδιώξεις πίσω από αυτές τις δικαιολογίες. Η κυβέρνηση προφανώς κρύβεται πίσω από τις οικονομοτεχνικές εκθέσεις και προσπαθεί να κλείσει τους υπάρχοντες τηλεοπτικούς σταθμούς. Στοχεύει σε συγκεκριμένα πρόσωπα της διαπλοκής και φοβάται ότι σε μια ελεύθερη διαδικασία όπου όλοι θα μπορούσαν να πάρουν μέρος οι ήδη πανίσχυροι ολιγάρχες θα επικρατούσαν εύκολα έχοντας ήδη την τεχνολογία (η DIGEA τους ανήκει άλλωστε), το know how και το εδραιωμένο σύστημα να τους στηρίζει.

Η Νέα Δημοκρατία δεν κοκκινίζει όταν επιχειρηματολογεί χρησιμοποιώντας το χαρτί της πολυφωνίας. Πολυφωνία ονομάζεται αυτό που ζήσαμε τα 27 χρόνια της ιδιωτικής τηλεόρασης; Οι τηλεοπτικοί σταθμοί εκμεταλλεύτηκαν την εικόνα και κυριάρχησαν στην οριοθέτηση της καθημερινής μας ατζέντας. Υπερασπίστηκαν τους ολιγάρχες εναντίον των τηλεθεατών τους και πραγματικά ανέβαζαν και κατέβαζαν κυβερνήσεις διαμορφώνοντας με απόλυτο τρόπο την κοινή γνώμη (μέχρι τουλάχιστον να ξεκινήσει η οικονομική κρίση που τους ξεγύμνωσε και τους οδήγησε στην ανυποληψία).

Εδώ πρέπει όμως να συζητήσουμε το πολιτικό επιχείρημα της αντιπολίτευσης που ίσως αξίζει πολύ περισσότερο. Σύμφωνα με αυτό ο Νίκος Παππάς προχωράει βάσει ενός σχεδίου αντικατάστασης της παλαιάς διαπλοκής με μια νέα, της προτίμησής του. Η Νέα Δημοκρατία υποστηρίζει δηλαδή ότι υπάρχει ένα σχέδιο δημιουργίας ενός νέου τηλεοπτικού φιλοκυβερνητικού τοπίου. Υποχρέωσή μας είναι να έχουμε στο μυαλό μας αυτή την καταγγελία και να περιμένουμε με καχυποψία και ελεγκτική διάθεση τις επόμενες κινήσεις της κυβέρνησης, ωστόσο, δεν μπορούμε παρά να σημειώσουμε ότι το ΠΑΣΟΚ και η Νέα Δημοκρατία γνωρίζουν πολύ καλά πως είναι και πως λειτουργεί ένα ελεγχόμενο τηλεοπτικό σύστημα… τόσα χρόνια το απολάμβαναν και μάλιστα είχαν και την χαρά να το δουν να συνεχίζει να τους στηρίζει ακόμα και όταν έχασαν την εξουσία.

Ας κρατηθούν λοιπόν οι της αντιπολίτευσης γιατί ο κόσμος έχει μνήμη και θυμάται. Δεν είναι δυνατόν να ακούγεται από τη μεριά του ΠΑΣΟΚ ή της Νέας Δημοκρατίας το επιχείρημα ότι η κυβέρνηση τα έχει βρει με την παλιά ή τη νέα διαπλοκή και επιθυμεί τις συγχωνεύσεις των ολιγαρχών. Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τις 15 Αυγούστου του 2014 όταν οι δυο τους συγκυβερνώντας πέρασαν φωτογραφική διάταξη που θα διευκόλυνε την τότε προγραμματιζόμενη συγχώνευση του ΔΟΛ του Ψυχάρη με τον ΠΗΓΑΣΟ του Μπόμπολα. Εδώ ήμασταν και τότε, είχαμε μάτια και διαβάζαμε.

Μπορεί να δημιουργηθεί ένα υγιές τηλεοπτικό τοπίο;

Προσωπικά πιστεύω ότι δεν θα έπρεπε να τρέφουμε αυταπάτες. Σε όλες τις χώρες υπάρχουν ολιγάρχες που ελέγχουν τα ιδιωτικά media και που προσπαθούν να τα χρησιμοποιήσουν προς όφελός τους. Το ζήτημα είναι που βρίσκεται η ισορροπία σε αυτό το εύθραυστο μοντέλο αντίρροπων δυνάμεων. Ένα ισχυρό κανονιστικό πλαίσιο θα μπορούσε να βοηθήσει στην δημιουργία αυτών ακριβώς των ισορροπιών. Ένα αυστηρό σύστημα διαφάνειας στην διανομή της κρατικής διαφήμισης θα ήταν ίσως η καλύτερη αρχή. Ένα επιπλέον σύστημα σταθερού ελέγχου των οικονομικών των σταθμών θα βοηθούσε επίσης. Ένας εκσυγχρονισμένος κώδικας δεοντολογίας (που π.χ. θα υποχρέωνε το MEGA να σημειώνει με ξεκάθαρο τρόπο τη συμμετοχή του μετόχου του στην Ελληνικός Χρυσός κάθε φορά που το δελτίο ειδήσεων κάλυπτε τις εξελίξεις στη Χαλκιδική) θα δημιουργούσε κάποιες δικλείδες ασφαλείας. Τέλος ένα πραγματικά δυνατό, εξοπλισμένο και ευέλικτο ΕΣΡ θα μπορούσε -ιδανικά και με ένα σύστημα διάδρασης με την κοινωνία- να αναλάβει τον έλεγχο της ποιότητας του τηλεοπτικού προγράμματος.

Θέλει η κυβέρνηση ένα υγιές τηλεοπτικό τοπίο; Μένει να το δούμε. Βασιζόμενοι στην εμπειρία (όχι μόνο την δική μας αλλά και τη διεθνή) θα λέγαμε ότι τα συμφέροντα είναι τόσο ισχυρά που ακόμα και αν έχει καλές προθέσεις δύσκολα θα καταφέρει να ανέβει όλη την ανηφόρα. Αν υπάρχει πάντως μια ελπίδα, θα υπάρχει μόνο αν όλοι εμείς έχουμε στραμμένα πάνω τους όλα τα φώτα και αν είμαστε έτοιμοι όχι μόνο να επιβραβεύσουμε το κλείσιμο του τρισκατάρατου MEGA αλλά να ξεσηκωθούμε αν διαισθανθούμε ότι ένα νέο τρισκατάρατο σύστημα έρχεται για να αντικαταστήσει το παλιό.

Έχουν σημασία όλα αυτά;

Η αλήθεια είναι ότι μάλλον δεν έχουν. Εδώ η αντιπολίτευση λέει (λάθος μεν) ένα σωστό επιχείρημα. Η τεχνολογία έχει αλλάξει. Πολύ σύντομα η Forthnet θα παρουσιάσει την IPTV (θα ακολουθήσουν και άλλες). Οι εταιρίες κινητής τηλεφωνίας είναι έτοιμες να εκμεταλλευτούν το ψηφιακό φάσμα που αγόρασαν και θα προσφέρουν μεγάλες ταχύτητες σε χαμηλές τιμές. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα πανελλαδικής πρόσβασης σε μια σειρά από νέους τηλεοπτικούς σταθμούς (έναν τέτοιο ετοιμάζουμε και εμείς). Σε αυτό το νέο τηλεοπτικό τοπίο σίγουρα θα παίξουν και μικροί (σαν και εμάς) και μεγάλοι. Θα εμφανιστούν νέα θεματικά κανάλια και νέες υπηρεσίες. Η συζήτηση λοιπόν θα αλλάξει άμεσα και θα αλλάξει ριζικά. Για αυτό επιμένω ότι στην πραγματικότητα η ταμπακιέρα δεν είναι άλλη από έναν πόλεμο που μαίνεται με την παλιά διαπλοκή. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Νίκος Παππάς πέρασε το άρθρο 16 στο νόμο για την επαναλειτουργία της ΕΡΤ το οποίο του δίνει την δυνατότητα να ζητήσει τη λύση εταιριών που δραστηριοποιούντα στα ΜΜΕ αν αποδεικνύεται ότι αδυνατούν να λειτουργήσουν. Και παρά τις βλακείες που απαντάει η ΕΕΙΤΗΣΕ όλοι ξέρουμε ότι τα ιδιωτικά κανάλια είναι υπερχρεωμένα, βαριά ελλειμματικά, γεμάτα θαλασσοδάνεια και αμαρτίες. Είναι αστείο να βγάζουν ανακοινώσεις ότι δεν χρωστάνε ούτε ένα ευρώ την ίδια ώρα που τα μέσα του βρίσκονται σε στάση εργασίας από τους απλήρωτους εργαζόμενους.

Υ.Γ. Και μια σημείωση για την ΕΡΤ

Κατά την διάρκεια της βουλευτικής διαδικασίας έγινε λόγος για την ΕΡΤ η οποία αποκαλέστηκε ακόμα και «λιβανιστήρι» της κυβέρνησης. Προσωπικά, επειδή την παρακολουθώ, θεωρώ ότι δεν είναι αυτό το πρόβλημα της. Η δημόσια ραδιοτηλεόραση είναι σχετικά αντικειμενική, σίγουρα πολύ περισσότερο από τα υπόλοιπα κανάλια αλλά το πρόβλημα της είναι ότι αυτό προσπαθεί να το επιτύχει όπως παλιά, διατηρώντας τις ισορροπίες με ποσόστωση. Φαίνεται ότι το άγχος των αρχισυντακτών είναι να εκπροσωπούνται οι πολιτικοί χώροι και όχι η πραγματική κοινωνία. Σε αυτό το πεδίο τουλάχιστον η «Ελεύθερη ΕΡΤ» τα κατάφερνε πολύ καλύτερα (ωστόσο τότε έχανε στο ισότιμη πολιτική εκπροσώπηση).

Πέρασε αρκετός καιρός από την επαναλειτουργία της και παρόλο που η αλήθεια είναι ότι ο περιορισμένος προϋπολογισμός και το τεράστιο πλήγμα του μαύρου δημιούργησαν ανυπέρβλητα προβλήματα δεν είναι λίγες οι φορές που νιώθεις ότι ο τεράστιος αυτός οργανισμός δεν κατάφερε με την «αντάρτικη θητεία του» να αποτινάξει κάποια αντανακλαστικά δημοσίου υπαλλήλου. Και αν θέλετε την προσωπική μου άποψη, δεν πρόκειται να βελτιωθεί σε αυτό το επίπεδο όσο θα περνάει ο καιρός… μάλλον το αντίθετο.

Είναι αυτά τα προβλήματα τα χειρότερα δυνατά; Όχι. Είναι η ΕΡΤ λιβανιστήρι; Όχι, φυσικά και όχι. Είναι η ΕΡΤ αυτή που οραματίστηκαν όσοι αντέδρασαν στο μαύρο; Δυστυχώς και πάλι όχι. Για αυτό όμως υπάρχει και ένας ακόμα υπεύθυνος: η ίδια η ΠΟΠΣΕΡΤ, αλλά αυτή είναι μια ιστορία που θα συζητήσουμε κάποια άλλη φορά.

ΠΗΓΗ: Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2016, http://www.thepressproject.gr/article/89202/As-milisoume-gia-ta-kanalia