Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την παγκόσμια οικονομία: μια κρίση μεγαλύτερη του 2008

Του Πάνου Κοσμά

Το 2016 ξεκίνησε με τις ανησυχίες για την παγκόσμια οικονομία να φουντώνουν. Στα χρηματιστήρια των ΗΠΑ, της Ευρώπης και της Ασίας χάθηκαν τον Ιανουάριο πάνω από 8 τρισεκατομμύρια ευρώ κεφαλαιοποίησης, καθώς σειρά εξελίξεων αναζωπυρώνουν τους φόβους για μια νέα, σοβαρή υποτροπή της παγκόσμιας κρίσης μέσα στο 2016. Τα σημεία στα οποία εστιάζονται η προσοχή και οι ανησυχίες των αναλυτών του συστήματος και των διεθνών καπιταλιστικών οργανισμών είναι: οι συνέπειες που μπορεί να έχει ο τερματισμός του κύκλου μείωσης και η έναρξη του κύκλου αύξησης των αμερικανικών επιτοκίων απ’ τα τέλη του 2015, η καχεξία των ρυθμών της παγκόσμιας ανάπτυξης, η οικονομική επιβράδυνση στην Κίνα, γενικότερα η είσοδος των λεγόμενων αναπτυσσόμενων οικονομιών (BRICKS) στον κύκλο της κρίσης, η κατρακύλα των τιμών του πετρελαίου. Στο «καλάθι» αυτό προστίθενται τώρα όλο και εντονότερα οι λεγόμενοι γεωπολιτικοί κίνδυνοι, συνδεόμενοι κατά κύριο λόγο με τον πόλεμο και την αστάθεια στη Μ. Ανατολή, το κύμα των προσφύγων και τις πολιτικές του επιπτώσεις στην Ευρώπη, αλλά και άλλα διεθνή «μέτωπα»: η Ουκρανία, η θάλασσα της Νότιας Κίνας, η Κορέα.

Ωστό­σο, όλα αυτά δεν είναι παρά μια δη­μο­σιο­γρα­φι­κού τύπου πα­ρά­θε­ση ση­μα­ντι­κών πλευ­ρών ή «συμ­πτω­μά­των» της πα­γκό­σμιας κρί­σης. Πίσω από αυτή την «κο­ρυ­φή του πα­γό­βου­νου» κρύ­βο­νται οι πραγ­μα­τι­κές, βα­θύ­τε­ρες αι­τί­ες. Ας δούμε με τη σειρά τόσο την «κο­ρυ­φή του πα­γό­βου­νου» όσο και τις βα­θύ­τε­ρες αι­τί­ες.

«Μίνι κραχ» στα χρη­μα­τι­στή­ρια

Ο Ια­νουά­ριος του 2016 ήταν ο χει­ρό­τε­ρος χρη­μα­τι­στη­ρια­κά τα τε­λευ­ταία χρόνια, ύστε­ρα από το ξέ­σπα­σμα και την αιχμή της κρί­σης (2008-2009). Τα δε­δο­μέ­να πα­ρα­πέ­μπουν στα «προ­λε­γό­με­να» της κρί­σης του 2008, ενώ το πλέον ανη­συ­χη­τι­κό είναι ότι οι ανο­δι­κές από­πει­ρες είναι πα­ρο­δι­κές και αδύνα­μες – μια ασθε­νι­κή αύ­ξη­ση και ύστε­ρα ξανά πτώση.

Οι συ­νο­λι­κές απώ­λειες των βα­σι­κών χρη­μα­τι­στη­ρια­κών δει­κτών ξε­πέ­ρα­σαν τα 7,5 τρισ. δο­λά­ρια, ενώ για κά­ποια χρη­μα­τι­στή­ρια μπο­ρού­με να μι­λή­σου­με για πραγ­μα­τι­κό «κραχ». Ιδού η πρώτη πε­ντά­δα: Αρ­γε­ντι­νή (-19%), Κίνα (-19%), Ελ­λά­δα (-17%), Βρα­ζι­λία (-16%), Ιτα­λία (-16%). Αλλά και οι χρη­μα­τι­στη­ρια­κοί δεί­κτες των ΗΠΑ, της Ια­πω­νί­ας, της Γερ­μα­νί­ας και της Γαλ­λί­ας με­τρά­νε απώλειες πάνω από 10%, δια­μορ­φώ­νο­ντας την ει­κό­να μιας πα­γκό­σμιας χρημα­τι­στη­ρια­κής πτώ­σης και απο­τυ­πώ­νο­ντας έτσι της ανη­συ­χί­ες των «επενδυ­τών» για την πο­ρεία της πα­γκό­σμιας οι­κο­νο­μί­ας συ­νο­λι­κά.

Στην Ελ­λά­δα, τον Ια­νουά­ριο χά­θη­καν στο χρη­μα­τι­στή­ριο 8,5 δισ. ευρώ χρημα­τι­στη­ρια­κής αξίας, με «πρω­τα­θλή­τριες» στις απώ­λειες τις τρά­πε­ζες, όπου μπο­ρού­με να μι­λά­με για «κραχ»: απώ­λειες πάνω από 30% για Εθνι­κή, Alpha και Eurobank και πάνω από 40% (!) για την Πει­ραιώς.

Όπως λένε σε… συ­ναι­σθη­μα­τι­κούς τό­νους οι ανα­λυ­τές των αγο­ρών, το «επενδυ­τι­κό συ­ναί­σθη­μα έχει κλο­νι­σθεί», δη­λα­δή οι κερ­δο­σκό­ποι δεν αισθάνο­νται πλέον ασφα­λείς  και αντί­θε­τα αι­σθά­νο­νται ότι τα συ­νο­λι­κά δεδομέ­να στην πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μία έχουν δια­μορ­φώ­σει ένα αστα­θές πλαί­σιο για τις «επεν­δύ­σεις» τους. Και αν πι­στέ­ψου­με τους νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρους υμνη­τές των αγο­ρών ότι «η οι­κο­νο­μία είναι ψυ­χο­λο­γία», αυτή η ψυ­χο­λο­γία δεί­χνει σημά­δια… αρ­χό­με­νης κα­τά­θλι­ψης και με­γά­λης ανα­σφά­λειας. Πα­ρα­τη­ρεί­ται ένα κύμα φυγής κε­φα­λαί­ων από τις Ανα­πτυσ­σό­με­νες οι­κο­νο­μί­ες των BRICKS κ.λπ. και επι­στρο­φής είτε σε αγο­ρές των ΗΠΑ και της Ευ­ρώ­πης είτε σε επενδυ­τι­κά προ­ϊ­ό­ντα με βάση το δο­λά­ριο… Το γε­γο­νός όμως της πτώ­σης και των χρη­μα­τι­στη­ρια­κών δει­κτών των ΗΠΑ και της Ευ­ρώ­πης απο­δει­κνύ­ει ότι πλέον δεν θε­ω­ρεί­ται ασφα­λής κα­νέ­νας «επεν­δυ­τι­κός προ­ο­ρι­σμός»…

Η «σει­σμι­κή εστία» της Κίνας

Το νέο αυτό κύκλο ανη­συ­χιών, χρη­μα­τι­στη­ρια­κής πτώ­σης κ.λπ. πυ­ρο­δο­τεί πρώ­τι­στα η κι­νε­ζι­κή οι­κο­νο­μία, αλλά και το γε­γο­νός ότι συ­νο­λι­κά οι BRICKS και οι Ανα­δυό­με­νες οι­κο­νο­μί­ες ει­σήλ­θαν με­γα­λο­πρε­πώς το 2015 στον κύκλο της πα­γκό­σμιας κρί­σης. Για την κι­νε­ζι­κή οι­κο­νο­μία, το «πρό­βλη­μα των προβλη­μά­των» είναι η επι­βρά­δυν­ση των ρυθ­μών ανά­πτυ­ξής της σε επί­πε­δα κάτω από 7% ετη­σί­ως. Για τη Ρωσία όμως και τη Βρα­ζι­λία τα προ­βλή­μα­τα είναι πολύ με­γα­λύ­τε­ρα, αφού βρί­σκο­νται σε ύφεση (-2,5% και -0,7% αντίστοιχα), ενώ συ­νο­λι­κά η λα­τι­νο­α­με­ρι­κα­νι­κή υπο­ή­πει­ρος είναι σε ύφεση.
Το 2015 ήταν έτος πα­τα­γώ­δους διά­ψευ­σης της θε­ω­ρί­ας ότι η κρίση δεν είναι πα­γκό­σμια και ότι η ρα­γδαία ανα­πτυσ­σό­με­νες οι­κο­νο­μί­ες των BRICKS θα «ρυ­μουλ­κή­σουν» έξω από την κρίση την πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μία στο σύ­νο­λό της: αντί γι’ αυτό, είναι οι BRICKS που πα­ρα­σύ­ρο­νται στη δίνη της κρί­σης. Το κλίμα γε­νι­κευ­μέ­νης χρη­μα­τι­στη­ρια­κής ανα­τα­ρα­χής δια­ψεύ­δει και τη «συμμετρι­κή» αι­σιό­δο­ξη θε­ω­ρία ότι η κρίση των Ανα­δυό­με­νων δεν θα έχει πα­γκό­σμιο αντί­κτυ­πο. Έτσι, η κρίση είναι και «τυ­πι­κά» πα­γκό­σμια και ως τέτοια κα­τα­νο­εί­ται πλέον από τις «αγο­ρές» – τους πιο ευαί­σθη­τους «ανιχνευτές», αφού απαρ­τί­ζε­ται από αν­θρώ­πους που δεν θέ­λουν να χά­σουν τα λεφτά τους…

Ότι αυτή είναι η δια­λε­κτι­κή της αλ­λη­λο­συ­σχέ­τι­σης της κρί­σης των με­γά­λων πόλων της πα­γκό­σμιας οι­κο­νο­μί­ας, το «υπο­γρά­φει και το μέλος του Δ.Σ. της Ευ­ρω­παϊ­κής Κε­ντρι­κής Τρά­πε­ζας (ΕΚΤ) και κε­ντρι­κός τρα­πε­ζί­της της Αυστρίας κ. Έβαλντ Νο­βότ­νι, που δή­λω­σε ότι «η πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μία παραμέ­νει σε τρο­χιά μέ­τριας ανά­καμ­ψης, αλλά η επι­βρά­δυν­ση της Κίνας αποτε­λεί λόγο ιδιαί­τε­ρης ανη­συ­χί­ας, καθώς αυ­ξά­νει τον κίν­δυ­νο να επιστρέψει η κρίση στα ανε­πτυγ­μέ­να κράτη». «Με άλλα λόγια, οι αναδυόμενες αγο­ρές τώρα φέρ­νουν την κρίση πίσω σε εμάς – και ταυ­τό­χρο­να μας θυ­μί­ζουν την αλ­λη­λε­ξάρ­τη­ση στην πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μία», πρό­σθε­σε ο Νο­βότ­νι, μη αφή­νο­ντας πε­ρι­θώ­ρια πα­ρα­νο­ή­σε­ων σχε­τι­κά με το ποιο είναι το πρό­βλη­μα.

Υπάρ­χει ένα πυκνό δίχτυ «μη­χα­νι­σμών» με­τά­δο­σης της «κι­νε­ζι­κής γρί­πης» στην πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μία που δεν έχου­με το χώρο εδώ για να εξη­γή­σου­με. Όλοι αυτοί οι «μη­χα­νι­σμοί» όμως σχε­τί­ζο­νται με το γε­γο­νός ότι η Κίνα είναι κάτι πε­ρισ­σό­τε­ρο από «συ­στη­μι­κή» για την πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μία. Όχι μόνο λόγω του «όγκου» της (η χώρα με το δεύ­τε­ρο στην πα­γκό­σμια κα­τά­τα­ξη ΑΕΠ ύστε­ρα από τις ΗΠΑ), αλλά και λόγω της κρί­σι­μης αλ­λη­λο­συ­σχέ­τι­σης της κινε­ζι­κής οι­κο­νο­μί­ας με τους άλ­λους με­γά­λους πό­λους της πα­γκό­σμιας οικονο­μί­ας: τις ΗΠΑ (η Κίνα είναι ο με­γα­λύ­τε­ρος διε­θνής επεν­δυ­τής στα αμε­ρι­κα­νι­κά ομό­λο­γα, έχο­ντας επεν­δύ­σει πάνω από 1 τρισ. δο­λά­ρια, ενώ χιλιά­δες πο­λυ­ε­θνι­κές των ΗΠΑ και της κα­πι­τα­λι­στι­κής Δύσης δραστηριοποιού­νται στην Κίνα), την ΕΕ (που ένα αξιό­λο­γο τμήμα των εξαγωγών της, κυ­ρί­ως κε­φα­λαιου­χι­κού εξο­πλι­σμού, κα­τευ­θύ­νε­ται στην Κίνα), τις Ανα­δυό­με­νες οι­κο­νο­μί­ες (για πα­ρά­δειγ­μα, ο δυ­να­μι­κός τα προη­γού­με­να χρό­νια εξα­γω­γι­κός το­μέ­ας της Βρα­ζι­λί­ας και Αρ­γε­ντι­νής στηρίχτη­κε σε εξα­γω­γές και ει­δι­κές συμ­φω­νί­ες με την Κίνα), την αγορά πετρελαί­ου και πρώ­των υλών (αφού ο ρυθ­μός ανά­πτυ­ξης της Κίνας επηρεά­ζει κα­θο­ρι­στι­κά την πα­γκό­σμια ζή­τη­ση, άρα και τις τιμές, ακόμη και… τον τζόγο στα πα­ρά­γω­γα πάνω στο πε­τρέ­λαιο και τις πρώ­τες ύλες), τις νομισμα­τι­κές ισορ­ρο­πί­ες και άρα τα επί­πε­δα έντα­σης του νο­μι­σμα­τι­κού και εμπο­ρι­κού πο­λέ­μου (το γουάν, αντι­προ­σω­πεύ­ο­ντας τη δεύ­τε­ρη σε μέ­γε­θος οι­κο­νο­μία του πλα­νή­τη, προ­κα­λεί ρίγη ανη­συ­χιών σε κάθε σκα­μπα­νέ­βα­σμα της ισο­τι­μί­ας του με από­φα­ση της κι­νε­ζι­κής κυ­βέρ­νη­σης) κ.λπ.

Το πε­τρέ­λαιο

Η πτώση των τιμών του πε­τρε­λαί­ου προ­σλαμ­βά­νει πλέον δυ­να­μι­κή κατάρρευσης. Είναι στα 30 δο­λά­ρια το βα­ρέ­λι, ση­μειώ­νο­ντας πτώση σχε­δόν 80% από τα υψηλά επί­πε­δα προ πε­ντα­ε­τί­ας. Ασφα­λώς η «οι­κο­νο­μι­κή βάση» αυτής της πτώ­σης είναι η μειω­μέ­νη πα­γκό­σμια ζή­τη­ση (λόγω εξα­σθέ­νι­σης των ρυθ­μών ανά­πτυ­ξης της πα­γκό­σμιας οι­κο­νο­μί­ας) και δευ­τε­ρευό­ντως το γεγονός ότι ο ορ­γα­νι­σμός πε­τρε­λαιο­πα­ρα­γω­γών χωρών ΟΠΕΚ έχει καταρρεύσει (λόγω αντα­γω­νι­σμών στο εσω­τε­ρι­κό του που σχε­τί­ζο­νται με τους ιμπε­ρια­λι­στι­κούς και γε­ω­πο­λι­τι­κούς αντα­γω­νι­σμούς), με απο­τέ­λε­σμα να μην υπάρ­χει μια πο­λι­τι­κή συ­γκρά­τη­σης της πα­ρα­γω­γής με στόχο να ανα­κο­πεί η πτώση των τιμών αλλά αντί­θε­τα υπάρ­χει υπερ­προ­σφο­ρά. Έτσι, κάθε εί­δη­ση για νέα πτώση στις τιμές του πε­τρε­λαί­ου ενι­σχύ­ει τις ανη­συ­χί­ες για τους ρυθμούς ανά­πτυ­ξης διε­θνώς. Έτσι, όταν η Goldman Sachs εκτι­μά ότι η τιμή του βα­ρε­λιού πε­τρε­λαί­ου θα πέσει μέχρι τα 20 δο­λά­ρια και τα ρε­πορ­τάζ λένε ότι οι δη­λώ­σεις του Ντρά­γκι πως θα ενι­σχύ­σει το πρό­γραμ­μα «πο­σο­τι­κής χαλά­ρω­σης» της ΕΚΤ ενί­σχυ­σε κάπως την τιμή του πε­τρε­λαί­ου, το συνδυαστικό συ­μπέ­ρα­σμα είναι πως πλέον όλα αξιο­λο­γού­νται όχι υπό το πρίσμα της προ­σφο­ράς και της ζή­τη­σης αλλά πρώ­τι­στα υπό το πρί­σμα της κρί­σης της πα­γκό­σμιας οι­κο­νο­μί­ας, της οποί­ας η τιμή του πε­τρε­λαί­ου έχει ανα­δει­χτεί σε ευαί­σθη­το δεί­κτη.

Η πτώση των τιμών του πε­τρε­λαί­ου, συν­δυα­ζό­με­νη και με την πτώση των τιμών των με­τάλ­λων και των ορυ­κτών σχε­τί­ζε­ται και με τρία άλλα ση­μα­ντι­κά επί­πε­δα πε­ρι­πλο­κών της κρί­σης:

Το χρη­μα­τι­στη­ρια­κό:

Όταν μι­λά­με για διε­θνείς τιμές πε­τρε­λαί­ου, με­τάλ­λων και ορυ­κτών, πρέ­πει να γνω­ρί­ζου­με ότι πρό­κει­ται για τιμές που δια­μορ­φώ­νο­νται χρη­μα­τι­στη­ρια­κά, με βάση προ­θε­σμια­κά συμ­βό­λαια αγο­ράς, τα οποία με τη σειρά τους είναι η βάση της πυ­ρα­μί­δας των πα­ρά­γω­γων προ­ϊ­ό­ντων στον τομέα αυτό. Σε αυτή την αγορά προ­θε­σμια­κών συμ­βο­λαί­ων και πα­ρα­γώ­γων προ­ϊ­ό­ντων με βάση το πετρέ­λαιο, τα ορυ­κτά και τα μέ­ταλ­λα, παί­ζο­νται κα­θη­με­ρι­νά τε­ρά­στια ποσά από «επεν­δυ­τές» που το τε­λευ­ταίο πράγ­μα που τους εν­δια­φέ­ρει είναι το πετρέ­λαιο σαν πρώτη ύλη για την πα­ρα­γω­γή…

Όταν λοι­πόν οι τιμές του πε­τρε­λαί­ου φτά­νουν στο ορια­κό ση­μείο που όλες οι προ­βλέ­ψεις για την τιμή του είναι πα­ρα­κιν­δυ­νευ­μέ­νες (μπο­ρεί να πέσει ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρο, μπο­ρεί να στα­θε­ρο­ποι­η­θεί, μπο­ρεί και να αρ­χί­σει στα­δια­κά να ανε­βαί­νει) και εξαρ­τώ­νται και από πα­ρά­γο­ντες εξω-οι­κο­νο­μι­κούς (εξε­λί­ξεις στη σφαί­ρα της γε­ω­πο­λι­τι­κής, αλλά και του χρη­μα­τι­στη­ρια­κού τζό­γου, τότε ενι­σχύ­ο­νται σο­βα­ρά οι κίν­δυ­νοι του χρη­μα­τι­στη­ρια­κού «κραχ».

Το επι­χει­ρη­μα­τι­κό:

Κα­τάρ­ρευ­ση της τιμής του πε­τρε­λαί­ου, των ορυ­κτών και των με­τάλ­λων  σημαί­νει επί­σης κα­τάρ­ρευ­ση εσό­δων για τις με­γά­λες εται­ρεί­ες των κλά­δων αυτών, με άμεσα δυ­σμε­νή απο­τε­λέ­σμα­τα, τόσο κα­θα­ρά οι­κο­νο­μι­κά (για τις επεν­δύ­σεις και την απα­σχό­λη­ση στους συ­γκε­κρι­μέ­νους κλά­δους) όσο και χρημα­τι­στη­ρια­κά (πτώση των με­το­χών των αντί­στοι­χων εται­ρειών, με­ρι­κές από τις οποί­ες είναι πα­γκό­σμιοι κο­λοσ­σοί και έχουν με­γά­λη βα­ρύ­τη­τα στους χρη­μα­τι­στη­ρια­κούς δεί­κτες).

Σύμ­φω­να με δη­λώ­σεις του Matthew Moore, ανα­λυ­τή του γνω­στού οίκου αξιολό­γη­σης Moody’s:

«Οι χα­μη­λό­τε­ρες τιμές πε­τρε­λαί­ου θα απο­δυ­να­μώ­σουν κι άλλο τις τα­μεια­κές ροές για τις εται­ρί­ες εξε­ρεύ­νη­σης και πα­ρα­γω­γής και τις εται­ρί­ες που πάνε κό­ντρα στο ρεύμα. Αυτό θα επι­φέ­ρει επι­πρό­σθε­τη επι­δεί­νω­ση των χρηματοοικο­νο­μι­κών δει­κτών, πε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νης μιας πιο βα­θιάς αρ­νη­τι­κής ελεύ­θε­ρης τα­μεια­κής ροής (…) Η υπερ­με­γέ­θης επιρ­ροή της Κίνας στην αγορά εμπο­ρευ­μά­των, συν­δυα­σμέ­νη με την ανά­γκη για ου­σια­στι­κή αναπροσαρ­μο­γή της προ­σφο­ράς ώστε να επι­στρέ­ψει η βιο­μη­χα­νία σε ισορροπία, κα­τα­δει­κνύ­ει πως αυτή δεν είναι φυ­σιο­λο­γι­κή κυ­κλι­κή πτώση, αλλά μια θε­με­λιώ­δης αλ­λα­γή που θα το­πο­θε­τή­σει ένα άνευ προη­γου­μέ­νου επί­πε­δο πί­ε­σης στις με­ταλ­λευ­τι­κές εται­ρί­ες».

Το «γε­ω­πο­λι­τι­κό» (των διε­θνών σχέ­σε­ων και του ιμπε­ρια­λι­στι­κού ανταγωνι­σμού):

Η κα­τάρ­ρευ­ση της τιμής του πε­τρε­λαί­ου, των ορυ­κτών και των με­τάλ­λων αποτε­λεί με­γά­λο πλήγ­μα για χώρες όπως η Ρωσία, το Ιράν και η Βε­νε­ζου­έ­λα, των οποί­ων η οι­κο­νο­μία εξαρ­τά­ται σε ση­μα­ντι­κό πο­σο­στό από τα έσοδα από εξα­γω­γές φυ­σι­κού αε­ρί­ου ή πε­τρε­λαί­ου. Μία από τις πιο χα­ρα­κτη­ρι­στι­κές τελευ­ταί­ες ει­δή­σεις από το «μέ­τω­πο» αυτό είναι ότι «ΔΝΤ και Πα­γκό­σμια Τρά­πε­ζα τρέ­χουν να προ­λά­βουν χρε­ο­κο­πί­ες λόγω πε­τρε­λαί­ου» (ρε­πορ­τάζ στους Financial Times). Αζερ­μπαϊ­τζάν, Εκουα­δόρ, Βρα­ζι­λία, Βε­νε­ζου­έ­λα και  Νι­γη­ρία έχουν πλέον οξύ­τα­το πρό­βλη­μα, και οι εκ­πρό­σω­ποι των ισχυ­ρών πιστω­τριών χωρών και των με­γά­λων το­κο­γλύ­φων ΔΝΤ και Π.Τ. ανη­συ­χούν για «κα­νό­νια» στο κρα­τι­κό χρέος και τρέ­χουν να προ­τεί­νουν «προ­γράμ­μα­τα σω­τη­ρί­ας»…

Όμως, τα πράγ­μα­τα για τις διε­θνείς σχέ­σεις και αντα­γω­νι­σμούς σο­βα­ρεύ­ουν εξαι­ρε­τι­κά αν αρ­χί­σου­με να μι­λά­με για το Ιράν και τη Σα­ου­δι­κή Αρα­βία (και το με­τα­ξύ τους αντα­γω­νι­σμό και τις πα­ρε­νέρ­γειές του σε όλο το σύ­στη­μα συμμα­χιών και αντα­γω­νι­σμών στην ευ­ρύ­τε­ρη Μ. Ανα­το­λή) και πολύ περισσότε­ρο για τη Ρωσία, της οποί­ας ο αντα­γω­νι­σμός με τις δυ­νά­μεις του δυτι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού είναι σε φάση όξυν­σης. Στο λυσ­σα­λέο αντα­γω­νι­σμό του με το Ιράν, το κα­θε­στώς της Σα­ου­δι­κής Αρα­βί­ας δεν δί­στα­σε να κερδοσκο­πή­σει με την πτώση της τιμής του πε­τρε­λαί­ου, πριο­νί­ζο­ντας το κλαδί στο οποίο κά­θε­ται και το ίδιο: κα­τα­κό­ρυ­φη μεί­ω­ση των κρα­τι­κών εσό­δων, κρα­τι­κά ελ­λείμ­μα­τα και χρέη, κα­τά­στρω­ση σχε­δί­ων για «πρό­γραμ­μα προσαρμο­γής» σαν αυτά που πυ­ρο­δό­τη­σαν την έκρη­ξη της «αρα­βι­κής άνοιξης» σε Τυ­νη­σία, Αί­γυ­πτο κ.λ.π… Και φυ­σι­κά, όταν φτά­σου­με στη Ρωσία, η γε­ω­πο­λι­τι­κή κερ­δο­σκο­πία (εκτός από τη χρη­μα­τι­στη­ρια­κή, υπάρ­χει και τέτοια…) με την πτώση των τιμών του πε­τρε­λαί­ου γε­νι­κεύ­ε­ται, αφού αφορά πλέον τον ίδιο τον αντα­γω­νι­σμό Δύσης – Ρω­σί­ας, τους «δρό­μους του πετρελαίου» (αγω­γοί κ.λπ.), τη Συρία, τις σχέ­σεις Ρω­σί­ας – Τουρ­κί­ας κ.λπ.

Η «φού­σκα» έχει πάρει εφιαλ­τι­κές δια­στά­σεις

Με το ξέ­σπα­σμα της κρί­σης το 2008, η υφή­λιος έμαθε έκ­πλη­κτη ότι υπάρ­χει μια αγορά (εν μέρει θε­σμι­σμέ­νη και εν μέρει άτυπη), η αγορά των πα­ρα­γώ­γων και το χρη­μα­τι­στή­ριό της (για το θε­σμι­σμέ­νο τμήμα της), όπου «τζο­γά­ρο­νται» απί­στευ­τα ποσά, πολ­λα­πλά­σια του πα­γκό­σμιου ΑΕΠ – δέκα ή και πα­ρα­πά­νω φορές με­γα­λύ­τε­ρα απ’ αυτό! Οκτώ χρό­νια ύστε­ρα από το ξέ­σπα­σμα της κρίσης, οι δια­στά­σεις αυτής της «φού­σκας», αλλά και γε­νι­κό­τε­ρα της χρηματο-οι­κο­νο­μι­κής «φού­σκας», είναι ακόμη με­γα­λύ­τε­ρες, πραγ­μα­τι­κά εφιαλ­τι­κές:

• Σύμ­φω­να με την Phoenix Capital, η «φού­σκα» των κρα­τι­κών ομο­λό­γων, που το 2008 αντι­στοι­χού­σε σε 80 τρι­σε­κα­τομ­μύ­ρια δο­λά­ρια, τώρα υπο­λο­γί­ζε­ται σε πάνω από 100 τρισ. δο­λά­ρια! Ακόμη χει­ρό­τε­ρα, πάνω σε αυτή τη βάση έχει χτιστεί ένας εφιαλ­τι­κός «πύρ­γος» πα­ρά­γω­γων προ­ϊ­ό­ντων αξίας 555 τρισ. δολαρί­ων. Την ίδια στιγ­μή, η αξία των εται­ρι­κών ομο­λό­γων (ομό­λο­γα των επιχει­ρή­σε­ων) από 3,5 τρισ. δο­λά­ρια το 2008 έχει αυ­ξη­θεί σε πάνω από 7 τρισ. δο­λά­ρια σή­με­ρα (αύ­ξη­ση 100%)!
• Οι ίδιες οι κε­ντρι­κές τρά­πε­ζες, εμ­φα­νί­ζο­νται εκτε­θει­μέ­νες το ίδιο ή και περισσό­τε­ρο από όσο ήταν η Lehman Brothers όταν κα­τέρ­ρευ­σε το 2008, εξαιτί­ας των πο­λι­τι­κών διά­σω­σης με αφει­δώς έκ­δο­ση χρή­μα­τος: η μό­χλευ­ση της Fed είναι 78 προς 1 και της ΕΚΤ 26 προς 1, όταν της Lehman ήταν 30 προς 1.
• Το τρα­πε­ζι­κό σύ­στη­μα έχει αυ­ξή­σει την έκ­θε­σή του στον «με­γά­λο ασθε­νή» στον «με­γά­λο ασθε­νή» της πα­γκό­σμιας οι­κο­νο­μί­ας, τις Ανα­δυό­με­νες οικονομίες. Σύμ­φω­να με στοι­χεία της BIS (Τρά­πε­ζα Διε­θνών Δια­κα­νο­νι­σμών), το τρα­πε­ζι­κό σύ­στη­μα των χωρών του ΟΟΣΑ έχει αυ­ξή­σει κα­τα­κό­ρυ­φα την έκθε­σή του στην Κίνα και τις υπό­λοι­πες Ανα­δυό­με­νες οι­κο­νο­μί­ες: τετραπλασίασε την έκ­θε­σή του στην Κίνα (από 219 δισ. δολ. σε 762 δισ. δολ.) και τη δι­πλα­σί­α­σε απέ­να­ντι στις λοι­πές ασια­τι­κές χώρες (από 1,18 τρισ. δολ. σε 2 τρισ. δολ.). Και, όπως υπο­γραμ­μί­ζει ο Γ. Αγ­γέ­λης σε άρθρο του στο «Κεφάλαιο», «το επί­ση­μο χρη­μα­το­πι­στω­τι­κό σύ­στη­μα συμ­με­τέ­χει στο ΑΕΠ τόσο στη Δύση όσο και στην Ανα­το­λή (Κίνα) πε­ρί­που κατά το ένα τρίτο (30%)»…
• Ο συ­νο­λι­κός όγκος των πα­ρα­γώ­γων στη θε­σμι­σμέ­νη και την άτυπη αγορά έχει ήδη από το 2014 ξε­πε­ρά­σει τα επί­πε­δα του 2008 και αυ­ξή­θη­κε πολύ πάνω από τα 700 τρισ. δο­λά­ρια (12 φορές το πα­γκό­σμιο ΑΕΠ!).
• Σύμ­φω­να με τα στοι­χεία της τε­λευ­ταί­ας έρευ­νας του Financial Stability Board, σε πα­γκό­σμιο επί­πε­δο οι «αξίες» δια­φό­ρων μορ­φών που δια­χει­ρί­ζε­ται το «σκιώ­δες χρη­μα­το­πι­στω­τι­κό σύ­στη­μα» των ελά­χι­στα ελεγ­χό­με­νων funds και χρη­μα­το­πι­στω­τι­κών εται­ρειών κάθε εί­δους που λει­τουρ­γούν εκτός του επίσημου τρα­πε­ζι­κού συ­στή­μα­τος ξε­περ­νούν τα 137 τρισ. δολ. Και, από αυτά, τα 36 τρισ. δολ. εκτι­μά­ται από το FSB ότι απο­τε­λούν κίν­δυ­νο «για τη χρηματοπι­στω­τι­κή στα­θε­ρό­τη­τα».
• Το πα­γκό­σμιο χρέος (κρα­τι­κό και ιδιω­τι­κό) είχε ήδη αυ­ξη­θεί το 2014 κατά 57 δισ. δο­λά­ρια σε σχέση με το 2008 (προ­στέ­θη­κε επι­πλέ­ον χρέος σχε­δόν όσο ένα πα­γκό­σμιο ΑΕΠ!). Μι­λώ­ντας, για πα­ρά­δειγ­μα, για την Ευ­ρώ­πη, το κρα­τι­κό χρέος της Γαλ­λί­ας έχει ήδη ξε­πε­ρά­σει το 97% του ΑΕΠ, της Ιτα­λί­ας το 136% του ΑΕΠ, της Ισπα­νί­ας πλη­σιά­ζει στο 100% του ΑΕΠ…
• Σύμ­φω­να με το ΔΝΤ, από το 2004 μέχρι και το 2014 το χρέος των επι­χει­ρή­σε­ων κάθε εί­δους στις ανα­πτυσ­σό­με­νες οι­κο­νο­μί­ες αυ­ξή­θη­κε από τα 4 τρισ. δολ. σε 18 τρισ. δολ. Στην Κίνα μόνο τον Σε­πτέμ­βριο του 2015 το χρέος (κρα­τι­κό και ιδιω­τι­κό) είχε ξε­πε­ρά­σει το 196% του ΑΕΠ. Και από το χρέος αυτό το κομ­μά­τι που έχει επαρ­κείς εξα­σφα­λί­σεις δεν ξε­περ­νά το 30%.

Σε αυτή την «πυ­ρι­τι­δα­πο­θή­κη» υπάρ­χουν πολ­λοί «τρε­λοί» που κυ­κλο­φο­ρούν με ανα­πτή­ρες…

Ο βα­θύ­τε­ρος φόβος

Ο ελ­βε­τι­κός τρα­πε­ζι­κός κο­λοσ­σός UBS, σε πρό­σφα­τη έρευ­νά του, πα­ρου­σιά­ζει ως εξής το «κακό σε­νά­ριο» των πι­θα­νών εξε­λί­ξε­ων, δη­λα­δή τι θα συμ­βεί αν επιβε­βαιω­θούν η λι­γό­τε­ρο αι­σιό­δο­ξες προ­βλέ­ψεις: υπο­χώ­ρη­ση της ανά­πτυ­ξης στην Κίνα κάτω από 6%, μεί­ω­ση της τιμής του πε­τρε­λαί­ου στα 25 δο­λά­ρια το βα­ρέ­λι, επι­πλέ­ον μεί­ω­ση της τιμής των με­τάλ­λων κατά 20%, μεί­ω­ση του παγκόσμιου δεί­κτη τιμών με­το­χών MSCI EM κατά 40%, μεί­ω­ση του αντίστοιχου δεί­κτη των ανα­δυό­με­νων αγο­ρών MSCI EM κατά 40%, υπο­τί­μη­ση των νο­μι­σμά­των των Ανα­δυό­με­νων χωρών κατά 12 – 15%.

Ύστε­ρα απ’ όλα αυτά μπο­ρού­με να κα­τα­λή­ξου­με σε ένα συ­μπέ­ρα­σμα, πρώτα σε δη­μο­σιο­γρα­φι­κή γλώσ­σα: Ποιος εγ­γυά­ται ότι, σε ένα τέ­τοιο τοπίο παγκοσμιοποί­η­σης και απί­στευ­των πε­ρι­πλο­κών της κρί­σης, μία από τις πολ­λές θρυαλ­λί­δες δεν θα πυ­ρο­δο­τή­σει την «πυ­ρη­νι­κή» βόμβα της χρη­μα­το-οικονομικής «φού­σκας», προ­κα­λώ­ντας μια υπο­τρο­πή της κρί­σης που μπρο­στά της το 2008 θα μοιά­ζει με παι­δι­κό πάρτι; Απο­λύ­τως κα­νείς…

Μπο­ρού­με και πρέ­πει να πούμε το ίδιο πράγ­μα ως μαρ­ξι­στές: Τα εκα­το­ντά­δες τρι­σε­κα­τομ­μύ­ρια δο­λά­ρια της πα­γκό­σμιας χρη­μα­το-οι­κο­νο­μι­κής «φού­σκας» είναι μια τε­ρά­στια, πα­ρά­λο­γη στις δια­στά­σεις της απαί­τη­ση ένα­ντι του προϊόντος (του πα­ρα­γό­με­νου πλού­του, του ΑΕΠ) και κατ’ επέ­κτα­ση ένα­ντι της ερ­γα­σί­ας (των απαι­τή­σε­ων της ερ­γα­τι­κής τάξης από το προ­ϊ­όν). Όταν το χάσμα ανά­με­σα στην κα­χε­κτι­κή και επι­βρα­δυ­νό­με­νη ανά­πτυ­ξη και τη χρηματοοικονομι­κή «φού­σκα» γί­νε­ται τόσο ιλιγ­γιώ­δες, η ώρα που η «φού­σκα» θα σκάσει, πλη­σιά­ζει… Ο κλα­σι­κός «μη­χα­νι­σμός» της κα­πι­τα­λι­στι­κής κρί­σης υπερσυσ­σώ­ρευ­σης έχει πλέον ένα στοι­χείο «μό­χλευ­σης» που κάνει τρο­με­ρά κατα­στρο­φι­κό­τε­ρα τα απο­τε­λέ­σμα­τά του. Και ταυ­τό­χρο­να η επι­θε­τι­κό­τη­τα του κε­φα­λαί­ου ενά­ντια στην ερ­γα­σία αυ­ξά­νε­ται.

Ας εί­μα­στε έτοι­μοι, για να αντι­με­τω­πί­σου­με και τα δύο!

ΠΗΓΗ: 06.02.2016, https://rproject.gr/article/ena-fantasma-planietai-pano-apo-tin-pagkosmia-oikonomia-mia-krisi-megalyteri-toy-2008