Κάλαντα προσφύγων καθώς οι πρόσφυγες τραγουδούν, παρά τον ξενιτεμό τους

Της Ναταλίας Σαμαρά-Γκαίτλιχ

από την «ψαγμένη» πολύ καλή εφημερίδα δρόμου «Η Πατησίων ζει»

ο πόνος είναι πόνος

και δεν κοιτά χρώμα,

φυλή και πατρίδα

Γενοκτονία ή αιματηρή εθνοκάθαρση; Πρόσφυγες ή μετανάστες; Όροι που διχάζουν απόψεις και καρδιές.

Όμως, πάντα θα υπάρχουν γιαγιάδες να ταΐζουν πεινασμένα μωρά, ένας φούρναρης να μοιράζει ψωμί, κάποιος βοσκός να προσφέρει γάλα, λησμονημένοι ακτοφύλακες να γίνονται παράδειγμα ανθρωπιάς.

Πάντα θα υπάρχουν ξεριζωμένοι και απελπισμένοι που θα ψάχνουν για καινούργια πατρίδα, μ’ έναν σβώλο χώμα από την πατρική γη, δεμένο στο μαντήλι, στο μέρος της καρδιάς (Ηλ. Βενέζη, «Αιολική Γη»).

Από το βιβλίο μου «Κάλαντα: Μνήμες Ιστορίας» ξεχώρισα κάλαντα του Πόντου και της Μικράς Ασίας. Εδώ τα ευχετικά τραγούδια γίνονται θρήνοι για σκλαβωμένες πατρίδες, αιχμαλωσίες, εξορίες για συνανθρώπους που πεθαίνουν στους δρόμους, για προσφυγιά. Και η έκκληση για τον οβολό.

Τα Κάλαντα της Πρωτοχρονιάς του 1916

Τα κάλαντα που έγραψε ο ποιητής Γεώργιος Κατσούρης είναι εμπνευσμένα από την τραγική ζωή και τις ταλαιπωρίες των Ποντίων που στάλθηκαν εξορία με τα τάγματα εργασίας (αμελέ ταμπουρού), και ψάλθηκαν από τα παιδάκια της Αμισού το βράδυ της Πρωτοχρονιάς του 1916.

Πικραμέν’ η καρδιά μας θρηνεί
μα τραγούδι στα χείλη αναβαίνει
σαν ευχή προς τον Πλάστη αγνή
που τα δόλια μας στήθη θερμαίνει.

Τραγουδεί η φωνή μας, αλλά
η ψυχή μας λυπείται και κλαίει,
κι αν σας εύχεται χρόνια πολλά,
χωρισμός αδελφών μας την καίει.

Απ’ τα σπίτια των τώρα μακράν
τη γιορτή τους περνούν μετά πόνου
δε θ’ ακούσουν αυτήν την φοράν
τη γλυκιά μας ευχή. Και του χρόνου!

Σαν ανδρεία παιδιά με καρδιά
για τραπέζι τους θα ‘χουν το χώμα
σκέπασμα τους τα κρύα κλαδιά
και τα κρύα τα χιόνια για στρώμα.

Τη γιορτή σας με λόγια πικρά
να χαλάσουμε δεν το ποθούμε.
Θα ξανάρθει και πάλι η χαρά
κι ευτυχείς εις το μέλλον θα ζούμε.

Ευθυμία και γέλια ανθηρά
και ας λείψει το φάσμα του πόνου
εις το σπίτι σας πάντα χαρά
και να ζείτε ευτυχείς! Και του χρόνου!

Αλλά δώσ’ τε μικρόν οβολόν
εις τους ψάλτας υμών των αρχόντων
να δροσίσουν τας θλίψεις πολλών
δυστυχών αδελφών μας απόντων.

 

Τα Κάλαντα του Πόντου

Του Σκλάβου το καράβι

Τρεις καλογέροι απ’ του Μελά και τρεις του Βαζελώνα,
Καράβι βάζουν στα σκαριά με το «Χριστός γεννάται».
Κι «αρχιμινιά κι αρχή χρονιά» στη θάλασσα το ρίχνουν.
Βάζουν κι ένα ρωμιόπουλο, λεβέντη καπετάνιο.
Το Ρίζε βάλλει τ’ άρμενα, τα Σούρμενα τα ξάρτια,
ο Όφις και η Τρίπολη μουτζόπουλα και ναύτες.
Η πλούσια η Αργυρούπολη ασήμι και χρυσάφι,
και την ευχή του γένους μας τη δίνει η Τραπεζούντα.
Η Ζύγανα συννέφιασε και ο Ταύρος εχιονίστη,
της Κρώμνης τα ψηλά βουνά τρανή αντάρα έχουν.
Μα η δόλια η Μαύρη Θάλασσα γαλήνεψε ως πέρα,
για να περάσει ατράνταχτο του Σκλάβου το καράβι…
– Δώστε κι εμάς τον κόπο μας ό,τι είναι ορισμός σας
κι ο Άγιος Βασίλειος να είναι βοηθός σας.

Ποντιακή Εστία

Το περιοδικό «Ποντιακή Εστία» μεταφέρει νοερά τους αναγνώστες του στην ατμόσφαιρα των τελευταίων και πραγματικά μαρτυρικών χρόνων της ζωής στον Πόντο, τότε που κι αυτά ακόμα τα πατροπαράδοτα Κάλαντα από μηνύματα ειρήνης και αισιοδοξίας χρειάστηκε να προσαρμοστούν σε νέες, δύστυχες καταστάσεις και να γίνουν έκκληση για κοινωνική και εθνική αλληλεγγύη. Τα διέσωσε στη μνήμη του, παιδί τότε, ο Γ. Α. Συμεωνίδης.

Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά, καινούργιος χρόνος μπαίνει
κι η μουσική μας με ευχές χαρμόσυνες σας ραίνει.

Αυτός ο χρόνος πούρχεται χαρές να σας σκορπίση,
κι ήλιος να γίνη λαμπερός, να σας φωτοβολήση.

Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά, πολύχρονοι να ζήτε,
μα και τ’ αδέλφια τα φτωχά να μην τα λησμονήτε.

Π’ αφήκανε τα σπίτια τους, την πατρική τους χ΄ρα,
κι’ άλλοι στους δρόμους πέθαναν κι’ άλλοι παθαίνουν τώρα.

Γι’ αυτά τ’ αδέλφια δώστε μας και σεις τον οβολόν σας,
κι’ η ευτυχία του Θεού να μπη στ’ αρχοντικό σας.

Τα Κάλαντα της προσφυγιάς

Τα τραγουδούσαν την Πρωτοχρονιά στη Σύρο, άντρες και γυναίκες πρόσφυγες από τη Σμύρνη.​

Αρχιμινιά κι’ Αρχιχρονιά, κ΄εμείς πουλιά δίχως φωλιά,
κι’ αρχή το Νέον Έτος, ευτυχές να είν’ εφέτος.
Φίλοι, κι’ αν έχετε παιδιά και ζούνε εις την αιχμαλωσιά
Εύχομαι να τα δείτε, ως καθώς επιθυμείτε.
Χρόνια πολλά, να ζήσετε, μαζί με τα παιδιά σας
και να δείτε ευτυχείς, κι’ όπως ποθεί η καρδιά σας.

ΠΗΓΗ: 25-12-2015,  https://pontosandaristera.wordpress.com/2015/12/25/kalanta/