Οι λέξεις, ο λόγος και ο Δήμος Αβδελιώδης

Του Νικήτα Χιωτίνη*

Ιδιαίτερη πρόταση στο διεθνές πολιτισμικό γίγνεσθαι υπήρξε η ελληνική πρόταση για το θέατρο: «μίμηση πράξεως σπουδαίας και τελείας…» [1]. Δηλαδή μίμηση πράξεως αρχετύπου, πράξεως με υπαρξιακή διάσταση. Κύριο μέσο προς τούτο ο λόγος, ο λόγος ως φορέας υπαρξιακών νοημάτων προς ικανοποίηση της ζωτικής ανάγκης άρθρωσης των ανθρώπων με αυτό που θεωρείτο κάθε φορά ως κοσμική και ιστορική πραγματικότητα ή Αλήθεια, της ζωτικής  ανάγκης απόκτησης υπαρξιακού νοήματος ζωής και  αντίστοιχου όλου. Προς ολοκλήρωσή τους.

Ο Δήμος Αβδελιώδης συνεχίζει την ελληνική αυτή πρόταση. Αδιαφορεί για την εμπορικότητα της σημερινής ελαφρότητας. Μέσα σε μια κοινωνία που δείχνει να στερείται νοήματος ζωής, αλλά και που καταδήλως το αναζητά, το θέατρο δείχνει παραιτημένο από τις ελληνικές καταβολές του, έχει μετατραπεί και αυτό σε προϊόν   κατανάλωσης χωρίς άλλες προεκτάσεις.

Κάποιες εμμονές σε «κλασικούς» δυτικούς συγγραφείς δεν διορθώνουν την κατάσταση, ούτε βεβαίως η πλήρης διαστροφή της ελληνικής κωμωδίας με τα καλαμπούρια και τις φάρσες των σημερινών κωμωδιών.  Ο Αβδελιώδης  πεισματικά  συνεχίζει να προσπαθεί να αρθρώσει τους θεατές του με υπερβατικές πραγματικότητες, να τους κάνει κοινωνούς και συμμέτοχους της κοσμικής προβολής της ανθρώπινης ψυχής, στην πλατωνική θεώρηση της ορατής πραγματικότητας ως αντανάκλαση αρχετύπων.

Προς αυτό αποσκοπούσε με την εκπληκτική του τριλογία, όπου δραματοποίησε χαρακτηριστικά κείμενα του Βιζυηνού  και   του Σολωμού. Με το «Αμάρτημα της μητρός μου» και «Το μόνον της ζωής μου ταξείδιον» του Βιζυηνού, προβάλλει τον ανθρώπινο ψυχισμό προς αρχέτυπα κοσμικά σχήματα, στοχεύοντας στην υπέρβαση  του φυσικού προς τον επέκεινα κόσμο. Με τη «Γυναίκα της Ζάκυθος» παρουσιάζει το δυτικό τρόπο προσέγγισης της ελληνικής πρότασης, με το κείμενο του Σολωμού που προσπαθεί να διεισδύσει στον ψυχισμό του Δυτικού ανθρώπου στην πορεία του προς την  Αλήθεια.

Αυτά, ο Αβδελιώδης τα επιτυγχάνει όχι μόνο μέσω του μύθου τους, αλλά τολμώντας να προτείνει ανάδειξη του λόγου και του τρόπου εκφοράς του ως το κύριο δομικό στοιχείο της ανα-παράστασης.  Διδάσκει στους ηθοποιούς του την απαλλαγή της εκφοράς του λόγου από συναισθηματισμούς και την αναγωγή του στο βαθύτερο   εννοιολογικό περιεχόμενό του. Στο επίπεδο δηλαδή εκείνο που μας  ανοίγει τη Σκέψη προς υπέρβαση του γεγονότος, προς έννοιες που  το ανοίγουν πέραν των οριζόντων της ορατής πραγματικότητας. Ο λόγος και ο τρόπος εκφοράς του, που οδηγούν και τον μυσταγωγό ηθοποιό στα ανώτατα επίπεδα της μίμησης/ανα-παράστασης, φέρουν ενσυναισθηματικώς το πνεύμα και τη ψυχή των θεατών σε συνδιαλλαγή με υπερβατικές πραγματικότητες, που αποτελούν άλλωστε και τα πεδία του  βαθύτερου είναι μας.

Όμως δεν αρκείται στην μεταφορά στη σκηνή τέτοιων επίλεκτων λογοτεχνικών έργων –μάλιστα έχει ανεβάσει και την «Απολογία του Σωκράτους» στα αρχαία ελληνικά, εδώ θα τολμούσαμε να μιλήσουμε για τον απόλυτο θρίαμβο των προτάσεών του. Φέρει και έργα σύγχρονα -που υπάρχουν, αλλά είμαστε συνεπαρμένοι από τα τηλεοπτικά σήριαλ- π.χ. το εκπληκτικό «Μαράν Αθά» του Θωμά Ψύρρα, που βυθίζεται στο ασυνείδητο μέσω παράδοξων ονείρων. Ακόμα –και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στις μέρες– μας φέρει και ένα σύγχρονο δράμα, με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου, με την ιστορία του Αλέκου Παναγούλη.

Ας  σταθούμε λίγο εδώ. Η ιστορία του Αλέκου Παναγούλη αποτελεί αντανάκλαση της ψυχής του λαού. Στην «Ωδή στον Αλέξανδρο Παναγούλη», το σενάριο [2], η σκηνοθεσία και κυρίως ο λόγος και ο τρόπος εκφοράς του,  ανάγουν το γεγονός στην προέλευσή του, στα βάθη του συλλογικού μας ασυνειδήτου. Όλη   η ιστορία του γεγονότος και των όσων ακολούθησαν, παρουσιάζονται καλώντας μας σε μέθεξη προς ανώτερες υπαρξιακές αξίες και νοήματα. Στα απίστευτης σκληρότητας βασανιστήρια που ακολούθησαν τη σύλληψή του, ο Αλέξανδρος Παναγούλης προέτασσε όχι το σώμα του αλλά τη ψυχή του, που ήταν και η ψυχή ενός ολόκληρου λαού στην  αρχέτυπη μορφή της, με την οποίαν ανοίχθηκε σε ανώτατα επίπεδα ύπαρξης, υπερβατικά και του ίδιου του θανάτου.

Το έργο και η πρόταση του Δήμου Αβδελιώδη θα είναι για μας πολύτιμα, όταν και εάν αποφασίσουμε να αναζητήσουμε νόημα και ταυτότητα.

«Ωδή στον Αλέξανδρο Παναγούλη»

Παραπομπές

[1] Αριστοτέλης

[2] Σενάριο γραμμένο από τον Δήμο Αβδελιώδη βασισμένο στο έργο του Κώστα Μαρδά «Αλέξανδρος Παναγούλης, πρόβες θανάτου» και με ιέρεια της μέθεξης την εκπληκτική Ελένη Ερήμου. Το έργο θα ξαναπαρουσιαστεί στις 18 Νοεμβρίου 2015 στο θέατρο Τζένη Καρέζη. Στις 11 Νοεμβρίου το «Αμάρτημα της μητρός μου» στο Δημοτικό θέατρο Νικαίας «Μάνος Λοΐζος».

ΠΗΓΗ: 30.10.2015 / ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ WEB, http://www.topontiki.gr/article/147827/oi-lexeis-o-logos-kai-o-dimos-avdeliodis-photos

* O Νικήτας Χιωτίνης είναι δρ Αρχιτέκτων / Msc Φιλοσοφίας Πολιτισμού, καθηγητής ΤΕΙ.