Οι προβιομηχανικές βιοτεχνίες-οικοτεχνίες της Κέρτεζης και τρεις μεταβιομηχανικές απόπειρες

Ξυλουργεία και Σαμαράδικα της Κέρτεζης– Μέρος ΙV

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Συνέχεια από το Μέρος ΙΙΙ

ΧΙ) Τα ξυλουργεία

Ήταν αδύνατον η Κέρτεζη ανάμεσα στα πολλά και πολλών ειδών δάση (Καστανιές, έλατα, πλατάνια, βελανιδιές, δέντρα, ιτιές, πλατάνια, καρυδιές, κλπ) να μην αναπτύξει και επαγγελματίες και ερασιτέχνες ξυλουργούς. Εξάλλου οι ανάγκες μιας μεγάλης κωμόπολης στο παρελθόν, που πέρασε και τους 1500 κατοίκους και υπήρξε Δήμος, με τεράστια αγροτική, αμπελουργική, κτηνοτροφική παραγωγή και μεγάλες οικιστικές ανάγκες να μη το έκανε.

Ερασιτέχνες ξυλουργοί ήταν οι περισσότεροι των αγροτών, γι αυτό και είχαν αρκετά εργαλεία. Όμως υπήρχαν και τεχνικές που δεν μπορούσαν όλοι να τις κατέχουν. Έτσι αναδύθηκαν οι επαγγελματίες του είδους.

Μεγάλο χειροκίνητο πριόνι, η λεγόμενη «κόφτρα«, που το τραβούσαν πάντα δυό. Μ’ αυτό  κόβονταν οι κορμοί  και χοντρά κλωνάρια μεγάλων δέντρων σε μικρότερα χωρίσματα, τα κούτσουρα. Το είχαν  σχεδόν  όλοι, ερασιτέχνες και επαγγελματίες της Κέρτεζης. Έχω γευτεί και τη χαρά του και τον κόπο του…

α) Το ξυλουργείο του «Ρόδη», δηλαδή του Αρίστου Ροδόπουλου (+ 1977), βρισκόταν στην είσοδο της «αγοράς» της Κέρτεζης. Λειτουργούσε στο κατώι-ημιυπόγειο του παλαιού κατεδαφισμένου πλέον σπιτιού του Ντίνου Παν. Κόντη (+1989), δίπλα στα «Μαλαμέϊκα» σπίτια, απέναντι από το παλιό μπακάλικο του Κώστα Οικονόμου (+ 1969). Με χειροκίνητα εργαλεία (πριόνια, πλάνες, τρυπάνια, κλ) κατασκεύαζε ξύλινα βαρέλια, σκάφες, κλπ).

Κάτω σκάφη για πλύσιμο ρούχων, γι αυτό βαθειά και μακρόστενη, κατάλληλη για πλύσιμο στα χέρια. Πάνω σκαφίδι για ζύμωμα για σχετικά μεγάλη οικογένεια, πλατύ για να υπάρχει άνετος χώρος για το ζύμωμα.

Εδώ σκαφίδι … σκαφτό σε κορμό δέντρου (πιθανά καστανιάς) που φυλάσσεται στο Μουσείο της Κέρτεζης, δηλ. στον παλιό «Καλογερικό» νερόμυλο.

Στη επόμενη φωτογραφία φαίνονται ακριβώς στα όρια του δρόμου οι οριζόντιες τομές δυό αγκωναριών που αποτελούσαν την πόρτα του ξυλουργείου και αργότερα του τσαγγάρικου. Στη φωτογραφία βλέπουμε …το ημιυπόγειο του κατεδαφισμένου σπιτιού, από το οποίο έχουν μείνει μόνο δυό από τ’ αγκωνάρια της πόρτας του….

Όταν το ξυλουργείο αυτό έκλεισε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, το χώρο τον μετέτρεψε σε τσαγγάρικο ο Σωτήρης Μάρκος (+1974).

Πληροφορίες: Γεώργιος Παν. Λαφογιάννης, Χρήστος Άγγ. Διαμαντόπουλος.

β) Το ξυλουργείο του «Γαλούλα», δηλαδή του Παναγιώτη Ιω. Βορύλλα (+1995). Λειτουργούσε σε ιδιόκτητο χώρο νότια της κεντρικής πλατείας, επί του παραδρόμου.

Ο «Γαλούλας», ομοίως με τον ενίοτε συνέταιρό του «Ρόδη», χρησιμοποιούσε χειρονακτικά εργαλεία (πριόνια, πλάνες, τρυπάνια-αρίδια, σκερπάνια, κλπ).

Εδώ βλέπουμε τρία κλασσικά εργαλεία: πλάνη, τρυπάνι, πριόνια… Όλα χειροκίνητα.

Κατασκεύαζε ανέμες για τα εξαρτήματα αργαλειών, ξύλινες βαρέλες για νερό, σκάφες για πλύσιμο ρούχων, σκαφίδια για ζύμωμα…

Επί πλέον κόπανους που βοηθούσαν στο πλύσιμο κουβερτών, στρωσιδιών, κ. ά., σε δίπλα σε μεγάλους κούτουλες σε υπαίθριες βρύσες και παλιότερα στο Βουραϊκό.

Κατασκεύαζε βαγένια που έπεφταν μέσα για ζύμωση εκατοντάδες κιλά μούστου και τσίπουρου, βαρέλια κρασιού και κάδες για το πάτημα των σταφυλιών -και όχι μόνο-,

Κάδη ειδική για να πέφτει ο μούστος και τα τσίπουρα, όταν πατιώνται σε πατητήρι που στερεώνεται στο πάνω μέρος της. Χρήσιμη για παρασκευή μεγάλης ποσότητας υγρής γαλαζόπετρας για ράντισμα αμπελιών κλπ.

πατητήρια, κλπ.

Κερτεζίτικο πατητήρι, με λίγα κενά στα πλάγια. Υπήρχαν και με στενές τάβλες για περισσότερα κενά. Απο τα κενά έπεφτε με το πάτημα των σταφυλιών ο μούστος στην κάδη.

Όλα τα ξύλινα μέρη που είχαν σχέση με τον αργαλειό και την προεργασία του μαλιού ήταν δουλειά των ξυλουργών μας. Να ένα μικρό απάνθισμα.

Πρόκειται για εξαρτήματα αργαλειού για τα νήματα, ξύλινες βάσεις για λανάρια, χτένια (ξύλινες βάσεις ξυλουργείου με λεπτά σιδεράκια ή από καλάμια) για το πλυμένο προβατίσιο μαλλί και ξύλινη ρόκα για δημιουργία νημάτων μαλλιού…. Η φωτογραφία με εξαρτήματα από τον αργαλείο της (+) μητέρας μου, που τα χρησιμοποιούσε πριν 45 και χρόνια…. Τέτοια, αλλά πλήρη, εξαρτήματα είχαν αρκετά σπίτια στην Κέρτεζη… Σήμερα έχουν μείνει ελάχιστα…

Δεν έμειναν βέβαια πίσω και από χοντρότερες κατασκευές, όπως τα ξύλινα παράθυρα, ντουλάπια, ξύλινα πατώματα, «ξύλινες μισάντρες», αλλά ακόμη και φέρετρα. Κατασκεύαζε τις ξύλινες σκεπές.

Ακόμη κατασκεύαζε και πιό απλά ξύλινα εργαλεία, όπως στυλιάρια, περιφερειακά περιτυλίγματα σε «αργιολόγια», ξύλινα φτυάρια για σπόρους στα αλώνια, κλπ.

Εξυπηρετούσε τους κερτεζίτες, αλλά κάποιες φορές και τα γύρω χωριά του πρώην Δήμου Καλλιφωνίας. Έκλεισε το ξυλουργείο το 1985.

Συμπληρωματικά αξίζει να σημειώσουμε ότι τη δεκαετία του 1970 και 1980 έκανε και υδραυλικές εργασίες, δηλαδή την περίοδο που αναπτύχθηκε το δύκτιο νερού σε όλες τις οικίες σταδιακά στην Κέρτεζη. Φυσικά την εξασκούσε και στα γύρω χωριά.

Πληροφορίες:  Μιχάλης Παν. Βορύλλας, Παναγιώτης Χρ. Κούρτης.

γ) Το ξυλουργείο καυσοξύλων του «Κοτσολή». Ο ευρηματικός Χρήστος Αθ. Χασαπόπουλος-«Κοτσολής» (+ 1987) στα μέσα της δεκαετίας του 1960 αγόρασε από καλαβρυτινό μεταχειρισμένη πριονοκορδέλα την οποία με δική του πατέντα τη συνέδεσε στον άξονα περιστροφής του μύλου, που είχε στα σχοινέϊκα. Έτσι όταν δούλευε ο μύλος, μέρος της κινητικής ενέργειας μεταφερόταν στην πριονοκορδέλα.

Έτσι την εναλλάξ εβδομάδα που λειτουργούσε ο μύλος έκοβε παράλληλα και μεγάλους κορμούς-«κούτσουρα» σε μικρά κομμάτια για τις ξυλόσομπες, οι οποίες τότε είχαν εν πολλοίς αντικατασήσει τα τζάκια. Όμως από το 1970 σταδιακά ξεκίνησε η χρήση βενζινοπρίονων -με πρώτον το Σωτήρη Σπανό (+ 1994)- και επομένως άρχισε να πέφτει και δουλειά αυτή.

Πληροφορίες: Αθανάσιος Χρ. Χασαπόπουλος.

δ) Το πετρελαιο-ξυλουργείο των αδελφών Αγγελόπουλου στις «Κολλαρές», κυρίως του Γεωργίου (+) και του Πάνου (+). Βρισκόταν συγκεκριμένα και λειτουργούσε λίγο πιο ανατολικά από την περιοχή Κυπαρίσσι, μεταξύ του κεντρικού δρόμου και του «Κάτω δρόμου, ακριβώς βορειοανατολικά από το «Κομμένο Ποτάμι», στην περιοχή «Κολαρές». Φαίνονται καθαρά δυό υπολλειπόμενα εξαρτήματα των πετρελαιοκίνητων μηχανών του, που λειτουργούσαν με ιμάντες. Αυτοί μετέφεραν την ενέργεια που έπαιρναν από την την πετρειλαιομηχανή στα πριόνια, στις πλάνες, στα τρυπάνια.

Δεν δούλεψε πολλά χρόνια την περίοδο μετά τον εμφύλιο, όταν μπήκε σε εφαρμογή και το «Σχέδιο Μάρσαλ». Πρόκειται για ένα πιο εξελιγμένο ξυλουργείο, με συστήματα κίνησης μέσω αλυσίδων με «ρουλεμάν». Την ενέργεια την έδινε γεννήτρια που έκαιγε πετρέλαιο. Κατασκεύαζε τσίτσες (δηλ. ξύλινα δοχεία για κρασί), αλογάκια, κλπ. Στο εργαστήριο αυτό εργάστηκαν στην αρχή οι «Ροδαίοι» και αργότερα τελευταίος ο Ιωάννης Ανδρ. Τσιρίκος-«Ντρούλιας» (+), πατέρας του Ανδρέα Ιω. Τσιρίκου-«Ντρούλια» (+ 1973).

Στην παρακάτω φωτογραφία διακρίνεται καθαρά η πετρελαιομηχανή και στο βάθος σιδηρά εξαρτήματα του ξυλουργείου. Προτείνω ο «Σύλλογος των εν Αθήναις Κερτεζιτών» το συντομότερο δυνατόν να προστατέωει τα εναπομείνατα μηχανήματα στο Μουσείο.

Ο φίλος Κ. Ιω. Γιαννόπουλος-«Τριτσιμπίδας» θυμάται: «…Έβγαζε κρεμάστρες κουτάλες, γουδιά, κλπ. Δούλευε με εξακύλινδρο κινητήρα και η κίνηση στα μηχανήματα πήγαινε με ιμάντες κάτω από το πάτωμα. Το 1960 εγώ με τον Άλκη τον Τσιρίκο του Λεωνίδα προσπαθούσαμε να βάλουμε εμπρός τη μηχανή που γύριζε με μανιβέλα. Το 1956 εγώ το θυμάμαι εγκαταλειμμένο, αλλά σε καλή κατάσταση…».

Ο επίσης φίλος  Μίμης Αν. Τζένος μου υπενθύμισε τις κλοπές ρουλεμάν που κάναμε στη δεκαετία του 1960, για να φτιάξουμε πατίνια… Γι αυτό πλέον το έφαγε η πλήρης εγκατάλλειψη και στη σημερινή υποσκελετωμένη μορφή…

Υπάρχουν έγκυρες πληροφορίες, ότι τόσο για το Εργαστήρι Κεραμεικής (βλ. άλλη ενότητα), όσο και για το Πετρελαιο-ξυλουργείο, επρόκειτο για μια διπλή επένδυση με χρήματα από το «Σχέδιο Μάρσαλ» και κάποια άλλη επιδότηση. Γι αυτό η δύδιμη πετρελαιοκίνητη επένδυση και το εργαστήρι κεραμεικής έκλεισαν γρήγορα, εγκαταλείφθηκε όπως και το σπίτι κοντά στον «καλογερικό μύλο». Το διπλό εργαστήρι όπως και η μεγάλη πέτρινη οικία στα «Κοτσανέϊκα» κατασχέθηκαν από την Αγροτική Τράπεζα. Πάντως βάσιμες πληροφορίες αναφέρουν ότι τα σχετικά συμβόλαια κατάσχεσης έχουν πλέον καταστραφεί.

Πληροφορίες: Γεώργιος Σωτ. Δουκλιάς-«Αλής», Γεώργιος Παν. Λαφογιάννης, Κώστας Ιω. Γιαννόπουλος-«Τριτσιμπίδας», Γρηγόριος Ηλ. Μπούρδαλας.

ΧΙΙ) Τα σαγματοποιεΐα

Τα σαγματοποιεία είχαν άμεση σχέση με τον τριπλό εξοπλισμό των ζών πού έκαναν εργασίες. Ομιλούμε για τα άλογα, τα μουλάρια και τα γαϊδούρια. Τρεις ήταν οι βασικοί εξοπλισμοί. Τα σαμάρια, οι κουλούρες ή λαιμαργιές και το «καλίγωμα» για όσους δεν τα κατάφερναν μόνοι τους.

α) Τα σαμάρια: Σ’ αυτά κατασκευάζονταν σαμάρια, δηλαδή οι βάσεις για να κάθονται πάνω σε άλογα, μουλάρια και γαϊδούρια οι αναβάτες, αλλά κυρίως να φορτώνονται κατάλληλα πάσης φύσεως φορτία. Τα σαμάρια αυτά κατασκευάζονταν με ειδικές μετρήσεις των ζώων και επαίρνοντο πάντοτε τα «κατάλληλα μέτρα». Κάθε σαμάρι αντιστοιχούσε στις πλάτες του αντίστοιχου ζώου. Το κάθε σαμάρι αποτελείτο από μια σύνθεση, άλλοτε από 5 και άλλοτε από 6 ξεχωριστά στοιχεία.

Σαμάρι παρατημένο στη χλεύη του χρόνου και της βροχής … Στ’ Αλώνια  της Κέρτεζης  ψαρεμένο. Φαίνονται τα μπροστινά και πισινά… σιδερένια  «κολιτσάκια».

Δείγμα μπροστινού σαμαριού στη φωτογραφία μας. Κατασκευασμένο το1972 στην Κέρτεζη και φυλαγμένο από τον Τάκη Τριπολιτσιώτη. Ήταν του πατέρα του (+) Θανάση.

Το πρώτο στοιχείο ήταν η βάση. Η βάση ουσιαστικά ήταν ένα περίεργο «δοχείο» που είχε ως εξωτερικό μέρος ένα πανί, αλλού δερμάτινο και αλού ρούχινο το οποίο έδενε στην πλάτη του ζώου. Το εσωτερικό του γέμιζε με ειδικά πλατύφυλλα γερά ξερά χόρτα, το λεγόμενο «ψαθί». Αυτό στην Κέρτεζη ήταν αυτόφυτο και ευδοκιμούσε κυρίως στην Αρκίτα και τον Μπούρμπουλα που είχε γράνες με νερά. Το έκοβαν σε πολλά δεμάτια, το ξεραιναν και το χρησιμοποιούσαν ως 1^η ύλη για το γέμισμα. Το φυτό αυτό είχε βεβαίως και άλλες χρήσεις, όπως το κλείσιμο σχισμών σε ξύλινα βαρέλια που φύραιναν και το δέσιμο σε «πλέχτρες» κρεμυδιών και σκόρδων (γίνονται και τα δυό ακόμα στην περιοχή μας).

Κερτεζίτικο ψαθί σε ανάπτυξη ακόμη και στην άκρη του ποταμού Βουραϊκού, στον Πόρο της Κέρτεζη. Νότια στις Αρκίτες γφύονται τερλαστιες ποσότητες ωαθιού.

Το δεύτερο στοιχείο ήταν η ξύλινη επικάλυψη, που ήταν καθαρά ξυλουργικό έργο τέχνης. Αποτελείτο από τρία μέρη. Το μπροστινό που ήταν πλακέ σε σχήμα ανάποδου «υ» με κόλληση συνήθως δυό κομματιών. Το πισινό σε όμοιο γενικά σχήμα, αλλά περίπου κυλινδρικής μορφής με κόλληση πάλι δυο μερών. Και το τρίτο μέρος, δηλαδή η σύζευξή τους με τις «παΐδες», που είχαν μια ειδική καμπύλωση. Δυό στο πάνω μέρος του σαμαριού και από δυό δεξιά και ααριστερά του σαμαριού. Οφείλουμε να σημειώσουμε ότι τα πρώτα χρόνια που λειτουργούσαν τα ξυλουργεία μόνο με χειρωνακτικά εργαλεία η κατασκευή και των τριών μερών ήθελε πολλή τέχνη. Το καλύτερο ξύλο θεωρούσαν ότι ήταν αυτο που προερχόταν από τον κορμό και τα χοντρά κλαδιά του δέντρου «μελιό». Αυτό ευδοκιμεί ακόμα στα δάση της Κέρτεζης και κυρίως στη «Ντεσμένα».

Η φοράδα μας με το όνομα «Αστέρω«. Βλέπετε το σαμάρι της είναι το κλασσικό. Στα μπροστινά κολιτσάκια του σαμαριού πιανόμασταν όταν είμαστε μικρά.

Το τρίτο στοιχείο ήταν τα σιδερένια μέρη, τα «κολιτσάκια», δηλαδή το οριζοντιωμένο καρφωμένο κεντρικά στο μπροστινό ξύλινο μέρος και το κατακόρυφο στο πισινό, με τρόπο που έδεναν καλύτερα και τα διπλά τους ξύλα. Τα κολιτσάκια αυτά ως χερούλια, μαζί με τα πίσω, ήταν οι κύριες βάσεις για να δένονται οι «τριχιές», δηλ. τα σχοινιά με τα οποία στερεώνονταν τα φορτία παντός είδους.

Βλέπουμε τα «κολιτσάκια», δηλ. τα πιαστήρια στο σαμάρι. Μπροστά το πισινό πλήρες και στη μέση ενα φθαρμένο. Πιο πίσω το μπροστινό. Στο βάθος δυό είδη από τα τα σιδερένια μέρη των αναβατήρων στα άλογα.

Το τέταρτο στοιχείο ήταν τα δερμάτινα «μπαλντίμια», ένα που έδενε το σαμάρι στην κοιλιά του ζώου και ένα πιό σύνθετο στο πίσω μέρος τους, στα καπούλια, και πέρναγε κάτω από την ουρά του για να μη «φεύγει».

Το πέμπτο μέρος ήταν η διπλή «τριχιά», δηλαδή το κατάλληλο σχοινί, με εειδικό τρόπο τυλιγμένο για να ξετυλίγεται εύκολα και κρεμόταν πάντα στα πίσω κολιτσάκια. Ξετυλιγόταν όλη ή το ένα μέρος ανάλογα αν το ζώο φορτωνόταν και από τις δυο μεριές ή μόνο από τη μία.

Το  έκτο μέρος ήταν προαιρετικό και για λίγους. Ήταν οι διπλοί αναβάτες-σκάλες, ένας δεξιά του σαμαριού και ένας αριστερά. Αποτελείτο από δερμάτινο μέρος που έδενε σε κάθε μία από τις οριζόντιες «παΐδες» και από το μεταλλικό που στηριζόταν το πόδι.

Ζεύγος από «σκάλες» για εύκολη ανάβαση, σταθερότητα και κατάβαση σε τέτοια ζώα στην Κέρτεζη. Φυλάσσονται από τον «Νίκο Κάκη», τον οποίο και δημόσια ευχαριστούμε.

Οφείλουμε να σημειώσουμε πως το καπίστρι ή καπιστράνα, με ή χωρίς χαλινάρι στο στόμα του ζώου, έμπαινε συνήθως σε άλογα, μουλάρια και … ζόρικους γαϊδάρους. Οι γαϊδούρες συνήθως δεν το χρειάζονταν…

Μας χαιρετά ένα νεο-κερτεζίτικο άλογο με την … καπιστράνα του.

Τα αντικείμενα που κρεμάγονταν από ειδικά σημεία στο σαμάρι ήταν τράστα, τσίτσες, βαρέλες με νερό, δοχεία με φαγητό, κλπ. Επίσης φορτώνονταν με ειδική μέθοδο τσουβάλια με σπόρους, πατάτες, μαλία, γιδιές με μούστο, δεμάτια χορτάρι, φασόλια, καλαμπόκια, δέματα με άχυρα, δοχεία με γάλατα, τυριά και φυσικά ξύλα ή δεμάτια «ξανάματα».

β) Κουλούρες ή λαιμαργιές. Μια άλλη κατασκευή των «σαμαράδων» ήταν οι ειδικές φορεσιές  στο λαιμό των ζώων (βοδιών, αλόγων, μουλαριών), τις λεγόμενες «κουλούρες», που όργωναν ή αλώνιζαν, ώστε να μη πληγώνονται. Δείτε από τη συλλογή του πατέρα μου Αντωνίου Παν. Μπούρδαλα (+ 2015) που ήταν ξακουστός και στο αλώνισμα και στο όργωμα, ένα ζευγάρι «κουλούρες» που χρειάζονταν για την ζεύξη δυό αλόγων ή μουλαριών για όργωμα κλπ.

Πάνω στη μία το μεγάλο βελόνι για να βοηθά στο ράψιμο… Οι κουλούρες ήταν μετά τη δημιουργία σαμαριών, το δεύτερο είδος δημιουργίας…. Στο πάνω μέρος της φωτογραφίας το ξυστρί για κτένισμα των αλόγων για ξεκούραση και ομορφιά…

γ) Το καλίγωμα. Πρόκειται για το φόρεμα ειδικών σιδερένιων παπουτσιών, τα λεγόμενα «πέταλα». Τα πέταλα ήταν δυο ειδών. Τα καθευατού πεταλοειδή με το ενδιάμεσο κενό για τα άλογα και τα μπροστινά πόδια των μουλαριών…

Στην φωτογραφία παλιά πέταλα για άλογα και μπροστινά πόδια μουλαριών…

…και τα πεταλοειδή χωρίς ενδιάμεσο κενό για τα πίσω πόδια των μουλαριών ή τα πόδια γαϊδάρων (όταν τα καλίγωναν).

Στην φωτογραφία παλιό πέταλο για μπροστινό ή και πισινό πόδι μουλαριών…

Για να γίνει καλίγωμα ήθελε τουλάχιστον συνεργασία δύο. Του κυρίως καλιγωτή και του βοηθού του που κρατούσε το πόδι λυγισμένο του ζώου. Για τα ατίθασα ζώα δεν έφτανε το δέσιμο του από το καπίστρι σε σταθερό σημείο, αλλά και τρίτο βοηθό… Το καλίγωμα γινόταν στο μεγάλο νύχι των ζώων για να μη φθείρεται στις πέτρες και φυσικά ένα τεχνικό καλίγωμα ποτέ δεν πονούσε το ζώο.

Να η 1η ομάδα εργαλείων για το καλίγωμα ζώων… Πέταλο με τα 6 καρφιά, σφυρί για το χτύπημά τους και τανάλια για το κόψιμο του περισσεύματος των καρφιών…

Η 2η ομάδα εργαλείων για καλίγωμα αλόγων, κλπ. Ο μεγάλος νυχοκόπτης για το νύχι που περίσσευε από το πέταλο, αλλά και για τον αρχικό καθαρισμό ώστε να τοποθετηθεί σωστά το πέταλο. Δίπλα του η τεράστια λίμα, δηλ. η «ράσπα«, για λιμάρισμα του νυχιού μετά το κόψιμο, γύρω από το πέταλο. Και παραδίπλα ένα σφυρί για τα τελικά χτυπήματα στα γυρίσματα των κομμένων 6 καρφιών. Τέλειο πεντικιούρ-μανικιούρ!

Να σημειώσω πάντως ότι πολλοί καλίγωναν οικογενειακά τα ζώα τους με την βοήθεια οικιακών. Ένας απ’ αυτούς ήταν ο πατέρας μου Αντώνιος (+ 2015) και ο υποφαινόμενος πολλές φορές βοηθός του…

Καλίγωμα κάπου στην ορεινή Ελλάδα από την ιστοσελίδα «Αναμνήσεις» μέχρι να βρω κερτεζίτικη φωτογραφία…. Παρατηρούμε τον καλιγωτή αριστερά και τον βοηθό δεξιά!

Οι σαμαράδες. Στην Κέρτεζη ενθυμούμε δύο σαμαράδες με τα αντίστοιχα σαγματοποιεία τους. Να σημειώσουμε ότι παραδοσιακά οι σαμαράδες ήταν ταυτόχρονα και καλιγωνοματζήδες των ζώων.

α) Το σαμαράδικο των Κανελλοπουλέων ήταν για πολλά χρόνια στην περιοχή της Ευαγγελίστριας. Αρχικά το εξασκούσε ο Δημήτριος Κανελλόπουλος (+1963) και αργότερα ο γυιός του Γεώργιος Δημ. Κανελλόπουλος. (+12/09/2015). Το αρχικό σαμαράδικο βρισκόταν σε ανωρθωμένο ισόγειο χώρο στην οικία του στην εν λόγω περιοχή. Στον «ιστορικό» πλέον χώρο αυτό έχει ανεγερθεί νέο πέτρινο σπίτι από δύο γιούς του.

Κατά τη δεκαετία του 1970 το μετέφερε σε ισόγειο εργαστήριο στο κεντρικό δρόμο, ιδιοκτησίας «Κουμπούρα». Δούλεψε εκεί μερικά χρόνια και έκλεισε οριστικά τη δεκαετία του 1980. Η είσοδος του σαμαράδικου αυτού τώρα έγινε… παράθυρο του ισογείου διαμερίσματος της οικίας, όπως φαίνεται και στη φωτογραφία:

β) Το Τα σαμαράδικο του Χρήστου Γεωργ. Οικονόμου (+2003). Αυτό βρισκόταν ανέκαθεν στον κεντρικό δρόμο και στο αριστερό ισόγειο της οικίας της Όλγας Σακελλαροπούλου-«Λιβανά» (+1969), που ήταν ιδιοκτησία του από κληρονομιά της συζύγου του. Την οικία αυτή αγόρασε ο γιος του Παν. Οικονόμου-«Παλάντζα», ο Κωνστ. Παν. Οικονόμου.

Η κόρη του Μαρία σημειώνει:  «… Δούλευε την νύχτα μέχρι αργά, γιατί την μέρα ήταν στο χωράφι. Θυμαμαι που μούλιαζε τα ξύλα στη βρύση του «Κοκκινομάτη»….».

Ανακαλύφτηκε να φυλάσσεται σε αποθήκη του Κώστα Τριπολιτσιώτη. Βάση γεμάτη, ξύλινη επένδυση, μπαλντίμια, σκάλες…   Τον ευχαριστούμε.

Στα μέσα της δεκαετίας  του 1990 υποβαθμίστηκε το σαμαράδικο και υπολειτουργούσε μέχρι το 2003 που πέθανε ο τεχνίτης Χρ. Γ. Οικονόμου. Το εργαστήριο και ο απέναντι κήπος-οικόπεδο κατόπιν αγοράστηκε κι αυτό από τον Κων/νο Π. Οικονόμου. Αργότερα κι αυτό μετατράπηκε σε ισόγειο διαμέρισμα… όπως φαίνεται και στην παρακάτω φωτογραφία, όπου η είσοδος του σαμαράδικου έγινε κι αυτή… παράθυρο.

Πληροφορίες: Μαρία Χρ. Οικονόμου, Παναγιώτης Αθαν. Τριπολιτσιώτης και ο … υποφαινόμενος.

* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κέρτεζη. Είναι πτυχ. θεολογίας και εργάζεται ως φυσικός στην β/βάθμια εκπ/ση. Είναι συμμέτοχος σε συνδικαλιστικές και πολιτισμικές συλλογικότητες. e-mail: pmkas2004@yahoo.gr.

Πάτρα, 09-09-2015. Συμπληρώσεις: 13/10/2015. Τελευταία Ενημέρωση: 17-12-2016.

Συνέχεια στην: Σκουποποιεΐα, καλαθοπλεκτική και σαρωματοποιεΐα στην Κέρτεζη–V