Οι προβιομηχανικές βιοτεχνίες-οικοτεχνίες της Κέρτεζης και τρεις μεταβιομηχανικές απόπειρες

 Kεραμιδοκάμινα, Ασβεστοκάμινα, Εργαστήρι Κεραμεικής και Ξυλόφουρνοι στην Κέρτεζη – (Μέρος ΙΙ)

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Συνέχεια από το Μέρος Α

V) Τα κεραμιδοκάμινα

Η λειτουργία τους ήταν απλή, αλλά πάντως είχε μια σειρά αλυσιδωτών ενεργειών: Στην αρχή έβγαινε από το χωράφι η άργιλος. Έσκαβαν δηλαδή μεγάλες γούβες και έβγαζαν το αργιλώδες χώμα που αποτελούσε την 1^η ύλη για τα κεραμίδια. Καθαριζόταν, κοσκινιζόταν ώστε να μη μείνει ούτε ένα χαλικάκι μέσα σ’ αυτήν. Η ξερή κοπριά γαϊδάρων και αλόγων, που είχε μαζευτεί από τα χωράφια, ανακατεύονταν με την καθαρή άργιλο για να «δέσει»..

Εν τω μεταξύ η άργιλος, αφού πρώτα κοβόταν και είχε ξεραθεί κάπως από τον αέρα, έμπαινε σε ειδικά καλούπια. Μετά τοποθετούνταν όρθια τα καλούπια μέχρι να φορτωθεί πλήρως το καμίνι (περίπου έφταναν τα 5000 κομάτια).

Κατόπιν το κυρίως καμίνι, δηλαδή ο φούρνος, θερμαινόταν σε πολύ μεγάλες θερμοκρασίες καίγοντας κλαδιά (πλατάνια, ιτιές, καστανιές, κλπ) –εξού και «καμίνι»- για μία μέρα συνεχώς. Μετά την μία μέρα γέμιζε με χώμα το πάνω μέρος του καμινιού, ενώ στο κάτω έκλεινε η πόρτα. Η «καμινιά» αυτή των κομματιών έμενε στο καμίνι μία εβδομάδα, οπότε είχε γίνει πρώτα το ψήσιμο και μετά το πάγωμα. Έτσι κατασκευάζονταν τα παλαιού τύπου μοναύλακα κεραμίδια, τεράστιας αντοχής στις δύσκολες κερτεζίτικες και εν γένει καλαβρυτινές καιρικές συνθήκες.

Τα κεραμίδια αυτά καταναλώνονταν είτε στους πολυπληθείς κατοίκους της Κέρτεζης για τα σπίτια, αποθήκες, σταύλους κλπ, είτε στα γύρω χωριά των Καλαβρύτων. Τέτοια κεραμίδια υπάρχουν σε πολλές από τις εναπομείνασες αποθήκες στ’ Αλώνια της Κέρτεζης ή σε καλύβια.

Πρέπει η λειτουργία τους να σταμάτησε στις αρχές της δεκαετίας του 1970, όταν επεκράτησαν τα εργοστασιακά «ευρωπαϊκά» κεραμίδια.

1. Η τριάδα κεραμιδοκάμινων στο Σαββανίτικο

α) Το κεραμιδοκάμινο του «Σπήλιου Δημητράκα» στ0 σαββανίτικο. Πρόκειται για το 1^ο στη σειρά στο σαββανίτικο ποτάμι, στη βάση της δυτικής πλαγιάς της Ντεσμένας, 50 μέτρα πιο πέρα από τη στροφή στο σταύλο του «Λούκη». Ήταν κάτω από τον κεντρικό δρόμο για Σαββανούς, αφού τα χωράφια αυτά είχαν το κατάλληλο αργιλώδες χώμα.

Σ’ αυτό εκτός από τον ιδιοκτήτη Σπήλιο Πανόπουλο-«Δημητράκα» (+), εργάστηκαν κατά καιρούς και οι Πάνος Ιω. Ρέλλας-«Τσίλιας» (+ 2014), Γεώργιος Παρασκευόπουλος-«Τζόβολος» (+ 1980).

Σημείωση 07-06-2016: Στην οικία του (+) Πάνου Ιω. Ρέλλα-«Τσίλια», η κόρη του Μαρία μας παρέδωσε για φωτογράφηση:

1ον: Δύο κεραμικά λιβανιστήρια που παράγονταν στο κεραμιδοκάμινο, όπου εργαζόταν. Δείτε την επόμενη φωτογραφία.

2ον: Το ξύλινο, από σκληρό δέντρο-βελανιδιά, καλούπι, μέσω του οποίου δημιουργούνταν τα ντόπια κεραμιδοκάμινα, που ήδη έχουμε δείξει:

Αυτό είναι το εσωτερικό του μέρος. Διακρίνεται και το «χερούλι» από το οποίο το έπιαναν γερά, ώστε αφ’ ενός να το μεταφέρουν στον ήλιο πριν το ψήσιμονα και αφ’ ετέρου για να μη κινείται όταν τοποθετούσαν την λάσπη οι τεχνίτες.

Παρατηρούμε το καλούπι από την εξωτερική όψη.

Πληροφορίες: Γρηγόρης Ιω. Σωτηρόπουλος,  Γεώργιος Παν. Λαφογιάννης, Μαρία Παναγ. Ρέλλα..

β) Το κεραμιδοκάμινο του «Αλέκου Κοκκινομάτη» στο σαββανίτικο. Ήταν το 2^ο κατά σειρά στην περιοχή κάμποσα μέτρα προς Σαββανούς και κάτω πάλι από το δρόμο. Είχε δημιουργηθεί σίγουρα πριν το 1900. Τον 20^ο αι. το δούλεψε κυρίως ο Αλέκος Αντωνόπουλος-«Κοκκινομάτης» (+ 1987).

Εδώ δούλεψαν ως τεχνίτες και Γρηγόρης Ιω. Σωτηρόπουλος, Γεώργιος Παρασκευόπουλος-«Τζόβολος» (+ 1980), Γεώργιος Παν. Λαφογιάννης, και φυσικά πολλοί εργάτες-«λασπιτζήδες». Οι «λασπιτζήδες» άνοιγαν γούβες στο αργιλώδες έδαφος, έβγαζαν την αργιλώδη «λάσπη», την καθάριζαν και την έβαζαν στα καλούπια.

Στην παρακάτω φωτογραφία να μια τέτοια γούβα που έχει μείνει μετά από  χρόνια… Μιά γούβα  ανοιγμένη από τους «λασπιτζήδες» της αργιλώδους λάσπης από την οποία φτιάχνονταν τα τοπικά  κεραμίδια. Έμεινε μισοχωμένη και χορτιαριασμένη λοιπόν 50 ολόκληρα χρόνια μετά τη λειτουργία του 2ου στη σειρά κεραμιδοκάμινου στο Σαββανίτικο της Κέρτεζης…

Πληροφορίες: Γρηγόρης Ιω. Σωτηρόπουλος, Γεώργιος Παν. Λαφογιάννης.

γ) Το κεραμιδοκάμινο του «Λάκη» Σπυρόπουλου και αργότερα Γιάννη Δούκα στο σαββανίτικο. Ήταν το 3^ο καμίνι στη σειρά, 200 μέτρα μετά τη γέφυρα στο Σαββανίτικο ποτάμιμκαι κάτω (βορειοδυτικά) του κεντρικού Σαβανίτικου δρόμου λειτουργούσε μέχρι το 1970 το εν λόγω καμίνι. Το καμίνι αυτό ήταν του Γιάννη Θεοδ. Δούκα. Το καμίνι αυτό κατασκευάστηκε στο τέλος του 19^ου αι. (1890) και λειτούργησε συνεχώς μέχρι το 1946. Σ’ αυτό δούλεψαν ως τεχνίτες και άλλοι πολλοί: Ο Θάνος Αλεξόπουλος-«Μυρούδας» (+ 1993), ο Σπήλιος Νικ. Κόντης (+), ο Γρηγόρης Ιω. Σωτηρόπουλος, κ.ά..

Ο Γιάννης Θεοδ. Δούκας (+ 1980) κατάγονταν από την Κ. Γουμένισσα και είχε ως σύζυγο την Κερτεζίτσσα Αγαθή Σπυροπούλου (+ 1986). Το καμίνι αυτό ήταν της οικογένειας Σπυρόπουλου και το ανέλαβε ο ίδιος, οπότε πήρε και την ονομασία του κατόπιν. Αξίζει να παρακολουθήσουμε μια μικρή παιδική ιστορία του γιού του Παναγιώτη. Όπως μου δήλωσε ο ίδιος τότε τα κεραμίδια επωλούντα μία δρχ. το ένα. Όταν στις αργίες πήγαινε να ποτίσει τα ζώα εκεί πουλούσε κεραμίδια σε αγοραστές από άλλα χωριά που ζητούσαν λίγα (10 έως 50) τα οποία δεν φαίνονταν από μία «καμινιά» των 3.000 έως 4.000 κεραμιδιών. Έτσι λοιπόν έβγαζε στα «κλεφτά» το χαρτζιλίκι του, αφού τότε οι γονείς ήταν πολύ φειδωλοί στα δωράκια.

Πληροφορίες: Κωνσταντίνος Σπήλ. Κόντης, Γρηγόρης Ιω. Σωτηρόπουλος, Γεώργιος Παν. Λαφογιάννης, Παναγιώτης Ιω. Δούκας.

2. Η δυάδα κεραμιδοκάμινων στις Λίμνες-Κάκαβο

δ) Το κεραμιδοκάμινο του «Πλιάκα» στις «Λίμνες». Βρισκόταν και λειτουργούσε δίπλα και στο ενδιάμεσο του κεντρικού δρόμου «Λίμνες»«Κάκαβος», από μέσα από τη δεξιά όχθη του Βουραϊκού. Πρέπει να σταμάτησε πριν τον πόλεμο του 1940. Διακρίνεται κυρίως ένας όγκος εδάφους στη θέση που λειτουργούσε.

Το δούλευε κυρίως ο Ιωάννης Σπ. Ανδριόπουλος-«Πλιάκας» (+ 1962) και λίγο ο γυιός του Αρίστος Ιω. Ανδριόπουλος-«Αρίστος Πλιάκας» (+ 2009). Έπαιρναν αργιλώδες χώμα επί τόπου, μιας και οι λίμνες είναι πλούσιες σ’ αυτό. Ταυτόχρονα παλαιά ήταν γεμάτη τεράστιες ιτιές, με κατάλληλα κλαδιά για κάψιμο του καμινιού…

Πληροφορίες: Γρηγόρης Ιω. Σωτηρόπουλος, Γεώργιος Παν. Λαφογιάννης, Χρήστος Άγγ. Διαμαντόπουλος, Παναγιώτης Αρ. Ανδριόπουλος.

ε) Το κεραμιδοκάμινο του  «Κοτσιάνη» στον Κάκαβο. Βρισκόταν λίγο πιο κάτω από το κεραμιδοκάμινο του «Πλιάκα», στον «Κάκαβο», κοντά στα χωράφια του Αλκιβιάδη Αρχιμανδρίτη-«Τσιούτσιου». Το λειτουργούσε κυρίως ο Γεώργιος Σακελλαρόπουλος – «Κοτσιάνης» (+ 1976), βοηθούμενος και αργότερα και από το γυιό του Παναγιώτης Γεωργ. Σακελλαρόπουλος. Επειδή το μεγαλύτερο μέρος του χωραφιού είχε χλίκια από ξεχειλίσματα της αβαθούς κοίτης του παρακείμενου Βουραϊκού το χειμώνα, έπαιρναν το μισό αργιλώδες χώμα από την νοτιοανατολκή άκρη και το άλλο μισό το κουβαλούσαν με ζώα από τις γειτονικές «Λίμνες». Σήμερα στον χωματινο έγκο βρίσκεις εύκολα σπασμένα κεραμίδια, αλλά και κεραμικές τουβλέτες.

Σταμάτησε μεταξύ 1945 και 1946. Έφτιαχνε πολύ γερά και ψημένα κεραμίδια. Γι αυτό είχε και κάποιο ποσοστό στριμένων, που τα πετούσαν. Η τελευταία του κεραμιδιά ήταν αυτή που στέγασε την πολύ μεγάλη σκεπή του Θεόδωρου Ανδριόπουλου-«Καρπέτα» (+ 1974), 100 μέτρα νοτιοανατολικά της κεντρικής πλατείας.

Πληροφορίες: Παναγιώτης Γεωργ. Σακελλαρόπουλος, Γρηγόρης Ιω. Σωτηρόπουλος,  Γεώργιος Παν. Λαφογιάννης.

3. Το πιθανό κεραμιδοκάμινο στα «Ρηγέϊκα»

Μετά τη δημοσίευση του άρθρου έγινε επιτόπια έρευνα δίπλα στο παλιό σπίτι του Γεωργίου Σπηλιωτόπουλου-«Κιατίπη» (+) -κατόπιν σχετικής πρόσκλησης- στα Ρηγέϊκα, πάνω από τον παλιό ιστορικό δρόμο που περνούσε στους πρόποδες του καστανοδάσους, στο ύψος της «Κορομηλιάς», και περνούσε από «Καρβελού» για τα πίσω χωριά περιοχής Σοποτού.

Εκεί μέσα στο αργιλώδες έδαφος, όπως καθαρά φαίνεται και στην παρακάτω φωτογραφία, που σκάφτηκε για διαπλάτυνση του αρχαίου αυτού δρομίσκου, βρίσκονται θαμένα απομεινάρια κεραμιδοκάμινων χωρίς καμιά αλλοίωση στην επιφάνειά τους. Πάνω από εκεί υπάρχει υποτυπώδης γούβα, ένδειξη ότι από εκεί οι λασπιτζίδες έπαιρναν το αργιλώδες χώμα.

Είναι λογικό ότι αυτή η περιοχή του καστανόδασους μπορεί να δώσει και τα αναγκαία πολλά ξερά ή και χλωρά κλαδιά για κάψιμο καμινιού. Χρειάζονται όμως περισσότερες μαρτυρίες για την τελική του επιβεβαίωση.

Πληροφορίες:  Κώστας Αθ. Σκαμβούγερας

4. Το κεραμιδοκάμινο στο Χάνι στις Καμάρες

Μετά από συζητήσεις στο καφενείο μας δόθηκε η πληροφορία ότι υπήρχε και λειτουργούσε κεραμιδοκάμινο, δίπλα στο Χάνι του (+) Μιχάλη Δημ. Ανδριόπουλου -«Κρισαρά», κοντά στο σψζόμενο  εικονοστάσι των Αγίων Αναργύρων και από μέσα από το δρόμο Κέρτεζης – Καλαβρύτων. Δίπλα του υπήρχε και πηγάδι με νερό και για τη λάσπη για τα κεραμίδια και για χρήση (άνθρωποι και ζώα) στο Χάνι. Σημειώνουμε πως 200 μέτρα προς Καλάβρυτα, αλλά στα βόρεια του δρόμου, είχε κατασκευαστεί από τον ίδιο και ασβεστοκάμινο.

ΠΗΓΗ: Λεωνίδας Σακελλαρόπουλος.

VΙ) Τα ασβεστοκάμινα

Στην Κέρτεζη ομολογούνται πέντε ασβεστοκάμινα. Κτίζονταν στους πρόποδες λόφων ή βουνών που είναι πλούσια σε ασβεστολιθικές πέτρες και δίπλα σε δρόμους.

Έμπαινε στην τοξοτή είσοδο, διαμέτρου 1 μέτρου, μίγμα κάρβουνου με κομάτια μικρά από ασβεστολιθικές πέτρες μαζί και με άλλα «ξανάματα». Το ψήσιμο έμοιαζε με αυτό των κεραμιδοκάμινων. Απλά το πολύ θερμασμένο μίγμα έμενε μέχρι να παγώσει για 2 εβδομάδες. Η μεγάλη θεμοκρασία που δημιουργείτο έβγαζε ακατάσβεστο ασβέστη (οξείδιο του ασβεστίου-CO₂). Όλα κτίστηκαν και λειτούργησαν το πρώτο μισό του 20^ου αι. Θα ξεκινήσουμε την παρουσίαση από τα ανατολικά προς τα δυτικά του χώρου που καταλαμβάνει η Κέρτεζη. Θα τα παρουσιάσουμε από τα Ανατολικά προς τα Δυτικά της Κέρτεζης.

α) Το ασβεστοκάμινο του «Κρισαρά» στη Λαγκάδα. Το είχε κατασκευάσει ο Μιχάλης Δημ. Ανδιόπουλος-«Κρισαράς» (+) ανάμεσα στο Χάνι του και στη Βρύση της Λαγκάδας, πάνω από το δρόμο, ακριβώς απέναντι από τη μεγάλη στροφή του κεντρικού δρόμου. Μια συκιά κι ένα ξερό αγριόδενδρο σήμερα κλείνει εν μέρει την είσοδο που έκαιγε. Τις ασβεστολιθικές πέτρες τις έπαιρναν από το λόφο,  δυτικά Λαγκάδας. Γι αυτό και κατασκευάστηκε πάνω από το δρόμο.

Θεωρείται αρχαιότερο αυτού του Σχοινά. Η ιστορία κατασκευής του είναι η εξής: Το 1918-20 άνοιξαν οι γράνες που κράταγαν τα νερά του κάμπου στο βάλτο, δηλαδή στις Αρκίτες και το Μπούρμπουλα. Ο (+) Μιχάλης Δημ. Ανδριόπουλος-«Κρισαράς» αντάλλαξε κτήματα στις Αρκίτες και πήρε στην περιοχή που ήταν το Χάνι του (δίπλα στο εικονοστάσι των Αγίων Αναργύρων).

Φωτογραφία του (+) Μιχάλη Δημ. Ανδριόπουλου-«Κρισαρά». Προσφορά του συνωνόματου εγγονού του!

Έτσι μετά έκτισε και το Χάνι και το ασβεστοκάμινο. Τώρα οι εγγονοί κληρονόμησαν το πούλησαν σε τσοπάνη της Κέρτεζης, σε Σαμαρτζόπουλο – «Πρέζα».

Στο καμίνι αυτό δούλευε ο Θάνος Αλεξόπουλος–«Θάνος Μυρούδας» (+ 1993).  Το καμίνι  αυτό έκλεισε στο τέλος της δεκαετίας του 1950.

Πληροφορίες: Κωνσταντίνος Σπ. Κόντης, Νικόλαος Αρ. Κωνσταντακόπουλος.

β) Το πέτρινο σχοινέϊκο ασβεστοκάμινο στ’ Αλώνια. Βρίσκεται 50 μέτρα ανατολικά του προάστιου συγκροτήματος των Αλωνιών της Κέρτεζης, βόρεια του κεντρικού δρόμου του χωριού, στη βάση του βουνού Σενά.

Το καμίνι αυτό ήταν σχοινέϊκο και συγκεκριμένα του Αντωνίου Σχοινά (+). Η Σενά είναι ένα βουνό που οι περισσότερες πέτρες της είναι ασβεστολιθικοί, αλλά κατώτερης ποιότητας αυτού στην Λαγκάδα.

Σε αυτό δούλευε στην αρχή ο αδελφός του Μήτσος Σχοινάς (+ 1965) και τελευταίος ο Γιάννης Χρ. Σπανός (+ 1951) που γνώριζαν καλά την τέχνη. Σήμερα διατηρείται, παρά την εγκατάλειψή του σε αξιοπρεπή κατάσταση. Μπορεί να αξιοποιηθεί από φορείς του χωριού.

Πληροφορίες:  Γεώργιος Ιω. Ρήγας, Γρηγόρης Ιω. Σωτηρόπουλος.

γ) Το ασβεστοκάμινο του Κοσμόπουλου στο «Καλντιρίμι». Στους πρόποδες της Παναγιάς από τα νοτιοανατολικά, δηλαδή της αρχής της «Ράχης Ρουμάνη», λειτουργούσε το ασβεστοκάμινο του (+) Αποστόλη Κοσμόπουλου. Βρισκόταν δεξιά από το γαϊδουρόδρομο Πετρόστρωτο – «Καλντιρίμι», ποο ένωνε τα «Αλώνια της Κέρτεζης» με τους Σαββανούς (Καλλιφώνιο), 500 μέτρα περίπου μετά το ξύλινο γεφύρι του Βουραϊκού στην «Κάτω Παναγιά», κοντά στην αποθήκη του Αναστάσιου Δημ. Τζένου (+ 2007).

Ασβεστολιθικές πέτρες έπαιρναν από τη πλαγιά αυτή που είναι πλούσια. Φαίνεται ότι έχει κατεδαφιτεί, πιθανά με το άνοιγμα του αγροτικού δρόμου σε εκείνο το σημείο. Κάποιοι δεν εκτίμησαν την ιστορική αξία του….

Πληροφορίες: Γρηγόρης Ιω. Σωτηρόπουλος.

δ) Τα δυό ασβεστοκάμινα του Σπανού στο «Τριλάγγαδο». Βρίσκονται στα βορειοδυτικά του χωριού, λίγο πάνω από τα «Πάνω Αλώνια», βόρεια του ναϋδρίου του Αγίου Παντελεήμονα τουλάχιστον 1 χιλιόμετρο το 1ο. Το 2^ο βρίσκεται άλλα 500 μέτρα πιο ψηλά. Ήταν ιδιοκτησία των προγόνων του Ιωάννη Χρ. Σπανού (+ 1951) και Νικολάου Σπανού (+ 1939). Έπαιρναν ασβεστολιθικές πέτρες από τους πρόποδες των «Τριών Γυναικών» (Καλλιφώνια Όρη). Δεν βρίσκονται εύκολα στοιχεία γι’ αυτά πέραν της ευρύτερης τοποθεσίας.

Είναι δύσκολο να προσεγγιστούν χωρίς ειδικό οδηγό. Στη φωτογραφία τα «εντοπίζουμε» νοερά, δεξιά από τις «Τρείς Γυναίκες» και στο 1 χιλιομ. στο «Τριλάγγαδο» με τα πλατάνια… προς τα πάνω. Σε άλλα 500 μέτρα εντοπίζουμε και το επόμενο!

Πληροφορίες: Γρηγόρης Ιω. Σωτηρόπουλος.

VΙΙ) Εργαστήριο κεραμεικής-Πηλοποιείο

Δίπλα στο ξυλουργείο των Αγγελοπουλέων λειτούργησε για πολύ λίγο στις αρχές του 1950 και πηλοποιείο, δηλ. εργαστήριο κεραμικής, με κατασκευές πήλινων αντικειμένων, όπως οι λαγήνες, έργα τέχνης, κ.λ.π..

Λα(γ)ίνα, κληρονομιά Παναγιώτη Μπούρδαλα του Αντων.

Λα(γ)ίνα, κληρονομιά Παναγιώτη Τριπολιτσιώτη του Νικ.

Όντως δίπλα στο χώρο του ξυλουργείου υπάρχει σχετική τάφρος που έβγαινε ο πηλός.

Υπάρχουν έγκυρες πληροφορίες, ότι τόσο για το εργαστήρι αυτό, όσο και για το Πετρελαιο-ξυλουργείο (βλ. νέα ενότητα), επρόκειτο για μια διπλή επένδυση με χρήματα από το «Σχέδιο Μάρσαλ» και κάποια άλλη επιδότηση. Γι αυτό η δύδιμη πετρελαιοκίνητη επένδυση και το εργαστήρι κεραμεικής έκλεισαν γρήγορα, εγκαταλείφθηκε όπως και το σπίτι κοντά στον «καλογερικό μύλο». Το διπλό εργαστήρι όπως και η μεγάλη πέτρινη οικία στα «Κοτσανέϊκα» κατασχέθηκαν από την Αγροτική Τράπεζα. Πάντως βάσιμες πληροφορίες αναφέρουν ότι τα σχετικά συμβόλαια κατάσχεσης έχουν πλέον καταστραφεί.

Πληροφορίες:  Κώστας Αθαν. Σκαμβούγερας, Κώστας Σωτ. Τριπολιτσιώτης.

VIII) Οι ξυλόφουρνοι

Μιας και ασχοληθήκαμε με καμίνια, ας μιλήσουμε και για τους Ξυλόφουρνους. Ο κύριος ρόλος τους, ειδικά πρίν «πλακώσουν» οι σύγχρονοι φούρνοι με τα «βανάκια», ήταν το ψήσιμο του όντως χωριάτικου ψωμιού. Φυσικά ψήνονταν και φαγητά του φούρνου, όπως κρέατα, μπριάμια, πατάτες, χυλοπίτες, κλπ. Κάθε οικογένεια είχε το δικό της φούρνο και διότι το ψωμί αποτελούσε στο χωριό παλαιότερα κύρια τροφή και γιατί ήταν πολυμελής.

Παλιός μονός φούρνος της οικογ. (+) Παν. Τζένου. Προσφορά φωτογραφική (2015) του εγγονού του Τάκη Δημ. Τζένου.

Ο φούρνος στη βάση του είχε τις πλάκες που έβγαζαν τα κεραμιδοκάμινα, αλλά ο θόλος-τρούλος αποτελείτο από κτισμένα σπασμένα μοναύλακα κεραμίδια κερτεζίτικης παραγωγής, που κολλούσαν με αργιλώδη λάσπη ανακατεμένη με ξερά χόρτα.

Μπροστά είχε την είσοδο-πόρτα που έκλεινε ταυτόχρονα και με το φουγάρο την ώρα που έκαιγε. Συνήθως το καύσιμο ήταν δεμάτια πουρνάρι, ιτιά ή ό,τι άλλο δεμάτι ημίκλαδων… Η πρώτη φουρνιά ήταν χωρίς ψωμιά, γιατί ο φούρνος έκαιγε ένα μερόνυκτο για να πυρωθούν κατάλληλα τα πυρότουβλα και τα κεραμίδια και η «γλίνα»-αργιλώδης λάσπη.

Πληροφορίες:  Συγγραφέας ως αυτόπτης, Παναγιώτης (Τάκης) Δημ. Τζένος, Μαρία Παν. Ρέλλα, Ηλίας Χαρ. Κούρτης, Χρήστος Δημ. Αντωνόπουλος, Παναγιώτης Νικ. Τριπολιτσιώτης και Κώστας Ιω. Γιαννόπουλος.

Οι σημερινοί ξυλόφουρνοι είτε είναι βιομηχανοποιημένοι όπως ο παρακάτω, είτε κατασκευάζονται όπως στο βίντεο χρησιμοποιούν μόνο βιομηχανοποιημένα υλικά.

Σύγχρονος μεγάλος μονός φούρνος στην Κέρτεζη.

Εκσυγχρονισμένος μονός παραδοσιακός φούρνος της οικογ. Χρήστου Δημ. Αντωνόπουλου. Φωτογραφική προσφορά το 2016.

Αντίθετα οι παραδοσιακοί δεν κατασκευάζονταν με κανένα βιομηχανικό προϊόν!

Παλιός μονός φούρνος της οικογ. (+) Πάνου Ιω. Ρέλλα – «Τσίλια». Προσφορά φωτογραφική (2016) της κόρης του Μαρίας.  

Πολύ παλιό και παραδοσιακό διπλό φουρναριό στο σπίτι του Ηλία Χαρ. Κούρτη – «Κατσενάκη», στα βορειοανατολικά της Κέρτεζης. Έρχεται από τον 19ο αιώνα… Ανήκε μέσω της οικογ. Μπουμπά στην οικ. (+) Παναγιώτη Σαρδούνη, δημάρχου με έδρα την Κέρτεζη του πάλαι ποτέ Δήμου Καλλιφωνίας. 

Σιδερένια βάση της πόρτας ξυλόφουρνου, κληρονομιά Παναγιώτη Τριπολιτσιώτη του Νικ.

Σιδερένια πρόχειρη πόρτα ξυλόφουρνου, κληρονομιά Παναγιώτη Τριπολιτσιώτη του Νικ.

Και τέλος ένας παραδοσιακός ξυλόφουρνος στην περιοχή του Κεφαλόβρυσου.

Στην φωτογραφία του 1982 ξεφουρνίζει αρνάκι με πατάτες από το φούρνο τους η (+) Ανδριάννα σύζυγος (+) του Γιάννη Γιαννόπουλου – «Τριτσιμπίδα» (κουρέα). Η φωτογραφία είναι του γιού του τους Κώστα Ιω. Γιαννόπουλου τον οποίο και ευχαριστούμε.

Τέλος, ιδιαίτερη ευχαριστία οφείλω να δώσω και στη διαδυκτιακή φίλη Σοφία Ντρέκου, που μας έστειλε το παρακάτω βίντεο κατασκευής ημι-παραδοσιακού ξυλόφουρνου:

* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κέρτεζη. Είναι πτυχ. θεολογίας και εργάζεται ως φυσικός στην β/βάθμια εκπ/ση. Είναι συμμέτοχος σε συνδικαλιστικές και πολιτισμικές συλλογικότητες. e-mail: pmkas2004@yahoo.gr.

Κέρτεζη Αύγουστος 2015. Τελευταία δημοσίευση: 13-02-2017. 

Συνέχεια στα:  Σιδεράδικα (σιδηρουργεία) και γανωματζίδικο στην Κέρτεζη – Μέρος ΙΙΙ