Ο ρόλος της οικογένειας στην επιτυχία του κάθε παιδιού σήμερα
Του Σπύρου Βολονάκη*
Ο ρόλος της οικογένειας στην ανάπτυξη του παιδιού καθώς επίσης και στην επιτυχία του τόσο στην κοινωνική όσο και στη σχολική ζωή έχει ιδιαίτερη σημασία. Η οικογένεια παραμένει ο βασικός πυρήνας της ζωής του παιδιού και ο κυριότερος παράγοντας που εξασφαλίζει την προστασία του, μέσω της οικογενειακής σταθερότητας και της υιοθέτησης κανόνων και ορίων. Θα εξετάσουμε διάφορους τρόπους με τους οποίους ο ρόλος των γονέων και του ευρύτερου οικογενειακού περιβάλλοντος μπορούν να συντελέσουν θετικά στη μάθηση, την κοινωνικοποίησή του και γενικότερα στην ανάπτυξη και στην καλλιέργεια της προσωπικότητας του παιδιού.
Η οικογένεια διδάσκει στο παιδί αξίες και κοινωνικές συμπεριφορές. Οι αξίες αφορούν τη γενικότερη στάση του ανθρώπου απέναντι στη ζωή και τους γύρω μας ανθρώπους. Συνδέονται με τη γενικότερη ιδεολογία, το πολιτισμικό υπόβαθρο, την πολιτική σκέψη και τη θρησκεία. Οι αξίες είναι αυτές που θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στις όποιες επιλογές κάνει αργότερα το παιδί στην επαγγελματική του σταδιοδρομία αλλά και την προσωπική του ζωή. Οι αξίες διαπλάθουν τον χαρακτήρα, τη συμπεριφορά καθώς επίσης και την ταυτότητα του κάθε παιδιού.
Οι σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους σε κάθε επίπεδο, σχολικό, εργασιακό ή και καθαρά κοινωνικό εξαρτώνται από τον τρόπο με τον οποίο έχουμε μεγαλώσει και παιδευτεί στο οικογενειακό μας περιβάλλον. Η διακριτικότητα, η ευγένεια, ο σεβασμός, ο όμορφος τρόπος ομιλίας, το ενδιαφέρον είναι αρετές που μπορεί να αναπτύξει κάθε παιδί στη συμπεριφορά του προς τους άλλους από τη μικρή ηλικία μέσα στο άμεσο οικογενειακό του περιβάλλον. Η μόρφωση και η γενικότερη παιδεία αλλά και η κοινωνική και επαγγελματική θέση πολλές φορές επηρεάζουν και προσδιορίζουν την κοινωνική συμπεριφορά των γονέων και συνεπώς και των παιδιών τους.
Η οικογένεια με όλα της τα μέλη ─γονείς, παιδιά, παππούδες, γιαγιάδες, θείοι, θείες και ξαδέλφια─ αποτελεί μία μικρή κοινωνική ομάδα και ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσονται και εξελίσσονται οι σχέσεις ανάμεσα στα μέλη του οικογενειακού περιβάλλοντος καθορίζει και την κοινωνικότητά τους. Είναι η πρώτη μορφή κοινωνικοποίησης του παιδιού και ο τρόπος συναλλαγής και συμπεριφοράς που θα βιώσει στο οικογενειακό του περιβάλλον, θα το επηρεάσει σημαντικά στις σχέσεις του αργότερα με τα άτομα που θα συναντήσει στην ευρύτερη κοινότητα. Γι’ αυτό τον λόγο είναι σημαντικό να υπάρχουν αυτές οι σχέσεις και να τις βιώνει το παιδί. Η οικογένεια αποτελεί ένα πρότυπο κοινωνικοποίησης, ένα πρώτο παράδειγμα το οποίο εάν τεθεί με τον καλύτερο τρόπο διαλόγου και συνδιαλλαγής, καθώς το τέλειο είναι αδύνατο, θα μπορέσει πραγματικά να δώσει τις σωστές βάσεις για το μέλλον.
Όλα τα πολιτισμικά αγαθά που παρέχει η οικογένεια στο παιδί και η δομή της οικογένειας επηρεάζουν την ανάπτυξη του παιδιού. Σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία, η πολιτισμική ταυτότητα κάθε οικογένειας που συνδέεται με τον τόπο καταγωγής, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα και κάθε είδους ιδιαιτερότητα πολιτισμική του παρελθόντος και του παρόντος παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και της συνείδησης κάθε παιδιού. Πρόκειται για έναν ολόκληρο κόσμο στον οποίο θα ανατρέχει το παιδί κάθε στιγμή στη ζωή του και θα τον έχει πάντα ως σημείο αναφοράς. Κάτι τέτοιο δημιουργεί τις βάσεις, τα θεμέλια των παραδόσεων στα οποία θα οικοδομηθεί ένα σύστημα αξιών, αρχών, επιδιώξεων και στόχων. Θα μπορεί έτσι το παιδί να βοηθηθεί όχι μόνο συναισθηματικά αλλά και πνευματικά και κοινωνικά για την ομαλότερη και επιτυχή του ένταξη στην κοινότητα.
Μέσα στο πολιτισμικό πλαίσιο αξίζει να αναφέρουμε ότι η συνολική στάση και διάθεση του περιβάλλοντος της οικογένειας απέναντι στα θέματα της τέχνης και του πολιτισμού είναι ιδιαίτερα καθοριστική. Οι γονείς που δείχνουν σεβασμό, εκτίμηση και ενδιαφέρον στα θέματα αυτά, μεταδίδουν αβίαστα και στα παιδιά τους ανάλογη στάση. Το οικογενειακό περιβάλλον που παρέχει ευκαιρίες για γνωριμία με την Τέχνη και τη Μουσική, εξυπηρετεί τους στόχους της αισθητικής αγωγής. Μέσα από το δικό μας παράδειγμα και τη δική μας συμμετοχή τα παιδιά παίρνουν μαθήματα ζωής, αναπτύσσονται και καλλιεργούν το αισθητικό τους κριτήριο.
Στο πεδίο της μάθησης η οικογένεια μπορεί να βοηθήσει ώστε το παιδί να αναπτύξει κίνητρα για μάθηση και πρωτοβουλία, με το να αποδεχτεί τον χρόνο και τον τρόπο που χρειάζεται κάθε παιδί να μάθει, με το να ενθαρρύνει την ανοιχτή επικοινωνία και τον διάλογο, με το να αποδέχεται το παιδί όπως είναι, με τα δυνατά και τα αδύνατά του σημεία, με το να επιβραβεύει όχι μόνο τα θετικά, αλλά και τις προσπάθειες του παιδιού. Επίσης, οι απαιτήσεις των γονέων θα πρέπει να ανταποκρίνονται στην ηλικία και στις δυνατότητες του παιδιού. Είναι καλό να αποφεύγονται οποιουδήποτε είδους συγκρίσεις, είτε ανάμεσα στα παιδιά της οικογένειας είτε στο παιδί και άλλα παιδιά άλλων οικογενειών. Τέλος, οι γονείς θα πρέπει να διαχωρίζουν τον ρόλο τους από τον ρόλο του δασκάλου, δηλαδή δεν χρειάζεται να λειτουργούν ως δάσκαλοι στο σπίτι, αφού αυτό είναι κάτι που γίνεται μόνο στο σχολείο. Οι παράγοντες αυτοί, εάν εφαρμοστούν σωστά, μπορούν να συντελέσουν στην επιτυχία του παιδιού στο σχολικό περιβάλλον καθώς και στην είσοδό του στο πανεπιστήμιο ή κολλέγιο που επιθυμεί να παρακολουθήσει.
Kάθε στάδιο και κρίσιμη ηλικία του παιδιού αφορά και έχει άμεσο αντίκτυπο στο οικογενειακό περιβάλλον. Η αντιμετώπιση των γονέων με κατανόηση, διάλογο, επικοινωνία, ανεκτικότητα, και ενδιαφέρον μπορεί να βοηθήσει το παιδί να βιώσει την κάθε ηλικία και φάση με θετικό τρόπο. Η εφηβική ηλικία είναι από μόνη της μια συγκλονιστική περίοδος της ζωής με έντονες συγκινήσεις και απογοητεύσεις, ψευδαισθήσεις και όνειρα. Η προσέγγιση του εφήβου πρέπει να γίνεται με ουσιαστικό τρόπο, με ειλικρίνεια και ευθύτητα, με αντικειμενικότητα και ρεαλισμό. Η υποτίμηση των δυσκολιών, η ακραία και αδιέξοδη στρατηγική, η επιβολή των αξιώσεων των γονέων από τα παιδιά τους, που δε στηρίζονται στη σωστή αξιολόγηση των δυνατοτήτων και της βούλησης των παιδιών, θα αποβεί άγονη και θα δημιουργήσει απόσταση και απομάκρυνση των παιδιών από τους γονείς τους.
Η αλήθεια και η ανυπόκριτη συμπεριφορά των γονέων είναι οι βάσεις που μεταφέρουν στους νέους την επίγνωση ότι η ζωή χρειάζεται αγώνες και θυσίες. Η ειλικρινής συμπαράσταση των γονέων θα είναι ευεργετική, όταν βεβαίως αντιλαμβάνονται τις ιδιαίτερες ανάγκες και ευαισθησίες των παιδιών τους. Θεμελιώδης στάση των γονέων απέναντι στους εφήβους είναι η επιβεβαίωση και διαβεβαίωση ότι τους έχουν απόλυτη εμπιστοσύνη. Αυτή η στάση γενικότερη από την παιδική έως και τη μετα-εφηβική ηλικία των παιδιών συντελεί στην καλλιέργεια της υπευθυνότητας και διαμορφώνει ένα πεδίο για ήρεμη και ισότιμη συνεργασία, για πολιτισμένη και σωστή κοινωνική συμπεριφορά, για δημοκρατικές πεποιθήσεις και αρχές. Αντίθετα η στάση του υπερπροστατευτισμού, του αλάθητου, της συνεχούς νουθεσίας μπορεί να έχει ολέθρια αποτελέσματα καθώς αναστέλλει τις πρωτοβουλίες, την ευθύνη και τη δημιουργική προσπάθεια του νέου.
Συνεπώς, η αρμονική συνύπαρξη των γονέων με τα παιδιά τους είναι αναγκαία για την ανάπτυξη μιας δημιουργικής διαλεκτικής σχέσης που θα θέσει τις προϋποθέσεις για την αναζήτηση κοινών λύσεων στις επιδιώξεις και τις επιθυμίες των ίδιων των παιδιών. Τα παιδιά χρειάζονται ουσιαστική βοήθεια από το οικογενειακό περιβάλλον που θα συνίσταται τόσο στη διαμόρφωση αρχών, πεποιθήσεων και συμπεριφορών όσο και στη συμπαράσταση και αναγνώριση των ιδιαίτερων αναγκών και προτιμήσεών τους. Ο διάλογος, η ανοιχτή επικοινωνία, η αυτοεκτίμηση, η αυτοπεποίθηση, η ανάληψη ευθυνών και πρωτοβουλιών είναι ο δρόμος στον οποίο μπορούν από κοινού οι γονείς και τα παιδιά να επιτύχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για μία ολοκληρωμένη, ώριμη και γόνιμη εξέλιξη και πορεία μέσα στο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον.
* Ο Σπύρος Βολονάκης κατάγεται από το Ηράκλειο Κρήτης. Ζει εδώ και χρόνια στο Τορόντο του Καναδά. Είναι διευθυντής της ελληνικής εκπαίδευσης στον Καναδά και μέλος του Δ.Σ του Παγκόσμιου Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού.
ΠΗΓΗ: Τρίτη, 21 Φεβρουαρίου 2012, http://theo-eco-culture.blogspot.gr/2012/02/blog-post_21.html?spref=fb
