H δημοσιονομική Οδύσσεια της Ελλάδας

Της Maria Petrakis*

Ο Έλληνας Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ήρθε στην εξουσία τον Ιανουάριο χάρη στην υπόσχεσή του να σταματήσει να χορηγεί το οικονομικό «φάρμακο» που συρρίκνωσε την οικονομία της χώρας κατά ένα τέταρτο, αφάνισε περισσότερες από 1 εκατομμύριο θέσεις εργασίας και οδήγησε χιλιάδες Έλληνες κάτω από το όριο της φτώχειας. Ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τη στήριξη των Ελλήνων που είχαν εξουθενωθεί από τα πέντε χρόνια της λιτότητας που επιβλήθηκε σε αντάλλαγμα για τα δάνεια που χρειάζονταν για να σωθεί η χώρα από τη χρεοκοπία και τη χρηματοοικονομική κατάρρευση.

Ο Τσίπρας ήρθε γρήγορα σε σύγκρουση με τις χώρες που έχουν χρηματοδοτήσει τα δύο πακέτα διάσωσης. Οι νέοι ηγέτες της Ελλάδας αναγκάστηκαν γρήγορα να υπαναχωρήσουν σε μερικές από τις μεγαλύτερες υποσχέσεις τους, όπως η διαγραφή μέρους από το χρέος των 320 δισ. ευρώ. Ακόμη και όταν επέστρεψε η ύφεση και τα ευρώ εγκατέλειψαν τις τράπεζες της χώρας, αρνήθηκαν να συμβιβαστούν με τους πιο αυστηρούς όρους που απαίτησαν οι πιστωτές της χώρας. Όταν η σύγκρουση κορυφώθηκε, οι συνομιλίες εγκαταλείφθηκαν, οι τράπεζες της χώρας έκλεισαν και η τελευταία προσφορά των πιστωτών απορρίφθηκε μέσω δημοψηφίσματος, το στάτους της Ελλάδας ως κράτος-μέλος της Ευρωζώνης έδειξε να κινδυνεύει περισσότερο από ποτέ.

Η Κατάσταση

Στις 5 Ιουλίου 2015 οι Έλληνες απάντησαν «όχι» στο αν πρέπει ή όχι να δεχθούν την προσφορά που βρισκόταν στο τραπέζι στις 26 Ιουνίου όταν ο Α. Τσίπρας διέκοψε τις συζητήσεις. Ορισμένοι κορυφαίοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι προειδοποίησαν ότι το δημοψήφισμα ήταν ουσιαστικά ένα ερώτημα για τον αν η Ελλάδα θα παραμείνει στο ευρώ ή όχι. Ο Τσίπρας είπε ότι ένα «όχι» θα ενίσχυε τη διαπραγματευτική θέση της Ελλάδας στις συζητήσεις για τους όρους ενός νέους πακέτου στήριξης. Στο δρόμο προς την ψηφοφορία, η Ελλάδα επέβαλε κεφαλαιακούς ελέγχους και έκλεισε τις τράπεζές της μετά την άρνηση της ΕΚΤ να αυξήσει το όριο της έκτακτης χρηματοδότησης παρά το γεγονός ότι οι εκροές ώθησαν τις τράπεζες στο χείλος του γκρεμού.

Στο τέλος του Ιουνίου, το πρόγραμμα διάσωσης της χώρας έληξε. Παράλληλα, η Ελλάδα δημιούργησε ληξιπρόθεσμες οφειλές έναντι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, να γίνει η πρώτη ανεπτυγμένη χώρα που το πετυχαίνει αυτό. Οι συνομιλίες για το πακέτο διάσωσης έχουν γίνει όλο και πιο θερμές. Οι εταίροι της χώρας στην Ευρωζώνη, με επικεφαλής τη Γερμανία, επέμεινε πως η Ελλάδα πρέπει να μειώσει τις συντάξεις και να αυξήσει τους φόρους για να διατηρήσει τη ροή της οικονομικής στήριξης. Οι δύο πλευρές είχαν σημειώσει αρκετή πρόοδο οπότε η κατάρρευση των συνομιλιών εξέπληξε πολλούς.

Το Ιστορικό

Η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιανουάριο του 2015 σηματοδότησε τον τερματισμό μιας 40ετούς περιόδου στη διάρκεια της οποίας η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ εναλλάσσονταν στην εξουσία μετά την ανατροπή της στρατιωτικής χούντας. Ο ανταγωνισμός των κομμάτων για ψήφους οδήγησε σε ένα ξεφάντωμα δαπανών που χρηματοδοτούνταν από διεθνές χρέος, ενώ η φοροδιαφυγή ανθούσε. Το 2009 ο υιός του Ανδρέα Παπανδρέου, Γιώργος ανέλαβε την εξουσία και αποκάλυψε ένα έλλειμμα το οποίο ήταν τέσσερις φορές μεγαλύτερο από αυτό που επέτρεπαν οι κανονισμοί της Ευρωζώνης. Η Ελλάδα έλαβε συνολικά κεφάλαια 240 δισ. ευρώ από την ΕΕ και το ΔΝΤ για να παραμείνει ζωντανή. Παράλληλα, ανάγκασε τους ιδιώτες πιστωτές να διαγράψουν 100 δισ. ευρώ χρέους που βρισκόταν στα χέρια ιδιωτών ομολογιούχων. Σε αντάλλαγμα, εκτός από τις περικοπές των δαπανών, οι δανειστές της χώρας έχουν πιέσει για την αναδιάρθρωση των πάντων, από τους κανόνες της αγοράς εργασίας έως την αδειοδότηση των ταξί.

Το 2013 η χώρα εμφάνισε πλεόνασμα προϋπολογισμού προ των πληρωμών τόκων, πετυχαίνοντας έναν από τους όρους που είχαν τεθεί για να εξεταστούν πιθανές παραχωρήσεις στο χρέος της, το οποίο αυξήθηκε σε περισσότερο από 170% του ΑΕΠ καθώς η οικονομία συρρικνωνόταν και η χώρα δανειζόταν περισσότερα. Η ανεργία των νέων κορυφώθηκε σε πάνω από 60%, υποχώρησε το 2014, αλλά μόνο έως το 51%, ενώ η συνολική ανεργία έφτασε στο 26%. Ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε την εξουσία όταν η Νέα Δημοκρατία ώθησε τα πράγματα σε εκλογές με την ελπίδα να κερδίσει παραχωρήσεις από τους πιστωτές της χώρας.

Το επιχείρημα

Ενώ το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν ένα ηχηρό όχι απέναντι στους όρους διάσωσης που προσφέρθηκαν, οι περισσότεροι εξουθενωμένοι από τη λιτότητα Έλληνες έχουν επίμονα δηλώσει πως δεν θέλουν να εγκαταλείψουν το ευρώ, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις. Πολλοί οικονομολόγοι συμφωνούν με τον Τσίπρα πως το χρέος της χώρας είναι πολύ μεγάλο για να καταβληθεί: το ίδιο και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το επιχείρημα του Τσίπρα ότι η λιτότητα έχει επιδεινώσει αντί βελτιώσει την κατάσταση χτύπησε ευαίσθητη χορδή του λαού, αλλά από την άλλη, για πολλούς Έλληνες, το πιο ελκυστικό του στοιχείο είναι πως δεν ανήκει στα ίδια πρόσωπα που βλέπουν τόσα χρόνια.

Το περιθώριό του για ευελιξία περιορίστηκε από μία ολοένα αυξανόμενη αίσθηση εντός του κόμματός του πως η οικονομία της χώρας –και η αξιοπρέπειά τους- θα λάμβανε ώθηση από μία ρήξη με τους πιστωτές, όσο επίπονη κι αν ήταν βραχυπρόθεσμα. Οι Ευρωπαίοι πιστωτές της χώρας έχουν υιοθετήσει μια σκληρή στάση απέναντι στην ελάφρυνση του χρέους που ζητά ο ΣΥΡΙΖΑ και πρόσφεραν μόνο μια ήπια χαλάρωση των όρων λιτότητας. Για τις πιο πλούσιες βόρειες χώρες και ιδιαίτερα τη Γερμανία, η Ελλάδα είναι μια σπάταλη χώρα που δεν τα μεταρρυθμιστεί χωρίς συνεχόμενες πιέσεις. Για πολλούς Έλληνες, τα δεινά που περνούν έχουν δείξει τα όρια –ή ακόμη και την απερισκεψία- της λιτότητα που επιβάλλεται σε αυτούς και σε άλλες δοκιμαζόμενες οικονομίες όπως η πορτογαλική, η ισπανική, η ιρλανδική και η ιταλική.

ΠΗΓΗ: http://www.businessweek.com/. Το είδα: Τρίτη, 07-Ιουλ-2015 09:25, http://www.capital.gr/story/3041626

* Maria Petrakis. Δουλεύει στην εταιρεία Bloomberg Business. http://www.bloomberg.com/authors/AFe-H9vCAqs/maria-petrakis