Ανεκπλήρωτες προεκλογικές δεσμεύσεις του ΣΥΡΙΖΑ για την εκπαίδευση
Του Γιώργου Κ. Καββαδία*
Όσοι θεωρούσαν ότι η εκπαίδευση θα είναι προνομιακό πεδίο για την πολιτική της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ, θα πρέπει να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους μετά από δύο και πλέον μήνες διακυβέρνησης. «Άνθρακες ο θησαυρός» είναι η ρήση που ταιριάζει μετά την αρνητική στάση της συγκυβέρνησης για την πλειονότητα των αιτημάτων των εκπαιδευτικών και την παραπομπή των προεκλογικών δεσμεύσεων στις ελληνικές καλένδες ή στη γνωστή κυβερνητική ρήση – ανέκδοτο «σε βάθος χρόνου».
Ωστόσο είναι αλήθεια είναι βέβαια ότι η εκπαίδευση παίρνει βαθιά ανάσα που είναι απόρροια των εκπαιδευτικών αγώνων. Δεν είναι, όμως, αρκετή σε σχέση με το στρατηγικό αίτημα για μόρφωση – εκπαίδευση δημόσια και δωρεάν για όλα τα παιδιά, χωρίς διακρίσεις. Οι αγώνες της προηγούμενης περιόδου αποδίδουν καρπούς, αφού μερικά από τα αιτήματα (κατάργηση υποχρεωτικότητας τράπεζας θεμάτων, επαναπρόσληψη απολυμένων, stop στις απολύσεις και την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών με βάση το ΠΔ 152) με τον ένα ή τον άλλο τρόπο βρίσκονται στο επίκεντρο των «υποσχόμενων» λύσεων.
Δεν είναι θέμα χρόνου, πρωτίστως, η τήρηση και εφαρμογή των προεκλογικών δεσμεύσεων. Ούτε θέμα γκρίνιας ότι «εδώ και τώρα» πρέπει να υλοποιηθούν μια σειρά προεκλογικών δεσμεύσεων. Βασικά είναι θέμα γενικότερης φιλοσοφίας ή στρατηγικής. Εδώ, κυρίως, εντοπίζεται το πρόβλημα. Με μια κυβέρνηση που επιμένει στην «ευρωπαϊκή διαπραγμάτευση» ως πανάκεια δίνοντας εξετάσεις «καλής διαγωγής» στους «εταίρους» στην ΕΕ, υπογράφοντας μια νέα αντιλαϊκή συμφωνία για την παράταση της δανειακής σύμβασης και του καθεστώτος της επιτροπείας. Δίνει τα διαπιστευτήριά της ψηφίζοντας ως στυλοβάτη του αστικού συστήματος τον Π. Παυλόπουλο ως πρόεδρο Δημοκρατίας. Μια κυβέρνηση που αναφέρεται στην Αριστερά, αλλά «ξεχνάει» την ταξική πάλη αποφεύγοντας οποιαδήποτε ρήξη με το καπιταλιστικό σύστημα. Μια τέτοια κυβέρνηση θα εξαντλείται σε εκθέσεις ιδεών για την εκπαίδευση και σε ανεκπλήρωτες υποσχέσεις και δεσμεύσεις αναπαράγοντας την «εκπαιδευτική ψευδαίσθηση» ότι η εκπαίδευση μπορεί να αλλάξει και να κατοχυρωθεί το δικαίωμα όλων στη μόρφωση, χωρίς φραγμούς και διακρίσεις, χωρίς κοινωνική ανατροπή!
Αλλά ας εξετάσουμε βασικές προεκλογικές δεσμεύσεις που μόλις μέσα σε δυόμιση μήνες έχουν παραπεμφθεί στις καλένδες.
1. Δαπάνες για την εκπαίδευση
Προεκλογική δέσμευση: «Η αύξηση των δαπανών για την εκπαίδευση και την έρευνα δεν μπορεί παρά να αποτελεί αναγκαιότητα ακόμα και σε περιόδους οικονομικής ένδειας.»
-Διασφάλιση της χρηματοδότησης για τις πιεστικές ανάγκες της εκπαίδευσης. Αναπροσαρμογή των κονδυλίων του ΕΣΠΑ και ουσιαστική αξιοποίηση τους.
– Δέσμευση για σταδιακή αύξηση των κονδυλίων για την παιδεία και την έρευνα από τον κρατικό προϋπολογισμό ανάλογα με την οικονομική κατάσταση της χώρας. (Προγραμματικό κείμενο του ΣΥΡΙΖΑ για την Παιδεία)
Μετεκλογική πραγματικότητα:
Η δημόσια εκπαίδευση παραμένει στην πρέσα του μνημονίου, αφού η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ απορρίπτει κάθε αίτημα που έχει οικονομικό «κόστος», όπως τη γενναία και αναγκαία αύξηση των δαπανών. Για το 2015 έχουν προβλεφθεί οι δαπάνες μόλις στο 2,47 % του ΑΕΠ (35,6% μείωση σε σχέση με το 2009) και προβλέπεται να πέσουν στο τραγικά χαμηλό ποσοστό του 1,9%, όπως προβλέπει το νέο μεσοπρόθεσμο για το 2018, με το μέσο όρο δημόσιων δαπανών για την παιδεία στην Ε.Ε είναι 5.34% και στην Ευρωζώνη 5.02%.
Στον αντίποδα οι γονείς στην Ελλάδα για εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών δημοτικού, γυμνασίου και λυκείου διέθεσαν 2,791 δισ. ευρώ το 2013, σύμφωνα με έρευνα, του Κέντρου Αναπτυξιακής Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΚΑΝΕΠ – ΓΣΕΕ). Αυτό σημαίνει πρώτα απ’ όλα οικονομική αφαίμαξη των οικογενειών και όξυνση των κοινωνικών και εκπαιδευτικών ανισοτήτων. Το αίτημα του εκπαιδευτικού κινήματος για αύξηση των δαπανών για την παιδεία στο 5 % του ΑΕΠ, είναι ώριμο και επείγον. Όμως από την κυβέρνηση υιοθετούνται οι ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί, ένα εργαλείο διαρκούς λιτότητας , ένα σπιράλ θανάτου της δημόσιας εκπαίδευσης. Στον αντίποδα η γενναία χρηματοδότηση της εκπαίδευσης είναι αναγκαία, αλλά όχι και ικανή για να υλοποιηθεί το αίτημα για μόρφωση – εκπαίδευση για όλα τα παιδιά.
2. Για το δικαίωμα όλων στη μόρφωση
Προεκλογική δέσμευση: ποιότητα – αναβαθμισμένη εκπαίδευση για όλους. «Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που επιδιώκει ο ΣΥΡΙΖΑ αποσκοπεί να διασφαλίσει το καθολικό δικαίωμα στη μόρφωση σε ένα ποιοτικά αναβαθμισμένο, δημόσιο και δωρεάν εκπαιδευτικό σύστημα». Προγραμματικό κείμενο του ΣΥΡΙΖΑ για την Παιδεία)
– Πρωινή λειτουργία όλων των σχολείων και εξοπλισμός τους με τα απαιτούμενα μέσα (σχολική βιβλιοθήκη, εργαστήρια, αίθουσα υπολογιστών κ.λπ.) με προτεραιότητα στα σχολεία των πιο υποβαθμισμένων εκπαιδευτικά και κοινωνικά περιοχών, στο πλαίσιο μιας αντισταθμιστικής εκπαιδευτικής πολιτικής.
– Θεσμοθέτηση μαθητικής μέριμνας: οργάνωση σχολικών συσσιτίων, δεκατιανού για όλους τους μαθητές και γεύματος στα ολοήμερα δημοτικά, δημιουργία κοινωνικών κυλικείων.
– Αναβάθμιση του μαθήματος των Ξένων Γλωσσών και Πληροφορικής στην Δημόσια Εκπαίδευση και δυνατότητα απόκτησης πιστοποίησης εντός της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών των μαθητών εντός του Δημόσιου σχολείου (μουσική, καλλιτεχνικές δραστηριότητες, αθλητισμός, ηλεκτρονικοί υπολογιστές). (Προγραμματικό κείμενο του ΣΥΡΙΖΑ για την Παιδεία).
Μετεκλογική πραγματικότητα: Σχολεία της φτώχειας, χωρίς εκπαιδευτικούς και υποδομές. Δεν μπορεί να υλοποιηθεί το αίτημα για ενιαίο δωδεκάχρονο σχολείο που να χωρά όλους τους μαθητές, χωρίς φραγμούς και διακρίσεις, με ψίχουλα για την παιδεία. Το αίτημα για μαζικούς διορισμούς εκπαιδευτικών και συγκεκριμένες δεσμεύσεις για μείωση αριθμού μαθητών ανά τμήμα παραπέμπεται «σε βάθος χρόνου». Τα τελευταία πέντε χρόνια ο αριθμός των εκπαιδευτικών στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση μειώθηκε δραματικά. 28.500 εκπαιδευτικοί λιγότεροι από το 2010 (102.360 (2010) – 72.428 (2013) δηλ. το 27,3 % του συνολικού αριθμού των εκπαιδευτικών. Από την άλλη μεριά οι διορισμοί ουσιαστικά έχουν μηδενιστεί.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, τα κενά, παρά την πρόσληψη 17.000(!) αναπληρωτών, τις συμπτύξεις προγράμματος, την αύξηση ωραρίου στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, παραμένουν 3.500. Αποτέλεσμα της καταστροφικής πολιτικής αδιοριστίας της προηγούμενης κυβέρνησης είναι, οι πάνω από 20.000 κενές θέσεις εκπαιδευτικών!». Τα δραματικά κενά στην εκπαίδευση θα υπάρχουν, επομένως, και την επόμενη χρονιά.
Αναγκαία είναι η επαναφορά και επέκταση όλων των δομών και των μηχανισμών στήριξης του μαθητή και του σχολείου (τάξεις υποδοχής , τμήματα ένταξης, παράλληλη στήριξη, πρόσθετη διδακτική στήριξη και ενισχυτική διδασκαλία, λειτουργία σχολικών βιβλιοθηκών, διοικητικό προσωπικό στα σχολεία, στελέχωση των ΚΕΔΔΥ, σχολικοί ψυχολόγοι, σχολικός αθλητισμός). Για όλα αυτά και άλλα πολλά αναγκαία ισχύει το «δει δη χρημάτων και άνευ τούτων ουδέν εστί γενέσθαι των δεόντων» (Δημοσθένης).
3. Για καταργήσεις σχολείων και την επαναλειτουργία τους
Προεκλογική δέσμευση: «επαναλειτουργία σχολικών μονάδων που καταργήθηκαν».
– «Πάγωμα των καταργήσεων – συγχωνεύσεων στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και επαναλειτουργία σχολικών μονάδων που καταργήθηκαν (νηπιαγωγεία- δημοτικά-γυμνάσια-λύκεια) βάσει αντικειμενικών κριτηρίων». (Προγραμματικό κείμενο του ΣΥΡΙΖΑ για την Παιδεία).
Μετεκλογική πραγματικότητα: «Δεν είδαμε – δεν ακούσαμε – δεν ξέρουμε τίποτα»
Η συγκυβέρνηση απορρίπτει την προεκλογική δέσμευση σύμφωνα με την οποία «επαναλειτουργούν σχολικές μονάδες που καταργήθηκαν». Πρόκειται για 1590 σχολεία που έκλεισε η μνημονιακή λαίλαπα ρημάζοντας το σχολικό δίκτυο και ματώνοντας το δημόσιο σχολείο.
4. Για τους μισθούς των εκπαιδευτικών
Προεκλογική δέσμευση: Οικονομική – αναβάθμιση εκπαιδευτικών «Ένα πολυδιάστατο πρόγραμμα μορφωτικής, κοινωνικής και οικονομικής αναβάθμισης του εκπαιδευτικού προσωπικού, με έμφαση στους τρόπους εκπαίδευσης και επιμόρφωσης, με ενίσχυση των ευκαιριών για μεταπτυχιακές σπουδές, και τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας βρίσκεται υπό συστηματική επεξεργασία». (Προγραμματικό κείμενο του ΣΥΡΙΖΑ για την Παιδεία). Μετεκλογική πραγματικότητα: Σημείο μηδέν
Η κυβέρνηση απορρίπτει κάθε αίτημα για αυξήσεις στους πενιχρούς μισθούς των εκπαιδευτικών και για επαναφορά του ωραρίου στα προ μνημονίου επίπεδα. Γκρίζα η πραγματικότητα: Μείωση μισθών έως και 45% στον πρωτοδιόριστο – εισαγωγικός 640 ευρώ από 1070 και καταληκτικός 1400 από 1600. Καθαρά / κόψιμο 13ου – 14ου μισθού και χαράτσι – εισφορά δήθεν αλληλεγγύης / μείωση συντάξεων – εφάπαξ. Πάγωμα βαθμολογικής εξέλιξης με το μεσοπρόθεσμο.
Από το mail Βαρουφάκη υπάρχει σαφής δέσμευση: «Η Ελλάδα θα (…) αναμορφώσει το δίκτυο των μισθών στον δημόσιο τομέα με σκοπό να αποσυμπιεστεί η κατανομή αμοιβών μέσω αύξησης της παραγωγικότητας.». Με άλλα λόγια ανακατανομή φτώχειας και «σύνδεση του μισθού με την παραγωγικότητα», δηλαδή στον δρόμο του νεοφιλελευθερισμού.
5. Για τον αριθμό των μαθητών ανά τμήμα
Προεκλογική δέσμευση: «Εφαρμογή του ανώτατου ορίου των 25 μαθητών ανά τμήμα στην Δευτεροβάθμια και μεσοπρόθεσμα των 20 μαθητών στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση». (Προγραμματικό κείμενο του ΣΥΡΙΖΑ για την Παιδεία).
Μετεκλογική πραγματικότητα: Καμιά νομοθετική ρύθμιση. Απορρίπτεται κάθε αίτημα που έχει οικονομικό κόστος.
6. Για το ωράριο των εκπαιδευτικών
Προεκλογική δέσμευση: Επαναφορά – μείωση του ωραρίου των εκπαιδευτικών. «Όσον αφορά στο θέμα του ωραρίου εμείς λέμε πάρα πολύ καθαρά ότι ως ΣΥΡΙΖΑ θα επαναφέρουμε το ωράριο«. (Ομιλία στη Βουλή του Αναπληρωτής υπουργού Παιδείας Τάσου Κουράκη, ως τομεάρχη παιδείας του ΣΥΡΙΖΑ, Ιανουάριος 2015)
Μετεκλογική πραγματικότητα: Καμιά νομοθετική ρύθμιση. Απορρίπτεται κάθε αίτημα που έχει οικονομικό κόστος.
7. Για την αξιολόγηση
Προεκλογική δέσμευση: «Η κυβέρνηση της Αριστεράς, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, θα καταργήσει όλο το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο της τιμωρητικής αξιολόγησης» Τάσος Κουράκης, ομιλία στη Βουλή 10 – 10 – 2014.
Μετεκλογική πραγματικότητα: «Θα υπάρξει κάποιου είδους αξιολόγηση. Η αξιολόγηση όπως την ξέραμε θα καταργηθεί. Όταν θα γίνεται, θα γίνεται από τίμιους εκπαιδευτικούς και μόνο για να δούμε τις αδυναμίες, για να ενισχύσουμε τις καλύτερες λειτουργίες. Καμία τιμωρητική διάθεση, μόνο διορθωτική προς το καλύτερο» Τάσος Κουράκης, αναπληρωτής Υπουργός Παιδείας.
«Η εγκαθίδρυση ενός συστήματος αποτίμησης του εκπαιδευτικού και παιδαγωγικού έργου, με δημοκρατικό και συλλογικό τρόπο, ως μια συμμετοχική και δημοκρατική μεθοδολογία διάγνωσης προβλημάτων, αναζήτησης λύσεων και επεξεργασίας προτάσεων και μέτρων για την βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης, είναι απαραίτητη. Το Υπουργείο θα προχωρήσει στην επεξεργασία του παραπάνω πλαισίου με επόμενο νομοθέτημα». Από την συνέντευξη τύπου για το πολυνομοσχέδιο στις 16 – 4 – 2015).
Άλλωστε παραμένει η Αρχή Διασφάλισης της Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Α.ΔΙ.Π.Π.Δ.Ε.) με βάση τον ν. 4142/2013 που αποτυπώνει τους βασικούς στόχους της: «Η Αρχή αξιολογεί την ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου (2αα άρθ.1),» Παρακολουθεί, μελετά και αξιολογεί την εφαρμογή της εκπαιδευτικής πολιτικής στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση (3αα άρθρο1), «Διαμορφώνει, οργανώνει, εξειδικεύει, τυποποιεί και δημοσιοποιεί εκ των προτέρων τις διαδικασίες αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου και τα σχετικά κριτήρια και δείκτες στο πλαίσιο, ιδίως, αντίστοιχων διεθνών προτύπων..«(3αα άρθρο1), «Αναπτύσσει ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης και βάση δεδομένων της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου» (3ββ), «διεξάγει μελέτες και έρευνες σχετικές με την αποστολή της ή αναθέτει τη διεξαγωγή της σε άλλους φορείς….συμμετέχει σε διεθνή δίκτυα, φορείς και οργανισμούς«.
Στη λογική της «ποιότητας» και της αξιολόγησης παραμένει ακόμα και η Τράπεζα Θεμάτων. Στο άρθρο 43 του πολυνομοσχεδίου για την εκπαίδευση προβλέπεται η «Λειτουργία της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας», ως «προαιρετικό συμβουλευτικό εργαλείο για μαθητές και εκπαιδευτικούς».
Το εκπαιδευτικό κίνημα έχει με θέσει σαφήνεια ένα διπλό αίτημα, καρπός των εκπαιδευτικών και κοινωνικών αγώνων:
α) Να καταργηθεί όλο το νομοθετικό οπλοστάσιο που αφορά την αξιολόγηση των νόμων 4024/11, 4142/13, ΠΔ 152/13, 3848/10, 3679/10, 2525/1997 και 2986/2002, καθώς και όλων των εγκυκλίων και υπουργικών αποφάσεων που τους συνοδεύουν.
β) Να σταματήσει κάθε δρομολόγηση νομοθετικών ρυθμίσεων άλλης μορφής αξιολόγησης με άλλο όνομα: «προγραμματισμός και αποτίμηση του εκπαιδευτικού έργου», που επαναφέρει, με άλλο όνομα, εναλλακτικά μοντέλα χειραγώγησης και υποταγής των εκπαιδευτικών. Η ποιότητα στο δημόσιο σχολείο συνδέεται με την ικανοποίηση των αιτημάτων του εκπαιδευτικού κινήματος.
8. Για τα στελέχη της εκπαίδευσης
Προεκλογική δέσμευση: Στελέχη εκπαίδευσης, χωρίς κομματικά κριτήρια. «Δεν υπάρχουν κομματικά κριτήρια σε τέτοιου είδους διαδικασίες, υπάρχουν (.) αξιολογήσεις, όσον το δυνατόν αντικειμενικές. Αυτό είναι θέση αρχής, δεν έχουμε κανένα λόγο να διορίσουμε ανθρώπους που είναι στον ΣΥΡΙΖΑ…». Αρ. Μπαλτάς, Υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Πολιτισμού, 25 – 2 – 2015.
Η μακρά παράδοση των κυβερνητικών συνδικαλιστών που πλουτίζουν και εξαργυρώνουν τη συνδικαλιστική τους δράση ενισχύοντας τη θέση τους στην κομματική και κυβερνητική ιεραρχία συνεχίζεται. Η κομματική παράδοση των προθύμων είναι η βάση της φενακισμένης αξιοκρατίας.
Για να μπορεί να λειτουργεί, χωρίς να διαταράσσεται η ιεραρχική λειτουργία του διοικητικού μηχανισμού, η κυβέρνηση της Αριστεράς εφαρμόζει το νόμο της Α. Διαμαντοπούλου (ν. 3879/2010) τοποθετώντας τους πρώην περιφερειακούς διευθυντές σε θέσεις σχολικών συμβούλων, για να μην πάει χαμένη η τόση εμπειρία στην υλοποίηση της κυβερνητικής πολιτικής και την αποσάθρωση της δημόσιας εκπαίδευσης. Έτσι αποκαλύπτεται ότι ο ρόλος των σχολικών συμβούλων δεν είναι «ουδέτερος», «τεχνοκρατικός», «επιστημονικός», αλλά και πολιτικός.
Και να σκεφτεί κανείς ότι η ίδια η ζωή απέδειξε ότι οι περιφερειακέ διευθύνσεις δεν είναι παρά το πιο άχρηστο γρανάζι του διοικητικού μηχανισμού της εκπαίδευσης, αφού δημιουργήθηκαν στα πλαίσια του «Καλλικράτη» παίρνοντας λειτουργίες και ρόλους που είχαν οι τοπικές Διευθύνσεις Εκπαίδευσης. Με την ίδια συνταγή θα… μαγειρέψει η συγκυβέρνηση (ΣΥΡΙΖΕΛ) και τους Διευθυντές Διευθύνσεων Εκπαίδευσης.
Ύστερα θα ακολουθήσουν οι επιλογές διευθυντών και σχολικών με ..ολίγη δημοκρατία και ψηφοφορία από τους Συλλόγους Διδασκόντων που κατά τα άλλα δεν έχουν ουσιαστικές αρμοδιότητες, έτσι ώστε να μη διαταραχθεί η λειτουργία του κομματικού, συγκεντρωτικού και αυστηρά ιεραρχικού μηχανισμού της εκπαίδευσης. Έτσι θα υλοποιηθεί και η «τίμια» αξιολόγηση που έχουν εξαγγείλει οι κυβερνώντες.
Αντί Επιλόγου
Χωρίς ψευδαισθήσεις είναι αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε η διεκδίκηση των αιτημάτων της εκπαιδευτικής κοινότητας για ένα δημόσιο δωρεάν σχολείο για όλα τα παιδιά που διαμορφώνει ελεύθερους και κριτικά σκεπτόμενους ανθρώπους. Αίτημα που συνδέεται άρρηκτα με τον αγώνα για μια ανθρωποκεντρική, σοσιαλιστική, κοινωνία που ικανοποιεί τις ανάγκες και διασφαλίζει τα δικαιώματα κάθε ανθρώπου.
* Ο Γιώργος Καββαδίας είναι μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου – Αντιτετράδια Εκπαίδευσης
