Υπόθεση «κατεργαραίων»…*

Του Γιάννη Στρούμπα

Έρευνα του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Το Ποντίκι» (5/3/2015, «Χωρίς χαρτονομίσματα η Αυστραλία σε δέκα χρόνια;»), καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το τυπωμένο χρήμα θα εξαφανιστεί από την Αυστραλία μέσα σε μια δεκαετία, τη δε θέση του θα καταλάβει το ηλεκτρονικό χρήμα. Οι ηλεκτρονικές συναλλαγές ήδη πραγματοποιούνται με επιτυχία σε χώρες όπως η Σουηδία και η Νότια Κορέα, με κυριότερο αποτέλεσμα την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.

Έχουμε υποστηρίξει, ιδίως υπό τις συνθήκες οικονομικής ασφυξίας που επιχειρεί να επιβάλει στην Ελλάδα το γερμανοκίνητο ευρωπαϊκό ιερατείο, με τη θηλιά διακοπής της οικονομικής ρευστότητας στον λαιμό της χώρας, τη μετάβαση από τις συναλλαγές με τυπωμένο χρήμα στις ηλεκτρονικές συναλλαγές, σε μια κίνηση που θα αποδέσμευε την ελληνική οικονομία από την επιτακτική ανάγκη της εισροής χαρτονομισμάτων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Γράφαμε προεκλογικά: «[…] Αν υποτεθεί ότι θα προέκυπτε ίσως μια ελληνική κυβέρνηση με πρόθεση να αντισταθεί στη λεηλασία, η πρώτη της κίνηση, και μάλιστα πριν από οποιαδήποτε επαφή με τους γερμανοκίνητους «εταίρους», θα ήταν να κρατικοποιήσει τις τράπεζες, με τη βασιμότατη αιτιολογία, μάλιστα, πως ιδιοκτήτες των τραπεζών μπορούν να είναι μόνο το κράτος και οι πολίτες που τις ανακεφαλαιοποίησαν. Με ταχύτατες ενέργειες, να προωθήσει στη συνέχεια τις ηλεκτρονικές συναλλαγές. Έτσι το κράτος δεν θα εξαρτάται ουδόλως για τις συναλλαγές στο εσωτερικό από τα χαρτονομίσματα που θα τυπώνουν οι Βρυξέλλες, αφού όλες θα γίνονται με κάρτες και ονομαστική μεταφορά ποσών από λογαριασμό σε λογαριασμό, κι ούτε θα χρειάζεται να εκδίδει νέα ομόλογα, φοβούμενο τους εκβιασμούς για την απαξίωσή τους. Το κράτος, για τις όποιες ανάγκες του εισαγωγών, θα διαχειρίζεται από τις δικές του τράπεζες το κατακρατημένο τυπωμένο χρήμα. Οι καταθέσεις των πολιτών διασφαλίζονται κι ακυρώνεται η φοροδιαφυγή, όσο οι συναλλαγές θα καταγράφονται ηλεκτρονικά. Η χώρα διαθέτει τα μέσα να αντιδράσει, χωρίς καν να επιστρέψει σε εθνικό νόμισμα, χωρίς καν να υποβληθεί στον κίνδυνο των υποτιμήσεων. […]» («Ο “ρεαλισμός” του ενδοτισμού», εφημ. «Αντιφωνητής», αρ. φύλλου 404, 1/12/2014.)

Δεδομένου, βέβαια, πως οι παραπάνω προτάσεις δεν διατυπώνονται από κάποιον ειδικό, παρά στηρίζονται στην προσωπική μας απόπειρα να αφουγκραστούμε τις εξελίξεις, αποφασίσαμε να τις θέσουμε υπόψη τριών μαχητικών οικονομολόγων και να ζητήσουμε την άποψή τους. Απευθυνθήκαμε λοιπόν –η σειρά της αναφοράς είναι αλφαβητική– στον κ. Λεωνίδα Βατικιώτη (https://leonidasvatikiotis.wordpress.com/), τον κ. Βασίλη Βιλιάρδο (https://viliardosgr.wordpress.com/, http://viliardos.capitalblogs.gr/listArticles.asp και http://www.analyst.gr/author/vasilis-viliardos/) και τον κ. Δημήτρη Καζάκη (http://dimitriskazakis.blogspot.gr/). Οι τρεις οικονομολόγοι προέβησαν σε σύντομο σχολιασμό, για τον οποίο και τους ευχαριστούμε.

Ο κ. Βατικιώτης σημείωσε: «Δύο είναι τα προβλήματα με τον συλλογισμό σας. Το πρώτο, θεωρητικό, είναι πως οι αξίες που αντιστοιχούν στις πιστωτικές κάρτες και γενικά το πιστωτικό χρήμα παίρνουν τη μορφή ρευστού πολύ πιο γρήγορα απ’ όσο φαντάζεστε. Διαχωρίζετε τις κάρτες από το ρευστό σαν να μεσολαβεί Σινικό τείχος, όταν η αλλαγή του ενός στο άλλο γίνεται ακόμη κι εντός της ημέρας. Οι ωφέλειες επομένως που θα προκύψουν από το σχέδιο που εκθέτετε δεν υπάρχουν. Το δεύτερο, πρακτικό, πρόβλημα είναι πως τις πιστωτικές κανείς δεν τις θέλει. Καταρχάς, αν γενίκευαν τη χρήση πιστωτικών καρτών, ακόμη και σήμερα στην Ελλάδα, με ανεργία 27% μέσω ειδικών κινήτρων, θα εξαφανιζόταν εν μία νυκτί η παραοικονομία, το μαύρο χρήμα κι η φοροδιαφυγή. Όσες χώρες επένδυσαν στις κάρτες για να εξαλείψουν την παραοικονομία, π.χ. Σκανδιναβικές, είχαν 100% επιτυχία. Εδώ το αποφεύγουν από το 2010 με διάφορες προφάσεις κάθε φορά.»

Ο κ. Βιλιάρδος σχολίασε: «Ενδιαφέρουσα η άποψη σας, αν και αντίκειται στους κανονισμούς της Ε.Ε. Φυσικά, θα ήταν εφικτή.»

Τέλος, ο κ. Καζάκης ανέφερε: «Τη λύση αυτή την προτείνω ήδη από το 2010 για τη μεταβατική περίοδο προς το εθνικό νόμισμα, η οποία θα είναι διάρκειας 6-8 μήνες, το πολύ ένας χρόνος, μέχρι να είναι έτοιμα τα logistics της οικονομίας, προκειμένου να δεχτεί το νέο εθνικό νόμισμα. Πρόκειται για μορφή ηλεκτρονικού χρήματος, που όμως, εντός της ευρωζώνης και υπακούοντας στον Ντράγκι, δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε. Ωστόσο, εφόσον το κράτος ανακοινώσει την έξοδό του από την ευρωζώνη, μπορεί την ίδια στιγμή να αναλάβει την έκδοση νομίσματος κι έτσι να εκδώσει ηλεκτρονικό χρήμα, το οποίο μπορεί να διοχετεύσει στα λαϊκά στρώματα διαμέσου λογαριασμών ταμιευτηρίου. Αρκεί βέβαια να έχει εθνικοποιήσει τις συστημικές τράπεζες και να τις έχει θέσει υπό δημόσια εκκαθάριση ενεργητικών. Σωστά είναι όλα αυτά που λέτε, αλλά μόνο για ένα μεταβατικό διάστημα. Η Ε.Κ.Τ., όταν αγνοήσουμε τις απαγορεύσεις της, θα είναι πολύ δύσκολο να καταγγείλει την Ελλάδα, γιατί θα φοβάται τυχόν διολίσθηση του ευρώ στις διεθνείς αγορές. Όμως, αργά ή γρήγορα, θα χρειαστούμε συμπλήρωση νομισματικής κυκλοφορίας σε ευρώ, λόγω χρήσης των φυσικών ευρώ ως συναλλαγματικού αποθέματος. Τότε τι θα κάνουμε; Να πάρουμε από την Ε.Κ.Τ., δεν θα μπορούμε. Να αγοράσουμε από τις διεθνείς αγορές, επίσης δεν θα μπορούμε, γιατί θα χρειαζόμαστε συνάλλαγμα. Αναγκαστικά λοιπόν θα χρειαστούμε το εθνικό νόμισμα. Οι δικές μου εκτιμήσεις λένε ότι αυτή η μεταβατική περίοδος με το ηλεκτρονικό ευρώ δεν θα μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από ένα έτος. Μετά, είτε θα υποταχθούμε στην Ε.Κ.Τ. είτε θα πρέπει να μπούμε σε εθνικό νόμισμα. Έχει σημασία αυτό, γιατί θα πρέπει να προετοιμαστεί η οικονομία γι’ αυτή την μετάβαση.»

Τα σχόλια των τριών οικονομολόγων φανερώνουν κάποια, μερική ή γενικότερη, διάσταση απόψεων. Εμείς, μέσα από τον συγκερασμό των απόψεων, θα θέλαμε να κρατήσουμε την επισήμανση του κ. Βιλιάρδου περί της δυνατότητας να καταστούν εφικτές οι προτάσεις μας. Κι αν δεν συνάδουν με τη νομιμότητα της Ε.Ε., θα παρατηρήσουμε ότι, εάν η χώρα αποφασίσει να αντισταθεί στις αθέμιτες πιέσεις του ευρωπαϊκού ιερατείου, κάθε συζήτηση περί νομιμότητας είναι περιττή. Η νομιμότητα, εξάλλου, πρέπει να τηρείται απ’ όλες τις πλευρές. Δεν είναι δυνατόν η μία πλευρά να πιέζεται για τη νομιμότητα κι η άλλη να λειτουργεί «νομίμως» μόνο επιλεκτικά, επιδιδόμενη σε –πολύ αβρή η διατύπωση– «κατεργαριές». Στην περίπτωση της σύγχρονης κρίσης, η Ε.Ε. έχει να επιδείξει απαιτήσεις που κατέλυσαν το ελληνικό Σύνταγμα, τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, πρακτικές που κατέστησαν την Ε.Κ.Τ. προνομιούχο επενδυτή και που απάλλαξαν τις ευρωπαϊκές τράπεζες από την ευθύνη των επενδυτικών τους επιλογών. Μια διαπραγμάτευση με «κατεργάρηδες», δεν μπορεί παρά να είναι υπόθεση «κατεργαραίων». Προφανώς χωρίς ειλικρίνεια καί από την ελληνική πλευρά. Οπωσδήποτε με «plan b».

Σε ό,τι αφορά τον κίνδυνο να ξεμείνει η χώρα από τυπωμένο χρήμα για τις εισαγωγικές της ανάγκες, θα σημειώναμε ότι, πέρα από τα έξοδα, υπάρχει και η δυνατότητα εσόδων, με βασικότερα όσα προέρχονται από τον τουρισμό. Μια καλή πρακτική, για παράδειγμα, θα μπορούσε να είναι η χορήγηση στους αφικνούμενους στην Ελλάδα τουρίστες κάρτας με το χρηματικό ποσό που υπολογίζουν ότι θα δαπανήσουν. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο τυπωμένο τους χρήμα, το οποίο θα κατακρατήσει το ελληνικό κράτος και θα το αξιοποιήσει μελλοντικά. Εννοείται, φυσικά, ότι στην έξοδο των τουριστών από τη χώρα, η κάρτα θα παραδίνεται, ενώ στους ίδιους θα επιστρέφεται, πάλι σε τυπωμένο χρήμα, το ποσό που δεν δαπάνησαν. Τέτοιες λύσεις παρέχουν τη δυνατότητα στην Ελλάδα να ανανεώνει τα νομισματικά της αποθέματα, χωρίς να εγκαταλείψει το ευρώ, χωρίς να διακινδυνεύσει την υποτίμηση ενός εθνικού νομίσματος από οικονομικές επιθέσεις, διατηρώντας τη διαπραγματευτική ισχύ απέναντι στους Ευρωπαίους επικεφαλής, που δεν θα επιθυμούσαν το ρίσκο να επιτρέψουν μια ελληνική χρεοκοπία εντός του ευρώ.

Οι συγκεκριμένες δυνατότητες φανερώνουν πως η Ελλάδα, παρά τον χρόνο που έχει χαθεί, εξακολουθεί να διαθέτει μέσα άμυνας. Κι ίσως για πρώτη φορά να υπάρχει μια κυβέρνηση με βούληση να υπερασπιστεί τα ελληνικά δίκαια, όπως υπονοούν οι μέχρι τώρα κινήσεις της. Ήδη έχει ανοίξει η συζήτηση περί χρήσης ηλεκτρονικού χρήματος, με στόχο την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής («Έθνος» της 6/4/2015, «Ηλεκτρονικό μπλόκο στην κλοπή του Φ.Π.Α.», και κυριακάτικη «Αυγή» της 19/4/2015, «Πλαστικό χρήμα κατά της φοροδιαφυγής»). Βεβαίως, το μέτρο θα πρέπει να εγκριθεί από την Ε.Ε., ενώ το ποσό πάνω από το οποίο θα είναι υποχρεωτικές οι ηλεκτρονικές συναλλαγές δεν έχει καθοριστεί. Η «Αυγή» αναφέρει το ποσό των 100 ευρώ. Καλό θα ήταν να εφαρμοζόταν το μέτρο καθολικώς, για κάθε συναλλαγή. Φυσικά, δεν έχει άδικο ο κ. Βατικιώτης, όταν σημειώνει πως τις ηλεκτρονικές συναλλαγές δεν τις επιθυμεί κανείς, με επιδίωξη τη φοροδιαφυγή. Επειδή όμως είναι σαφές ότι δεν τις θέλησαν όχι μόνο οι ελληνικές κυβερνήσεις, μα τις απορρίπτει και η ηγεσία της ευρωζώνης, προφανώς όχι μόνο για να εξυπηρετεί τα συμφέροντα των οικονομικών ολιγαρχιών με έναν ακόμη τρόπο, μα και για να ηγεμονεύει τις χώρες της ευρωζώνης, είναι ανάγκη το μέτρο να εφαρμοστεί ακόμη και μονομερώς, με την παράλληλη κατάδειξη της υποκρισίας και των σκοπιμοτήτων του ευρωπαϊκού ιερατείου. Ελληνικός σύμμαχος, σε μια ανάλογη κίνηση, θα μπορούσε να καταστεί ο φόβος της ευρωπαϊκής ηγεσίας να καταγγείλει την Ελλάδα μπροστά σε μια πιθανή διαταραχή και διολίσθηση του ευρώ στις διεθνείς αγορές, όπως σχολιάζει ο κ. Καζάκης.

Πλάι στην προετοιμασία της χρήσης ηλεκτρονικού χρήματος στέκονται και πρόσθετες ενέργειες της νέας συγκυβέρνησης ΣΥ.ΡΙΖ.Α. – ΑΝ.ΕΛ., που υποδηλώνουν προσπάθεια της Ελλάδας να μην αφήσει τις πρωτοβουλίες μόνο στην πλευρά του ευρωιερατείου κι επιτρέπουν την αισιοδοξία. Ήδη έχει συγκροτηθεί η Επιτροπή Λογιστικού Ελέγχου για το δημόσιο χρέος της Ελλάδας. Το ίδιο ισχύει για την Επιτροπή Διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών προς τη χώρα. Πίσω από τη δήλωση του Έλληνα Πρωθυπουργού κ. Τσίπρα περί μη αθέτησης από την Ελλάδα των χρεών της διαβλέπουμε την ελληνική πρόθεση να απαιτηθούν και οι υποχρεώσεις των υπολοίπων, καθώς και να ακυρωθεί ό,τι αποδειχθεί επαχθές. Παράλληλα, η συζήτηση περί ίδρυσης Αναπτυξιακής Τράπεζας ή επαναλειτουργίας της Αγροτικής είναι ενδεικτική των προθέσεων της κυβέρνησης να ανακτήσει διά της πλαγίας οδού τον χαμένο έλεγχο του χρήματος, εξαιτίας του επιβεβλημένου από την Ε.Ε. αφελληνισμού της Τραπέζης της Ελλάδος, ενώ και οι διπλωματικές κινήσεις κι οι επαφές κυρίως με τη Ρωσία δημιουργούν στο ευρωιερατείο εμφανή αμηχανία. Φυσικά, μπορούν να γίνουν πολλά άλλα (ενδεικτικά παραπέμπουμε στο άρθρο του κ. Βιλιάρδου «Πτώχευση εντός του ευρώ» της 7/3/2015). Θεωρούμε πως οι συντονισμένες κυβερνητικές κινήσεις φανερώνουν ότι υπάρχει το απαραίτητο «plan b». Αρκεί, βέβαια, να μην αποδειχτούν τελικά οι παραπάνω ενδείξεις μόνο ευσεβείς πόθοι.