Το διαχρονικά εξελισσόμενο παγκόσμιο πολιτικοοικονομικό μοντέλο:
Από την «αειφόρο λαδί ανάπτυξη» στον «προστατευτισμό του εκβιασμού»…*
Του Γιάννη Στρούμπα
Διεθνής οικονομική κρίση. Εγχώρια οικονομική κρίση. Η Ελλάδα αντιμέτωπη με το φάσμα της χρεοκοπίας και τα ασφυξιογόνα οικονομικά μέτρα που υποτίθεται ότι θα την αποτρέψουν. Οι «αγορές» δεν εμπιστεύονται μια χώρα με καταρρακωμένο κύρος. Αρνούνται να της χορηγήσουν δάνειο με όρους ισότιμους μ' όσους ισχύουν για τις υπόλοιπες χώρες. Εκμεταλλεύονται τις συγκυρίες και οξύνουν το κερδοσκοπικό τους παιχνίδι. Η Ελλάδα καλείται να διέλθει από τις συμπληγάδες που ορθώνουν το παγκόσμιο κερδοσκοπικό οικονομικό σύστημα κι ο εγχώριος ισόβιος πολιτικαντισμός.
* α΄ δημοσίευση: εφημ. «Αντιφωνητής», αρ. φύλλου 290, 1/3/2010.
Δεν επιδιώκει οικονομική στήριξη η Ελλάδα. Πολιτική στήριξη επιζητά, ώστε να την αντιμετωπίζουν ισότιμα στο δανεισμό και να τερματιστούν τα κερδοσκοπικά παιχνίδια σε βάρος της. Το διατρανώνει ο Έλληνας πρωθυπουργός σε κάθε του επαφή με τους Ευρωπαίους ηγέτες. Η Ε.Ε., για να παράσχει την πολιτική στήριξη, αξιώνει τη διαλεύκανση του αμαρτωλού παρελθόντος και την αποκατάσταση της συνέπειας. Η ανάγκη της διαφάνειας επιβάλλει τη σύσταση εξεταστικής επιτροπής για τις παρελθοντικές οικονομικές λαθροχειρίες: «Θέλουμε να χτίσουμε την επόμενη σελίδα για τη χώρα μας πάνω στο φως της αλήθειας και στη γνώση του τι ακριβώς έχει γίνει. Αλλιώς θα εγκαλείται συνεχώς η Ελλάδα για αυτά που έκανε ή δεν έκανε, για όσα έκρυψε ή δεν έχει κρύψει», εξηγεί ο πρωθυπουργός κ. Γιώργος Παπανδρέου (18/2/2010).
Είναι αστεία και τραγικά ειρωνική συνάμα η λογοδοσία περί ατασθαλιών σε ένα σύστημα διαρθρωμένο για να συντηρεί την απάτη. Ποια «αλήθεια» και ποια «γνώση» αποζητά ένα διεθνές πολιτικό σύστημα που ανέχεται νομικά τα κερδοσκοπικά παιχνίδια; Το έργο επαναπροβάλλεται μετά από την υποτιθέμενη παγκόσμια οικονομική κρίση. Τράπεζες και αυτοκινητοβιομηχανίες βρέθηκαν ξαφνικά αντιμέτωπες με «ανυπέρβλητα» οικονομικά προβλήματα. Το «προβληματικό» παρόν τους ουδέποτε συνδέθηκε με το κερδοφόρο τους παρελθόν. Με την ανοχή ενός διεφθαρμένου πολιτικού συστήματος, το οποίο δωροδοκείται για να θεσπίζει ευάερους νόμους, γίνεται ανεκτή η λειτουργία επιχειρήσεων ως ανώνυμων εταιρειών που παρουσιάζουν μόνο έξοδα παραγωγής· την ίδια στιγμή τα κέρδη τους μοιράζονται στους ιδιώτες μετόχους – κι αυτοί εξίσου ανώνυμοι. Από την πολιτική συγκάλυψη στην ιδιωτική κερδοσκοπία, κι από κει πίσω στην πολιτική δωροληψία. Το 'να χέρι «λαδώνει» τ' άλλο σ' ένα βαθιά μελετημένο πολιτικοοικονομικό μοντέλο «αειφόρου λαδί ανάπτυξης». Φαύλος κύκλος. Το μοντέλο ολοκληρώνεται υιοθετώντας τον εξελιγμένο «προστατευτισμό του εκβιασμού».
Η λειτουργία του ίδιου συστήματος στην Ελλάδα δεν είναι τίποτε διαφορετικό από μια μικρογραφία του διεθνούς «εξυπηρετικού» αρχετύπου. Η υπόθεση της Siemens αντικατοπτρίζει όχι μόνο τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος στο εσωτερικό, αλλά γενικότερα το υπερεθνικό άπλωμα των ριζών και των κλάδων του. Σε ποιον άραγε ήταν άγνωστη η διαπλοκή, ώστε να χρειάζεται εξεταστική επιτροπή που θα τη «διαλευκάνει»; Ήταν τόσο «μυστική» η νοθεία στοιχείων για την ένταξη της Ελλάδας στην Ο.Ν.Ε., ώστε να προκαλεί κατάπληξη; Και οι Έλληνες τη γνώριζαν, και οι Ευρωπαίοι τη γνώριζαν, κι η κάθε πλευρά αποσκοπούσε στην εξυπηρέτηση των δικών της συμφερόντων. Η ελληνική πολιτική βολευόταν με την εικόνα του «σφρίγους» της και τη θωράκιση του νομίσματός της, όπως νόμιζε τότε. Οι ευρωπαϊκές πολιτικές βολεύονταν με την κατάκτηση μίας ακόμη αγοράς προς δραστηριοποίηση των επιχειρήσεών τους. Οι ελληνικές κυβερνήσεις μάθανε να κληροδοτούν η μία στην άλλη την τέχνη της «αλχημείας», και οι ευρωπαϊκές να προσποιούνται ότι δεν γνωρίζουν τη νόθευση.
Σ' ένα περιβάλλον απόλυτης και συνειδητής γνώσης των οικονομικών μεθοδεύσεων και των συνδιαλλαγών από κάθε πλευρά, μία εξεταστική επιτροπή διεκδικεί ρόλο καθαρά διακοσμητικό: στολίζει τις διαπλεκόμενες πολιτικές ηγεσίες με νομιμότητα. Όπως όμως είναι αδύνατο να κρυφτούν τα σαρίδια κάτω απ' το χαλί, έτσι είναι αδύνατο και να νομιμοποιήσει την πολιτική διαπλοκή ένας «ελεγκτικός» μηχανισμός που καλείται να λειτουργήσει μέσα στο προκλητικό νομοθετικό πλαίσιο του παρελθόντος. Η άδοξη τύχη των «πορισμάτων» παρελθοντικών εξεταστικών επιτροπών προοικονομεί την κατάληξη της νέας έρευνας. Παράλληλα, η μεθόδευση του ελέγχου είναι στρεβλή ήδη από την εκκίνησή της, καθώς την έρευνα την αναλαμβάνει η πολιτική εξουσία, όχι η δικαστική. Κόρακας κοράκου μάτι βγάζει; Κι αν ακόμη την αναλάμβανε η δικαστική, οι σχέσεις εξάρτησης των δικαστών απ' τους πολιτικούς είναι τέτοιες, ώστε ούτε απ' τους δικαστές θα αναμένονταν σαρωτικές αποκαλύψεις. Εντέλει, ακόμη κι η παράκαμψη των παραπάνω δεδομένων θα προσέκρουε στο τείχος της παραγραφής, που εμποδίζει την απονομή οποιασδήποτε δικαιοσύνης. Όμως προς την κατάργηση της παραγραφής δεν δραστηριοποιείται ουδείς.
Ποια δικαιοσύνη και ποια διαφάνεια λοιπόν θα εγκαθιδρυθούν; Ποια νομιμότητα θα υπερισχύσει και ποιος θα μεριμνήσει για την εφαρμογή της; Ποιος φορέας δεν υπόκειται σε πολιτικοοικονομικές εξαρτήσεις, ώστε να διαδραματίσει με σθένος τον αντίστοιχο ρόλο; Σχολιάζει χαρακτηριστικά ο κ. Λάκης Λαζόπουλος από τη σατιρική του εκπομπή «Αλ Τσαντίρι» (26/1/2010): «Δεν υπάρχει διορισμένος ανεξάρτητος». Το σχόλιο του κ. Λαζόπουλου αφορούσε, βέβαια, διαφορετική περίπτωση: πρόστιμο που επιβλήθηκε στην εκπομπή του από το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο. Ο κ. Λαζόπουλος απέδιδε πολιτικές σκοπιμότητες στην ποινή που του επιβλήθηκε. Όμως το σχόλιο διατηρεί την αξία του επειδή αποκαλύπτει την υφιστάμενη δυσπιστία. Αποκτά μάλιστα τραγικότερες διαστάσεις στη συνειδητοποίηση πως κι ο ίδιος ο κ. Λαζόπουλος, με τις καίριες επισημάνσεις του, είναι «διορισμένος» στον τηλεοπτικό σταθμό «Alpha» από τους εργοδότες του, άρα πιθανότατα δεν είναι «ανεξάρτητος»! Γίνεται αντιληπτό ότι η επεξεργασία δεδομένων με βάση τη συγκεκριμένη λογική έχει ως βάση της τη δυσπιστία, γεγονός που επιτείνει το αδιέξοδο. Κανείς δεν εμπιστεύεται κανέναν, κανείς δεν πιστεύει στην κατίσχυση της νομιμότητας. Υπάρχει πιο ισοπεδωτική, πιο απαξιωτική των πάντων προσέγγιση απ' αυτήν; Μα, δυστυχώς, οι παγιωμένες πολιτικοοικονομικές συνθήκες δεν επιτρέπουν άλλη προσέγγιση.
Πρέπει ωστόσο από κάπου να υπάρξει μια αρχή. Χρόνο χρειάζεται η νέα κυβέρνηση ώστε να πείσει για τις αγαθές της προθέσεις. Πράγματι, μα πώς να γίνει πιστευτό, όταν καθημερινά διαπιστώνεται πως για τα πιο «μικρά» ζητήματα οι νόμοι δεν εφαρμόζονται και πως σε ό,τι αφορά την τήρησή τους η νέα κυβέρνηση κωλυσιεργεί; Ποια μικρά καθημερινά να πρωτοαναφερθούν; Τα αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης που σταθμεύουν οπουδήποτε χωρίς να ελέγχονται; Ο αντικαπνιστικός νόμος που κατάντησε κουρελόχαρτο, κι ετοιμάζεται να «αναβαθμιστεί» για να κουρελιαστεί ακόμη περαιτέρω; Οι οργανωμένοι οπαδοί που απαγορεύεται να μετακινούνται στα εκτός έδρας παιχνίδια της ομάδας τους, μα που όχι μόνο συνεχίζουν τις μετακινήσεις αλλά κι εκβιάζουν τη δωρεάν είσοδό τους στα γήπεδα; Αν είναι αδύνατη η εφαρμογή του νόμου στα εμφανή, πώς ακριβώς θα ενεργοποιηθεί στα πολυδαίδαλα κι ερεβώδη;
Για να υπάρξει λύση χρειάζονται ριζικές αναθεωρήσεις στον τρόπο σκέψης και δράσης όλων των πολιτών, από τον απλό ιδιώτη, τον επαγγελματία, τον δημόσιο λειτουργό, μέχρι την πολιτική ηγεσία. Είναι όμως τόσο βαθιά ριζωμένη στο νεοελληνικό είναι η νοοτροπία της συναλλαγής και των εξυπηρετήσεων, ώστε η προοπτική των αναθεωρήσεων δυσχεραίνεται ακόμη περισσότερο. Αν συνυπολογιστούν η απουσία ελεγκτικών μηχανισμών και η εκλεκτική απόδοση δικαιοσύνης μέσα από διαδικασίες χρονοβόρες και πολυδάπανες, καθίσταται εξαιρετικά δύσκολο το νέο κράτος δικαίου που οραματίζεται ο πρωθυπουργός κ. Γ. Παπανδρέου να βασιστεί τελικά σε αξίες – ή «αξίες» – διαφορετικές από τις παραδοσιακές της συμφεροντολογίας και της αισχροκέρδειας…
