Το κρυφό plan B μέχρι τον Ιούνιο
Του Σταύρου Λυγερού
Με την πλάτη στον τοίχο είναι πλέον η κυβέρνηση, αφού οι ελπίδες της για μία συμφωνία στη σύνοδο του Eurogroupτης 24ης Απριλίου διαψεύδονται. Το Μαξίμου συνεχίζει να εκφράζει την αισιοδοξία του ότι τελικώς θα επιτευχθεί συμφωνία, αλλά η ρητορική του αυτή υπαγορεύεται κυρίως από τη σκοπιμότητα να μην προκληθεί περαιτέρω ανησυχία και ενταθεί η αιμορραγία του τραπεζικού συστήματος και το πάγωμα της αγοράς.
Στην πραγματικότητα, οι εν εξελίξει διαπραγματεύσεις με τους θεσμούς είναι σε μεγάλο βαθμό προσχηματικές. Οι ελληνικές προτάσεις έχουν ελλείμματα όσον αφορά την επεξεργασία και την κοστολόγηση. Δεν είναι, όμως, αυτή η αιτία που εμποδίζει τη συμφωνία. Η αιτία είναι η άρνηση της Αθήνας να υποκύψει στις απαιτήσεις των δανειστών στα τέσσερα ζητήματα, τα οποία ανέφερε ο πρωθυπουργός στο Reuters:
- Πρώτον, να αλλάξει το ασφαλιστικό κυρίως μειώνοντας συντάξεις (με τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος) κι αυξάνοντας τα όρια συνταξιοδότησης.
- Δεύτερον, να καταργήσει και τις εναπομείνασες διατάξεις που προστατεύουν τους εργαζόμενους, κυρίως επιτρέποντας τις ομαδικές απολύσεις.
- Τρίτον, να αυξήσει το ΦΠΑ στα νησιά.
- Τέταρτον, να ξεπουλήσει τη δημόσια περιουσία και τα όποια έσοδα να πάνε στους δανειστές.
Σύμφωνα με κυβερνητικόπαράγοντα, «εμείς επιδιώκουμε το ταχύτερο δυνατόν έναν έντιμο συμβιβασμό. Μπορεί να κάναμε κάποιους λάθος χειρισμούς, μπορεί να ήμασταν σε κάποια θέματα απροετοίμαστοι, αλλά είμαστε εποικοδομητικοί, επειδή θέλουμε συμφωνία. Πρώτα απ’ όλα για να δοθεί ένα τέλος στο κλίμα αβεβαιότητας που σκοτώνει την οικονομία. Και βέβαια για να εκταμιευθεί η δόση, ώστε να ανταποκριθούμε στις δανειακές υποχρεώσεις μας, χωρίς να εξαντλούμε τα κάθε είδους αποθεματικά».
Όταν ρωτήσαμε τον ίδιο γιατί δεν προκύπτει συμφωνία, μας απάντησε: «Επειδή δεν δέχονται έστω και έναν ετεροβαρή συμβιβασμό. Απαιτούν να παραδοθούμε άνευ όρων. Να υποκύψουμε στις απαιτήσεις τους και να αποδεχθούμε τις μνημονιακές πολιτικές που απέρριψε ο ελληνικός λαός. Για να το επιτύχουν μας έχουν κλείσει τη στρόφιγγα και μας απειλούν με πνιγμό».
Είναι προφανές ότι η σημερινή κατάσταση δεν μπορεί να συνεχισθεί. Ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ Μπλανσάρ σημειώνει σωστά ότι η χρησιμοποίηση των αποθεματικών έχει νόημα μόνο εάν είναι σίγουρο πως οι διαπραγματεύσεις θα καταλήξουν σε συμφωνία. Αυτό, όμως, δεν είναι σίγουρο. Σε περίπτωση ρήξης, η Ελλάδα θα έχει σπαταλήσει ζωτικά αναγκαίους πόρους για να ξανασταθεί στα πόδια της.
Έτσι κι αλλιώς, όμως –σύμφωνα με αρμόδια πηγή– η Ελλάδα μπορεί να ανταποκριθεί στις δανειακές υποχρεώσεις του Απριλίου, αλλά είναι αμφίβολο εάν ισχύει το ίδιο και για τον Μάιο. Η ίδια πηγή μας επιβεβαίωσε ότι η Αθήνα βολιδοσκόπησε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) για το ενδεχόμενο καθυστέρησης αποπληρωμής της επόμενης δόσης περίπου 750 εκατ. τον Μάιο λόγω αδυναμίας.
Αυτός ήταν και ο λόγος που πραγματοποιήθηκε η πρώτη εσπευσμένη συνάντηση του Βαρουφάκη με τη Λαγκάρντ. Η επικεφαλής του ΔΝΤ όχι μόνο τήρησε αρνητική στάση, αλλά και φρόντισε να την εκφράσει και δημοσίως, όταν η πληροφορία διέρρευσε. Η εξέλιξη αυτή υποχρέωσε τον υπουργό Οικονομικών να μιλήσει τη γλώσσα της αλήθειας. Αν και διαβεβαίωσε με ένταση ότι η Αθήνα εργάζεται για την επίτευξη συμφωνίας, τόνισε στο HuffingtonPost πως εάν στην πλευρά των δανειστών επικρατήσει η σκληρή γραμμή, η αθέτηση πληρωμών θα καταστεί αναπόφευκτη, λόγω του γεγονότοςότι η Ελλάδα είναι εκτός αγορώνκαι δεν θα έχει τη δυνατότητα να πληρώσει.
Η κυβέρνηση θέλει να αποφύγει μία τέτοια εξέλιξη και γι’ αυτό έχει ήδη κάνει πολλά βήματα πίσω. Δεν είναι, όμως, διατεθειμένη να παραδοθεί άνευ όρων. Τουλάχιστον αυτό δηλώνουν ο Τσίπρας και οι υπουργοί του. Είναι, μάλιστα, ενδιαφέροντατα όσα σχετικά μας είπε ένας δεδηλωμένα μετριοπαθής υπουργός: «Οι δανειστές πιστεύουν λανθασμένα ότι δεν υποχωρούμε στις απαιτήσεις τους, επειδή μας εμποδίζει η Αριστερή Πλατφόρμα. Γι’ αυτό και με το γνωστό κυνισμό τους οι FinancialTimesσυστήνουν στονΤσίπρα να κυβερνήσει σαν δεξιός, να απαλλαγεί από την αριστερή πτέρυγα και να συνεργαστεί κυβερνητικά με το Ποτάμι, το ΠΑΣΟΚ και ίσως και τη ΝΔ για να περάσει το νέο Μνημόνιο που ετοιμάζουν για τον Ιούνιο. Δεν καταλαβαίνουν ότι διαφωνίες στο ΣΥΡΙΖΑ ίσως προκύψουν μόνο εάν μας προσφέρουν έναν έντιμο συμβιβασμό. Όσο μας ζητάνε να ξεβρακωθούμε το μόνο που καταφέρνουν είναι να φέρνουν πιο κοντά τη ρήξη που θα προκαλέσει ζημιά όχι μόνο σε μας αλλά και σ’ αυτούς».
Στο κυβερνητικό επιτελείο ελπίζουν ότι τελικώς θα επικρατήσει ο ορθολογισμός και θα επιτευχθεί συμφωνία, ανοίγοντας τον δρόμο για μία ομαλή και βιώσιμη σχέση με την Ευρωζώνη. Αυτό είναι το καλό σενάριο. Από την άλλη πλευρά, όμως, οι αλλεπάλληλες διαψεύσεις των δύο τελευταίων μηνών τους έχουν διδάξει να είναι πλέον επιφυλακτικοί. Συνεχίζουν την αισιόδοξη ρητορική για να μην προκαλέσουν οικονομικό πανικό, αλλά δεν αποκλείουν καθόλου το ενδεχόμενο η υπόθεση να στραβώσει.
Όπως μας είπε κυβερνητική πηγή, «επειδή από τη μια μεριά πρέπει να αποφύγουμε τον πανικό, αλλά από την άλλη πρέπει και να μην αποκοιμίζουμε την κοινή γνώμη, εγώ προτιμώ να μιλάω γι’ αυτό που επιδιώκουμε και όχι γι’ αυτό που θα συμβεί». Από τη μια η κυβέρνηση έχει ανάγκη να καθησυχάσει την αγορά κι από την άλλη θέλει να στείλει το μήνυμα ότι είναι αποφασισμένη ακόμα και για ρήξη εάν δεν της αφήσουν άλλο δρόμο. Είναι ακριβώς αυτή η αντίφαση που παράγει αντιφατικές δηλώσεις ενίοτε και από τους ίδιους αξιωματούχους.
Στην κυβέρνηση είναι πλέον πεπεισμένοι πως τα γεράκια του ευρωιερατείου επιδιώκουν να την εξουθενώσουν πολιτικά για να της επιβάλουν τον Ιούνιο ένα νέο Μνημόνιο. Η τακτική της ελεγχόμενης ασφυξίας που παραλύει όλο αυτό το διάστημα την ελληνική οικονομία και αποστραγγίζει κάθε ρευστότητα για να εξυπηρετηθούν οι τρέχουσες δανειακές υποχρεώσεις, έχει στόχο να κάμψει κάθε αντίσταση και να καταστήσει μονόδρομο την αποδοχή των μνημονιακών απαιτήσεων που σήμερα η Αθήνα απορρίπτει.
Η ελπίδα του Τσίπρα είναι πως όταν ο κόμπος θα φθάσει στο χτένι, λόγω και της γεωπολιτικής σημασίας που έχει η Ελλάδα για τη Δύση, η αδιάλλακτη γραμμή Σόιμπλε θα καμφθεί και θα επικρατήσουν οι μετριοπαθείς φωνές που επιδιώκουν ένα συμβιβασμό. Αυτό, ωστόσο, δεν είναι τίποτα περισσότερο από μία προσδοκία.
Η Ουάσιγκτον, όπως επιβεβαίωσε και η σύντομη συνομιλία του Ομπάμα με τον Βαρουφάκη, επιδιώκει μία συντεταγμένη λύση του ελληνικού προβλήματος κι όχι ρήξη. Δεν είναι, ωστόσο, διατεθειμένη να πειθαναγκάσει το Βερολίνο σ’ ένα συμβιβασμό με την Αθήνα. Ούτε, βεβαίως, οι Γιούνκερ, Ολάντ και Ρέντσι δείχνουν διατεθειμένοι να συγκρουσθούν με τη Γερμανία για να αποτρέψουν το στρίμωγμα του Τσίπρα.
Όσο, άλλωστε, η Ελλάδα πληρώνει κανονικά τις υποχρεώσεις της κανείς στο ευρωιερατείο δεν βιάζεται να εκταμιεύσει ΧΡΗΜΑΤΑ. Ας σημειωθεί πως –σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες– όταν στη συνάντηση με τη Μέρκελ ο Τσίπρας της είπε πως έχουν εξαντληθεί η δυνατότητα της Αθήνας να πληρώσει, η καγκελάριος του υπέδειξε όχι μόνο να σαρώσει τα κάθε είδους αποθεματικά, αλλά και που να βρει «κρυμμένους» πόρους! Το περιστατικό επιβεβαίωσε ότι η Τρόικα γνώριζε περισσότερα από τη νέα κυβέρνηση για τα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας.
Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, σ’ εκείνη τη μαραθώνια συνάντηση ο πρωθυπουργός και η καγκελάριος εξέτασαν αναλυτικά και επί ώρες μία προς μία τις ελληνικές προτάσεις, με σκοπό να σπάσει το αδιέξοδο. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Τσίπρας είχε σχηματίσει την εντύπωση πως ο δρόμος για μία συμφωνία είχε ανοίξει. Η συνέχεια, όμως, τον διέψευσε. Όταν η μπάλα επέστρεψε στο Eurogroup, που είναι το γήπεδο του Σόιμπλε, οι διαπραγματεύσεις επανήλθαν σε αδιέξοδο πλαίσιο.
Σύμφωνα με κυβερνητική πηγή που έχει άριστη γνώση των διαπραγματεύσεων, μετά την άρνηση της Αθήνας να αποδεχθεί τις απαιτήσεις των δανειστών, οι εκπρόσωποί τους έχουν αλλάξει τακτική. Αποφεύγουν να καταθέτουν συγκεκριμένες προτάσεις. Περιορίζονται στην με κάθε τρόπο αποδόμηση των ελληνικών προτάσεων και στο ροκάνισμα του χρόνου. «Είναι προφανές ότι προσπαθούν να μας πάνε στη μεγάλη διαπραγμάτευση εξαντλημένους και με τον πέλεκυ της χρεοκοπίας πάνω από το κεφάλι μας».
Η κυβέρνηση ελπίζει ότι ακόμα κι αν δεν επιτευχθεί συμφωνία, εάν καταφέρει να φθάσει στο φθινόπωρο θα έχει εξασφαλίσει την επιβίωσή της.
- Πρώτον, επειδή πολιτικά θα έχει διαψευσθεί εμπράκτως το σενάριο της «αριστερής παρένθεσης», στο οποίο ποντάρουν και τα γεράκια του ευρωιερατείου και οι Σαμαράς-Βενιζέλος.
- Δεύτερον, επειδή οι δανειακές υποχρεώσεις της Ελλάδας από το Σεπτέμβριο μειώνονται δραστικά, σε βαθμό που να μπορεί να τις εξυπηρετήσει και με το πρωτογενές πλεόνασμα, σύμφωνα με την εκτίμηση κορυφαίου κυβερνητικού παράγοντα.
Πώς, όμως, μπορεί να φθάσει μέχρι το Σεπτέμβριο; Ακόμα και εάν με νόμο αντλούσε όλα τα αποθεματικά του ευρύτερου δημόσιου τομέα, ακόμα και εάν η Μόσχα υλοποιούσε την υπόσχεσή της και εκταμίευε περίπου τέσσερα δισ (ως προκαταβολή με την υπογραφή της συμφωνίας για τον αγωγό), πάλι δεν φθάνουν τα ΧΡΗΜΑΤΑ για ναπληρωθούν κανονικά όλες οι δανειακές υποχρεώσεις.
Το κλειδί είναι τα δύο ομόλογα συνολικής αξίας 6,7 δισ που κατέχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και λήγουν τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Στην κυβέρνηση θεωρούν ότι η αποπληρωμή των δύο αυτών ομολόγων δεν έχει τον επιτακτικό χαρακτήρα που έχει η αποπληρωμή των δόσεων προς το ΔΝΤ.
Ο πρώτος λόγος που επικαλούνται είναι πως αυτά τα ομόλογα είναι σε ελληνικό δίκαιο, γεγονός που παρέχει στην Αθήνα κάποια περιθώρια ελιγμών. Ο δεύτερος λόγος είναι πως εκτός από την Ελλάδα έχει και η ίδια η Ευρωζώνη συμφέρον να μην προκύψει χρεοκοπία από την αδυναμία αποπληρωμής ομολόγων που κατέχει η ΕΚΤ. Γι’ αυτούς τους λόγους θεωρούν πως ίσως βρεθεί ένας τρόπος να παρακαμφθεί το εμπόδιο με τη χρήση κονδυλίων που προορίζονται για την Ελλάδα και τα οποία σήμερα παρακρατεί η Ευρωζώνη.
Στην περίπτωση που ισχύσει το ενδιάμεσο αυτό σενάριο, το οικονομικό επιτελείο ελπίζει πως από το Σεπτέμβριο το κλίμα θα έχει αλλάξει ριζικά στην οικονομία. Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, η κυβέρνηση θα έχει πλέον τη δυνατότητα να δρομολογήσει μεγάλα αναπτυξιακά έργα υποδομής, για τα οποία έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον από το εξωτερικό.
Όπως ομολογεί κυβερνητικός παράγοντας, προϋπόθεση για όλα αυτά είναι να αποκατασταθεί η πολιτική και οικονομική σταθερότητα. Όσο η κατάσταση θα θυμίζει κινούμενη άμμος, η οικονομία θα φυτοζωεί και η κυβέρνηση θα φθείρεται. Ο ίδιος μας ανέφερε χαρακτηριστικά την επιφυλακτικότητα των Κινέζων. Ενώ ενδιαφέρονται έντονα και για το λιμάνι του Πειραιά, αλλά και για όλες τις υποδομές που θα το καταστήσουν την κύρια πύλη του εξαγωγικού εμπορίου τους προς την Ευρώπη, διστάζουν να προχωρήσουν.
Ο πρώτος λόγος είναι ότι φοβούνται να διαπραγματευθούν με μία κυβέρνηση που δεν είναι σίγουροι ότι στέκει καλά στα πόδια της. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι η Μέρκελ επιχειρεί να διαπραγματευθεί μαζί τους και για τα σχέδιά τους στην Ελλάδα! Το διαπίστωσε με έκπληξη η ελληνική αντιπροσωπεία κατά τη διάρκεια των πρόσφατωνσυνομιλιών που είχε στο Πεκίνο.
Εάν η κυβέρνηση φθάσει μέχρι τον Σεπτέμβριο, θα έχει διασκεδάσει τις ανησυχίες για τη βιωσιμότητά της. Κατ’ αυτό τον τρόπο –όπως μας λέει υψηλά ιστάμενο στέλεχός της– θα έχει αυξήσει την ικανότητά της και να διαπραγματευθεί επενδυτικά σχέδια με ξένους επενδυτές, αλλά και να συγκεντρώσει ένα σημαντικό κεφάλαιο, το οποίο με τη σειρά του θα της επιτρέψει να βρει πρόσθετους πόρους. Κατά την ίδια πηγή, εάν τα πράγματα εξελιχθούν καλά, δεν αποκλείεται η Αθήνα να αποκτήσει τη δυνατότητα να αγοράσει ελληνικό χρέος από το ΔΝΤ.
Όλα τα αισιόδοξα παραπάνω, βεβαίως, είναι υπό την αίρεση πολλών «εάν». Το νέο κύμα επιθετικών δηλώσεων του Σόιμπλε είναι μία υπόμνηση ότι τα δύσκολα είναι μέχρι το καλοκαίρι. Η δύναμη πυρός των γερακιών του ευρωιερατείου στο επίπεδο της επικοινωνίας είναι τόσο μεγάλη που διαμορφώνει το κλίμα για την Ελλάδα διεθνώς.
Το νεοφιλελεύθερο μοντέλο θεωρείται θέσφατος κανόνας και κάθε αμφισβήτησή του αντιμετωπίζεται όχι ως άλλη πολιτική, αλλά σαν ασυνέπεια, ή ακόμα και σαν ακατανόητη ανυπακοή. Όταν ο Σόιμπλε λέει και ξαναλέει με διαφορετικά λόγια πως η μπάλα είναι στο γήπεδο της Αθήνας, ουσιαστικά δηλώνει εμμέσως πλην σαφώς ότι η μόνη αποδεκτή απάντηση της κυβέρνησης Τσίπρα είναι να υποκύψειστις μνημονιακές απαιτήσεις που απέρριψε ο ελληνικός λαός στις 25 Ιανουαρίου.
Είναι ακριβώς αυτή η εμμονή που καθιστά πολύ πιθανό το κακό σενάριο. Το γεγονός, μάλιστα, ότι η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία έχουν βελτιώσει τη θέση τουςαφενός εντείνει τηναπομόνωση της Ελλάδας, αφετέρου αμβλύνει τον φόβο των γερακιών του ευρωιερατείου για τις συνέπειες μίας ρήξης. Σύμφωνα με την γερμανική εφημερίδα Zeit, μάλιστα, ο Σόιμπλε σχεδιάζει ακόμα και χρεοκοπία της Ελλάδας εντός Ευρωζώνης.
Πώς θα αντιδράσει η κυβέρνηση Τσίπρα εάν, λόγω της άρνησής της να υποκύψει, την σπρώξουν στον γκρεμό; Εάν αρνηθούν να της εκταμιεύσουν το αναγκαίο ποσό για να πληρώσει τις δανειακές υποχρεώσεις της; Η απάντηση που δίνεται από κυβερνητικούς παράγοντες είναι πως σε μία τέτοια απευκταία, αλλά όχι απίθανη περίπτωση δεν θα έχουν άλλη επιλογή από το να προκηρύξουν δημοψήφισμα για να αποφασίσει ο λαός εάν θα αποδεχθεί ή θα απορρίψει το τελεσίγραφο με ό,τι το «ναι» ή το «όχι» συνεπάγεται.
