Όταν ο δυτικόφιλος Χέρτσεν ήρθε στην Δύση, δοκίμασε σκληρή απογοήτευση…
Του φιλαλήθη/philalethe00
…κι αμέσως αντιλήφθηκε πόσο περιορισμένο ήταν το αστικό πνεύμα των Ευρωπαίων.”
Και αμέσως παρακάτω:
“Στάθηκε αμέσως αντίθετος σ’αυτή την αστικοποίηση των δυτικών κρατών που ο ρώσος πάντα εμίσησε”.
Το παράθεμα είναι από το κείμενο του Νικολάι Μπερντιάεφ “Ψυχολογία του ρωσικού μηδενισμού και αθεϊσμού” που περιλαμβάνεται στο εξαιρετικό “Ο χριστιανισμός και το πρόβλημα του κομμουνισμού” (εκδ. Σιδέρη, 1977, σειρά πειστήρια).
Πόσο μας χρειάζονται τέτοια κείμενα σήμερα είναι όντως εύλογο, ευνόητο, έως αυτόλογο, και αυτονόητο. Εδώ βλέπουμε μία όψη του προβλήματος μεταξύ δυτικόφιλων και σλαβόφιλων, που ήσαν οι κύριες τάσεις της ιντελλιγκέντσια, δηλαδή της ρωσσικής διανόησης του 19ου αιώνα. Εχθρός αμφοτέρων η πραγματικότητα, αλλά με ένα τρόπο διαφορετικό από αλλήλων. Οι δε προσέβλεπαν στην προ του Μεγάλου Πέτρου(†1725), ήτοι αυταρχικού εκσυγχρονιστή, εποχή και εξιδανίκευαν κάθετι ρωσσικό ως ρωσσικό, οι μεν είχαν εξιδανικεύσει τις δυτικές δημοκρατίες, αυτές τις ρουσσοιακωβίνικες δημοκρατίες, όπως λέει υποτιμητικά ο συγγραφέας αλλού. Βεβαιότατα, μας θυμίζει, άλλοτε αμυδρά και άλλοτε ζωντανά και καταλεπτώς, κάποιες δικές μας ιδεολογικές ομάδες. Έτσι, έχουν διατυπωθή ποικίλες απόψεις από τους δικούς μας “διανοητές”.
N. Μπερντιάεφ(1874-1948)
Σλαβόφιλοι, και… “νεορθόδοξοι”, Δύση και Ανατολή
Ο Π. Κονδύλης είχε γράψη, στην “παρακμή του αστικού πολιτισμού“, εισαγωγή, για την υποτιθέμενη αντιγραφή των μοτίβων όσων μιλούν για την πνευματική Ανατολή εν αντιθέσει με την τεχνοκρατική και ορθολογιστική(για την ακρίβεια: ρατσιοναλιστική) Δύση. Είχε πη, ότι αντιγράφουν τις θέσεις των σλαβοφίλων και, ίσως, πανσλαβιστών φιλοσόφων του 19ου αιώνα. Αρχηγός αυτής της σχολής ήταν ο μεγάλος φιλόσοφος και λογοτέχνης Κομιάκωφ. Βεβαίως, αυτό είναι αρκετά έως τελείως λάθος και φαίνεται, ότι ο Κονδύλης(την μεταχειριζόμαστε εδώ απλώς ως υλικό προς διάλογο και, άρα, λόγο) αργότερα αναίρεσε αυτήν την ιδέα. Όλοι θυμόμαστε, βέβαια, ότι το κίνημα αυτό που χαρακτηρίστηκε λαθεμένα νεορθόδοξο, έχει χαρακτηριστικό εκπρόσωπο τον Χ.Γιανναρά, του οποίου τις θέσεις και ο φιλορθόδοξος Έλληνας μαρξιστής Κωστής Μοσκώφ μεταχειρίζεται σε μεγάλο βαθμό στα έξοχα “Δοκίμιά” του, για να προσεγγίσει την Ορθοδοξία ως “παραδεδομένη ιδεολογία” του τόπου, το ανάλογο, δηλαδή, του Hegel όσον αφορά την Δύση.
Π. ΚονδύληςΒεβαίως, όπως έχει παρατηρήση και ο π. Ν. Λουδοβίκος στο “Ορθοδοξία και εκσυγχρονισμός”, οι πηγές του Γιανναρά, ευρύτερα της θεολογίας του ‘60 δεν βρίσκονται, όσον αφορά την Ρωσσία, στον 19ο αιώνα, αλλά στον 20ο αιώνα. Είναι οι π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ, Βλαδίμηρος Λόσσκυ, Παύλος Ευδοκίμωφ. Για αυτό ακριβώς και ο μακαριστός γέρ. Θεόκλητος Διονυσιάτης αναφέρει και επιτίθεται σε όλους αυτούς, επιτιθέμενος στους “νεορθοδόξους” ως φορείς μίας “νέας ορθοδοξίας”.
Δεύτερον, τέτοιες απόψεις για την Δύση είχαν και ο Μπερντιάγεφ και ο Ντοστογιέφσκυ. Ο Μπερντιάγεφ, ιδιαίτερα, είχε πολύ σκληρές απόψεις για τα δύο αυτά κινήματα, που έλεγε, ότι αντιπροσωπεύουν την πνευματική εφηβεία του ρωσσικού λαού, και προ της αυτοσυνειδησίας του. Ο Μπερντιάγεφ, επίσης, πολέμησε τα “ορθολογιστικά Φώτα” πάρα πολύ εξ αρχής, θεωρώντας, βέβαια τον εαυτό του, την ίδια εποχή, εν πολλοίς συνεχιστή της νικήτριας πνευματικής αντίδρασης στα Φώτα, ιδιαίτερα του καθολικού χριστιανικού ρομαντικού κινήματος του 19ου αιώνα, από τον ντε Μαιστρ και τον Σατωμπριάν έως ακόμη και τον …κόμη Μονταλλαμπέρ.
ντε Μαιστρ, συκοφαντήθηκε ως παλινορθωτής της Μοναρχίας, εισηγητής της φυσιοκρατικής κοινωνιολογίας
Έτσι, θα συμφωνούσε με αυτό που είπε αργότερα ο Κονδύλης αναφερόμενος στο θέμα(“Από τον 20ο στον 21ο αιώνα”, εκδ. Θεμέλιο), ότι Δύση δεν σημαίνει μόνο ρατσιοναλισμό και τεχνοκρατικό πνεύμα.
Σχετικά
