Χειρότερη επιλογή για την Αθήνα είναι κάνει πίσω
Του WOLFGANG MÜNCHAU*
O υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας θα πρέπει να περιμένει ψυχρή υποδοχή σήμερα, όταν θα αντιμετωπίσει τους συναδέλφους του από την ευρωζώνη σε μία ακόμη δραματική ευρωπαϊκή αναμέτρηση.
Η συμβουλή μου προς τον Γιάννη Βαρουφάκη είναι να αψηφήσει τις εξαγριωμένες ματιές και τις πλάγιες απειλές και να επιμείνει στις θέσεις του. Είναι μέλος της πρώτης κυβέρνησης της ευρωζώνης που πήρε δημοκρατική εντολή να αντιταχθεί σε ένα εντελώς δυσλειτουργικό καθεστώς, το οποίο αποδείχθηκε οικονομικά αναλφάβητο και πολιτικά αβίωτο. Για να επιβιώσει η ευρωζώνη με το σημερινό γεωγραφικό εμβαδόν της, αυτό το καθεστώς πρέπει να προχωρήσει.
Είναι, βεβαίως, επικίνδυνο να σηκώσει η Ελλάδα το ανάστημά της έναντι της ελίτ της ευρωπαϊκή πολιτικής. Πρέπει να γίνουν απολύτως κατανοητές οι επιπτώσεις της αποτυχίας εύρεσης συμφωνίας. Η Ελλάδα μπορεί να κινδυνεύσει με χρηματοπιστωτική κατάρρευση και να εκδιωχθεί από την ευρωζώνη.
Το βασικό ζήτημα υπό συζήτηση είναι ένα νέο δάνειο προς την Αθήνα ώστε να καλύψει τις χρηματοδοτικές ανάγκες της για τους επόμενους λίγους μήνες. Το θέμα δεν είναι ουσιαστικά τα χρήματα. Δεν χρειάζεται κάτι παραπάνω από δύο οικονομολόγους σε μια παμπ, με ένα μολύβι και μερικές μπίρες, για να υπολογιστεί το ποσό.
Το θέμα είναι όλο το πακέτο. Η χώρα θέλει ένα απλό δάνειο-γέφυρα σε συνδυασμό με τη σαφή παραδοχή ότι τα προηγούμενα προγράμματα στήριξης έχουν αποτύχει. Άλλοι διαφωνούν. Οι Γερμανοί θέλουν τη λιτότητα για ιδεολογικούς λόγους. Οι Πορτογάλοι αντιτίθενται να βρεθεί συμφωνία για την Ελλάδα, γιατί οι ίδιοι ήπιαν το πικρό φάρμακο της λιτότητας χωρίς να επαναστατήσουν. Και οι Λιθουανοί λένε: εμείς είμαστε πιο φτωχοί και από εσάς, γιατί να σας σώσουμε; Και πάει λέγοντας.
Τι πρέπει, λοιπόν, να κάνει η ελληνική κυβέρνηση; Πρέπει να επιμείνει στη θέση να μην αποδεχτεί τη συνέχιση του υπάρχοντος προγράμματος χρηματοπιστωτικής στήριξης. Αν το καταφέρει, θα σταματήσει να είναι δέσμια σε ανέφικτους στόχους, όπως η δεσμευτική απαίτηση για πρωτογενές πλεόνασμα στο 3% του ΑΕΠ. Για μια χώρα με μαζική ανεργία, αυτός ο στόχος είναι παράλογος. Θα ήταν, οπωσδήποτε, καλύτερο να σταματήσει αυτή η ανοησία ενώ παραμένει η Ελλάδα στην ευρωζώνη. Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι πρέπει να σταματήσει.
Αν αυτό δεν είναι εφικτό, η Αθήνα θα πρέπει να ετοιμάσει το Plan B. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα επίσημη έξοδο από την ευρωζώνη, που θα ήταν μία από τις πιο ριψοκίνδυνες επιλογές. Υπάρχουν πιο έξυπνες επιλογές για αρχή.
Η πιο λογική είναι η εισαγωγή ενός παράλληλου νομίσματος – όχι απαραίτητα «χάρτινου» χρήματος, αλλά ίσως κάτι σαν κυβερνητική έκδοση χρέους, που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για συγκεκριμένους σκοπούς.
Αρκετοί οικονομολόγοι σκέφτονται σχετικές επιλογές. Ο Αμερικανός οικονομολόγος Robert Parenteau, πρότεινε τα «χρεόγραφα με φορολογική προοπτική». Πρόκειται για IOUs (διεθνής όρος για την «υποσχετική», από τα ηχητικά αρχικά της φράσης «I owe you» [σου χρωστάω]) με εγγύηση τα μελλοντικά φορολογικά έσοδα. Τέτοια εργαλεία υπάρχουν στις ΗΠΑ, σε πολιτειακό επίπεδο. Λειτουργούν ως φορολογική πίστωση, που επιτρέπει στις κυβερνήσεις να τρέχουν δημοσιονομικά ελλείμματα μέχρι να ανακάμψει η οικονομία. Με ένα τέτοιο εργαλείο η Ελλάδα θα μπορούσε να εγκαταλείψει τη λιτότητα χωρίς να εγκαταλείψει το ευρώ.
Ο John Cochrane, συντηρητικός οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, επίσης συνιστά στην ελληνική κυβέρνηση να εκτυπώσει IOUs. Θα έχουν τη μορφή ηλεκτρονικού χρήματος, όχι απαραίτητα σε ρευστό, και θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να πληρωθούν συντάξεις και άλλες μεταβιβάσεις πληρωμών.
Το IOU θα μπορούσε να εκπληρώσει μία από τις βασικές λειτουργίες του χρήματος: το μέσο ανταλλαγής. Μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις για να αγοράσεις τρόφιμα στα καταστήματα ή για να ανακεφαλαιοποιήσεις μέρος του τραπεζικού συστήματος.
Αυτό που κανένας δεν ομολογεί -τουλάχιστον όχι σε ευγενείς συναναστροφές- είναι ότι, όταν καθιερωθεί αυτό το σύστημα, μπορείς να κηρύξεις στάση πληρωμών έναντι των επίσημων Ευρωπαίων πιστωτών.
Τι θα μπορούν να κάνουν; Δεν μπορούν να σε πετάξουν έξω από την ευρωζώνη. Δεν έχουν τα νομικά μέσα. Δεν μπορούν να σε πετάξουν ούτε έξω από την Ε.Ε. Πρέπει να έχουν την υπογραφή σου για να γίνει αλλαγή της Ευρωπαϊκής Συνθήκης ή για όποια αλλαγή χρειάζεται ομοφωνία, όπως η ανανέωση των κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας.
Η πιο επικίνδυνη εναλλακτική θα ήταν η σκληρή έξοδος, το Grexit. Αυτή είναι μια επιλογή που πρέπει να προσπαθήσει να αποφύγει η Ελλάδα, γιατί είναι σε μεγάλο βαθμό ταραχώδης. Αλλά το μέγεθος του ρίσκου από αυτό, για την Ελλάδα τουλάχιστον, θα εξαρτηθεί από τη διαχείριση.
Το Grexit θα μπορούσε να αποδειχθεί πιο επικίνδυνο για την ίδια την ευρωζώνη γιατί ίσως λειτουργούσε ως βάση για άλλους, ειδικά αν δεν επέλθει οικονομικός Αρμαγεδδών στην Ελλάδα. Σε κάθε περίπτωση, αν και δεν είναι επιθυμητό, το Grexit παραμένει προτιμότερο από το status quo.
Το χειρότερο σενάριο θα ήταν να λυγίσει πρώτη η ελληνική κυβέρνηση και να αποδεχτεί την ήττα. Αν σταματήσει να υπάρχει η επιλογή ΣΥΡΙΖΑ στην πολιτική σκηνή, το μόνο πολιτικό κόμμα που μένει για να αντιταχθεί σε αυτές τις στρατηγικές θα ήταν το νεοναζιστικό Χρυσή Αυγή.
Η προσωπική μου προτίμηση θα ήταν να εγκαταλείψει η ευρωζώνη συνολικά τις αποτυχημένες πολιτικές της τελευταίας 5ετίας και να προχωρήσει μπροστά. Αν αυτό αποδειχθεί πολιτικά αδύνατο, η δεύτερη καλύτερη επιλογή, για την Ελλάδα τουλάχιστον, θα ήταν μια ημιέξοδος με παράλληλο νόμισμα και στάση πληρωμών μόνο των επίσημων πιστωτών.
Σε κάθε περίπτωση, οφείλουν να υπερασπιστούν τις θέσεις τους σήμερα.
ΠΗΓΗ: Δευτέρα 16 Φεβρουαρίου 2015, http://www.iskra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=19567:ft-&catid=96:2010-06-04-22-41-29&Itemid=290
