ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ
Του Απόστολου Παπαδημητρίου
Πρόσφατα η Εκκλησία και, υποτίθεται, η Πολιτεία υπό τη νέα της ηγεσία τίμησαν τους τρεις μέγιστους φωστήρες προστάτες της παιδείας. Ο νέος υπουργός των οικονομικών, όχι βέβαια στα πλαίσια του εορτασμού των Πατέρων, αλλά αντιμέτωπος με τη σοβούσα οικονομική κρίση, για την αναστροφή της οποίας μικρή πιθανότητα δίνω, τόνισε ότι τάσσεται υπέρ του λιτού βίου αλλά εναντίον της λιτότητας. Δεν σπεύδω να θεωρήσω ταυτολογία τον «λιτό βίο» και τη «λιτότητα» κατά το λαϊκό «όχι Γιάννης, Γιαννάκης». Ο λιτός βίος είναι η ελεύθερη επιλογή ολιγαρκούς προσώπου, το οποίο αντιπαλεύει προς την άκρως καταναλωτική περιρρέουσα ατμόσφαιρα έχοντας ως στήριγμά του την πίστη του (όχι κατ’ αποκλειστικότητα τη χριστιανική) ή την ιδεολογία του. Λιτότητα είναι η έξωθεν επιβολή λιτού βίου μέσω του στραγγαλισμού του εισοδήματος και, συνεπώς, της αγοραστικής δύναμης του προσώπου, το οποίο τότε τυραννά η επιθυμία, ακόμη και όταν αυτό καλύπτει τις βασικές βιοτικές του ανάγκες.
Έχω σοβαρές αμφιβολίες, για το αν έχει κατά νουν ο υπουργός τη διάκριση, που μόλις παρατέθηκε. Ασφαλώς θα την είχε, αν μεταξύ άλλων είχε μελετήσει και την οικονομική θεωρία των Τριών Ιεραρχών, πράγμα για το οποίο πολύ αμφιβάλλω, καθώς ούτε οι πλείστοι των κατ’ όνομα χριστιανών έχουμε μελετήσει και γι’ αυτό έχουμε καταστεί αθύρματα του καταναλωτικού τρόπου ζωής!
Ο λιτός βίος, σύμφωνα με τον λόγο του Ευαγγελίου, τον οποίο ερμήνευσαν σε βάθος οι Πατέρες της Εκκλησίας στο σύνολό τους και όχι μόνο οι Τρείς, τύποις ακόμη τιμώμενοι, Ιεράρχες προϋποθέτει την ασκητική θεώρηση του βίου. Αλλά ο ασκητικός βίος επικρίθηκε από την ευρωπαϊκή νεωτερικότητα με τρομερή σφοδρότητα ως στάση εχθρική προς τη ζωή και τις χαρές της! Στη θέση του η νεωτερικότητα προέβαλε το εμπαθές κυνήγι των ηδονών της σάρκας (γαστριμαργία και ερωτισμός) και του πνεύματος (φιλοδοξία, κενοδοξία) και κατέληξε να θεωρεί ως μοναδική αξία το χρήμα, το απαραίτητο μέσο για την ικανοποίηση πάσης φύσεως ηδονής. Τί εχέγγυα έχει ο υπουργός, οι συνυπουργοί του, ο πρωθυπουργός να διδάξουν τον λιτό βίο; Μήπως μελέτησαν, έστω από περιέργεια, Πατέρες της Εκκλησίας, ώστε να γνωρίζουν τις προϋποθέσεις για λιτό βίο; Αλλά δεν τις γνωρίζουμε ούτε εμείς που δηλώνουμε μέλη της Εκκλησίας, γι’ αυτό και δεν βιώνουμε λιτά! Ας μη κρυβόμαστε: Και για μας είναι ανυπόφοροι οι Πατέρες της Εκκλησίας. Μπορεί να λέμε ότι ψηφίζουμε, όπως ψηφίζουμε, για να αντιταχθούμε προς την επέλαση της αθεΐας, στο βάθος όμως υπολογίζουμε πρωτίστως τις τραπεζικές μας καταθέσεις! Η ισχυρότερη αντίσταση στην αγριότητα του άκρως αντιευαγγελικού καπιταλισμού έπρεπε να είχε προβληθεί από τους χριστιανούς. Δυστυχώς όμως έχουμε παραδοθεί άνευ όρων στην προτεσταντική αντίληψη ότι ο Θεός παρέχει απλόχερα την οικονομική ευμάρεια στους πιστούς του!
Μήπως οι κυβερνώντες βιώνουν τον λιτό βίο εμφορούμενοι από κάποια ιδεολογία, τη μαρξιστική εν προκειμένω; Έχω λόγους να διατηρώ επιφυλάξεις ακόμη και γι’ αυτό. Η μαρξιστική ανάλυση της κοινωνίας έχει αναμφισβήτητα πολλά στοιχεία καταγγελίας της κοινωνικής αδικίας και προβολής οράματος μιας δικαιότερης κοινωνίας, οράματος όμως άκρως μεσσιανικού, αν ταυτίσουμε τον όρο μεσσιανισμός, έχοντας ως αφετηρία την ενδοκοσμική θεώρηση της ιστορίας (βασική αρχή της υλιστικής φιλοσοφίας), με τον όρο ουτοπία. Σε αντίθεση με την καταγγελία του Ιησού από πολλούς κοινωνικούς μεταρρυθμιστές, αυτός δεν υπήρξε σπορέας ουτοπίας. Υπήρξε ο Χριστός (μεσσία στα εβραϊκά), δηλαδή χρισμένος κατά τα ιουδαϊκά έθιμα, όχι όμως από ανθρώπους, προκειμένου να αναλάβει κάποιο αξίωμα (θρησκευτικό ή κοσμικό), αλλά από τον Θεό. Δεν έταξε ευμάρεια και υγεία σ’ εκείνους που θα τον ακολουθούσαν. Δεν υποσχέθηκε ότι θα εξαλείψει τη φτώχια. Ζήτησε από τους μαθητές του να άρουν τον σταυρό, που πρώτος αυτός σήκωσε. Δεν είχε που την κεφαλήν κλίνη. Δεν κράτησε στο χέρι του νόμισμα. Δεν είχε δύο χιτώνες ή, αν κάποτε απέκτησε, τον δεύτερο τον έδωσε σε κάποιον μη έχοντα. Αυτόν ακολούθησαν κατά πόδας οι Τρεις Ιεράρχες. Ό, τι είχαν το έδωσαν και στη συνέχεια υπηρέτησαν με πλήρη αυταπάρνηση τον πάσχοντα συνάνθρωπό τους μη διστάζοντας να σταθούν αγέρωχοι, αυτοί οι άκρως ταπεινοί κατά τα άλλα, απέναντι στην ιταμή κοσμική εξουσία! Από τότε κύλισαν αιώνες και το όραμα της κοινοκτημοσύνης, που όμως βίωσε η πρώτη εκκλησιαστική κοινότητα των Ιεροσολύμων, όπου όλα «ήσαν κοινά» (communa errant, εξ ου και κομμουνισμός=κοινωνισμός) ως βάση της κοινωνίας της δικαιοσύνης διατηρήθηκε μόνο στο ορθόδοξο κοινόβιο, γεύση του οποίου ελπίζουμε να έλαβε κατά την πρόσφατη επίσκεψή του ο πρωθυπουργός μας στο Άγιον Όρος για λόγους, που ο Θεός γνωρίζει.
Δεν γνωρίζουμε ποια είναι η μαρξιστική ορθοδοξία, καθώς πολλοί ερίζουν γι’ αυτήν. Ασφαλώς και δεν την ταυτίζουμε με τον σταλινισμό, αμφιβάλλουμε όμως για το αν εκφράζεται ακόμη και με τον λενινισμό, η πολεμική του οποίου κατά της πίστεως εξ αιτίας της διαφθοράς του κλήρου στην τσαρική Ρωσία, μαρτυρεί εμπάθεια και άγνοια του ευαγγελικού λόγου. Ο Μαρξ αδικείται, καθώς το μόνο που γνωρίζουν γι’ αυτόν πλείστοι χριστιανοί είναι η φράση «η θρησκεία είναι το όπιο του λαού»! Όμως με τον όρο όπιο ο Μάρξ, όπως φαίνεται αρκετά καθαρά στο κείμενό του, εννοούσε την παρηγορία και όχι την αποκοίμιση, ώστε να είναι αδύνατη η αντίσταση προς την αδικία των κρατούντων. Ο «μεσσιανισμός» υπήρξε έκδηλος στον Μαρξ, ο οποίος αρνούμενος την εβραϊκή πίστη της οικογένειάς του «ανακάλυψε» τους κοινωνικούς νόμους και εξήγγειλε το πέρασμα στην αταξική κοινωνία νομοτελειακά! Δεν ήταν ως εκ τούτου απαραίτητο να αλλάξουμε βίο ως πρόσωπα, ώστε να δούμε να πραγματώνεται η ονειρεμένη κοινωνία, αυτή, πίστευε, θα έλθει μόνη της. Βέβαια οι επίγονοι του Μαρξ αναθεώρησαν την αρχική μοιρολατρεία και τόνισαν την αναγκαιότητα του επαναστατικού αγώνα. Αλλά αυτός ο αγώνας, ο υπέρτατος κατά το ηθικό του περιεχόμενο, υπέρ της δικαιοσύνης έγινε στο όνομα όχι του Θεού της αγάπης και της δικαιοσύνης, αλλά στο όνομα του ανθρώπου, ενός ζώου που κάνει εργαλεία και μισεί τους δυνάστες του! Αυτή υπήρξε η τραγωδία της ακραίας αντίφασης! Και ο Καμύ σημειώνει χαρακτηριστικά ότι η μεταφυσική εξέγερση (άρνηση του Θεού) είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το έγκλημα. Βέβαια φοβερότεροι εγκληματίες υπήρξαν οι αστοί πλουτοκράτες, που σήμερα ελκύουν τη συμπάθεια των αποχριστιανισμένων χριστιανών!
Ο Μπερντιάγεφ χριστιανός επηρεασμένος αρχικά από τον μαρξισμό μετέπειτα πολιτικός πρόσφυγας στη Δύση είχε γράψει (Παρίσι 1929) ότι ο κομμουνισμός σύντομα θα αναγκαστεί να αποδεχθεί πλείστες όσες θέσεις του καπιταλισμού για την άσκηση της πολιτικής, θα παραμείνει όμως σκληρός έναντι της θρησκευτικής πίστεως. Όντως πριν ακόμη καταρρεύσει ο επονομασθείς «υπαρκτός σοσιαλισμός» η άρχουσα κομμουνιστική τάξη (νομενκλατούρα) είχε ενστερνιστεί όλες τις καπιταλιστικές αντιασκητικές αξίες και, τελικά, ο «Κρόνος» έφαγε το παιδί του με ελάχιστες τις ελπίδες η «Ρέα» να του γεννήσει κάποιο άλλο! Το αντιασκητικό φρόνημα στη Δύση σάρωσε τάχιστα το επαναστατικό όραμα. Ο Βίλχελμ Ράιχ, που επιδίωξε τη σύζευξη μαρξισμού – φροϋδισμού, προκάλεσε τερατογένεση, στην οποία τα μαρξιστικά στοιχεία μόλις που διακρίνονται στην πληθωρικότητα του παρά φύσιν ερωτισμού. Η ευρωπαϊκή αριστερά (δεν αναφέρομαι στους σοσιαλιστές, που δεν θεωρώ αριστερούς) διολισθήσασα σε καπιταλιστικές πολιτικές θέσεις (επαλήθευση του Μπερντάγεφ) επιμένει στον άχαρο ρόλο της διασποράς της αθεΐας, που πρεσβεύουν και οι αστικές αλεπούδες, ακόμη και στην μεταϊδεολογική εποχή και της μάχης υπέρ των κοινωνικών «κατακτήσεων», δηλαδή υπέρ της ελευθεριότητας στην ερωτική ασυδοσία (ελευθερία είναι πολύ υψηλή έννοια που βάναυσα κακομεταχειριζόμαστε), η οποία όμως είναι πεμπτουσία του αστισμού, επωμιζόμενη αποκλειστικά το πολιτικό κόστος και δίνοντας άλλοθι στους συντηρητικούς «χριστιανούς». Είναι χαρακτηριστική κάποια από τις πολλές αντικρούσεις στο διαδίκτυο της δήλωσης του υπουργού: «Καλος ο λιτος βιος, αλλα ακομη πιο καλος ο έκλυτος» !
Μήπως είναι καιρός να ασχοληθούμε λίγο με τους Πατέρες της Εκκλησίας «πιστοί» και «άπιστοι»;
«ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ», 2-2-2015
