Αναρχικοί και μπαχαλάκηδες
Του Νικήτα Χιωτίνη*
Είναι τεράστια η πολιτική κερδοσκοπία και προπαγάνδα που συντελείται δια μέσου αυτών που συνειδητά και δικαίως φέρουν, αλλά και ενίοτε δηλώνουν πως φέρουν, καταδήλως όμως ψευδεπίγραφα, τους ανωτέρω χαρακτηρισμούς. Αναφέρομαι στα «παιδιά με τα καλάσνικοφ», στις διάφορες τρομοκρατικές οργανώσεις, στους αναρχικούς και στους δήθεν αναρχικούς των Πανεπιστημίων, στους «μπαχαλάκηδες» που καίνε τις πόλεις και τα γήπεδα και σε όλους αυτούς τους καταστροφικά – για τους άλλους και για την κοινωνία-διαμαρτυρόμενους.
Ας ξεκινήσουμε από την έννοια της αναρχίας. Όπως υποδηλώνει η λέξη, σημαίνει την μη αποδοχή οποιασδήποτε αρχής, αν και συχνά –για να μην πω κατά κανόνα- ως αναρχικούς χαρακτηρίζουμε αυτούς που δεν υπακούουν σε κάποιες αρχές ενώ όμως υπακούουν σε κάποιες άλλες. Π.χ. η Αντιγόνη δεν υπάκουσε στις αρχές που της επέβαλαν να μη θάψει τον αδελφό της, υπάκουσε όμως σε άλλη αρχή, αυτήν του αδελφικού δεσμού.
Η αναρχική αυτή της πράξη έγινε αποδεκτή. Ομοίως η μη υπακοή στις αρχές, ακόμα και με πράξεις ποινικά κολάσιμες σύμφωνα με τους ισχύοντες νόμους, γίνεται ενίοτε κοινωνικά αποδεκτή και ευκταία, όταν υπακούει σε άλλες αρχές ανώτερες, στις οποίες προσβλέπει το κοινό αίσθημα. Ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων δολοφόνησαν τον τύραννο των Αθηνών και ο Παναγούλης επιχείρησε να δολοφονήσει τον δικτάτορα Παπαδόπουλο. Άπαντες αναγνωρίστηκαν ως ήρωες. Άπασες οι επαναστάσεις υπήρξαν ενέργειες κατά των ισχυουσών αρχών, άλλες έγιναν αποδεκτές ως σωτήριες για την κοινωνία και άλλες όχι, άλλες και τα δύο σε διαφορετικούς χρόνους.
Δηλαδή η αναρχία ενίοτε γίνεται αποδεκτή, ενίοτε καταδικάζεται. Αναλόγως πάντα του συστήματος των αξιών μια κοινωνίας, που συχνά επιβάλει την αντίθεση σε καθεστηκυίες αρχές που παρεισέφρησαν αντιτιθέμενες στο σύστημα αυτό. Π.χ. αναρχικός ήταν ο Ζήνων, όταν διακήρυττε την αποστροφή του στην παντοδυναμία των πολιτικών αρχών και τασσόταν υπέρ της κυριαρχίας ηθικών νόμων και έτσι έγινε αποδεκτός ως διανοητής, διακινδυνεύοντας μάλιστα την ίδια του τη ζωή εναντίον της τυραννίας.
Με την εμπέδωση της φιλοσοφικής πρότασης της νεωτερικότητας και τη συνακόλουθη πρόταξη του ατόμου έναντι της συλλογικότητας και της κοινωνίας, άρχισε να αναπτύσσεται η σύγχρονη μορφή αναρχισμού ως τρόπου απελευθέρωσης του ατόμου. Έτσι ο Η. D. Thoreau από τα μέσα του 19ου αιώνα πρωτοστάτησε για την «πολιτική ανυπακοή», με το περίφημο δοκίμιό του «Περί Πολιτικής Ανυπακοής», που αρχικά είχε τον τίτλο «Αντίσταση στην Αστική Κυβέρνηση», ενώ στη συνέχεια όλοι οι φιλελεύθεροι[1], πρότασσαν την αυτονομία του ατόμου και την διακήρυτταν σαν μορφή αντίστασης στις πολιτικές εξουσίες που δεν ικανοποιούσαν τις ατομικές επιδιώξεις και ελευθερίες. Τούτο μάλιστα μέχρι απόλυτης πρόταξης του ατόμου έναντι της κοινωνίας. Ομοίως, από την «άλλη πλευρά», ο Μπακούνιν και ο Κροπότκιν -εκ των κυρίων εκφραστών του αναρχισμού του 19ου αιώνα, που αποδεχόταν βίαιες αντιδράσεις στις εγκατεστημένες αρχές- αντιτάχθηκαν στον κομμουνιστικό συγκεντρωτισμό. Πρότασσαν την άμεση δημοκρατία των κοινοτήτων και την αυτοδιαχείριση, έναντι της εγκατεστημένης συγκεντρωτικής εξουσίας.
Μετά τα μέσα του ΧΧου αιώνα, η «αναρχική πρόταξη του ατόμου» επιτάθηκε στη Δύση, γιατί στις ανατολικές χώρες ο «υπαρκτός σοσιαλισμός» απαγόρευε δια ροπάλου κάτι ανάλογο. Έτσι διάφορες «αναρχικές αντιδράσεις» ομάδων και ατόμων με ιδιαίτερη καλλιέργεια και προβληματισμό, εμφανίστηκαν, ασκώντας μάλιστα γοητεία σε μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης. Καταδήλως «έγραψαν ιστορία», συνέβαλαν δηλαδή καθοριστικά στην μετέπειτα πολιτική σκέψη και πράξη. Τούτο γιατί έθεταν σαν ύψιστη αρχή ένα σύστημα αξιών στο οποίο μεγάλο μέρος της κοινωνίας προσέβλεπε, μέσα στα πλαίσια πάντα της νεωτερικής πρόταξης του ατόμου. Πάντα «αναρχικά», δηλαδή εναντίον της καθεστηκυίας τάξεως και των κατεστημένων νοοτροπιών, γι’ αυτό και πολεμήθηκαν ένθεν κακείθεν των τότε πολιτικών συστημάτων.
Ο Μάης του 1968, π.χ., αρχικώς πολεμήθηκε και επιδιώκεται να ξεχαστεί και από τα λεγόμενα αστικά και από τα λεγόμενα (τότε) σοσιαλιστικά καθεστώτα. Ομοίως και τα διάφορα άλλα κινήματα, όπως αυτό των «καταστασιακών», μέχρι και κάποιες πρόσφατες σχετικές ρητορείες. Η ουσία πάντως είναι πως όλες αυτές οι «αναρχίες» οφείλονταν στην μη αποδοχή των υφιστάμενων πολιτικών εξουσιών και αξιακών συστημάτων, στη μη αποδοχή με άλλα λόγια του τρόπου ύπαρξης και λειτουργίας των κοινωνιών. Μάλιστα ενίοτε αυτές οι αναρχικές εκφράσεις γίνονταν αποδεκτές, αν δεν παράγονταν, από πλευράς της οικονομικής και πνευματικής ελίτ των κοινωνιών.
Αν αυτές οι «αναρχικές αντιδράσεις» είχαν θετικό αποτέλεσμα –όπως είχε η εμφάνιση και τελικώς η (αρχική) επικράτηση του φιλελευθερισμού που αντιμαχόταν τις φεουδαλικές αρχές- όλα θα έβαιναν καλώς. Έτσι εξελίσσονται οι κοινωνίες και έτσι κινείται η ιστορία. Με «αναρχικές αντιδράσεις και μανιφέστα». Όμως τα πράγματα δυστυχώς δεν είναι έτσι. Οι πολιτικές εξουσίες, που είναι πρώτα’ απ’ όλα οι κύριες υπεύθυνες γι’αυτές τις «αναρχικές αντιδράσεις», τις χρησιμοποιούν καταδήλως για ίδια οφέλη, συχνά τις επινοούν, συχνότερα παρεισφρέουν προβοκατόρικα σε αυτές, εγκαθιδρύοντας στρατηγικά και έξυπνα μια απόλυτη σύγχυση γύρω από τις έννοιες αυτές και μετερχόμενες κάθε μέσο.
Οι πολιτικές εξουσίες διαμορφώθηκαν σύμφωνα με τη νεωτερική πρόταξη της ατομικότητας, αγνοώντας, αν όχι συνειδητά αρνούμενες, τη συλλογικότητα. Τελικώς μετετράπησαν και οι ίδιες σε ανεξάρτητες «ατομικότητες», με αντίπαλους τους υπολοίπους. Όπως πάντα λοιπόν, έτσι και τα τελευταία χρόνια – τα χρόνια των «παιδιών με τα καλάσνικοφ», της «17 Νοέμβρη», των «πυρήνων», των καταστροφικών διαδηλώσεων, του καψίματος του Πολυτεχνείου και του χριστουγεννιάτικου δέντρου στη πλατεία Συντάγματος- οι πολιτικές και οικονομικές εξουσίες βρίσκονται περιχαρακωμένες σε ανεξάρτητα και αυτοδύναμα συστήματα, αδιαφορώντας για την υπόλοιπη κοινωνία, αν όχι σε ευθύ πόλεμο εναντίον της.
Έτσι, αντί να έρθουν σε συνδιαλλαγή μαζί της, σε συνδιαλλαγή με τους λαούς, εξυπηρετούνται ή νομίζουν πως εξυπηρετούνται, δημιουργώντας εχθρούς και ενσπείροντας στις μάζες φόβο αναμεμειγμένο με αποκλεισμό και άγνοια. Έτσι, όχι μόνο υποκινούν, αλλά και δημιουργούν «εχθρούς του καλού» (θυμηθείτε τη ρητορεία Μπους περί «άξονα καλού και άξονα κακού»), που ονοματίζουν αναρχικούς, τρομοκράτες και μπαχαλάκηδες, που δημιουργούν τα χειρότερα συναισθήματα στους λαούς, έως και αυτό του τρόμου. Γνωστή η μέθοδος των «παρδαλών επαναστάσεων», που χρησιμοποιούνται αποτελεσματικότερα από τα παρωχημένα πλέον πραξικοπήματα. Μέσω αυτών ρίχνουν κυβερνήσεις και αλλάζουν πολιτικά καθεστώτα. Δήθεν αυθόρμητες λαϊκές εξεγέρσεις ελέγχουν τις εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές, δημιουργούν φόβους και ελέγχουν τα κοινά αισθήματα. Όσο πιο φασαριόζικες και καταστροφικές τόσο το καλύτερο.
Ομοίως συμβαίνει και για φαινομενικώς μικρότερα ζητήματα, όπως π.χ. αυτό των μικροκομματικών ωφελημάτων, την ενδυνάμωση των μηχανισμών καταστολής ή της έμμεσης ενίσχυσης της «ιδιωτικοποίησης» των πάντων, της εκπαίδευσης συμπεριλαμβανομένης. Βεβαίως χρησιμοποιούν και όλους τους «χρήσιμους ηλίθιους», αυτούς που εύκολα ψαρεύονται αλλά και που εύκολα δημιουργούνται.
Αποτελεί ερώτημα το γιατί ενώ όλα αυτά λίγο πολύ τα καταλαβαίνουμε, δεν αντιδρούμε συλλογικά, με γνώση και στοχευμένα. Λέτε γιατί πάνω σε αυτά «παίζουν» όλοι – όλοι οι «εξουσιαστές» μας δηλαδή – ο καθένας για το δικό του στενό συμφέρον;
[1] Γιώργος Πολίτης, «Το δικαίωμα της πολιτικής ανυπακοής και η φιλοσοφία του John Locke», εκδ. ΕΝΝΟΙΑ
ΠΗΓΗ: ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, 2 Ιανουαρίου 2015, http://www.topontiki.gr/article/91620/Anarxikoi-kai-mpaxalakides
* Δρ Νικήτας Χιωτίνης, Αρχιτέκτων Μηχανικός, Καθηγητής ΤΕΙ Αθήνας, e-mail: nchiotin@teiath.gr.
ἀγαπητέ μου Πάνο, ἐπίτρεψέ μου νὰ ἐπισημένω κάποια πράγματα ποὺ ἤδη γνωρίζεις:
1/ ὁ συγγραφέας παρουσιάζει μιὰ ἀρκετὰ στενὴ εἰκόνα τοῦ ἀναρχικοῦ κινήματος (α) μὴ ἀναφέροντας, γιὰ παρἀδειγμα, τὰ μεγάλα ἀναρχικὰ κινήματα τοῦ Μεσαίωνα (ἀγροτικά, θρησλευτικά, ἢ συχνᾶ συνδυασμένα) (β) μὴ ἀναφέροντας τὴν ἀναρχικὴ παράδοση τοῦ πρώϊμου Συνταγματικοῦ κινήματος στὴν Εὐρώπη (τόσο στὴν Ἀγγλία τοῦ 17ου, ὅσο καὶ στὴν Γαλλία τοῦ 18ου αἰ. καὶ άλλοῦ) (γ) μὴ ἀναφέροντας τὰ μεγάλα συλλογικὰ-κοινοτικὰ κινήματα τοῦ Μάχνο στὴν Ούκρανία καὶ τοῦ άναρχοσυνδικαλισμού τοῦ Ντουρούτι στὴςν Ἰσπανία… ὅλα αὐτὰ ἦταν κινήματα λαϊκά, συλλογικά, κοινοτικά καὶ δὲν εἶχαν νὰ κάνουν μὲ τὴν πρόταξη τοῦ νεωτερικοῦ ἀτόμου (ἔχει σημασία)
2/ ἐπίσης ὁ συγγραφέας ἀποφεύγει νὰ ἀχοληθῆ μὲ τὶς πολλὲς καὶ διάφορες πηγὲς τῶν ἀναρχικῶν ἐκφάνσεων καὶ ἐπιμένει στὴν νεωτερικότητα καὶ τὴν ίδιωτικὴ φιλοσοφία. ἔτσι ἀφήσνει έξω, γιὰ παράδειγμα, τὴν βιβλική-ἀντιτεχνοκρατικὴ κριτικὴ τοῦ Ἐλύλ, ἤ τὸ χριστιανικό-έργατικὸ κίνημα τῆς Ντόροθυ Ντέϊ καὶ τὴν μεγάλη ἀναρχοχριστιανικὴ παράδοση τῶν Ἀγγλοσαξόνων (ἐντυπωσιακὰ ζωντανὴ μέχρι σήμερα στὴν Ἀμερική, μὲ δραστήριες κοινότητες καὶ μὲ τὸ νεότατο καὶ ζωηρότατο κίνημα τοῦ «νέου-μοναχισμοῦ»)
3/ τέλος ὁ συγγραφέας δὲν κάνει καμμία άναφορὰ στὴν μεγάλη καὶ πολυσύνθετη καὶ παραγωγικότατη ἀναρχικὴ διανόηση παγκοσμίως, ποὺ πλέον μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι ἔχει ξεπεράσει σὲ ἔργο καὸ προσωπικότητες καὶ αὐτὴν τὴν μαρξιστικὴ σχολή στὸν δυτκὸ κόσμο.
βολεύει έξαιρετικὰ τὸ παρασιτικὸ βλαχοκοτζαμπασισμὸ τῆς ἑλληνικῆς «ελιτ» νὰ συνδέουν τὸ ὄνομα τῆς ἀναρχίας μὲ αὐτὸ τῶν χουλιγκάνων τοῦ ἄρχοντα τοῦ Οίκουμενικοῦ Θρόνου κ.κ. Μελισανίδη καὶ τῶν ὁμοίων του.
τά ‘πα καὶ ξαλάφρωσα
/βψ
@ vassilip
Ευχαριστώ σε διπλά για το σχόλιό σου:
1) Γιατί έκανα αυτή την ανάρτηση, ακριβώς για να γίνει διάλογος, αφού πράγματι το άρθρο στενεύει, αλλά και μερικώς παραποεί το σύγχρονο αναρχικό κινημα, βλέποντας μόνο κάποιες όντως αρνητικές πλευρές είτε μιας μερίδας του (μπάχαλοι) είτε προβληματικές πλευρές της ιδεολογίας του (ατομικότητα)
2) Διότι οι παρατηρήσεις σου είναι εύστοχες και επομένως σημαντικές για ένα διάλογο.
Αγαπητέ vassilip η ατομικότητα νομίζω πως βρίσκεται στο θεμέλιο της αναρχίας κατά τη νεωτερική περίοδο. Η έννοια της ευτυχίας ήταν η ίδια και στον Μαρξ και στον Ανταμ Σμιθ, προς αυτήν στόχευαν οι αναρχικοί, μιε έμφαση στην ελευθερία του ατόμου. Ουδέν κακό, μέσα από το νεωτερικό σύστημα αξιών, δεν το κρίνω, ούτε το εκθειάζω ούτε το κατακρίνω. Ο φιλελευθερισμός στην αρχική του έκφραση προερχόταν από αναρχικές διεκδικήσεις (πάντα στα πλαίσια της νεωτερικότητας, επαναλαμβάνω δεν κρίνω ούτε κατακρίνω, απλώς διαπιστώνω). Έφτασε και σε απόλυτη πρόταξη του ατομικού έναντι του συλλογικού. Πολύς λόγος γίνεται άλλωστε και για τον αναρχικό καπιταλισμό – el Dorado. Πα΄ντως λειτούργησε και μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά, προωθώντας την υπόθεση και του συλλογικού καλού, αν μείνει ανόθευτος από τις εγκατεστειμένες εξουσίες. Δυστυχώς τελευταία έχει γίνει όπλο της, είτε με αποπροσανατολιστικές ερμηνείες του, είτε με την παρείσφρηση προβοκατόρων, είτε με «χρήσιμους ηλίθιους» που το σύστημα ψαρεύει ή και δημιουργεί. Φοβάμαι ότι η σημερινή σύγχυση βολεύει τους πάντες, δεξιά, αριστερά, κεντροδεξιά και κεντροαριστερά! Ο καθένας όπως βολεύεται…Ο λαός έχει καταστεί πιόνια στα χέρια όλων, μα όλων!
Αναρχικός ήταν ο Παπαδιαμάντης που κοιμήθηκε σαν Άγιος, σαν σήμερα πριν 100 τόσα χρόνια….
@ ΕΛΕΝΗ ΡΑΒΑΝΗ
Πολύ εύστοχη η παρατήρησή σου!!!!
@ Νικήτας Χιωτίνης
να σε ευχαριστήσω διότι
α) Με το σχόλιό σου φωτίζεις καλύτερα το άρθρο σου (που βεβαίως δεν αποτελεί και μελέτη)
β) Γίνεις συνέχεια στο διάλογο που ελπίζω να συνεχιστεί.
ΥΓ: Μια πρώτη μου παρατήρηση: χωρίς να θεωρώ τον εαυτό μου «αναρχικό», νομίζω όμως ότι οφείλουμε να διακρίνουμε ανάμεσα στα ρε’υματα της αναρχίας που είναι συλλογικά και δημιουργικά και ανάμεσα στους δήθεν αναρχικούς, δηλαδή τους ‘μπάχαλους». Έτσι μπορεί ο διάλογος να πάει στη σωστή κατεύθυνση και να μην έχει τον κίνδυνο της «παραπληροφόρησης».
συμφωνώ….οι «μπαχαλοι» είναι τα «δημιουργήματα» που είτε ψαρεύονται σαν «χρήσιμοι ηλίθιοι», είτε δημιουργούνται από αφελείς, είτε είναι προβοκάτορες (συχνότατα)
Διαβάζοντας τις παρατηρήσεις σας, φοβάμαι πως δεν διαβάστηκε καλά το κείμενό μου. Επί πλέον αγαπητέ vassilip, καλά είναι αυτά που λέτε, αλλά δεν μπορώ να κάνω μια εκτενή αναφορά στην ιστορίασε ένα μικρό άρθρο ! Στόχος μου ήταν να επικεντρωθώ 1. στο ότι ο αναρχισμός αποτελεί κινητήριο μοχλό της ιστορίας και 2.ο αναρχισμός χρησιμοποιείται από τις υφιστάμενες πολιτικές και οικονομικές αρχές, είτε με αποπροσανατολιστικές ερμηνείες είτε με δημιουργία «χρήσιμων ηλιθίων» που περιπλέκουν το ζήτημα, πάλι επ’ ωφελεία των καθεστωτικών δυνάμεων! Αυτά . Νικήτας Χιωτίνης
ἀξιότιμε κ. Χιωτίνη θὰ ἤθελα νὰ σᾶς ἐνημερώσω ὅτι τὸ σχόλιό μου προφανῶς δὲν ἀφοροῦσε οὔτε τὶς ἰδέες σας, οὔτε, πολὺ περισσότερο, τὸν τρόπο σας νὰ τὶς διατυπώνετε —ἀπολύτως σεβαστὰ ἀμφότερα. ἀπευθυνόταν στὸν ἀγαπητό μου Παναγιώτη καί, ἐμμέσως, στοὺς τυχὸν ἀνενημέρωτους ἀναγνῶστες τοῦ ἰστολογίου, ποὺ πιθανὸ νὰ σχημάτιζαν γιὰ τὸν ἱστορικὸ ἀναρχισμὸ μιὰν εικόνα ἰδιωτικῆς τρέλλιας (whim, bizarrerie). (φαντάζομαι θὰ συμφωνῆτε ὅτι πρόκειται γιὰ ἐξαιρετικὰ πολυσύνθετο φαινόμενο, σχεδὸν ριζωματικοῦ εἴδους, ποὺ εἶναι δυσκολότατο νὰ τὸ διαπραγματευτοῦμε ἐδῶ μὲ ἐπάρκεια.) ἄλλωστε νομίζω εἶναι σαφὲς ὅτι τὰ περὶ τοῦ ἀντιθέτου παραδείγματα ποὺ παρέθεσα δὲν εἶχαν παρὰ ενδεικτικὴ σημασία καὶ μόνο.
ὅσον ἀφορᾶ τὴν ἀγωνία σας μὴν καὶ τὸ κράτος (=ἐξουσία) βρεῖ ἀφορμὴ καὶ σπιλώσει τὸ ὄνομα τοῦ ἀναρχισμοῦ καὶ τῶν κοινωνικῶν ἀγώνων ἐν γένει, θὰ ἤθελα νὰ σᾶς καθησυχάσω κάπως: ἀπὸ ἀρχῆς ὁ ἀρχαῖος τοῦτος διάβολος εἶναι ἰκανότατος νὰ διαστρέφη, ἀντιστρέφη καὶ καταστρέφη κάθετι βρίσκεται ἀπέναντί του —ἀκόμη καὶ τὰ “ἁγιώτερα τῶν ἁγίων”. ἔ, τί νὰ κάνουμε. μιὰ καταλαλία ἀκόμη, δὲν χάλασε κι ὁ κόσμος. ἄλλωστε, τελικά, ὁ καθένας μας μένει προσωπικὰ ὑπεύθυνος τί καταπίνει καὶ τί ὑπακούει.
ἐν τῷ μεταξύ, ἐμεῖς ἂς μὴν ἀναπαράγουμε τὴν διχαλωτὴ γλώσσα τῶν ὑπαλλήλων τοῦ κρατοῦντος ψεύδους: τὸ λεκτικὸ σχῆμα “μπαχαλάκηδες” εἶναι σαφὲς ὅτι σκοπὸ ἔχη νὰ ἐνσπείρη στὸ ἄλογο συμβολικὸ βάθος τῶν δουλοπαροίκων τὴν ἰδέα ὅτι ΚΑΘΕ βίαιη δράση συμποσοῦται σὲ μία ἐνιαία καὶ ἀποκρουστικὴ παραβατικότητα, ἀποσιωπώντας τὴν καταγωγή της καὶ τὴν στόχευσή της! πιστεύω καταλαβαίνετε πολὺ καλὰ τί σημαίνει αὐτό.
/β.ψύλλης
συμφωνώ μαζί σας……….