Ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται

Του Βένιου Αγγελόπουλου

Μετά την πρώτη ψηφοφορία για την Προεδρία και την περιρρέουσα μπόχα εξαγοράς βουλευτών, όλα δείχνουν πως πάμε για εκλογές. Τις οποίες αναμένεται να κερδίσει ο ΣΥΡΙΖΑ, καθώς η σημερινή κυβέρνηση, στην ίδια ρότα με τις προηγούμενες, έχει όχι απλώς κάνει τους φτωχούς φτωχότερους και περισσότερους, όχι απλώς έχει γονατίσει τη χώρα και απεμπολήσει την εθνική κυριαρχία, αλλά έχει χτυπήσει αλύπητα τον παραδοσιακό στυλοβάτη του συστήματος, δηλαδή τη μεσαία τάξη, εξανεμίζοντας τις οικονομίες της. Χωρίς να αποκλείουμε τελείως να συμβούν γεγονότα που να οδηγήσουν αλλού (πολλά έχουμε δει να γίνονται στη γειτονιά μας τελευταία), ας εξετάσουμε αυτή την εκδοχή, που είναι η πιθανότερη.

Οι επερχόμενες εκλογές είναι ένα γεγονός παγκόσμιας εμβέλειας. Θα δείξουν κατά πόσον μια χώρα–πειραματόζωο μπορεί να συναινέσει για μακρό χρονικό διάστημα σε μια πολιτική σκληρής λιτότητας, κατά πόσον μπορεί ένας λαός να χειραγωγηθεί έτσι ώστε να ανεχθεί οι θυσίες των πολλών να γεμίζουν τις τσέπες των λίγων. Οι λαοί της Ευρώπης και του κόσμου όλου έχουν τα μάτια στραμμένα επάνω μας: μια νίκη της Αριστεράς θα σπείρει ελπίδες παντού.

Τις αλυσιδωτές αντιδράσεις τις περιμένει και τις φοβάται ο αντίπαλος. Ο αντίπαλος, αυτό που ευσχήμως αποκαλούμε «οι αγορές», δηλαδή οι διεθνείς επιχειρηματικοί κολοσσοί, το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, το κινούμενο χρήμα. Η δύναμη που ανεβοκατεβάζει κυβερνήσεις, διαμελίζει κράτη, απομυζά λαούς, με μόνο γνώμονα την αύξηση των κερδών. Που δημιουργεί πλασματικές αξίες και φούσκες που σκανε γκρεμίζοντας οικονομίες ολόκληρες, και βρίσκεται σε στρατηγικό αδιέξοδο: Η παραγωγή αγαθών είναι πολύ μικρότερη από την παραγωγή κερδών σε πλανητικό επίπεδο, ο πλούτος και η εξουσία συσσωρεύονται σε όλο και λιγότερα χέρια, οι αποπάνω δεν μπορούν να εξασφαλίσουν την ανεκτή επιβίωση των αποκάτω.

Έτσι, τόσο ο διεθνής παράγοντας όσο και τα εγχώρια μεγαλοσυμφέροντα θα κάνουν ότι μπορούν ώστε η διαφαινόμενη νίκη της Αριστεράς να είναι όσο το δυνατόν περιορισμένη, όσο γίνεται πιο ανώδυνη για τους ίδιους, όσο το δυνατόν πιο εφήμερη. Αφήνοντας κατά μέρος την κατασκευή έκτακτων γεγονότων με στόχο να εκφοβιστεί το εκλογικό σώμα και να υπερψηφίσει μνημονιακές δυνάμεις, ή ακόμη και να αναβληθούν οι εκλογές – σενάρια που δεν μπορεί να αποκλειστούν τελείως αλλά δεν φαίνονται τόσο πιθανά σήμερα – η επικρατέστερη εκδοχή είναι η αριστερή παρένθεση: Αρχικά να μην υπάρξει αυτοδυναμία, να υπάρξει μια πρώτη φθορά από τη δυσκολία σχηματισμού κυβέρνησης, να βγει μια κυβέρνηση με επισφαλείς συμμαχίες. Σε δεύτερη φάση (είτε υπάρξει αυτοδυναμία είτε όχι) η κυβέρνηση να τα βρει σκούρα με τους δανειστές, με τον κρατικό μηχανισμό, με τους απογοητευμένους ψηφοφόρους. Καθώς η κυβέρνηση θα πρέπει να διαχειριστεί την ανέχεια, θα γίνουν προβοκάτσιες και διαδηλώσεις «της κατσαρόλας», παραπληροφόρηση και συκοφαντίες από τα ελεγχόμενα ιδιωτικά κανάλια, δελεαστικές προτάσεις προς κυβερνητικά στελέχη ώστε να στηρίξουν τακτικές υποχώρησης, με στόχο η κυβέρνηση να πέσει σε λίγους μήνες. Παράλληλα, ο αντικυβερνητικός αγώνας θα αναδείξει νέα στελέχη, που θα αντικαταστήσουν το φθαρμένο και ανυπόληπτο πολιτικό προσωπικό του συστήματος.

Απέναντι σ’ αυτά τα σχέδια, μια αριστερή κυβέρνηση έχει μία βασική επιλογή: Να στηριχτεί στο ευρύτατο φάσμα του κόσμου που πλήττεται από τη λιτότητα, και από κει να αντλήσει στήριξη και να αναδείξει νέα στελέχη. Να καταστήσει σαφές δηλαδή, μεταξύ άλλων:

–  Ότι δεν είναι η ωραιοποιημένη συνέχεια του συστήματος αλλά αποτελεί ρήξη με το παρελθόν, τόσο ως προς την πρακτική όσο και ως προς τα πρόσωπα, ότι δεν θα υποδεχτεί όσους προστρέχουν όπου φυσάει ο (αντιμνημονιακός) άνεμος, αναζητώντας καρέκλες και πολιτική παρθενορραφή.

–  Ότι όχι απλώς θα εξασφαλίσει το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, αλλά θα αποκαταστήσει τις εργασιακές σχέσεις και το σεβασμό στον ιδρώτα του καθενός.

–  Ότι θα χτυπήσει τον παρασιτισμό, τα κυκλώματα, τα λαδώματα και τα φακελάκια, ότι το Δημόσιο δεν θα είναι αγελάδα για άρμεγμα από τον κάθε επιτήδειο αλλά υπηρέτης του πολίτη, ότι όποιος κάνει σωστά τη δουλειά του δεν θα θεωρείται ηλίθιος.

–  Ότι θα υπάρξει δημοσιότητα και διαφάνεια, απαιτώντας την από όλους αλλά ξεκινώντας να την εφαρμόζει από τα δικά της στελέχη.

–  Ότι για κάθε πτυχή του προγράμματός της θα ζητάει τη γνώμη αυτών που επηρεάζονται και θα είναι σε θέση να διορθώνεται από τις παρεμβάσεις των αποκάτω.

Και αυτά όχι απλώς ως εξαγγελίες αλλά ήδη από τώρα, στους δήμους και τις περιφέρειες που κατέχει η Αριστερά ως δείγμα γραφής, μη διστάζοντας να συγκρουστεί με κατεστημένα συμφέροντα, στηρίζοντας αυτούς που έχουν ανάγκη και όχι μοιράζοντας την πίτα (έστω και ισχνή) σε ημετέρους. Ώστε το κύμα που θα την φέρει στην εξουσία να είναι μεγάλο και το κύμα που θα την στηρίξει μετά ακόμη μεγαλύτερο. Η σημερινή φαινομενική νηνεμία μπορεί να κρύβει πολλά, και μια εκλογική νίκη μπορεί να φέρει μια δυναμική που σήμερα δεν φαίνεται. Έχουμε μεταξύ άλλων και το παράδειγμα του Λαϊκού Μετώπου Σοσιαλιστών – Ριζοσπαστών (με ανοχή των Κομουνιστών) στη Γαλλία του 1936, όπου μετά από μία τριετία κοινωνικής ακινησίας δημιουργήθηκε μια τέτοια δυναμική που ξεπέρασε το κυβερνητικό πρόγραμμα και θέσπισε για πρώτη φορά την πληρωμένη ετήσια άδεια – μεταξύ άλλων πολλών.

Το εσωτερικό μέτωπο είναι πάντα το κύριο, αυτό όμως δε σημαίνει πως πρέπει να παραμεληθεί ο διεθνής περίγυρος. Μια μεγάλη εκστρατεία επικοινωνίας προς την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη πρέπει να οργανωθεί από σήμερα – από χτες μάλιστα – με στόχο να καταδείξει πως ο αγώνας εναντίον της λιτότητας στην Ελλάδα είναι αγώνας για όλη την Ευρώπη. Και να μην ξεχνάμε πως εκτός από τους λαούς και τα κινήματα υπάρχουν και τα κράτη με τους ανταγωνισμούς τους, και οι σχέσεις τους βασίζονται στην προώθηση αμοιβαίων συμφερόντων – και η ελληνική εξωτερική πολιτική δεν επιτρέπεται να καθορίζεται από επιθυμίες τρίτων, είτε ισχυρών κρατών, είτε υπερεθνικών μορφωμάτων είτε, σε τελευταία ανάλυση από συμφέροντα ισχυρών διεθνών οικονομικών παραγόντων, που κάθε άλλο παρά ενδιαφέρονται για την προκοπή αυτού του τόπου.

Με πολλά κράτη μπορούν να αναζητηθούν κοινά συμφέροντα, έστω και περιορισμένου βεληνεκούς, χωρίς βλάβη των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων, και ιδίως με τις γειτονικές χώρες. Κυρίως μάλιστα με αυτές όπου υπάρχει ένταση, όπως η ΦΥΡΟΜ ή η Τουρκία, ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος από επεισόδια που κάποιοι άσπονδοι φίλοι μας δεν θα διστάσουν να προκαλέσουν. Αλλά εκεί που θα υπάρχει πρόβλημα είναι στις σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Όντως, οι σχέσεις με την ΕΕ είναι κατεξοχήν συγκρουσιακές. Το αρχικό όραμα του κοινού ευρωπαϊκού σπιτιού, της κοινωνικής Ευρώπης και της αλληλεγγύης προς αυτούς που ζουν με δυσμενέστερους όρους έχει προ πολλού εγκαταλειφθεί  (αν υπήρξε ποτέ πραγματικά ως πολιτικό σχέδιο και δεν ήταν παρά ένα δόλωμα, ένα χαρτί περιτυλίγματος για να στηθεί η Ευρώπη των «αγορών»). Ήδη, με τα μνημόνια και τις Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου που τα συνόδεψαν, έχουμε απεμπολήσει κυριαρχικά δικαιώματα, παραιτηθεί από την αρμοδιότητα των ελληνικών δικαστηρίων σε διάφορες καταστάσεις, οργανώσει το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας. Πολλά μέτρα, όπως η κατάργηση των εργασιακών συμβάσεων, έχουν επιβληθεί από τις απαιτήσεις των δανειστών και συνδεθεί με την εξυπηρέτηση και τη διαιώνιση του δημόσιου χρέους: Η χώρα έχει απεμπολήσει κυριαρχικά δικαιώματα και μια αριστερή κυβέρνηση οφείλει να τα ανακτήσει. Τα περισσότερα από αυτά μπορούν θεσμικά να ανακτηθούν με απόφαση του κοινοβουλίου: Ό,τι έχει ψηφίσει η Βουλή, η Βουλή έχει την αρμοδιότητα να το αναιρέσει.

Συγκρουσιακές σχέσεις δεν σημαίνει έλλειψη διαπραγμάτευσης. Αντίθετα, διαπραγμάτευση γίνεται μόνον όταν υπάρχει σύγκρουση – για να αποφευχθεί μια επιζήμια για όλους επιδείνωση της σύγκρουσης. Και βεβαίως κάθε διαπραγμάτευση συνοδεύεται πάντα από μονομερείς ενέργειες από τα διαπραγματευόμενα μέρη για να ενισχύσουν τη θέση τους (ας θυμηθούμε ότι η προέλαση των τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο μέχρι την Αμμόχωστο έγινε αφού οι διαπραγματεύσεις είχαν ήδη ξεκινήσει). Και πολύ συχνά, η απειλή μιας μονομερούς ενέργειας είναι πιο ισχυρό ατού από την πραγματοποίησή της: για παράδειγμα, η μερική αναστολή των συμφωνιών ελευθέρου εμπορίου και η επιβολή φόρου σε κάποια είδη πολυτελείας, ή σε προϊόντα κάποιας εταιρείας όπως η Ζήμενς, μπορούν από τώρα να αιωρούνται.

Διαπραγμάτευση θα γίνει, για το χρέος και όχι μόνο γι’ αυτό. Το βασικό όπλο των δανειστών είναι ότι θα πάψουν να δανείζουν, το όπλο αυτών που χρωστάνε είναι ότι δεν θα πληρώσουν (άσχετο αν τα δάνεια έχουν αποπληρωθεί ήδη μέσω των τόκων και συνεχίζουν να εξυπηρετούνται). Το όλο σε συνθήκες παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής φούσκας, όπου ο κίνδυνος μιας γενικής κατάρρευσης είναι υπαρκτός. Και το ζητούμενο είναι ποιος θα φορτώσει στον άλλον τη λυπητερή.

Ζούμε σε συνθήκες οικονομικού πολέμου, σε συνθήκες αστάθειας: Ποιος τολμά και μιλάει για σταθερότητα, τη στιγμή που πλήθος συμπολιτών μας βλέπει τις οικονομίες που αποκτήθηκαν με το μόχθο τριών γενεών να εξανεμίζονται σε ελάχιστα χρόνια; Οικονομικός πόλεμος εναντίον των κατοίκων αυτής της χώρας, της επιλεγμένης για πειραματόζωο (ήδη ακολουθούν κι άλλες χώρες), με αντίπαλο τους λίγους που κατέχουν χρήμα και εξουσία, εδώ και στο εξωτερικό. Στον πόλεμο αυτό μέχρι στιγμής η ηγεσία της χώρας αποτελείται από πολιτικούς που αποδεικνύονται διαδοχικά ότι γίνονται (ή είναι εξαρχής) πειθήνιοι υπάλληλοι του αντιπάλου.

Η Αριστερά οφείλει να δείξει σαφώς ότι βρισκόμαστε σε συνθήκες δύσκολες. Μαγικό ραβδάκι για να επιστρέψει η υπερκαταναλωτική ευμάρεια δεν υπάρχει, και δυσκολίες θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Αυτό που μπορεί να ανακτηθεί είναι η αξιοπρέπεια, η υπερηφάνεια και η ελπίδα. Αν η ηγεσία μιας χώρας εμπνεύσει εμπιστοσύνη και δώσει τις μάχες που απαιτούν οι καιροί, ο λαός θα σταθεί πίσω της, σύσσωμος και αποφασιστικός. Και ικανή ηγεσία δεν μπορεί να είναι αυτοί που έχουν φυγαδεύσει τα λεφτά τους στην Ελβετία αλλά αυτοί που δεν έχουν παρά τις πεζούλες τους – όπως έλεγε κάποιος.

Όσο υπάρχει παθητικότητα και μοιρολατρία ο κατήφορος δεν έχει πάτο. Στις στιγμές που ζούμε υπάρχει η ελπίδα να σταματήσουμε την πτώση. Όλοι μαζί, με την Αριστερά, μπορούμε να γράψουμε Ιστορία. Για τον καθένα μας, για τη χώρα, για την Ευρώπη και τον κόσμο, για της γης τους κολασμένους όλους, έχουμε ένα λιθαράκι να προσθέσουμε.

* (veniosang@gmail.com )

ΠΗΓΗ: Σας επισυνάπτω πολιτικό άρθρο μου που θα δημοσιευτεί στο περιοδικό «Πολίτες» το οποίο κυκλοφορεί αρχές Γενάρη. Το άρθρο είναι γραμμένο μετά την πρώτη ψηφοφορία για την προεδρία της Δημοκρατίας και πριν τη δεύτερη, αλλά δεν επηρεάζεται από την τελική έκβαση, αντίθετα, μάλλον επιβεβαιώνεται. Το είδα και: ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 31, 2014, http://venios.wordpress.com/2014/12/31/%CE%BF-%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CF%8C%CF%82-%CE%BF-%CE%BA%CE%B1%CF%80%CE%B5%CF%84%CE%AC%CE%BD%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CF%86%CE%BF%CF%85%CF%81%CF%84%CE%BF%CF%8D%CE%BD%CE%B1-%CF%86%CE%B1%CE%AF/