ΠΕΡΙΛΗΨΗ πρότασης Αυτοδιοικητικής Μεταρρύθμισης
Του Ηλία Γεωργαλή*
Το Διοικητικό σύστημα χρειάζεται μια ριζική και τολμηρή Μεταρρύθμιση που:
Α) Θα έχει κέντρο την Αυτοδιοίκηση και αφετηρία την περιφέρεια.
Β) Θα «συνομιλεί» με τα μεγάλα σύγχρονα παγκόσμια ρεύματα εναλλακτικής κριτικής:
1. Στο Αναπτυξιακό Πολιτισμικό πρότυπο.
2. Στην Οικονομική αντίληψη.
3. Στο Περιβαλλοντικό μοντέλο.
Γ) Θα στηρίζεται και θα στηρίζει τις καινούριες Συλλογικότητες και την αυτόνομη γνήσια Αυτοδιοικητική παρέμβαση, κόντρα στην κομματική Γραφειοκρατία και τους τοπικούς ηγετίσκους.
Δ) Θα αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τα προβλήματα της διόγκωσης και της κρατικής Γραφειοκρατίας.
Η Αυτοδιοικητική Μεταρρύθμιση πρέπει, για να είναι ριζική και βιώσιμη, να αντιμετωπίζει τα Δομικά προβλήματα του Συστήματος και κατά συνέπεια να αντιστρέφει προς κεντρομόλο κατεύθυνση την Διοικητική πυραμίδα.
Αν η Μεταρρύθμιση κινηθεί στη λογική της ασαφούς αποτελεσματικότητας και του εκσυγχρονισμού θα καταβροχθιστεί απ' τα Δομικά προβλήματα και θα ενσωματωθεί στο Κράτος.
Απ' τη δεκαετία του '80 και μετά οι δυο-τρεις μεταρρυθμίσεις κατευθύνονται προς τις συγχωνεύσεις των Ο.Τ.Α. προκειμένου έτσι να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητά τους (των Ο.Τ.Α.). Παρ' όλα αυτά, γρήγορα, το κάθε προηγούμενο μοντέλο απαιτεί καινούρια μεταρρύθμιση, χωρίς να εξετάζονται το οραματικό και ιδεολογικό περιεχόμενο των μεταρρυθμίσεων. Η κύρια κριτική π.χ. του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ι.Τ.Α.) για τα αίτια της αποτυχίας του Καποδίστρια 1, εστιάζεται κυρίως στην πληθώρα των Δήμων.
Συνεπής μ' αυτή τη λογική, λοιπόν, η νέα Μεταρρύθμιση ακολουθώντας και τις Ευρωπαϊκές στρατηγικές (όπως εκφράζονται από το 1998 με το «Σχέδιο Ανάπτυξης Κοινωνικού Χώρου» μέχρι το 2007 με την «Εδαφική Ατζέντα της Ε.Ε. προς μια περισσότερο Ανταγωνιστική και Βιώσιμη Ευρώπη των διαφοροποιημένων Περιφερειών» και τον «Χάρτη της Λειψίας»), προβλέπει σε χοντρές γραμμές τα παρακάτω:
Κομβικό σημείο της Μεταρρύθμισης είναι η αναβάθμιση των Περιφερειών που ορίζονται ως 2ος βαθμός Αυτοδιοίκησης. Η μεν αναβάθμιση όμως προκύπτει ως αποτέλεσμα της Κρατικής αποκέντρωσης κι όχι της Σύνθεσης των περιφερειακότερων Αυτοδιοικητικών βαθμίδων, το δε αυτοδιοίκητο είναι απολύτως αυθαίρετο και ψευδές, δεδομένου ότι η αιρετότητα και μόνον των αντιπροσώπων δεν διασφαλίζει το Αυτοδιοίκητο του Θεσμού.
Επιγραμματικά στους πρωτοβάθμιους ΟΤΑ προτείνεται το εξής:
– Συγχωνεύσεις Δήμων ώστε από τις 1033 μονάδες να πάμε στις 470 περίπου (όσοι περίπου ήταν οι Αναπτυξιακοί Σύνδεσμοι ή τα Συμβούλια Περιοχής παλιότερα)
– Κατάργηση του 42% για την εκλογή Δημάρχου
– Άμεση εκλογή Δημάρχου
– Αύξηση κατά 1/3 των μελών του Δημοτικού Συμβουλίου
– Καθιέρωση Επιχειρησιακού (τοπικού Κυβερνητικού) Οργάνου με συμμετοχή του Δημάρχου και των Αντιδημάρχων
– Τοπικά Συμβούλια τριμελή εκλεγμένα από ενιαίο ψηφοδέλτιο. Οι πάρεδροι δεν συμμετέχουν στο Δημοτικό Συμβούλιο
– Θεσμοθέτηση τοπικών και θεματικών Αντιδημάρχων
– Δημαρχιακή Επιτροπή με συμμετοχή και της μειοψηφίας
– Ειδικές Επιτροπές. Υποχρεωτική Επιτροπή Χωροταξίας ανά Δήμο.
Στο επίπεδο της οικονομικής και λειτουργικής στήριξης προβλέπεται:
– Φορολογική αναδιάρθρωση και αναδιάρθρωση των ΚΑΠ
– Στελέχωση υπηρεσιών με προσλήψεις εξειδικευμένου προσωπικού
– Ηλεκτρονική Δικτύωση. Αξιοποίηση των προγραμμάτων «ΣΥΖΕΥΞΗ», «ΨΗΦΙΑΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ», «ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ». Αξιοποίηση σύγχρονων Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ).
– Μεταφορά αρμοδιοτήτων
– Αποκέντρωση του ΠΔΕ και καταβολή του 30% των ΠΕΠ απευθείας στους πρωτοβάθμιους ΟΤΑ.
– Εθνικό Επιχειρησιακό Σχέδιο Τοπικής Αυτοδιοίκησης με προϋπολογισμό 5,1 δις ευρώ.
Είναι σαφέστατη η πρόθεση νέων κεντρικότερων συγκεντρώσεων και μείωσης του Πολιτικού Προσωπικού. Υπολογίζεται ότι η μείωση αυτή θα είναι κατά 130000 πανελλαδικά!
Όσο δε αφορά στην περιφέρεια :
– Συγχωνεύσεις Νομαρχιών και συγκρότηση του 2 βαθμού Αυτοδιοίκησης στην Περιφέρεια.
– Επαναχάραξη ορίων των Περιφερειών
– Στις παλιές Νομαρχίες παραμένουν κάποιες αρμοδιότητες και υπηρεσίες που σχετίζονται με την άμεση, τοπική εξυπηρέτηση των πολιτών.
– «η ανάδειξη του περιφερειακού συμβουλίου από ενιαίο περιφερειακό ψηφοδέλτιο, το οποίο είναι προφανές ότι σηματοδοτεί, ουσιαστικά και συμβολικά, τον αυτόνομο αυτοδιοικητικό ρόλο και την πολιτική ενότητα της περιφέρειας και ενισχύει, κατ' επέκταση, την δυναμική των απαιτούμενων θεσμικών μετασχηματισμών. Ωστόσο, προκειμένου να αποτραπούν ακραίες περιπτώσεις αποκλεισμού των μικρότερων νομών από την αντιπροσώπευση στο Περιφερειακό Συμβούλιο, ενδεχομένως θα μπορούσε να προβλεφθεί και κάποια μορφή ποσόστωσης υπέρ των εν λόγω νομών.»
– Θεσμοθέτηση Περιφερειακής Επιχειρησιακής Επιτροπής. (Περιφερειακή Κυβέρνηση).
Το παραπάνω σύστημα:
1) Δε λύνει τα Δομικά προβλήματα και δεν αντιστρέφει τη διοικητική πυραμίδα.
2) Δε θίγει το ιδεολογικό και οραματικό περιεχόμενο του Καποδίστρια 1.
3) Δημιουργεί (εξαιτίας της μεγάλης απόστασης των δύο βαθμίδων) δύο ασύνδετα υποσυστήματα.
4) «Κρατικοποιεί» την περιφερειακή Αυτοδιοίκηση και αναβαθμίζει την κεντρική κομματική γραφειοκρατία ενάντια στις γνήσιες αυτοδιοικητικές δυνάμεις.
5) Απομακρύνει περισσότερο τον Πολίτη από τη συμμετοχή και τον έλεγχο. (Να σημειωθεί ότι ένας Καποδιστριακός Δήμος που δε θα είναι πρωτεύουσα του νέου συγχωνευμένου θα εκπροσωπείται με τριμελές Συμβούλιο από ενιαίο ψηφοδέλτιο.
6) Το σίγουρο είναι ότι το κατά το ΙΤΑ απαραίτητο πακέτο στήριξης των 5,1 δις σ' αυτή τη συγκυρία τουλάχιστον είναι αδύνατον να βρεθεί. Για την ώρα πάντως το κράτος χρωστάει στους ΟΤΑ 2,7 δις από παράνομες παρακρατήσεις.
Απέναντι σ' αυτά προτείνουμε ένα μοντέλο διοικητικής συγκρότησης στηριγμένο σε μια αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση που θα έχει δύο στόχους:
Α) Την άμεση συμμετοχή και τον έλεγχο των Πολιτών.
Β) Την αυτοθέσμιση των προτεραιοτήτων των διαφόρων βαθμίδων.
Ένα σύστημα που θα αντιστρέφει τη διοικητική πυραμίδα δηλ. μια Κοινωνία που θα αυτοδιοικείται με επάλληλες συγκροτήσεις από την περιφέρεια προς το κέντρο και όχι ένα κράτος που θα αποκεντρώνεται.
Η «αρχιτεκτονική» της Μεταρρύθμισης θα στηρίζεται στη συνεχή «ροή» συμμετοχής, προτάσεων, σχεδιασμών και εφαρμογών (νομοθετικών, παραγωγικών, διαχειριστικών κ.λ.π) απ' την περιφέρεια προς το κέντρο. Πολιτικά αυτή η «ροή» εκφράζεται με την Αντιπροσώπευση, τη Σύνθεση και τις Αμεσοδημοκρατικές Παρεμβάσεις σε κάθε βαθμίδα.
Μ' αυτή την έννοια λοιπόν, των λειτουργικών δηλ. συνθέσεων απ' τις περιφερειακότερες βαθμίδες προς τις κεντρικότερες, το δίλλημα περί συγχώνευσης είναι ψεύτικο, δεν τίθεται. Και δεν τίθεται γιατί υπερβαίνεται.
Τέλος στο σχεδιασμό πρέπει να λάβουμε υπ' όψιν την πραγματικότητα των Καποδιστριακών Δήμων με την όποια συσσώρευση υποδομών, εμπειριών κ.λ.π έχουν.
Ας δούμε ένα μοντέλο σύμφωνο με τα παραπάνω:
Ορισμένες διευκρινίσεις σχετικά με τις Αρχές της «Αρχιτεκτονικής» του υποδείγματος:
1) Να υπάρχει μια λειτουργική συνέχεια των βαθμίδων προκειμένου να αποφευχθεί η αυτονόμησή τους.
2) Να υπάρχει μια συνεχής «ροή» αντιπροσωπευτικότητας από την Περιφέρεια προς το Κέντρο, με Αμεσοδημοκρατικές εμβόλιμες παρεμβάσεις.
3) Κάθε βαθμίδα να «περιέχει» την προηγούμενη και να «προετοιμάζει» την επόμενη. Και αυτό εκφράζεται, σε κάθε βαθμίδα, με τη συμμετοχή ενός μεγάλου ποσοστού αντιπροσώπων της προηγούμενης.
4) Στις πιο απομακρυσμένες βαθμίδες (από την επαρχία και πάνω) που δεν υπάρχει δυνατότητα Άμεσου ελέγχου και Άμεσης συμμετοχής να είναι έμμεση η εκλογή του επικεφαλής.
5) Να αποφύγουμε το δίλλημα Αιρετός ή Διορισμένος περιφερειάρχης που οδηγεί το ένα στον κεντρικό έλεγχο και το άλλο στην αυτονόμηση και τις υπερεξουσίες.
6) Η απλή αναλογική στην κατανομή των εδρών σε όλα τα επίπεδα διασφαλίζει την αντανάκλαση των πολιτικών συσχετισμών της Κοινωνίας στα όργανα.
Ο Μητροπολιτικός Δήμος αντιστοιχεί στο επίπεδο της Επαρχίας.
(Μια πιο αναλυτική πρόταση στο τέλος του κειμένου.)
Παρουσιάσαμε το πλαίσιο μιας Αυτοδιοικητικής Μεταρρύθμισης, καθώς και ένα υπόδειγμα υλοποίησης του πλαισίου. Κινηθήκαμε σε ένα διαφορετικό ιδεολογικό και οραματικό πλαίσιο για την Αυτοδιοίκηση απ' ότι οι μελέτες του ΙΤΑ, οι οποίες εκτιμούμε ότι οδηγούν σε ένα άτολμο εκσυγχρονισμό χωρίς ριζικές τομές που θα αναπαράγει ένα Κεντρικό Διοικητικό Μοντέλο και θα καταρρεύσει απ' τα Δομικά προβλήματά του.
Η Κυβέρνηση φαίνεται ότι κινείται στην κατεύθυνση των μελετών του ΙΤΑ. Η οικονομική συγκυρία (πέρα απ' τα υπόλοιπα προβλήματα που αναφέρθηκαν) εγγυάται την ταφόπλακα μιας τέτοιας Μεταρρύθμισης.
Είναι σίγουρο πως οι Τοπικές Κοινωνίες, οι γνήσιες Αυτοδιοικητικές δυνάμεις, οι νέες κινηματικές συλλογικότητες θα δημιουργήσουν τα ευρύτερα δυνατά μέτωπα αντίστασης στην υλοποίηση της συγκεκριμένης «μεταρρύθμισης», αντιπροτείνοντας ταυτόχρονα ένα άλλο Πλαίσιο διαβούλευσης με την Κοινωνία.
Μια πιο Αναλυτική Πρόταση-Υπόδειγμα:
Στο επίπεδο των Δήμων μέχρι 1000 κατοίκους (στο εξής Κοινότητες):
3μελές Τοπικό Συμβούλιο από ενιαίο ψηφοδέλτιο. Ο πλειοψηφών είναι Πάρεδρος. Κατάθεση ανά τετραετία πρότασης Τοπικού Επιχειρησιακού Προγράμματος που συνδιαμορφώνεται και υλοποιείται στο επίπεδο του Καποδιστριακού Δήμου. Η πρόταση ΤΕΠ διαμορφώνεται σε τοπική Λαϊκή Συνέλευση. Το ετήσιο Τοπικό Τεχνικό Πρόγραμμα και ο τοπικός Προϋπολογισμός απορρέουν απ' τους Ετήσιους στόχους του ΤΕΠ. Ετήσια Λαϊκή Συνέλευση Απολογισμού. Μόνιμος υπάλληλος(σύμβουλος ανάπτυξης) και τοπικό ΚΕΠ. Ψηφιακή δικτύωση.
Στο επίπεδο των Δήμων πάνω από 1000 κατοίκους (στο εξής Κοινότητες):
Τοπικά Συμβούλια μέχρι 6μελή, ανάλογα με τον αριθμό των κατοίκων. Άμεση εκλογή Παρέδρου από συμμετοχή εκλογικών συνδυασμών. Κατάθεση ανά τετραετία πρότασης Τοπικού Επιχειρησιακού Προγράμματος που συνδιαμορφώνεται και υλοποιείται στο επίπεδο του Καποδιστριακού Δήμου. Η πρόταση ΤΕΠ διαμορφώνεται σε τοπική Λαϊκή Συνέλευση. Το ετήσιο Τοπικό Τεχνικό Πρόγραμμα και ο τοπικός Προϋπολογισμός απορρέουν απ' τους Ετήσιους στόχους του ΤΕΠ. Ετήσια Λαϊκή Συνέλευση Απολογισμού. Μόνιμος υπάλληλος(σύμβουλος ανάπτυξης) και τοπικό ΚΕΠ. Ψηφιακή δικτύωση.
Οι πάρεδροι συμμετέχουν στο Δημοτικό Συμβούλιο στο επίπεδο του Καποδιστριακού Δήμου. Αυτοί αποτελούν το 1/3 των δημοτικών συμβούλων. Τα υπόλοιπα 2/3 εκλέγονται από συνδυασμούς.
Άμεση εκλογή Δημάρχου.
Κατάργηση του θεσμού των Αντιδημάρχων.
Δημιουργία 4 επιτροπών από δημοτικούς συμβούλους με συμμετοχή της μειοψηφίας:
1. Παιδείας-Πολιτισμού
2. Ανάπτυξης-Περιβάλλοντος
3. Έργων Υποδομών
4. Χωροταξίας-Πολεοδομίας
Οι εκλογές και η κατανομή των εδρών στο Δημοτικό Συμβούλιο γίνεται με απλή αναλογική. Ο επικεφαλής του σχετικά επιτυχόντα συνδυασμού είναι ο Δήμαρχος.
Δημιουργία επιχειρησιακού οργάνου από το Δήμαρχο και τους επικεφαλής των επιτροπών.
Κατάθεση Δημοτικού Επιχειρησιακού Προγράμματος ανά 4ετία καθώς και 4ετών προγραμμάτων των Επιτροπών. Ετήσια κατανομή στόχων. Δημοτικές Πολιτικές Συνελεύσεις επ' αυτών ανά 4ετία και κατ' έτος. Δυνατότητα Καταθέσεων εναλλακτικών προτάσεων.
Ετήσια άμεση εκλογή απ' τις Συνελεύσεις Αντιπροσώπων των Επιτροπών στο επίπεδο της Επαρχίας, που την αποτελούν 3-4 Καποδιστριακοί Δήμοι.
Δημοτικά Δημοψηφίσματα.
Ολοκληρωμένες Υποδομές Αναπτυξιακές, πληροφορικής, Πολεοδομικές κ.λ.π στο επίπεδο του Δήμου. Οικονομική Αυτοτέλεια. Μόνιμο εξειδικευμένο προσωπικό.
Στο επίπεδο της Επαρχίας:
Επαρχιακό Συμβούλιο που συμμετέχουν οι Δήμαρχοι κι οι άμεσα τοπικά εκλεγμένοι( όπως είπαμε) αντιπρόσωποι των Επιτροπών. Αυτοί αποτελούν το 1/2. το υπόλοιπο 1/2 εκλέγονται άμεσα από συνδυασμούς στο επίπεδο της Επαρχίας.
Αναλογική κατανομή εδρών, έμμεση εκλογή Έπαρχου.
Διαμόρφωση ανά 4ετία Επιχειρησιακού Επαρχιακού Προγράμματος με ετήσια κατανομή Στόχων.
Τελική έγκριση ΕΕΠ στο επίπεδο των Δήμων.
Στις 4 Επιτροπές ( που λειτουργούν στο επίπεδο Δήμου ), προστίθεται Επιτροπή Υγείας- Κοινωνικής πρόνοιας στο επίπεδο της Επαρχίας.
Ηλεκτρονική Διαβούλευση
Πλήρεις Υποδομές Τεχνικών Υπηρεσιών.
Στο επίπεδο του Νομού:
Νομαρχιακό Συμβούλιο στο οποίο συμμετέχουν:
Οι Έπαρχοι, αντιπρόσωποι των Επιτροπών της Επαρχίας.
Όλοι αυτοί αποτελούν το 1/3 των Νομαρχιακών Συμβούλων. Τα άλλα 2/3 εκλέγονται άμεσα με απλή Αναλογική, από Συνδυασμούς.
Έμμεση εκλογή Προέδρου Νομαρχιακού Συμβουλίου.
Οι Υπηρεσίες και Υποδομές της Νομαρχίας Αποκεντρώνονται προς τους Δήμους και τις Επαρχίες,
Το Νομαρχιακό Συμβούλιο γίνεται, κυρίως, Επιτελικό Όργανο.
Κατάθεση ανά 4ετία Νομαρχιακού Επιχειρησιακού Προγράμματος με ετήσια κατανομή στόχων ανά Τομέα πολιτικής (Επιτροπών).
Δημόσια Ηλεκτρονική Διαβούλευση και τελική έγκριση μέσα από Ηλεκτρονικό Δημοψήφισμα του ΝΕΠ. Ολοκληρωμένες Μειοψηφούσες, στο Ν.Σ, προτάσεις μπορούν επίσης να κατατεθούν για έγκριση.
Δημιουργία Νομαρχιακού Επιχειρησιακού Οργάνου.
Στο Επίπεδο της Περιφέρειας:
Περιφερειακό Συμβούλιο που το 1/2 των μελών αποτελείται από:
Τους Προέδρους Των Ν.Σ
Αντιπροσώπους από το Ν.Σ εκλεγμένους Αναλογικά από το ίδιο το Ν.Σ (στη βάση εσωτερικών συνδυασμών
Το άλλο 1/2 εκλέγεται άμεσα και αναλογικά από συνδυασμούς στο επίπεδο της Περιφέρειας.
Έμμεση (απ' το Περιφερειακό Συμβούλιο) εκλογή Περιφερειάρχη.
Το Περιφερειακό Συμβούλιο είναι Επιτελικό Όργανο'
Εκπονεί Περιφερειακό Σχέδιο με ετήσια κατανομή στόχων. Το Περ.Σχέδιο συνθέτει τα επιμέρους ΝΕΠ σε ολοκληρωμένη πρόταση και ελέγχει την επίτευξη των ετήσιων Στόχων όλων των βαθμίδων.
Στους Αστικούς Δήμους πάνω από 10000 κατοίκους¨:
Θεσμοθετείται η Συνοικία και το Συνοικιακό Συμβούλιο με αριθμό μελών ανάλογο με τον πληθυσμό.
Τα μέλη εκλέγονταν από Συνοικιακούς συνδυασμούς με απλή Αναλογική.
Η συνοικία έχει δικό της προϋπολογισμό και ετήσιο Τεχνικό Πρόγραμμα.
Διαμορφώνει επιτροπές (πολιτισμού, Παιδείας, Δημόσιου χώρου, Ενέργειας κ.λ.π).
Ο επικεφαλής του συνδυασμού που σχετικά πλειοψηφεί είναι ο Πάρεδρος.
Οι Πάρεδροι κι οι Αντιπρόσωποι των Επιτροπών συμμετέχουν στο Δημοτικό συμβούλιο κι αποτελούν το 1/2 αυτού. Το άλλο 1/2 εκλέγεται κατά τα γνωστά.
(Το παραπάνω Υπόδειγμα παρατίθεται για να γίνει πιο κατανοητό το θεωρητικό Πλαίσιο της πρότασης και για αφορμή συζήτησης πάνω σε συγκεκριμένα πράγματα.)
* Ο Ηλίας Γεωργαλής είναι μέλος της Κίνησης Πολιτών του Δήμου Αστακού
