Επιμορφωτική Ημερίδα Θεολόγων Καθηγητών στο Μανταμάδο Λέσβου

 

Του Αθανάσιου Ι. Καλαμάτα*

 

Ο Νίκος Καζαντζάκης σ’ ένα από τα πολλά λογοτεχνήματά του, στο Ο Χριστός ξανασταυρώνεται με εκπληκτικό τρόπο, νομίζω ότι καταδεικνύει όχι μόνο τη καλή γνώση της Ορθόδοξης Παράδοσης που ο ίδιος είχε, αλλά και ότι ο θεολογικός λόγος δεν είναι κάτι το άπιαστο και μεταφυσικό. Γράφει: «ο Μανολιός σήκωσε τα μάτια, κοίταξε τον παπα-Φώτη, του φάνηκε άστραφτε το πρόσωπό του μέσα στο σκοτάδι, λιωμένο, διάφανο και τα χέρια του, ως τα ‘χε σηκώσει στο ουρανό, κουνιούνταν σα φλόγες.

-Κι ο άνθρωπος, είπε ο Μανολιός συνεπαρμένος, μπορεί να σώσει ολάκερο τον κόσμο, πολλές φορές το συλλογίζουμαι, γέροντά μου, και τρέμω, τόσο λοιπόν μεγάλη ευθύνη έχουμε; Τι πρέπει να κάνουμε πριν να πεθάνουμε; Ποιος είναι ο δρόμος;

            Σώπασε. Η νύχτα πια είχε πέσει, οι γριές είχαν ανάψει φωτιές και μαγείρευαν, τα παιδιά κουκούβιζαν γύρα τους πεινασμένα και περίμεναν.

            Ο Μανολιός άπλωσε το χέρι, άγγιξε το γόνατο του παπα-Φώτη, που ‘χε βυθιστεί σε συλλογισμούς και δε μιλούσε:

            -Πως πρέπει ν’ αγαπούμε το Θεό, γέροντά μου: ρώτησε.

            -Αγαπώντας τους ανθρώπους, παιδί μου.

            -Και πως πρέπει ν’ αγαπούμε του ανθρώπους;

            -Μοχτώντας να τους φέρουμε στο σωστό δρόμο.

            -Και ποιος είναι ο σωστός δρόμος;

            -Ο ανήφορος.

Στο μακρύ διάλογο που κατά την τελευταία σχεδόν εικοσαετία γίνεται για το μάθημα των θρησκευτικών, ο παραπάνω λόγος είναι άκρως κατατοπιστικός, για όσους τουλάχιστον καταπιάνονται με τη διδασκαλία του, όχι μόνο στη Δευτεροβάθμια, αλλά και στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Πέραν των πολλών απόψεων που συχνά ακούγονται για το μάθημα των θρησκευτικών, ένα είναι σίγουρο: αν κανείς θελήσει να τις συλλέξει, σίγουρο είναι ότι θα βρεθεί μπροστά σ’ έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών, με φανερή τη δυσκολία νηφάλιας θεώρησή τους. Ίσως εδώ ο λόγος του Γ. Σεφέρη στις Δοκιμές του να είναι ιδιαίτερα επίκαιρος: «είμαστε η χώρα των παράλληλων μονολόγων».  

Στα τόσα λοιπόν που γράφονται κι ακούγονται για το μάθημα των θρησκευτικών, είναι ευτύχημα που διεξάγονται επιμορφωτικές ημερίδες, που με θεματολογία άμεσα σχετιζόμενη με το μάθημα, κομίζουν γόνιμο προβληματισμό. Στο μακρινό Μανταμάδο της Λέσβου μια τέτοια ημερίδα διεξήχθη το Σάββατο 16 Ιανουαρίου 2010. Την οργάνωσε άριστα ο Ανδρέας Αργυρόπουλος, Σχολικός Σύμβουλος Θεολόγων της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, σε συνεργασία με τους Διευθυντές του Γυμνασίου και του Γενικού Λυκείου Μανταμάδου, κα. Γαβριέλλα Σουλουγάνη και κ. Προκόπιο Πλωμαρίτη, με ομιλήτριες την ίδια την κα. Σουλουγάνη, Θεολόγο Καθηγήτρια και Δρ. Κοινωνικής Θεολογίας ΑΠΘ, και την κα. Αναστασία Σκούρτσου – Αναγνώστου, Θεολόγο Καθηγήτρια.

Η εισήγηση της κας. Σουλουγάνη, με θέμα: «Διδακτικές προσεγγίσεις στο μάθημα των θρησκευτικών», έθεσε επί τάπητος ζητήματα όπως ο ρόλος του μαθήματος των θρησκευτικών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και οι σχέσεις των θεολόγων καθηγητών με τους μαθητές τους. Κυρίως  όμως επικεντρώθηκε στις διδακτικές αρχές του μαθήματος και στον τρόπο διδασκαλίας του, που κατά την κα. Σουλουγάνη «σκοπό έχει η μάθηση να γίνεται ενεργητική για να μπορούν οι μαθητές να ξεφεύγουν από την παθητική παρακολούθηση», επινοώντας μ’ αυτόν τον τρόπο μεθόδους και στρατηγικές που οδηγούν σε πρωτοποριακές δραστηριότητες, όπως λόγου χάρη ο ρόλος του εξερευνητή – αρχαιολόγου – αγιογράφου μαθητή, αν μέσα από τη παράλληλη προβολή της τοπικής ιστορίας, ο θεολόγος καθηγητής καταφέρει να αναδείξει μνημεία της ορθόδοξης παράδοσης.

Σ’ άλλο επίπεδο κινήθηκε η εισήγηση της κας. Αναστασίας Σκούρτσου – Αναγνώστου. Μ’ ένα θέμα ιδιαίτερα τολμηρό: «Το «σχετίζεσθαι» του θεολόγου», η εισηγήτρια μεταξύ άλλων ανέφερε: «στις μέρες μας είναι πάρα πολλά τα γνωστικά ερεθίσματα και άπειρες οι πηγές πληροφόρησης που έχουν οι νέοι. Παραμένει όμως ως βαθύτερη ανάγκη τους, η ανάγκη του «σχετίζεσθαι». Η οποιαδήποτε πληροφορία γύρω απ’ την Ορθοδοξία μπορεί να αποκτήσει νόημα, όταν ο μαθητής γνωρίζει ότι ο δάσκαλός του νοιάζεται γι΄ αυτόν. Γιατί τι νόημα αποκτούν οι λέξεις που συχνά χρησιμοποιούμε (πρόσωπο, κοινωνικότητα, ταπείνωση, αγάπη), όταν είμαστε απρόσωποι, αγέλαστοι, επικριτικοί;». Για την κα. Σκούρτσου ο τρόπος όπου η ορθόδοξη πίστη στο σχολείο ξεφεύγει από τα στερεότυπα του ευσεβισμού και γίνεται βίωμα και εν Χριστώ ζωή, επικεντρώνεται στην «τεράστια ευθύνη που φέρνουμε εμείς οι θεολόγοι στη διαμόρφωση άποψης των μαθητών για τον ορισμό και το νόημα της πίστης». Μακριά από ιδεολογήματα και θεωρίες η εισηγήτρια τόνισε ότι «άλλο να είναι ομολογιακά ορθόδοξος και άλλο βιωματικά».

Στην επιμορφωτική ημερίδα που φιλοξενήθηκε στο Πολύκεντρο του Δήμου Μανταμάδου, εκτός από τους θεολόγους καθηγητές της Λέσβου, συμμετείχαν και έκαμαν παρεμβάσεις, εκπρόσωποι των Ιερών Μητροπόλεων Μυτιλήνης και Μηθύμνης, η Περιφερειακή Διευθύντρια Εκπαίδευσης Βορείου Αιγαίου και Σχολικοί Σύμβουλοι.

Πριν την έναρξή της προηγήθηκε Θεία Λειτουργία στο γνωστό σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, Ιερό Προσκύνημα Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μανταμάδου Λέσβου.

* Ο Αθανάσιος Ι. Καλαμάτας είναι Θεολόγος Καθηγητής