Ο Καλλικράτης και η μυθολογία της αποκέντρωσης

 Του Γιώργο Κ. Καββαδία*

Η μεταφορά εξουσίας σε όργανα τοπικά ή περιφερειακά που παραμένουν, όμως, αναγκαστικά στην ιεραρχία των κεντρικών διοικήσεων δε δίνει τη δυνατότητα ελέγχου και συμμετοχής του λαού στην εξουσία και τη διοίκηση. Αυτή είναι απλή αποσυμπύκνωση της συγκεντρωτικής εξουσίας και ουσιαστικά πρόκειται για εσωτερική κατανομή των δραστηριοτήτων του κράτους. Από πού και ως που η συνένωση 1.034 δήμων από 370 δήμους – μαμούθ και η αντικατάσταση 13 κρατικών περιφερειών από 7 γενικές διοικήσεις προωθεί την αποκέντρωση; Αυτό ούτε αποσυγκέντρωση είναι.

Μέσα από τους δήμους – μαμούθ με μεγάλη έκταση και πολύ πληθυσμό οι τοπικές αρχές γίνονται όλο και πιο απρόσωπες, όλο και πιο αποστασιοποιημένες από τους δημότες. Είναι χαρακτηριστικό ότι αυξάνεται ο μέσος όρος κατοίκων ανά Ο.Τ.Α. από 10.200 που είναι σήμερα σε 20.000. Οι κυβερνώντες επαίρονται ότι η νέα διοικητική δομή αποτελεί προσαρμογή στο «ευρωπαϊκό κεκτημένο – μοντέλο διακυβέρνησης». Αλλά στη Γαλλία ο μέσος όρος κατοίκων ανά Ο.Τ.Α. είναι 1.600, στη Γερμανία 5.900, ενώ μόνο στην Ολλανδία, τη Σουηδία και την Αγγλία ξεπερνούν τις 30.000.

Πέρα από τους αριθμούς η αλήθεια είναι ότι αναπαράγεται ένα αυταρχικό πρότυπο διοίκησης με προσωποπαγή και κομματικά χαρακτηριστικά που βασίζεται σε ένα καλπονοθευτικό εκλογικό σύστημα κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του δικομματισμού. Έτσι, η έννοια της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι φενάκη, απάτη. Στην πραγματικότητα το πρόγραμμα «Καλλικράτης», όχι μόνο δεν προωθεί την αποκέντρωση και δε φέρνει το «τέλος του συγκεντρωτισμού», αλλά διαλύει πλήρως την «τοπική αυτοδιοίκηση» και ενισχύει την κρατική εξουσία. Η νέα δομή ούτε τοπική ούτε αυτοδιοίκηση είναι.

Η αλήθεια είναι ότι και με τα μέχρι τώρα δεδομένα η Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί ευφημισμό ή σχήμα οξύμωρο. Γιατί η κεντρική εξουσία επιβάλλει το πλαίσιο και τους όρους λειτουργίας με αποτέλεσμα η Τ.Α. να είναι το μακρύ της χέρι και να λειτουργεί μακριά από τον έλεγχο και τη συμμετοχή των πολιτών. Δεν είναι τυχαίο ότι παρά τις διακηρύξεις για τους ισχυρούς και αποκεντρωμένους δήμους του «Καποδίστρια», οι δήμοι είναι πρωταθλητές στη διαφθορά, στα σκάνδαλα και την αυθαιρεσία σύμφωνα με τις καταγγελίες δημοτών στον Συνήγορο του πολίτη.

Σύμφωνα με τις πρωθυπουργικές δηλώσεις το σχέδιο «Καλλικράτης» αποτελεί «αναπόσπαστο μέρος του Προγράμματος Σταθερότητας Ανάπτυξης και Ανασυγκρότησης». Με άλλα λόγια από η κεντρική εξουσία επιδιώκει να μετακυλήσει το κόστος κοινωνικών υπηρεσιών, Υγεία, Παιδεία, Πρόνοια στην Τ. Α. Καταργείται, έτσι, ο ενιαίος χαρακτήρας τους και προωθείται εντονότερα η εμπορευματοποίησή τους. Άλλωστε είναι γνωστό ότι ούτε οι θεσμοθετημένοι πόροι αποδίδονται. Χαρακτηριστικό είναι ότι το σύνολο των εσόδων των νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων και των δήμων δεν ξεπερνά το 3,5% του κρατικού προϋπολογισμού, ενώ αίτημα της ΚΕΔΚΕ είναι το 12% από το 1975.

Παράλληλα, όσο περισσότερες εξουσίες αποκτούν οι δήμοι, τόσο περισσότερο δένονται με την κεντρική εξουσία και απομακρύνονται από τους πολίτες. Όσο κι αν ακούγεται ως παράδοξο το σύγχρονο κράτος επιδιώκει να γίνει πιο συγκεντρωτικό μέσα από την «αποκέντρωσή» του Οι δήμοι θα επιβάλουν φόρους και θα αυξάνουν τα τέλη, για την «ενίσχυση της αποδοτικότητας των τοπικών εσόδων», σύμφωνα με το επίσημο κείμενο και θα καταφεύγουν στο ιδιωτικό κεφάλαιο. Ολοένα και περισσότεροι δήμοι είναι καταχρεωμένοι και εκχωρούν όλο και πιο πολλές λειτουργίες τους σε επιχειρηματίες. Κυρίως με την ανάληψη έργων σε τοπικό επίπεδο με τις Συμπράξεις Δημόσιου – Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες για αύξηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου. Όσο υποτάσσονται οι δήμοι στο ιδιωτικό κεφάλαιο και αποστασιοποιούνται οι δημότες, τόσο απονεκρώνονται οι όποιες δημοκρατικές διαδικασίες. Και βέβαια η ενεργός συμμετοχή στα κοινά και η άμεση δημοκρατία δεν έχουν καμιά σχέση με τη «δημοκρατία του lap-top» και της «από τον καναπέ διαβούλευσης».

Η περικοπή 4.000 δημοτικών επιχειρήσεων ενδέχεται να υποβαθμίσει ακόμα περισσότερο τις υπηρεσίες, ρίχνοντας στον Καιάδα της ανεργίας χιλιάδες εργαζόμενους και το χειρότερο προωθώντας τις ελαστικές σχέσεις εργασίας. Άλλωστε και μέχρι τώρα οι Δήμοι λειτουργούν ως φυτώρια των νέων «ευέλικτων» μορφών εργασίας, χωρίς δικαιώματα και της μερικής απασχόλησης (ωρομίσθιοι, συμβάσεις ορισμένου χρόνου, Stage κ.λ.π.)

Σήμερα περισσότερο από ποτέ άλλοτε είναι ανάγκη να υπερβούμε την μυθολογία του «Καλλικράτη» και να ανοίξουμε τη συζήτηση για τους όρους μιας γνήσιας τοπικής αυτοδιοίκησης που να βασίζεται στις αρχές της άμεσης δημοκρατίας, της λαϊκής συμμετοχής και ελέγχου.

 

ΠΗΓΗ:  Ο Γιώργος Κ. Καββαδίας είναι εκπαιδευτικός –  ερευνητής.