Μεγάλες ανατροπές με την αποκέντρωση/περιφερειοποίηση του εκπαιδευτικού συστήματος
Παρεμβάσεις στην Εκπαίδευση*
Σταθερός στόχος της νέας ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας παραμένει η λεγόμενη αποκέντρωση/περιφερειοποίηση της σχολικής εκπαίδευσης, με λίγα λόγια το πέρασμα των σχολείων στους δήμους. Το τελευταίο χρονικό διάστημα πληθαίνουν οι πρωτοβουλίες της νέας πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας που έρχονται ακριβώς να εξυπηρετήσουν αυτό το στόχο.
Έτσι στις 5/11/2009 μετά τη συνάντηση με την ΚΕΔΚΕ η Αννα Διαμαντοπούλου δήλωσε ότι υπάρχουν "μείζονα ζητήματα που αφορούν το ρόλο των δημάρχων στη χωροθέτηση των σχολείων, στη σχολική στέγη, στη λειτουργία του σχολείου. Αυτά αφορούν τη μεγάλη διοικητική μεταρρύθμιση της χώρας στην οποία η αυτοδιοίκηση και στο χώρο της εκπαίδευσης θα πρέπει να παίξει ένα πολύ σημαντικό ρόλο".
Στο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς 2007 – 2013 (ΕΣΠΑ – Δ΄ ΚΠΑ) στον τομέα εκπαίδευση στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση" ο 1ος στρατηγικός στόχος περιλαμβάνει την "αναμόρφωση, εκσυγχρονισμό και αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος".
Το Σεπτέμβριο του 2005 το ΠΑΣΟΚ παρουσιάζει τα "Συμπεράσματα Πολιτικού Συμβουλίου – Συζήτηση για την Παιδεία". Το ΠΑΣΟΚ κάνει λόγο για πέντε βασικούς άμεσους στόχους της εκπαιδευτικής του πολιτικής "Οι πέντε βασικοί άμεσοι στόχοι της πολιτικής μας:
Πρώτος στόχος: Να θέσουμε τέλος στο κρατικιστικό συγκεντρωτικό εκπαιδευτικό σύστημα, που στηρίζεται στο δόγμα: Η Μητροπόλεως αποφασίζει και οι εκπαιδευτικές μονάδες εκτελούν. Στα πλαίσια αυτά:
– Το κράτος διατηρεί μόνο το γενικό πλαίσιο εκπαιδευτικής πολιτικής. Αποφασίζει για τον κορμό του προγράμματος διδασκαλίας αναμορφώνοντας τη διδακτέα ύλη, αφαιρώντας περιττά θέματα και επαναλήψε.
– Η περιφέρεια στηρίζει τη σύνδεση της εκπαίδευσης με την κοινωνία, την οικονομία και την απασχόληση. Καθορίζει ειδικές εκπαιδευτικές ζώνες (μετανάστες, τσιγγάνοι, μεγάλη μαθητική διαρροή, ειδικές κατηγορίες). Οργανώνει (σε συνεργασία με Πανεπιστήμια, ΤΕΙ) επιμόρφωση ενηλίκων και εκπαιδευτικών. Προσλαμβάνει τους εκπαιδευτικούς. Για όλα αυτά συγκροτεί Ειδικά Εκπαιδευτικά Συμβούλια που απαρτίζονται από εκπαιδευτικούς, εκλεγμένους με καθολική ψηφοφορία, εκπροσώπους των γονέων και των μαθητών (οι τελευταίοι μόνο στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση), εκλεγμένους εκπροσώπους των παραγωγικών και κοινωνικών φορέων, εκπροσώπου του Υπουργείου.
Τα Ειδικά Εκπαιδευτικά Συμβούλια μετά από κοινωνική διαβούλευση καθορίζουν μέρος του προγράμματος σπουδών, επιλέγουν και αξιολογούν το εκπαιδευτικό υλικό. Είναι υπεύθυνα για την ανάπτυξη των διαδικασιών κοινωνικής λογοδοσίας.
– Το σχολικό συμβούλιο επιλέγει βοηθητικό διδακτικό και διοικητικό προσωπικό. Χρηματοδοτεί τη σχολική ζωή με εξασφάλιση και πρόσθετων πόρωv".
Μ Ι Α Α Ν Α Δ Ρ Ο Μ Η
Από τη δεκαετία του ΄90 στα επίσημα κείμενα των δυο μεγάλων κόμματων αρχίζει να γίνεται λόγος για τον "συγκεντρωτικό, άκαμπτο και γραφειοκρατικό χαρακτήρα" του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Αίφνης ανακαλύπτονται τα "καταθλιπτικά γραφειοκρατικά σχήματα του κρατικού συγκεντρωτισμού, η ταύτιση της κρατικής μηχανής με την Παιδεία που πνίγει πρωτοβουλίες, ορίζοντες, δυνατότητες…"
Σύμφωνα, λοιπόν, με την κυρίαρχη εκδοχή, η χρόνια κρίση του εκπαιδευτικού
συστήματος οφείλεται στον συγκεντρωτισμό συγκεντρωτισμό και τη γραφειοκρατία, σε τελευταία ανάλυση, στο "σφιχτό εναγκαλισμό της παιδείας από το άκαμπτο κράτος" με αποτέλεσμα "το σχολείο να παραμένει ξεκομμένο από τη ζώσα πραγματικότητα και τα προβλήματα της κοινωνίας… να πνίγεται η ατομικότητα και η πρωτοβουλία των δασκάλων… να μην προσαρμόζεται (το σχολείο) στις αναζητήσεις του μαθητή και αυτός να μην εμπνέεται από το σχολείο". Η μαγική λέξη για την υπέρβαση της κρίσης; ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗ!
Την περίοδο εκείνη, είτε εξαιτίας των μεγάλων αντιδράσεων του εκπαιδευτικού κόσμου, είτε εξαιτίας αδυναμιών της κεντρικής διοίκησης, οι εξαγγελίες για αποκέντρωση του σχολικού συστήματος έμειναν "στα χαρτιά" και μετά από λίγο εξαφανίστηκαν από τον κυβερνητικό λόγο.
Στη διάρκεια της τρέχουσας δεκαετίας ο στόχος "αποκέντρωσης της εκπαίδευσης" βρίσκεται πλέον σε όλα τα επίσημα κείμενα για την παιδεία και των δυο κομμάτων, στα προγράμματά τους και στις διακηρύξεις τους. Άμεσος στόχος, που αποκρύπτεται επιμελώς, είναι η εξεύρεση πόρων για την εκπαίδευση έξω από τον προϋπολογισμό του κράτους.
Είναι φανερό, ότι κάτω από το βάρος των λειτουργικών εξόδων, που βέβαια και σήμερα υπάρχουν, οι διάφοροι "τοπικοί παράγοντες" θα οδηγήσουν ένα μεγάλο αριθμό σχολικών μονάδων σε αφανισμό.
Θα επιχειρείται η συγκέντρωση των μαθητών σε όσο το δυνατό πιο μεγάλα τμήματα, ενώ σε κάποια φάση – όταν ο κίνδυνος του κλεισίματος των σχολείων αυτών θα είναι εμφανής – θα επιβάλλονται και τα λεγόμενα ανταποδοτικά τέλη, σαν αναγκαία προϋπόθεση για τη λειτουργία τους.
Μακροπρόθεσμα τα' αποτελέσματα θα είναι ο μαρασμός και το κλείσιμο πολλών σχολείων, κυρίως, των αγροτικών περιοχών, αφού οι μικρότεροι δήμοι δε θα μπορούν ν' ανταπεξέλθουν στα έξοδα λειτουργίας τους, την ώρα που οι ποικιλώνυμοι "τοπικοί παράγοντες" θα ενδιαφέρονται για τη βιτρίνα τους, τα "καλά" σχολεία της περιοχής. Ανάλογα προβλήματα θ΄ αντιμετωπίσουν και πολλά σχολεία των αστικών κέντρων, ιδιαίτερα των υποβαθμισμένων τους περιοχών, που θα εξελιχθούν σε σχολεία αλλοδαπών – μεταναστών και φτωχών ελλήνων, κατά τα πρότυπα των Η.Π.Α. ή της Αγγλίας.
Την ίδια στιγμή, βέβαια, σε κάποιες αναβαθμισμένες περιοχές θα δημιουργηθούν σχολεία που θα απευθύνονται σε ορισμένα μόνο κοινωνικά στρώματα και που φυσικά θα είναι απρόσιτα για τα φτωχότερα στρώματα.
Β Η Μ Α – Β Η Μ Α
Το πρώτο βήμα της πολιτικής της αποκέντρωσης/περιφερειοποίησης της εκπαίδευσης ήταν η παράδοση των παιδικών σταθμών στους δήμους. Αποτέλεσμα; Οι περισσότεροι δήμοι επιβάρυναν τους εργαζομένους με τη χρηματοδότηση των παιδικών σταθμών, με αυξήσεις στα δίδακτρα ή τροφεία και άλλες έκτακτες εισφορές. Επιπλέον, οι παιδικοί σταθμοί μετατράπηκαν σε πεδία εφαρμογής των ελαστικών μορφών εργασίας, αφού οι περισσότεροι εργαζόμενοι προσλαμβάνονται με συμβάσεις ορισμένου χρόνου και έργου έτσι ώστε να βρίσκονται σε κατάσταση εργασιακής ομηρίας.
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στο Δήμο Αθηναίων οι 450 από τους 1.500, περίπου το 1/3, είναι συμβασιούχοι. Τα τροφεία το 2009 φτάνουν τα 200 για κάθε παιδί το μήνα, ενώ στο Φάληρο προσεγγίζουν τα 280.
Είναι φανερό ότι μέσα από την επιχείρηση "αποκέντρωση της εκπαίδευσης"
προωθείται η ιδιωτικοποίηση και δοκιμάζεται συνολικά το μοντέλο του ευέλικτου, "αποκεντρωμένου" σχολείου της αγοράς. Συγκεκριμένα επιδιώκεται:
1) Η καθήλωση των κρατικών δαπανών για την εκπαίδευση και τη μετάθεση του κόστους λειτουργίας των σχολικών μονάδων στους δήμους και ουσιαστικά στους εργαζόμενους, με την επιβολή τοπικής φορολογίας. Με άλλα λόγια, η χρηματοδότηση κάθε σχολικής μονάδας θα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις οικονομικές δυνατότητες κάθε δήμου. Οι δήμοι με τη σειρά τους θα μεταθέτουν την οικονομική επιβάρυνση στους πολίτες είτε επιβάλλοντας δίδακτρα είτε άλλες εισφορές ή φόρους. Αν δεν μπορούν να ανταποκριθούν, τότε τα σχολεία θα υπολειτουργούν ή θα αναγκαστούν να δεχτούν τις "ευεργεσίες" των "χορηγών".
Στα πλαίσια της αποκέντρωσης είναι προφανές ότι ο εκπαιδευτικός καλείται
να έχει ένα νέο ρόλο και κυρίως αυτοί που ασκούν διοίκηση. Στην ουσία θα μετατραπούν σε μάνατζερ – διαχειριστές που θα είναι υποχρεωμένοι ν΄ αναζητούν πηγές χρηματοδότησης για τη λειτουργία του σχολείου.
Μακροπρόθεσμα το αποτελέσματα θα είναι ο μαρασμός και το κλείσιμο πολλών σχολείων, κυρίως των αγροτικών περιοχών, αφού οι κοινότητες και οι μικρότεροι δήμοι δε θα μπορούν ν' ανταπεξέλθουν στα έξοδα λειτουργίας τους, την ώρα που οι ποικιλώνυμοι "τοπικοί παράγοντες" θα ενδιαφέρονται για τη βιτρίνα τους, τα "καλά" σχολεία της περιοχής.
Ανάλογα προβλήματα θ' αντιμετωπίσουν και πολλά σχολεία των αστικών κέντρων, ιδιαίτερα των υποβαθμισμένων περιοχών, που θα εξελιχθούν σε σχολεία αλλοδαπών, μεταναστών και φτωχών Ελλήνων, κατά τα πρότυπα των ΗΠΑ ή της Αγγλίας. Στον ανελέητο ανταγωνισμό που θα ξεσπάσει μεταξύ των σχολείων, οι μαθητές, με πρόσχημα το δικαίωμα επιλογής του σχολείου που θα φοιτήσουν, αντιμετωπίζονται ως πελάτες και παραγόμενα εμπορεύματα αφού θα προετοιμάζονται έτσι ώστε να κυκλοφορήσουν στην αγορά με καλύτερους όρους.
2) Στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών αναδιαρθρώσεων, όπως καθορίζεται από τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλάζουν τη φυσιογνωμία του νηπιαγωγείου και επιδιώκουν τη "σχολειοποίηση", μεταφέροντας γνωστικά αντικείμενα και διδακτέα ύλη του δημοτικού σχολείου. Η "προσχολική αγωγή" ακόμα και ως έννοια παύει να υπάρχει και αντικαθίσταται από την "προσχολική εκπαίδευση".
3) H ανάθεση μεγάλου μέρους της ευθύνης για τη χρηματοδότηση, τη λειτουργία, τους προσανατολισμούς κάθε εκπαιδευτικού ιδρύματος στο εκπαιδευτικό προσωπικό, τους εκπαιδευόμενους, τους γονείς, την "τοπική κοινωνία" και τους "παραγωγικούς φορείς" (δηλαδή τις επιχειρήσεις), είναι φανερό ότι καλλιεργεί την τάση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων να υποχωρήσουν στις απαιτήσεις των "πελατών", αφού η συντήρηση ή η ανάπτυξή τους εξαρτώνται άμεσα από τη "ζήτηση" των εκπαιδευτικών "προϊόντων" τους.
Τα "αποκεντρωμένα" σχολεία, για παράδειγμα, θα παραμερίζουν, πιο εύκολα τη γενική μόρφωση σε όφελος των δεξιοτήτων που ζητά η αγορά, για να γίνονται πιο προσφιλή στις επιχειρήσεις εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη χρηματοδότηση.
Η παιδαγωγική και η διδακτική, οφείλουν να υποταχθούν σε μια νέα αντίληψη που έχει σχέση περισσότερο με την επιχειρηματική λογική, αφού το σχολείο θα λειτουργεί με κριτήριο την εξεύρεση κονδυλίων και να προσαρμόζει τη λειτουργία του σ΄ αυτή την προοπτική.
ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟΝ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ ΙΙ
Πριν από 10 χρόνια, το 1998, εφαρμόστηκε το πρώτο σχέδιο "Καποδίστριας" και οι 6.000 δήμοι και κοινότητες της χώρας έφτασαν τους 1.033. Το προχώρημα της πολιτικής της αποκέντρωσης της εκπαίδευσης συνδέεται άμεσα με την επικείμενη "διοικητική μεταρρύθμιση" "Καποδίστριας 2" που προωθεί το υπουργείο Εσωτερικών. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, οι 52 νομοί περιορίζονται σε 16 περιφέρειες και οι 1.033 δήμοι συγχωνεύονται σε 350.
Στόχος είναι οι δήμοι και οι νομαρχίες να μειωθούν και να μετεξελιχθούν σε μικρά ευέλικτα σχήματα, στα πρότυπα των άλλων ευρωπαϊκών κρατών, με αυξημένη επιχειρησιακή ικανότητα, λειτουργική και οι οικονομική αυτοδυναμία.
Ήδη με τις θεσμικές αλλαγές που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, επιφυλάσσεται για την "Τ.Α." ένας διαμεσολαβητικός ρόλος ανάμεσα στο κράτος και τις επιχειρήσεις, που θα ελέγχουν και θα ρυθμίζουν την εκπαίδευση σύμφωνα με τις επιδιώξεις τους, περιορίζοντας έτσι την ελευθερία των άλλων φορέων της εκπαίδευσης και των άλλων δυνάμεων της "τοπικής κοινωνίας", με σκοπό την πλήρη υποταγή της εκπαίδευσης στους νόμους της αγοράς.
* ΠΗΓΗ: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ στην Εκπαίδευση, ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2009-2010, ΑΤΑΚΤΗ ΕΚΔΟΣΗ, σελ. 5.
