Περιμένοντας το επόμενο κραχ
Του Λεωνίδα Βατικιώτη*
Με πρόκληση στην λογική ισοδυναμούσαν οι ερμηνείες, εντός και εκτός Ελλάδας, που επιστρατεύτηκαν για να εξηγήσουν την απότομη πτώση των τιμών των μετοχών στις διεθνείς αγορές και το βραχύβιο ράλι στα επιτόκια των ομολόγων, που ως κοινό παρανομαστή είχαν – για μια ακόμη φορά – τις ελληνικές ευθύνες. Εν ολίγοις, η αιτία που το τριήμερο 14 – 16 Οκτωβρίου δοκιμάστηκαν οι αντοχές του διεθνούς συστήματος βρίσκεται στην Ελλάδα, η οποία με την απρόβλεπτη και παρακινδυνευμένη συμπεριφορά της, όταν έθεσε θέμα διακοπής της χρηματοδότησης από το ΔΝΤ και πρόωρης εξόδου από το Μνημόνιο, έθεσε σε κίνδυνο μια ομαλά λειτουργούσα αγορά…
Στον αντίποδα αυτών των επιφανειακών αν όχι φαιδρών ερμηνειών, οι αιτίες της αναστάτωσης στο εξωτερικό και του μίνι κραχ στο εσωτερικό πρέπει να αναζητηθούν σε ένα εκρηκτικό μίγμα υπερτιμημένων μετοχών στον μαγικό κόσμο της χρηματοοικονομίας και παρατεταμένης στασιμότητας στον καταθλιπτικό κόσμο της πραγματικής οικονομίας. Η Ελλάδα που απείλησε αυτή την εύθραυστη ισορροπία δεν ήταν παρά η θρυαλλίδα, όπως ήταν η Lehman Brothers προ εξαετίας. Το εκρηκτικό υλικό προϋπήρχε και, το χειρότερο, συνεχίζει να συσσωρεύεται περιμένοντας την επόμενη αφορμή που, με μαθηματική βεβαιότητα, θα προκαλέσει μια κρίση μεγαλύτερη ακόμη κι από του 2008, λόγω των οξύτερων ανισορροπιών που έχουν συσσωρευτεί.
Στασιμότητα και ύφεση στην Ευρώπη
Στις 7 Οκτωβρίου το ΔΝΤ αναθεώρησε επί τα χείρω τις προσδοκίες για την πορεία της παγκόσμιας μεγέθυνσης το 2014 στο 3,3% (από 3,7% που είχε προβλέψει τον Απρίλιο). Οι μεγαλύτερες αλλαγές προήλθαν από την Ευρώπη, όπου το δεύτερο τρίμηνο η οικονομία έμεινε στάσιμη, ωθώντας τον βρετανικό Εκόνομιστ να γράψει στο τελευταίο φύλλο του Αυγούστου πως ό,τι ξεκίνησε πριν τέσσερα χρόνια ως τραπεζική και δημοσιονομική πλέον έχει εκφυλιστεί σε κρίση των ρυθμών μεγέθυνσης. Έκτοτε όλοι τα στοιχεία που έχουν δει το φως της δημοσιότητας μόνο επιδείνωση προδικάζουν. Για παράδειγμα η βιομηχανική παραγωγή της Γερμανίας τον Αύγουστο μειώθηκε κατά 4%, οι βιομηχανικές παραγγελίες κατά 6%, ενώ όλοι περιμένουν με κομμένη την ανάσα τις ανακοινώσεις της Γιούροστατ για το τρίτο τρίμηνο καθώς εδώ θα αποτυπωθούν οι οικονομικές συνέπειες από τις κυρώσεις στην Ρωσία. Ιδιαίτερη – πολιτική – σημασία έχει πως τη στιγμή που η Ευρώπη ετοιμάζεται να εισέλθει και επίσημα σε ύφεση (όπως τυπικά ορίζεται η μείωση του ΑΕΠ για δύο συνεχόμενα τρίμηνα) με την επιβαλλόμενη από τις ΗΠΑ επίδειξη πυγμής απέναντι στην Μόσχα να αποτελεί την σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι, οι ΗΠΑ ακολουθούν μια πορεία αντίθετη. Το μαρτυρά κυρίως η εγκατάλειψη του τρίτου στη σειρά προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, που το τελευταίο διάστημα ανερχόταν σε 15 δις. δολ. μηνιαίως. Θέμα χρόνου επίσης θεωρείται από δω και πέρα κι η σταδιακή άνοδος των αμερικανικών επιτοκίων, που θα σημάνουν την επιστροφή στην «κανονικότητα» ή σε ένα περιβάλλον «σχεδόν κανονικό», καθώς οι ρυθμοί ανάπτυξης ακόμη και στις ΗΠΑ διατηρούνται στα μισά επίπεδα της δεκαετίας του ’90, που και τότε ήταν στα μισά επίπεδα της λεγόμενης «χρυσής εποχής». Ως προς το παρόν πάντως ακόμη κι αυτή η οριακή μεγέθυνση ή η ύφεση συντελείται σε ένα περιβάλλον μηδενικών ή σχεδόν μηδενικών επιτοκίων και πακτωλών ρευστού που προσφέρουν στο χρηματοπιστωτικό σύστημα οι μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες του κόσμου. «Όλο αυτό το φθηνό χρήμα οδηγεί τις ΗΠΑ σε ένα επικίνδυνο παιχνίδι με το χρόνο, όπου κανείς δεν ξέρει τι θα συμβεί πρώτα», γράφει το περιοδικό Σπίγκελ σε ένα εκτενές αφιέρωμά του για την παγκόσμια οικονομία με τίτλο «Το σύστημα ζόμπι». Και συνεχίζει: «Η αναμενόμενη οικονομική άνοδος ή το επόμενο κραχ. Ειδικοί, όπως ο πρώην υπουργός Οικονομικών, Ρόμπερτ Ράμπιν, πιστεύουν πως το εν εξελίξει ράλι στις αγορές είναι στην πραγματικότητα ο προάγγελος του επόμενου κραχ».
Το φάντασμα της Ιαπωνίας
Το κενό που θα προκαλέσει η απόσυρση της αμερικάνικης κεντρικής τράπεζας από την πλημμυρίδα ρευστότητας θα καλυφθεί από την ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα, καθώς πλέον ξεκινάει επίσημα η Φρανκφούρτη την αγορά καλυμμένων ομολογιών από τις τράπεζες (όπως και την ιαπωνική που μπαίνει στην ίδια τροχιά). Υπόθεση εβδομάδων θεωρείται επίσης το πρόγραμμα της ΕΚΤ (που σε πρώτη φάση προβλέπει την αγορά τίτλων αξία 10 δις. σε μηνιαία βάση) να επεκταθεί σε εταιρικά, ακόμη και κρατικά ομόλογα. Οι αντιδράσεις απέναντι σε αυτό το σχέδιο προέρχονται από την Γερμανία, που αντιτείνει ότι έτσι θα χαλαρώσει το πρόγραμμα αντεργατικών μεταρρυθμίσεων που είναι σε εξέλιξη σε όλη την Ευρώπη. Η Γερμανία δηλαδή θέλει την ύφεση γιατί έτσι μπορεί και πιέζει για μειώσεις μισθών και περικοπές κοινωνικών παροχών. Το πρόβλημα ωστόσο δημιουργείται όταν ορθώνεται το φάντασμα της Ιαπωνίας. Με άλλα λόγια η ζοφερή προοπτική της οικονομικής στασιμότητας μαζί με αποπληθωρισμό, όπως ακριβώς συμβαίνει στην Ευρώπη, όπου ο πληθωρισμός βρίσκεται στο 0,4%, όταν ο στόχος για την ΕΚΤ είναι 2%. Στα υπ’ όψη επίσης και η «γερμανική αποτυχία»: Η ύφεση της γερμανικής οικονομίας αποδεικνύει ότι οι αντεργατικές μεταρρυθμίσεις του Σρέντερ, τις οποίες η Γερμανία υποδεικνύει ως μονόδρομο και συνταγή επιτυχίας για την υπόλοιπη Ευρώπη, μπορεί να διέλυσαν το γερμανικό κράτος πρόνοιας και να κατακερμάτισαν την αγορά εργασίας με την εισαγωγή των «μίνι δουλειών», ωστόσο δεν έφεραν την ανάπτυξη της οικονομίας. Η οικονομική αποτελεσματικότητα των περίφημων μεταρρυθμίσεων αποδεικνύεται ανύπαρκτη! Καθόλου τυχαίες επομένως δεν είναι κι οι αντιδράσεις που εμφανίζονται τώρα από Γαλλία και Ιταλία απέναντι στις γερμανικές οδηγίες για μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων.
Ακόμη όμως κι αν προχωρήσουν οι αγορές εταιρικών ή και κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ κανείς δεν εγγυάται ότι η επιπλέον ρευστότητα θα γίνει επενδύσεις, αυτές νέες θέσεις εργασίας κι αυτές αυξημένη κοινωνική ευημερία, που είναι το ζητούμενο και το ύστατο κριτήριο αξιολόγησης κάθε οικονομικής πολιτικής. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η πλημμυρίδα πιστωτικού χρήματος επάνω στην οποία κάθεται η παγκόσμια οικονομία θα γνωρίσει νέες δόξες, κι οι λόγοι της εγγενούς αστάθειας θα αυξηθούν. Σε αυτό το απρόβλεπτο περιβάλλον η επίρριψη των ευθυνών στην Ελλάδα ισοδυναμεί με υποτίμηση του ασταθούς και εκρηκτικού περιβάλλοντος που έχει δημιουργηθεί και το οποίο περιμένει μια σπίθα…
ΠΗΓΗ: (Επίκαιρα, 30/10-5/11/2014). Το είδα: 7-11-2014, http://leonidasvatikiotis.wordpress.com/2014/11/07/%cf%80%ce%b5%cf%81%ce%b9%ce%bc%ce%ad%ce%bd%ce%bf%ce%bd%cf%84%ce%b1%cf%82-%cf%84%ce%bf-%ce%b5%cf%80%cf%8c%ce%bc%ce%b5%ce%bd%ce%bf-%ce%ba%cf%81%ce%b1%cf%87-%ce%b5%cf%80%ce%af%ce%ba%ce%b1%ce%b9%cf%81/
