Αναρχικοί και χριστιανοί σε Πάτρα και Πύργο

Από το βιβλίο του Χρήστου Χαρμπίλα*

[…] Επικεφαλής της εν λόγω κίνησης ήταν οι Αρνέλλος και Χριστογιαννόπουλος, για τους οποίους υπάρχει η πληροφορία ότι είχαν έρθει στην Πάτρα το 1894. Οι ίδιοι αυτοπροσδιορίζονταν ως προφήτες μιας, καινοφανούς, για την εποχή, ακατανόητης από τους περισσότερους, θεωρίας, της «ουρανοποιήσεως της γης».

Αυτή ακριβώς η ανάμειξη χριστιανικών, θεοσοφικών καλύτερα, κηρυγμάτων με σοσιαλιστικές νουθεσίες, τους κατατάσσει με διάφορες ονομασίες στις κατηγορίες των χριστιανοσοσιαλιστών ή χριστιανοκοινωνιστών, σε εμφορούμενους από αναρχικοχριστιανικές ιδέες ή απλώς χριστιανούς. [..] Αυτές τις σκέψεις τους γνωστοποίησαν μέσα από τις στήλες της εβδομαδιαίας εφημερίδας Αρμαγεδών.

Οι ιδέες [του Ιωάννη Αρνέλλου] συμπυκνώνονταν σε αυτό που ο ίδιος αποκαλούσε «ουρανοποίηση της γης» δια του επεγνωσμένου χριστιανισμού. [..] Στην εξιδανικευμένη αυτή πολιτεία δεν θα υπήρχαν πλέον διακρίσεις, ανισότητες και εισοδηματικές διαφορές, και συνεπώς το κοινωνικό σύνολο θα ήταν απαλλαγμένο από όλα τα δεινά. Ζητούσε, δηλαδή, την αταξική κοινωνία, στην οποία θα επικρατούσε η ισοπολιτεία και η κοινοκτημοσύνη ενώ δεν παρέλειπε παράλληλα να κατηγορήσει και εκείνους που είχαν προνόμια, θεωρώντας ότι ήταν ήδη καταδικασμένοι στη συνείδηση της Θείας Πρόνοιας, αφού όλοι αυτοί εκμεταλλεύονταν το λαό.

[…] Πρέπει να σημειώσουμε ότι η κίνηση αυτή είχε σαφώς επηρεαστεί από το κίνημα του Μακρακισμού που εκείνη την περίοδο γνώρισε αξιόλογη άνθηση [..] Δεν είναι τυχαίο ότι ο Μακρακισμός ως κίνηση γνώρισε ιδιαίτερη επιτυχία κυρίως στη βορειοδυτική Πελοπόννησο, που εκείνη την εποχή μαστιζόταν από τη σταφιδική κρίση και τις καταστροφικές συνέπειές της, χωρίς, βέβαια, να λησμονούμε την επιρροή της στην υπόλοιπη Πελοπόννησο- π.χ. στην Καλαμάτα- και στα Ιόνια νησιά, για παράδειγμα στη Λευκάδα, αλλά και στην Αθήνα.

[..] Ο Αρνέλλος και η ομάδα του επηρεάστηκαν, έως έναν βαθμό, από το κίνημα του Μακρακισμού. Όπως είδαμε, και αυτή η ομάδα μπόλιασε το ιδεολογικοπολιτικό της  μήνυμα με έντονα στοιχεία θρησκευτικότητας. Ωστόσο, ο Αρνέλλος επιτέθηκε με περισσότερη οξύτητα εναντίον της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων [..] Η κίνηση του Αρμαγεδώνα είχε έναν πρόδηλα αντικαθεστωτικό χαρακτήρα. Ο Αρνέλλος μ’ έναν έντονο θρησκευτικό και πολιτικό μεσσιανισμό κατάφερε ν’ αγγίξει τις πάντα ευαίσθητες θρησκευτικές χορδές του λαού των κατώτερων στρωμάτων, ενώ παράλληλα καταφερόταν εναντίον των διεφθαρμένων, αποτυχημένων και ανίκανων πολιτικών, που ευθύνονταν για την κατάσταση στην οποία είχαν οδηγήσει τη χώρα. [..] Μία σημαντική παράμετρος της [τελικά] αποτυχίας του Αρνέλλου και της ομάδας του πρέπει ν’ αναζητηθεί ακόμη στο σημείο εκείνο που αρχικώς τους έδινε ένα συγκριτικό πλεονέκτημα: στην έντονη θρησκευτικότητα του που, όπως αναφέρθηκε, γρήγορα εκφυλίστηκε σ’ έναν θρησκόληπτο παροξυσμό εσχατολογικού και προφητικού δογματισμού. Το στοιχείο εκείνο δηλαδή που οι αρχές θεώρησαν ότι ενείχε σοβαρούς κινδύνους και εγκυμονούσε τάσεις αποσταθεροποίησης του συστήματος – δεν είναι τυχαίο που οι αρχές αποκαλούσαν τον Αρνέλλο και τον Χριστογιαννόπουλο «αιρεσιάρχες» – ήταν αυτό που αποτέλεσε την τροχοπέδη και αναιρούσε εν τη γενέσεις της οποιαδήποτε ρηξικέλευθη προσπάθεια.

[..] Το περίεργο της υπόθεσης είναι ότι ενώ ο Αρνέλλος και η ομάδα του δεν είχαν έναν σαφή και εν πάση περιπτώσει ξεκάθαρα συγκροτημένο και διατυπωμένο για τα δεδομένα της εποχής πολιτικό λόγο, εντούτοις προκάλεσαν την άμεση κινητοποίηση των διωκτικών αρχών, γεγονός που πρέπει να ερμηνευθεί και ως απάντηση της εξουσίας στα μηνύματα της κοινωνικής βάσης

*  [Χρήστος Χαρμπίλας, Οι αναρχικοί της Πάτρας και του Πύργου. Τέλη 19^ου– αρχές 20^ου αιώνα, Opportuna, Πάτρα 2014, σσ. 118- 131]

ΠΗΓΗ: DemocracyCrisis.com – Η Δημοκρατία σε κρίση; Tuesday, 04 November 2014,  http://democracycrisis.com/2011-12-06-10-24-32/2975-2014-11-04-10-28-02