Ιστορία είναι, δεν διαβάζεται…

Του Στάθη (Σταυρόπουλου)*

Ενα παλιό κατόρθωμα (πολλών υπουργών και κυβερνήσεων) σε νέα βερσιόν (Λοβέρδου): το μάθημα της ιστορίας στη Μέση Εκπαίδευση θα μπορεί να διδάσκεται και από κοινωνιολόγους, θεολόγους ή άλλων ειδικοτήτων καθηγητές, όπως εκείνους των ξένων γλωσσών, αγγλικών, γαλλικών και άλλων.

Ίσως να μην υπάρχει άλλη χώρα με τόσο μακρά ιστορία όπως η ελληνική, που να κακοποιεί τόσο βάναυσα τη διδασκαλία της ιστορίας (και της ιστορίας της) στο εκπαιδευτικό της σύστημα, όσον η Ελλάδα.

Ηδη απ’ τη μεταρρύθμιση Ράλλη η ιστορία ως σχολική ύλη, πρώτα συρρικνώθηκε κι ύστερα ανασκολοπίσθηκε. Γρήγορα κατάντησε ένα μάθημα-αγγαρεία, ανιαρό, ξηρό ως προς το ύφος του και ακατανόητο. Ακατανόητο διότι το έσχατο στάδιο του βανδαλισμού επί του μαθήματος υπήρξε η αποσπασματική διδασκαλία του. Με την παράλειψη ολόκληρων περιόδων, την αποσιώπηση άλλων ή την αποσύνδεση δομών και συσχετισμών, η σχολική ιστορία ανέβηκε στο κρεβάτι του Προκρούστη κι απέμεινε εκεί, να την κόβει και να τη ράβει ο καθείς κατά το δοκούν.

Αποτέλεσμα, οι μαθήτριες και οι μαθητές να μην αποκτούν ποτέ έναν κατανοητό χάρτη του ιστορικού σώματος, μια «γεωγραφία» του χρόνου, καθώς και να αντιλαμβάνονται δύσκολα ή να μην αντιλαμβάνονται καν τις δυνατότητες που η ιστορική πρόσληψη προσφέρει για την κατανόηση του παρόντος – κι ακόμα περισσότερο για το πλήθος και το εύρος των προσεγγίσεων στα ανθρώπινα που η ιστορική γνώση (ακόμα και η στοιχειώδης) εν τέλει διδάσκει, ή, αν θέλετε, φανερώνει.

Ετσι, οι μαθητές, οι περισσότεροι, μένουν σε ένα επίπεδο αδυναμίας να εννοήσουν το βάθος του χρόνου (μπερδεύοντας εποχές, πρόσωπα, καταστάσεις), ενώ η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, της συγκριτικής ικανότητας (για να μην πούμε απλώς του απλού ενδιαφέροντος) συνιστούν πολυτέλεια. Πλην Λακεδαιμονίων (καθηγητών και μαθητών) οι υπόλοιποι αισθάνονται για το μάθημα της ιστορίας από αδιαφορία έως αποστροφή. Ίσως αυτό να είναι και το ζητούμενο. Δεν μπορεί ένα ολόκληρο εκπαιδευτικό σύστημα εις ό,τι αφορά αυτό το μάθημα να έχει στηθεί από ηλιθίους. Μάλιστα από κατ’ εξακολούθηισν ηλιθίους, χωρίς να έχει βρεθεί ποτέ «ένας χριστιανός να τους πάρει το κεφάλι»! Μάλλονπολιτικές εντολές ακολουθούν οι «θεράποντες» – καθόλου παράξενο και καθόλου συνωμοσιολογικό.

Είναι πολιτική επιλογή κι όχι ηλιθιότης να δομείς (στην πραγματικότητα να αποδομείς) ένα μάθημα στη Μέση Εκπαίδευση με τη μεθοδολογία που αντιστοιχεί στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Είναι τραγελαφικό δηλαδή τα εγχειρίδια του μαθήματος (στη Μέση) να περιέχουν περισσότερη… βιβλιογραφία για τα γεγονότα, παρά ύλη για αυτά τα γεγονότα!

Όπως και να ’χει, φθάσαμε από τη σχολαστική κι εθνικόφρονα σχολική ιστορία πριν από τη Μεταπολίτευση, στη μεταμοντερνική και πολιτικώς ορθή σχολική ιστορία μετά τη Μεταπολίτευση. Οι πολιτικές σκοπιμότητες που οδήγησαν σε ανάλογα αναλυτικά προγράμματα οδήγησαν στο ίδιο αποτέλεσμα: την αποξένωση των μαθητών από την ιστορία τους, δηλαδή την περιαγωγή τους σε περιορισμένη αυτογνωσία, ώστε στο μέλλον να είναι πιο χειραγωγήσιμοι.

Εκτός όμως από την πολιτική βία που υφίσταται το μάθημα της ιστορίας στα σχολεία, υφίσταται και τον απόηχο της παθολογίας που ταλανίζει την ιστορία ως επιστήμη. Οχι μόνον στην εποχή μας, αλλά σε όλες τις εποχές η ιστορική επιστήμη δύσκολα απέφευγε την κακοποίησή της στο πλαίσιο (αρένα) του δημοσίου διαλόγου και ακόμα πιο δύσκολα την υποταγή της στις πολιτικές σκοπιμότητες. Η «ιδεολογία της ιστορίας» απασχόλησε τους ιστορικούς κι όχι μόνον, ήδη από την αρχαιότητα.

Στην εποχή μας όμως η βασική αρχή ότι η ιστορία βασίζεται στην αλήθεια διά της αποδείξεώς της (ώστε οι ανακαλύψεις ή οι αναθεωρήσεις τους να βασίζονται στην έρευνα, όπως επίσης και οι αντίστοιχες θεωρίες ή οι ερμηνείες) για μακρόν διάστημα αντικαταστάθηκε με την «αλήθεια του καθενός», την «αλήθεια του άλλου» κι άλλα συναφή. Η ιστορία έγινε αίφνης «αφήγημα»  ή «αφήγηση», το «φαντασιακό» ανεκλήθη απ’ τους ουρανούς για να εξηγεί τους γρίφους της πραγματικότητας, η μεταφυσική επανήλθε από την πίσω πόρτα στη μόδα και η ιστορία έγινε η χαρά του Σόρος ή της Ακροδεξιάς.

Σε μια κοινωνία που η ιστορία σε όλες της τις εκδοχές, την επιστημονική, τη σχολική και τη συνειδησιακή, βρίσκεται σε υποχώρηση, ανοίγεται πεδίον δόξης λαμπρόν για κάθε είδους παραϊστορία (απ’ τη χαμένη Ατλαντίδα έως τους ρούνους που εγκολπώθηκαν οι Ναζί) όπως και για τη σκόπιμη αναθεώρηση (πέρα από κάθε απόδειξη ή και εναντίον όλων των αποδείξεων) πραγματικών γεγονότων, της φύσης και της ουσίας τους. Από τους «συνωστισμούς» της Σμύρνης έως τους «βομβαρδισμούς της Δρέσδης».

Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η αποξήρανση του μαθήματος της ιστορίας στα σχολεία (κυρίως με ευθύνη των «εκσυγχρονιστών» και των αριστεριστών) άφησε χώρο στην Ακροδεξιά για να γεμίζει τα κεφάλια των μαθητών με ψευδοϊστορία, παραϊστορία, ανορθολογισμό, χυδαίο μυστικισμό κι όλα τους τα συνακόλουθα.

Δεν είναι τυχαίο ότι το ανάλγητο κράτος των εθνικοφρόνων πρώτα και των πρασινοφρουρών ύστερα όχι μόνον αποστέωσε το μάθημα της ιστορίας, αλλά αποφάσισε ότι δεν χρειάζεται να τη διδάσκονται καν τα παιδιά των «κατώτερων θεών» που φοιτούν σε τεχνικά λύκεια. Γιατί να ξέρει ο μάστορας αύριο στα συνεργεία και ο μουντζούρης στα μηχανουργεία για τον Σπάρτακο, τους Ζηλωτές στη Θεσσαλονίκη, τον πρώιμο Βυζαντινό Ανθρωπισμό ή τη Γαλλική Επανάσταση;

Είναι βεβαίως αλήθεια ότι ιστορία στα σχολεία ουδείς ποτέ μάθαινε και μαθαίνει – αλλά τα σχολεία έδιναν το έναυσμα, το ερέθισμα για να μάθει κανείς ιστορία μετά. Μάλιστα διά βίου. Διότι το συναρπαστικό ταξίδι της ανθρωπότητας, οι εκδοχές του, οι θεωρίες, οι ερμηνείες, οι σκέψεις, δεν τελειώνουν ποτέ. Θα έλεγε κανείς (κάνοντας λάθος) ότι πρόκειται για ένα χάος – όχι, πρόκειται για μια προσπάθεια οργάνωσης της ύπαρξης.

Από χρόνια, και σκοπίμως, στην Ελλάδα ο μεγάλος ασθενής είναι η Εκπαίδευση και ο μεγάλος ασθενής της εκπαίδευσης είναι η Ιστορία. Το γεγονός αυτό παράγει παρακμή. Ολο και περισσότεροι Ελληνες αγνοούν την ιστορία τους, ενώ παράλληλα όλο και περισσότεροι επίσης, γίνονται οπαδοί (ναι οπαδοί) μιας παραϊστορίας όχι γόνιμων αλλά φονικών μύθων. Το πρόβλημα της ιστορικής άγνοιας όπως και της παραϊστορικής αρλουμπολογίας έχει πάρει πλέον στη χώρα μας ιστορικές διαστάσεις. Και η ιστορία σταυρώνεται εν μέσω δύο ληστών: του εθνικισμού και του εθνομηδενισμού.

Κωμική παράμετρος αυτής της τραγωδίας, τα πλείστα εξ όσων κατ’ αυτάς λέγονται για τις ανασκαφές στην Αμφίπολη. Ορισμένοι τις προσεγγίζουν σαν να συνεκστρατεύουν μαζί με τον Μεγαλέξαντρο στα Γαυγάμηλα κι άλλοι σαν να προσεύχονται ώστε μέσα στον τάφο να βρεθούν τα παιδικά βρακάκια του Γκρουέφσκι.

«Από την ιστορία μαθαίνουμε πως τίποτα δεν γίνεται τυχαία, αλλά ότι όλα έχουν τις αιτίες τους». Πολύβιος. Συνεπώς έχει την αιτία της  και δεν είναι τυχαία η αποξένωση των Ελλήνων απ’ την ιστορία, εκεί όπου αυτό θα μπορούσε να συμβεί: στο σχολείο. Εξ απαλών ονύχων.

Προς τούτο, κυρ Λοβέρδο μου, το εν λόγω μάθημα θα μπορούσαν να διδάξουν στα σχολεία κι άλλοι επιτηδευματίες: πράκτορες της ΜI6, βυρσοδέψες, σαγματοποιοί και ξυλοσχίστες, πράκτορες της Μοσάντ, νεκροπομποί, η Φρουρά Ες-Ες του Αουσβιτς, νταβατζήδες και αργυραμοιβοί, τα Νεφελίμ και η ομάδαΓιωργάκης – Τζεμ – Σόρος, η ΜΚΟ κακοποιημένων πρακτόρων της CIA, οι Λάνιστερ, ο Γέρος του Βουνού και σεις ο ίδιος άμα λάχει, υπουργέ μου.

ΥΓ.: Προς αποφυγήν παρεξηγήσεων: δεν έχω τίποτα με τα συμπαθή επιτηδεύματα των βυρσοδεψών, σαγματοποιών, ξυλοσχιστών και νεκροπομπών, αλλά όλα τα υπόλοιπα «στερούνται καλλιτεχνικώς»…

* email: stathis@enikos.gr

ΠΗΓΗ: 05/09/2014, http://www.enikos.gr/stathis/260934,Istoria_einai_den_diavazetai.html