Η εργαλειοποίηση του Ολοκαυτώματος

Της Εύης Βουλγαράκη -Πισίνα*

Η ιστορική μνήμη είναι σημαντική για την αυτογνωσία των λαών και για τον αυτοπροσδιορισμό τους στο εκάστοτε παρόν. Ιδιαίτερα οι ιστορικοί λαοί, όπως οι αρχέγονοι λαοί της Μεσογείου, φέρουν με ιδιαίτερο τρόπο το βάρος της ιστορικής τους συνείδησης.

Η ιστορική σπουδή στο βάθος της δεν είναι όμως παρά ενασχόληση με ερωτήματα και ζητήματα του παρόντος, στα οποία το παρελθόν είναι οδηγός επίγνωσης, πείρα πολύτιμη.

Συχνά έχει απασχολήσει το ζήτημα στα καθ’ ημάς. Οι σφοδρότατες και πολυεπίπεδες διαμάχες για την ιστορική μας αυτοσυνειδησία, για τον τρόπο που το παρελθόν φωτίζει το παρόν, είναι διαφωτιστικές για τους κινδύνους από την εργαλειοποίηση της Ιστορίας.

Μια μνήμη που σε προσδιορίζει διαρκώς στη βάση των πληγών του παρελθόντος σε οδηγεί σε τραυματική ύπαρξη, σε ανάπηρο παρόν. Η ιστορία ως μνήμη, προσωπική ή συλλογική, δεν μπορεί να είναι ένα διαρκές αναμάσημα της «αδικίας που μας έχει γίνει».

Ο,τι ισχύει για έναν ελληνικό εθνικισμό, ισχύει απαράλλαχτα και για τον ιουδαϊκό.

Καμία αμφισβήτηση δεν χωρεί για την έκταση της πληγής του αντισημιτισμού, ούτε για τη σημασία της ιστορικής ανάδειξης του Ολοκαυτώματος, για την καλλιέργεια της μνήμης έναντι της λήθης. Εντούτοις, φαίνεται από τα πράγματα ότι η επικέντρωση στη μνήμη αυτή και η διαρκής επένδυση στην «ιδιαιτερότητα του μεγέθους της αδικίας» οδηγεί σήμερα σε επιλογές με δραματικές επιπτώσεις.

Σήμερα συντελείται γενοκτονία στη Γάζα, αφού είχαν προηγηθεί ο αποκλεισμός, η πλήρης πολιορκία και η περιτείχιση της σύνολης περιοχής.

Η ολιγωρία και αμηχανία της διεθνούς κοινότητας οφείλεται αφενός στην ισραηλινή επιρροή, αλλά και σε έναν άυλο παράγοντα: στη βάση των ενοχών υπό το βάρος του Ολοκαυτώματος.

Το 1948 έτυχε ιστορικά αποδοχής η επί μακρόν προετοιμαζόμενη ιδέα μιας πατρίδας για τους Εβραίους, μιας πολυπόθητης Σιών. Ιδρύθηκε το κράτος του Ισραήλ, με ρητές και υπόρρητες αναφορές στα αρχέγονα δικαιώματα του λαού της Διαθήκης. Εντούτοις, πέραν της Ιδρυτικής Διακήρυξης, που είναι καρπός μακρόχρονων συνομιλιών και επιχειρεί να συνθέσει αντίρροπες τάσεις της εβραϊκής κοινωνίας, το ισραηλινό κράτος δεν έχει ούτε Σύνταγμα ούτε καθορισμένα σύνορα –πρωτοφανές για σύγχρονο κράτος και προάγγελος πολλών δεινών στην περιοχή.

Εκτοτε, το Ολοκαύτωμα χρησιμοποιείται από την ίδια την ισραηλινή ελίτ ως εργαλείο για την οικοδόμηση ενός κράτους-αστακού, με ελλειμματική δημοκρατία και πολίτες σε συνθήκες υπέρτατου άγχους. Επίσης, χρησιμοποιείται για την ανάπτυξη μια υψηλότατης τεχνολογίας και εξαγωγικού χαρακτήρα πολεμικής βιομηχανίας, ομού και τεχνογνωσίας στον τομέα της ασφάλειας.

Οι πιο κριτικά σκεπτόμενοι, πολιτικοποιημένοι και ευαίσθητοι Εβραίοι έγκαιρα διαπίστωναν ότι η χώρα τους κάθε άλλο παρά ήταν η Εδέμ που είχαν ονειρευτεί. Στη μεγάλη πνευματική παράδοση Εβραίων διεθνιστών, η Χάνα Αρεντ ήδη τον Οκτώβριο του 1944 κατέδειξε μια σειρά προβλημάτων που προέκυπταν από τη «νικηφόρα» πορεία του σιωνισμού, σε καταστατικά κείμενα που χαρακτηρίζονταν από την ασάφεια ως προς το αραβικό στοιχείο και την απόλυτη πρόσδεση προς την υπερατλαντική υπερδύναμη.

Η παλαιστινιακή αφήγηση, όπως εύστοχα αποτυπώνεται στο βιβλίο της Ρόζμαρι Σάγεγκ, «Παλαιστίνιοι: Από Αγρότες Επαναστάτες», είχε δραματικότατη συνέχεια. Η Δυτική Οχθη και η Γάζα είναι υπό κατοχή από τον πόλεμο των Εξι Ημερών (1967). Μετά την υποτιθέμενη υπαναχώρηση του Αριέλ Σαρόν και την έκδοση διαταγής αποχώρησης των Εβραίων εποίκων το 2004, η Γάζα σταδιακά αποκλείστηκε από ξηρά, αέρα και θάλασσα.

Οι Παλαιστίνιοι αναγνώρισαν το κράτος του Ισραήλ, διατηρώντας επιφύλαξη ως προς τα σύνορα, και τήρησαν τις συνθήκες που το Ισραήλ δεν τήρησε. Οι σήραγγες που παρουσιάζονται ως αγωγός επίθεσης, είναι κατά κύριο λόγο αγωγός σπασίματος μιας πολιορκίας που μετατρέπει την περιοχή σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Μπροστά στο πολυετές αδιέξοδο, και τη διαρκή επιδείνωση των όρων ζωής, η Χαμάς ήδη συμφιλιώθηκε με την Παλαιστινιακή Αρχή, από τον Ιούνιο του 2014, και ούτε η πίεση, η καταστροφή, το αίμα των αμάχων, οι πολιτικές εθνοκάθαρσης είναι ικανές όπως φαίνεται επί του παρόντος να σπάσουν αυτήν τη συμμαχία. Η ισραηλινή επιθετικότητα βαφτίζεται άμυνα και η χερσαία επιχείρηση έχει τη χαρακτηριστική κωδική ονομασία «Προστατευτικό Οριο». Και ενώ η προπαγάνδα έχει φέρει τους πολίτες του Ισραήλ σε κατάσταση νευρικού παροξυσμού, στο όριο του φόβου και μιας ακραίας επιθετικότητας που μεθά με τη χαρά του αίματος και καλεί ουσιαστικά σε γενοκτονία και ολοσχερή εξόντωση του αντιπάλου, με λιγοστές πλην γενναίες εσωτερικές φωνές αντίστασης σε αυτή την πολιτική, το ηθικό έρεισμα του Ισραήλ χάνεται διαρκώς.

Για τον λόγο αυτό, εικόνες από τους ανελέητους βομβαρδισμούς και τις εκατόμβες των νεκρών, ιδίως παιδιών, είναι κόλαφος για τους εμπνευστές τους. Η προσπάθεια σίγασης του Τύπου και αποκλεισμού των δημοσιογράφων από την εμπόλεμη ζώνη γίνεται με πρόσχημα την ασφάλειά τους. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καταγγέλλεται επίσης η διακίνηση εικόνων φρίκης, παρά το ότι αυτό θα απέτρεπε ενδεχομένως τη συνέχιση της ίδιας της φρίκης. Το τοπίο θολώνει περαιτέρω με απίθανα τεχνάσματα για κάθε ακροατήριο, όπως οι αοριστίες περί ταξικού χαρακτήρα του πολέμου, η γενικόλογη και ουδετερόπλευρη καταδίκη της βίας ή η μεθοδική καλλιέργεια μιας ακραίας ισλαμοφοβίας με χαλκευμένες και κατασκευασμένες ειδήσεις, που επιχειρούν να συνδέσουν τους Παλαιστίνιους με μια διεθνή ισλαμιστική «τρομοκρατία».

Στη Γάζα πλήττονται και πολλοί Παλαιστίνιοι χριστιανοί ορθόδοξοι, ενώ χριστιανοί και μουσουλμάνοι αναζητούν απεγνωσμένα καταφύγιο μεταξύ άλλων και στον ιστορικό ορθόδοξο ναό του Αγίου Πορφυρίου Γάζας. Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων δεν έχει ακόμα μιλήσει (θα μπορούσε άραγε;) για την τύχη του ποιμνίου του. Εκκληση για ειρήνευση έκανε πάντως ήδη ο Πάπας Φραγκίσκος. Πέρα όμως από τις δίβουλες, χλιαρές, αλλά κλιμακούμενες αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας, είναι καιρός το ίδιο το Ισραήλ να επαναπροσδιορίσει ριζικά τη στάση του σήμερα. Δεν υπάρχει καλύτερος δρόμος για τη διασφάλιση της ευμάρειας των πολιτών του. Κανενός τα παιδιά δεν θα έχουν ύπνο αμέριμνο, γιατί κανείς δεν μπορεί να οικοδομήσει την ευτυχία του σκορπίζοντας δάκρυ, τρόμο και θάνατο. Ταυτόχρονα, το γεωπολιτικό κέρδος παραμένει και μετά τη χερσαία επίθεση αμφίβολο.

* Δρ. Θεολογίας, εκπαιδευτικός, συγγραφέας

ΠΗΓΗ: 06/08/14 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ, http://www.efsyn.gr/?p=222849