«Κερατά Θεέ θα βρέξεις;»

Του Χάρη Ναξάκη*

Στον περίφημο διάλογο μεταξύ Αθηναίων και Μηλίων (Θουκιδίδου Ιστορία, Ε΄), οι Αθηναίοι μεθυσμένοι από την ισχύ και  την εξουσία, πριν ισοπεδώσουν τη Μήλο, εξοντώσουν όλους τους φέροντες όπλα Μήλιους και αιχμαλωτίσουν τα γυναικόπαιδα, επειδή έμειναν ουδέτεροι κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου μεταξύ Σπαρτιατών και Αθηναίων, διαμηνύουν στους Μήλιους: οι θεοί όπως και οι άνθρωποι υπακούουν σε… ένα νόμο της φύσης, σύμφωνα με τον οποίο εξουσιάζει ο ισχυρότερος. Στην παρατήρηση των Μηλίων ότι θέλουμε να είμαστε φίλοι σας χωρίς  να συμμαχήσουμε ούτε με τους μεν ούτε με τους δε, οι Αθηναίοι απαντούν:

η έχθρα σας μας είναι λιγότερο επιζήμια από τη φιλία σας, διότι οι υπήκοοί σας θα έβλεπαν στη φιλία ένα σημάδι αδυναμίας μας, ενώ γνωρίζουν ότι μόνο οι εχθροί μισούνται… εμείς θέλουμε να διατηρήσουμε την ηγεμονία μας, να σας κατακτήσουμε χωρίς μάχη, και ως εκ τούτου να σας σώσουμε. Δεν είναι δυνατόν να σωθούμε αν υποδουλωθούμε, λένε οι Μήλιοι, για να τους απαντήσουν οι Αθηναίοι ότι είναι καλύτερα να είναι υποδουλωμένος κανείς παρά κατεστραμμένος.

Παρότι μας χωρίζει σήμερα ιστορική άβυσσος από το 416 π.Χ. που διαδραματίστηκαν τα παραπάνω γεγονότα, οι συνειρμοί είναι προφανείς. Η Ελλάδα είναι στη θέση της Μήλου και οι Αθηναίοι είναι οι γερμανικές και βορειοευρωπαϊκές ελίτ. Οι ελίτ της Ελλάδας επέλεξαν ότι είναι καλύτερα να είσαι υποδουλωμένος παρά κατεστραμμένος, αν και στο τέλος του τούνελ είναι πιθανόν να είμαστε και υποδουλωμένοι (απώλεια εθνικής κυριαρχίας, δημοκρατία υπό επιτήρηση) και  κατεστραμμένοι (ύφεση, ανεργία, τεράστιο χρέος, διάλυση κοινωνικού κράτους). Η μόνη ίσως διαφορά μεταξύ Μηλίων και σημερινής Ελλάδας είναι η αξιοπρέπεια των Μηλίων. Εμείς οικειοθελώς ενταχθήκαμε στη συμμαχία, στο κοινό ευρωπαϊκό μας σπίτι. Η ύβρις που διέπραξαν οι Αθηναίοι, και διαπράττουν σήμερα με μοχλό την οικονομική υποδούλωση οι γερμανικές ελίτ και το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, έχει τις ρίζες της στη θέληση για δύναμη, ισχύ και κυριαρχία, που αποτελούν στοιχεία της εγγενούς ιδιοτέλειας της ανθρώπινης φύσης, τα οποία βρήκαν νέα έκφραση στο πρότυπο του homo economicus.

Η εποποιία του οικονομικού ανθρώπου, που είναι μια ασταμάτητη μηχανή ικανοποίησης αναγκών με την κατανάλωση εμπορευμάτων, στηρίζεται στην αντίληψη ότι μέσω του εμπορίου, των οικονομικών συναλλαγών, θα έρθει η υλική ευημερία κι έτσι θα κατευναστεί η ανθρώπινη επιθετικότητα. Οι ευρωπαϊκοί λαοί πίστεψαν, με την καθοδήγηση του διαφωτισμού (Μοντεσκιέ), μετά από εκατοντάδες χρόνια θρησκευτικών και εθνικών πολέμων, ότι το εμπόριο, η υλική ευημερία θα εξημερώσουν τα πάθη και θα ειρηνεύσουν τις καρδιές των ανθρώπων. Έτσι ενώ στις προβιομηχανικές κοινωνίες  η οικονομική δραστηριότητα δεν ήταν διαχωρισμένη από τα ηθικά, θρησκευτικά, φυσικά και συμβολικά στοιχεία, με την έλευση της οικονομίας της αγοράς αποσπάται από την σύμφυσή της από την κοινωνική ζωή και γίνεται αυτοσκοπός. Η επιδίωξη όμως του κέρδους και της διαρκούς ικανοποίησης νέων αναγκών κάνει τον άνθρωπο καταναλωτικό ζώο, αρπακτικό, διότι σε μια τέτοια κοινωνία αυτό που έχει σημασία δεν είναι αυτά που έχει κανείς, αλλά αυτά που έχει σε σχέση με αυτά που θα ήταν καλύτερα να έχει, τα οποία με τη σειρά τους μεγαλώνουν ανάλογα με αυτά που οι άλλοι έχουν.

Ο homo economicus, αυτό το ανθρωπολογικό τέρας είναι σήμερα το πολιτισμικό πρότυπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που οι κυρίαρχες ελίτ της Ελλάδας ενέταξαν σ’ αυτήν έτσι ώστε με εντατικά σεμινάρια να το εμπεδώσει. Εκτός από τη διαφορά ισχύος μεταξύ της Ελλάδας και των άλλων χωρών της ΕΕ, που αναπόφευκτα θα μας οδηγούσε να έχουμε τη μοίρα των Μηλίων, η Ελλάδα ανήκει σε άλλο πολιτισμικό πρότυπο. Για του λαούς της Μεσογείου στους οποίους ανήκουμε, η ιστορία, ο χρόνος, δεν έχουν ευθύγραμμη πορεία προς ένα επίγειο ή ουράνιο παράδεισο, αλλά είναι κυκλικά ή σπειροειδή- πρόοδος και επανάληψη συνυπάρχουν. Ο χώρος επίσης, ο τόπος και η φύση συμμετέχουν στη συγκρότηση της ανθρώπινης ταυτότητας, όταν για το κυρίαρχο δυτικό υπόδειγμα η φύση θεωρείται πεδίο προς κατάκτηση και ο άνθρωπος  άπατρις. Αλλιώς γλεντάμε, χορεύουμε, ερωτευόμαστε, αντιμετωπίζουμε τον θάνατο, με άλλους ρυθμούς δουλεύουμε, ξεκουραζόμαστε, με διαφορετικό τρόπο πιστεύουμε: γεωργός στην Κρήτη, μετά από μήνες παρατεταμένης ανομβρίας, αγανακτισμένος σηκώνει το όπλο του, σημαδεύει τον ουρανό και πυροβολώντας φωνάζει «ρε κερατά θεέ θα βρέξεις;». Δεν ξέρω αν αυτή η συνομιλία με το Θεό έφερε βροχή, αλλά εκείνο που είναι σίγουρο είναι ότι ο πρώτος και τελευταίος βορειοευρωπαίος, προτεστάντης ή καθολικός, που έπραξε κάτι ανάλογο απαγχονίστηκε από την ιερά εξέταση.

Αυτά λοιπόν επιδιώκει να ισοπεδώσει η βίαιη εκδυτικοποίηση του μεσογειακού νότου. Και εν μέρει το πέτυχε. Μας χρηματοδοτούσαν με φτηνό χρήμα για να αγοράζουμε τα πλεονάσματα του αναπτυγμένου βορρά, καταστρέφοντας τις παραγωγικές δομές της χώρας, καταναλώνοντας περισσότερα απ’ αυτά που παράγαμε, μετατρέποντας έτσι τον πολίτη σε καταναλωτικό εγωιστικό ζώο. Και δεν άργησε να έρθει η ύβρις: η κρίση χρέους. Γιατί να είμαστε μέλος μιας ομοσπονδιοποιημένης και ομογενοποιημένης Ευρώπης χωρίς ταυτότητες; Γιατί  η Ευρωπαϊκή ένωση είναι το κοινό μας σπίτι; Αν δεν είναι προς τα πού πρέπει να στρίψει το καράβι;

* Ναξάκης Χάρης, Καθηγητής ΤΕΙ Ηπείρου, συγγραφέας, charisnax@yahoo.gr

ΠΗΓΗ: Δημοσιεύτηκε χτες στην Εφημερίδα των Συντακτών στις 31-05-2014