Αυτό που μπορεί κανείς να παρατηρήσει εξαρχής είναι η ήπια αντίδραση της εκκλησιαστικής ηγεσίας. Ευτυχώς. Φαντάζομαι τι γινόταν μ' αυτό επί Μακαριστού, αν έμπαινε δηλαδή παραπάνω φόρος στην Εκκλησία, από ό,τι στις όμοιες με αυτή νομικές οντότητες: "Οι γραικύλοι πολεμάνε την Εκκλησία, θέλουν να την εκμηδενίσουν μέσω της φορολογίας" και όλα τα ράσα στον δρόμο, μαζί με αυτούς που πιστεύουν ότι Εκκλησία σημαίνει "Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια"..
Και η Εκκλησία θα κέρδιζε μόνο αυτούς και θα έχανε τους άλλους μισούς που πιστεύουν ότι η θεσμική εκκλησία είναι ο πιο ευνοημένος από το κράτος μεγαλοϊδιοκτήτης στην χώρα μας!
Τι θα μπορούσε να πει η εκκλησιαστική ηγεσία, ακόμα και αν θεωρούσε άδικη τη φορολόγηση : "Είναι άδικο μέτρο, αλλά εμείς σκεφτόμαστε σε ποια κατάσταση είναι η Κοινωνία, δηλαδή τα παιδιά του Θεού και θα αποδώσουμε αυτή τη φορολογία, εφιστώντας όμως την προσοχή της Κυβέρνησης, τα έσοδα από αυτή τη φορολογία, όπως βέβαια και από τις άλλες φορολογίες να πάνε στις ανάγκες των φτωχών !"
Βγαίνεις μπροστά από τον υποτιθέμενο αντίπαλο….
Κατά τη γνώμη μου 4 συνιστώσες έχει το θέμα.
1. Δεν είναι όλες οι Ι. Μητροπόλεις πλούσιες και σε πολλές περιπτώσεις ενδέχεται τα έσοδα που εισπράττουν από ενοίκια ίσα-ίσα να φτάνουν να καλύπτουν τις ανάγκες των παραρτημάτων τους (γηροκομεία, κατασκηνώσεις, συσσίτια κλπ). Άλλο ένα σύμφυτο πρόβλημα είναι ότι η μεγάλη ιδιοκτησία συνήθως δεν είναι των ενοριών, ή ακόμα και των μητροπόλεων, αλλά μοναστηριών, εκκλησιαστικών ιδρυμάτων κλπ, από τα οποία πολλές φορές μόνο με οριακές νομικές κατασκευές κατορθώνουν οι μητροπολίτες να πάρουν χρήματα για το "έργο" που κατευθύνεται από τους ίδιους.
Από την άλλη όμως, υπάρχουν Μητροπόλεις μεγαλομέτοχοι σε τράπεζες (Ειρήσθω εν παρόδω, μεγάλο πνευματικό θέμα αυτό να κατατίθενται τα αποθέματα της Εκκλησίας σε πλήρως κερδοσκοπικούς οργανισμούς, που πρωτοστατούν και υλοποιούν πολιτικές που οδηγούν στην ανεργία κλπ. Όταν οι περισσότερες τράπεζες ήταν κρατικές και τουλάχιστον φανερά δεν είχαν στόχο το άμεσο χρηματικό κέρδος, αλλά την ωφέλεια της Χώρας, είχε κάποιο νόημα. Σήμερα όμως;
Αυτό που έχει προταθεί από ειδικούς είναι να χρησιμοποιηθούν αυτά τα ποσά ως βάση για ένα ανταποδοτικό, αλλά όχι κερδοσκοπικό κοινωνικό ταμείο με άλλους σκοπούς, αλλά οι αρμόδιοι κάνουν ότι δεν ακούνε..) Αυτή η εσωτερική ανισότητα θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με εσωτερική αλληλεγγύη, κάτι σαν την «Παύλεια Λογεία». Πολύ θα χαρώ λοιπόν, αν όντως είναι δυσβάσταχτη η φορολόγηση για ορισμένες Μητροπόλεις, να κινητοποιηθεί μια σύγχρονη Λογεία και όχι να είναι η κάθε Μητρόπολη για την πάρτη της.
2. Το θέμα ανακινήθηκε επικοινωνιακά, με το Βατοπέδι και όχι μόνο με το Βατοπέδι, δεκάδες ανά την Ελλάδα ήταν οι περιπτώσεις το τελευταίο καιρό που εκκλησιαστική περιουσία "αξιοποιήθηκε" ή έγινε προσπάθεια να αξιοποιηθεί με μόνο άξονα το κέρδος, χωρίς σεβασμό στις τοπικές κοινωνίες και στο περιβάλλον. Αυτή η κατάσταση δημιούργησε την εντύπωση σε πολλούς ότι η θεσμική εκκλησία είναι ένας από τους πιο στυγνούς μεγαλοϊδιοκτήτες γης, έτσι που στην δύσκολη ώρα, όχι μόνο να δικαιολογούν, αλλά να περιμένουν την υπερφορολόγησή της. Για το "φιλανθρωπικό έργο" λένε οι κατηγορούμενοι δεσποτάδες, ηγούμενοι και λοιπή εκκλησιαστική ελίτ.
"Μα ποιό έργο, αυτό που εσύ μόνος σου αποφασίζεις και εκτελείς. Ρώτησες ποτέ την τοπική κοινωνία ποιές είναι οι ανάγκες της, τα ίδια τα μέλη της τοπικής σου Εκκλησίας, ήρθες ποτέ σε έναν ουσιαστικό διάλογο μαζί τους; Να είναι συναπόφαση πως θα αξιοποιηθεί η περιουσία;" Ήρθες ποτέ σε έναν ουσιαστικό διάλογο μαζί τους; Να είναι συναπόφαση πως θα αξιοποιηθεί η περιουσία;" Άλλη μια φορά έρχεται δραματικά στο προσκήνιο η ευκαιρία, που χάθηκε με την μεταρρύθμιση Τρίτση, για έλεγχο της εκκλησιαστικής περιουσίας, άρα και της αξιοποίησής της από αιρετά συμβούλια πιστών με την συμμετοχή και του Μητροπολίτη. Να θυμίσω ότι αυτό ήταν "η αιχμή του δόρατος" της αντίδρασης: Μια περιορισμένη παραχώρηση γης την συζητούσαν τότε οι δεσποτάδες, όχι όμως τον έλεγχο. Θα έκανε μόνη της η Εκκλησία τον εσωτερικό εκδημοκρατισμό… Ακόμα τον περιμένουμε.
Αντίθετα αναπτύχθηκαν περίεργα θεολογικά σχήματα για να αποδειχθεί ότι ένας … "φτασμένος πνευματικά" μπορεί να διαχειρίζεται καλύτερα τα οικόπεδα, ξεχνώντας ότι οι αρχαίοι κανόνες απαγόρευαν στον επίσκοπο να ασχολείται άμεσα με το ταμείο, το οποίο ελέγχονταν από Διακόνους. Και ας θυμίσουμε την εκλογή των 7 Διακόνων.
3. Το "φιλανθρωπικό έργο" της Εκκλησίας, για το οποίο πραγματικά θυμώνω όταν χρησιμοποιείται ως επιχείρημα. Άκουσα έναν μητροπολίτη (τα λόγια του οποίου με παρακίνησαν να γράψω αυτό το άρθρο), να λέει σε κάποιο ραδιόφωνο τα εξής για το θέμα. "Ας μας πάρει το κράτος την περιουσία, αλλά ας μας πάρει τα ιδρύματα, γηροκομεία κλπ. Δεν μπορεί να σκέφτομαι κάθε μέρα που θα βρω πόρους για να τα συντηρήσω και να μη σκέφτομαι το κύριο έργο μου που είναι "η σωτηρία ψυχών" και να έρχεται το Κράτος να με φορολογεί σαν να είμαι ο χ επιχειρηματίας!" Είναι ένας από τους μητροπολίτες που ισχυρίζεται ότι διοικεί μια φτωχή μητρόπολη και μπορεί να έχει και δίκιο. Δεν το έψαξα.
Την Εκκλησία δεν την υποχρεώνει κανείς – ούτε ηθικά βέβαια – να κάνει κοινωνικό έργο. Δεν είναι κάτι εξωτερικό, αλλά είναι αποτέλεσμα της εσωτερικής της ζωής στην οποία βιώνεται η όντως Κοινωνία. Από την αρχή αυτή η κοινωνικότητα ήταν η Ιεραποστολή, το ζωντανό Ευαγγέλιο, αυτό που έφερνε δούλους, αλλά και πλούσιους που είχαν χάσει το νόημα της ζωής στους κόλπους της. Αυτή η κοινωνικότητα βιώνεται με πόρους, αλλά και με πενταροδεκάρες. Από την στιγμή λοιπόν που βιώνεται ως εξωτερικό "έργο" το οποίο μάλιστα αποτελεί και επιχείρημα εξουσίας, έχει χαθεί η μπάλα. Και έτσι φτάνει ένας μητροπολίτης να χολοσκάει για ένα γηροκομείο, γιατί είναι το "έργο" του και όχι το έργο μιας κοινότητας, που είναι υπεύθυνη να το φέρει βόλτα.
Θα πει τώρα αυτός ο γέροντας, μα ποιά κοινότητα; Εγώ δεν βρίσκω τους απολύτως απαραίτητους συνεργάτες. Και στην δυτική εκκλησία οι Καρδινάλιοι αρχίζουν "να βγάζουν στο σφυρί" Ναούς, γιατί δεν φτάνουν οι εισφορές των πιστών για να τους συντηρήσουν. Αλλά δεν φαίνεται προς το παρόν να τους απασχολεί γιατί φεύγει ο κόσμος από την Εκκλησία. Εδώ μήπως έχουμε ακόμα τον χρόνο να προλάβουμε; Γιατί πολλοί έχουν φύγει μόνο σώματι, αλλά φωνάζουν με τον τρόπο τους και όλη την ψυχή τους μαζί με τον ποιητή: "Αγάπη που 'ναι η Εκκλησιά σου, βαρέθηκα πια τα Μετόχια!"
4. Τα περισσότερα ακίνητα της Εκκλησίας ανήκουν στον λαό που της παραχώρησε όταν ήταν ο μοναδικός θεσμικός προστάτης του τον καιρό της Τουρκοκρατίας. Πρέπει συνεχώς να του αποδεικνύει ότι τα διαχειρίζεται καλύτερα από ότι το Κράτος με κριτήριο την κοινή ωφέλεια.
