Ελλειμματική ευημερία

Του Βασίλη Βιλιάρδου*

«Οι Έλληνες τοποθέτησαν τα βάθρα της πνευματικής εξέλιξης του δυτικού κόσμου. Έθεσαν τις «πρώτες αρχές» της επιστημονικής σκέψης, ήταν ο πρώτοι που ανέδειξαν τη θεωρία, ως βάθρο της επιστήμης και ανέπτυξαν μία συστηματική φιλοσοφία – σε βαθμό που δεν υπήρχε σε κανέναν προγενέστερο πολιτισμό. Διατύπωσαν τη θεωρία του κράτους και της κοινωνίας, με βάση την εμπειρία τους από την Ελληνική πόλη-κράτος, της οποίας συνεχιστής ήταν η Ρώμη, επάνω στην κοινωνική βάση μίας απέραντης, ενιαίας αυτοκρατορίας.

Η ανικανότητα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας να εξασφαλίσει μία συνεχή κοινωνική και πολιτική εξέλιξη, οδήγησε σε αποτελμάτωση γύρω στον τέταρτο αιώνα – αφού όμως είχε εμφανισθεί προηγουμένως ένας νέος, πανίσχυρος θεσμός: η καθολική εκκλησία.

Ενώ η κοινωνική διάρθρωση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας μετασχηματιζόταν βαθμιαία στο (ολοκληρωτικό) φεουδαρχικό σύστημα, το οποίο κυβέρνησε σκοτεινά την Ευρώπη για πάνω από χίλια χρόνια, δόθηκε στις (φτωχοποιημένες) μάζες μία τέτοια ψυχολογική υποστήριξη (ενέσεις κορτιζόνης ουσιαστικά) από την εκκλησία, ώστε αποδέχθηκαν με αυταπάρνηση την εξάρτηση και την αθλιότητα τους – κάνοντας ελάχιστες προσπάθειες για τη βελτίωση των κοινωνικών τους συνθηκών» (E. Fromm).

Ανάλυση

Στην εισαγωγή του κειμένου μας θα θέλαμε να σημειώσουμε ότι, αναφερόμενοι στην έκφραση «πατριωτισμός», δεν εννοούμε την ολοκληρωτική εκείνη στάση, η οποία θέτει ένα έθνος υπεράνω της ανθρωπότητας – πόσο μάλλον υπεράνω των βασικών αρχών της ισότητας, της αλήθειας και της δικαιοσύνης (όπως συνέβη, για παράδειγμα, στην κάποτε ναζιστική Γερμανία).

Μακριά από το εθνικιστικό αυτό «σύμπλεγμα», λέγοντας πατριωτισμός εννοούμε το φλογερό, μη φυλετικό, μη ρατσιστικό καλύτερα ενδιαφέρον που έχει κανείς για τη χώρα του – το οποίο έχει σχέση τόσο με την πνευματική, όσο και με την υλική ευημερία του έθνους του.

Σε καμία περίπτωση λοιπόν με την κυριαρχία του επάνω σε άλλα έθνη, κατά τα αρνητικά «πρότυπα» των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Αυτόν τον αυτονόητο πατριωτισμό θα επιθυμούσαμε να έχουν όλοι οι πολιτικοί μας, όταν διαπραγματεύονται το μέλλον των Πολιτών της χώρας τους στην Ευρώπη ή όπου αλλού.

Η έννοια του πατριωτισμού, η λιτότητα ως βασική αιτία της φτώχειας και της διαφθοράς, οι εξελίξεις στην Ευρώπη, οι κίνδυνοι της Κίνας, οι λανθασμένες προβλέψεις της Fed και η βόμβα μεγατόνων των Swaps που ελλοχεύει στα θεμέλια των Η.Π.Α.

Περαιτέρω, οφείλουμε να γνωρίζουμε πως στις φτωχές χώρες του πλανήτη, οι άνθρωποι δεν εργάζονται λιγότερο σκληρά – αλλά, απλούστατα, η σκληρή εργασία τους δεν είναι τόσο αποδοτική, όσο στις πλουσιότερες. Στα πλαίσια αυτά, σε μακροοικονομικό επίπεδο, η ευημερία δεν είναι το αποτέλεσμα της σκληρής εργασίας, σε συνδυασμό με τη λιτότητα – εκείνων των συμπεριφορών δηλαδή που επιτρέπουν την εξοικονόμηση, την τοποθέτηση, καθώς επίσης τη χρήση περισσότερων κεφαλαίων στην παραγωγή.

Η ευημερία προκύπτει από το είδος της εργασίας – από την «ποιότητα» της κατά κάποιον τρόπο και όχι από την ποσότητα. Για παράδειγμα, ο χειρισμός μίας μηχανής για την παραγωγή ενός προϊόντος είναι πολύ λιγότερο κουραστικός, από το να κατασκευάσει κανείς το ίδιο προϊόν με τα χέρια του. Η παραγωγή δε της μηχανής εξασφαλίζει ως έσοδα τα χρήματα, για να την αγοράσει κανείς – κάτι που δεν συμβαίνει με τη χειρωνακτική εργασία, όσο σκληρή και αν είναι.

Ακριβώς για το λόγο αυτό εκείνες οι χώρες που στηρίζονται στον τουρισμό, όπως η Ελλάδα, δεν μπορούν να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους, συγκριτικά με τις αμιγώς βιομηχανικές χώρες – επειδή, σε μεγάλο βαθμό, δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τους ανθρώπους με μηχανήματα, για να αυτοματοποιήσουν ή να «αριστοποιήσουν» τις υπηρεσίες που προσφέρουν. Το ίδιο συμβαίνει εν μέρει και με τη γεωργία – όπου αρκεί κανείς να συνειδητοποιήσει πόσες ντομάτες, για παράδειγμα, πρέπει να εξάγει μία χώρα, για να αγοράσει ένα αυτοκίνητο.

Επομένως, η αιτία της «ελλειμματικής ευημερίας», στην οποία καταδικάζονται, υποχρεώνονται καλύτερα οι φτωχοί άνθρωποι στις φτωχές χώρες, είναι αφενός μεν το είδος της εργασίας, αφετέρου η λιτότητα – οι χαμηλές αμοιβές δηλαδή, οι οποίες είναι το αποτέλεσμα της άδικης αναδιανομής των εισοδημάτων. Η αδικία αυτή εδραιώνει τις επικρατούσες συνθήκες φτώχειας και εμποδίζει την αυξανόμενη ευημερία.

Για παράδειγμα, το 1932 οι άνθρωποι στις Η.Π.Α. δεν εργάζονταν λιγότερο, από ότι το 1929, πριν ξεσπάσει η κρίση. Η αποδοτικότητα τους όμως ήταν μειωμένη, αφού είχαν χάσει τις καλά αμειβόμενες δουλειές τους σε παραγωγικές βιομηχανίες, λόγω της κρίσης.

Οι βιομηχανίες αυτές, επειδή είχε μειωθεί η ζήτηση, είχαν πάψει να λειτουργούν και στη συνέχεια χρεοκόπησαν – αφού οι πελάτες τους, λόγω των χαμηλών μισθών και της ανεργίας που προκλήθηκε, δεν μπορούσαν να αγοράζουν τα προϊόντα τους.

Συγκριτικά με το 1929, το 1932 στις Η.Π.Α. και αλλού υπήρχε μία και μοναδική διαφορά: το ότι οι άνθρωποι, λόγω της κρίσης, έπρεπε να προσέχουν να μην καταναλώνουν τα χρήματά τους – όπως τα προηγούμενα χρόνια, όπου ξοδεύοντας τα κέρδιζαν περισσότερα. Επομένως, η λιτότητα ήταν και είναι η αιτία των κρίσεων, καθώς επίσης της φτώχειας που προκαλούν – ενώ οι ομοιότητες με τη σημερινή Ελλάδα και με την πολιτική λιτότητας, στην οποία εξαναγκάζεται, είναι ολοφάνερες.

Το καλοκαίρι του 1929 η ανεργία στις Η.Π.Α. ήταν μόλις 3,2% – αμέσως μετά οι μισθοί και τα εισοδήματα των Αμερικανών κατέρρευσαν, με αποτέλεσμα να κορυφωθεί η ανεργία (1933) στο 25%. Την ίδια χρονική περίοδο (1929-1932) η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε σχεδόν κατά 45% – παρά το ότι λογικά οι χαμηλοί μισθοί θα έπρεπε να προκαλέσουν αύξηση της ανταγωνιστικότητας, οπότε της βιομηχανικής παραγωγής (όπως «πρεσβεύει» η νεοκλασική θεωρία και η Γερμανία σήμερα).

Περαιτέρω, η προερχόμενη συνήθως από τις χαμηλές αμοιβές και τη μειωμένη αποδοτικότητα της εργασίας φτώχεια, μειώνει τις «αντιστάσεις» των ανθρώπων απέναντι στη διαφθορά, καθώς επίσης στην εγκληματικότητα – με αποτέλεσμα να περιορίζονται σε μεγάλο βαθμό οι προοπτικές μελλοντικής καλυτέρευσης της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης των φτωχών χωρών.

Στο παράδειγμα των Η.Π.Α., η απόφαση τότε της κυβέρνησης να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό, προκάλεσε την επόμενη καταστροφική ύφεση – η οποία διήρκεσε μέχρι το 2^ο Παγκόσμιο Πόλεμο και πιθανότατα δεν θα είχε ποτέ καταπολεμηθεί, εάν δεν είχε ακολουθήσει η επίθεση εναντίον της Γερμανίας, με όλα όσα η συγκεκριμένη ενέργεια προκάλεσε (η εξοπλιστική βιομηχανία αναπτύχθηκε, οι άνθρωποι αύξησαν τις καταναλωτικές τους δαπάνες κοκ.).

Ουσιαστικά λοιπόν δεν λείπουν τα χρήματα σε μία χώρα που υποφέρει, δεν λείπουν τα επενδυτικά κεφάλαια και δεν λείπει η σκληρή εργασία – λείπει μόνο η δυνατότητα ή/και η προθυμία των κυβερνήσεων να παρακινήσουν τους Πολίτες τους, να τους δώσουν θάρρος και να τους εμπνεύσουν να επενδύσουν, διαθέτοντας τα χρήματα τους ορθολογικά. Τα χρήματα δεν κερδίζονται ποτέ με τη λιτότητα, ποτέ με τη μείωση των μισθών, αλλά μόνο όταν όλοι οι άνθρωποι αμείβονται καλύτερα και καταναλώνουν τα χρήματα τους – σταματώντας να αποταμιεύουν υπερβολικά, φοβούμενοι για το μέλλον τους.

Ολοκληρώνοντας, υπενθυμίζουμε το «θεώρημα του Say», σύμφωνα με το οποίο «η Προσφορά αγαθών δημιουργεί από μόνη της Ζήτηση». Ειδικότερα, όταν ένας παραγωγός έχει έτοιμο ένα προϊόν, τότε προσπαθεί να το πουλήσει αμέσως, για να μην μειωθεί η αξία του. Επιδιώκει επίσης να δαπανήσει τα χρήματα που εισπράττει από το προϊόν που πούλησε, για να μην μειωθεί η δική τους αξία.

Επειδή τώρα η μοναδική δυνατότητα που έχει για να ξοδέψει τα χρήματα του είναι η αγορά άλλων προϊόντων, δημιουργούνται οι εκείνες οι συνθήκες, με τις οποίες η παραγωγή ενός προϊόντος προκαλεί την παραγωγή του επόμενου.

Η διαδικασία αυτή σταματάει δυστυχώς όταν επιλέγεται η πολιτική της λιτότητας – ενώ σχεδόν αντιστρέφεται, όταν μία χώρα βυθίζεται στον αποπληθωρισμό, με αποτέλεσμα η αυξανόμενη λιτότητα (αποταμίευση, μειώσεις μισθών κλπ.) να αυξάνει γεωμετρικά τη φτώχεια. Η φτώχεια και οι χαμηλοί μισθοί μειώνουν την παραγωγικότητα των ανθρώπων, καθώς επίσης την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας – ενώ αυξάνουν την ανεργία, τη διαφθορά, την εγκληματικότητα κοκ.

Εάν λοιπόν δεν σταματήσει αμέσως η πολιτική λιτότητας στην Ελλάδα, καθώς επίσης στις υπόλοιπες χώρες του νότου, η φτώχεια που θα συνεχίσει να αυξάνεται θα προκαλέσει την «ανέκκλητη» οικονομική τους κατάρρευση – οπότε την κλιμάκωση της διαφθοράς, τη ραγδαία αύξηση της εγκληματικότητας, την κατάρρευση της κοινωνικής συνοχής, τις λαϊκές εξεγέρσεις, τους εμφυλίους πολέμους κοκ.

Ολοκληρώνοντας, φαίνεται σαν να έχει υιοθετήσει η Ευρώπη, κατ’ εντολή της πρωσικής Γερμανίας, την πολιτική της καθολικής εκκλησίας και του φεουδαρχισμού  – την επιστροφή στο μεσαίωνα δηλαδή, με τη φτωχοποίηση των μαζών, με την εξ αυτής εξάρτηση τους από την εξουσία, οπότε με την πλήρη υποταγή τους στη δικτατορία της ελίτ. Οι εξελίξεις τώρα στον πλανήτη είναι οι εξής:

ΕΥΡΩΠΗ

Η S & P μείωσε την αξιολόγηση της ΕΕ στο ΑΑ+, εξισώνοντας την με αυτήν των Η.Π.Α. – αιτιολογώντας την απόφαση της με τις εντάσεις που δημιουργήθηκαν, όσον αφορά τον προϋπολογισμό της Ένωσης. Στην πραγματικότητα όμως, ήταν το μάλλον αναπόφευκτο αποτέλεσμα της μείωσης της πιστοληπτικής ικανότητας της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Μάλτας, της Σλοβενίας, της Κύπρου και της Ολλανδίας, οι οποίες προηγήθηκαν.

Βέβαια, η απόφαση αυτή δεν κοστίζει υπερβολικά στην ΕΕ, όσον αφορά τα επιτόκια δανεισμού της – επειδή έχει εκδώσει ομόλογα ύψους μόλις 56 δις €, για τη χρηματοδότηση της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας. Η κατάσταση όμως όλων των χωρών δεν φαίνεται να καλυτερεύει – οπότε η ΕΕ δεν μπορεί να γνωρίζει το ποσόν των χρημάτων που θα χρειαστεί στο μέλλον. Επιγραμματικά δε είναι η κατωτέρω:

(α) Ισπανία: Οι επισφάλειες των τραπεζών της αυξάνονται συνεχώς, παρά την παραποίηση των στοιχείων του ισολογισμού τους, εκ μέρους των περισσοτέρων – στο 13% του ΑΕΠ τον Οκτώβριο, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία. Στον τομέα των ενυπόθηκων δανείων, οι επισφάλειες έχουν φτάσει στο 5% του ΑΕΠ – από 3,5% το 2012 και 0,7% πριν από την κρίση.

Στο διάγραμμα που ακολουθεί συγκρίνονται τα οικονομικά μεγέθη της Ισπανίας (μπλε) με τη Γερμανία (γκρίζο) – όσον αφορά την εξέλιξη του δημοσίου χρέους, του ρυθμού ανάπτυξης, της ανεργίας, καθώς επίσης των επιτοκίων των δεκαετών ομολόγων.

Οικονομικά Στοιχεία Ισπανίας: (από αριστερά πάνω προς τα δεξιά, το μπλε χρώμα αντιπροσωπεύει την Ισπανία, το γκρι τη Γερμανία) 1. Κρατικό χρέος ως % επί του ΑΕΠ, 2. Ρυθμός ανάπτυξης ως % επί του ΑΕΠ, 3. Ποσοστό ανεργίας, 4. Εξέλιξη αποδόσεων των 10ετή ομολόγων.

Στα πλαίσια της αναχρηματοδότησης των ενυπόθηκων χρεών των νοικοκυριών, οι τράπεζες προσέφεραν μεγάλες περιόδους χάριτος στους οφειλέτες τους, έναντι υψηλών χρηματικών προστίμων και συμβολαιογραφικών εξόδων – με αποτέλεσμα οι περισσότεροι Ισπανοί να χρωστούν σήμερα πολύ μεγαλύτερα ποσά, σε σχέση με το αρχικό κεφάλαιο δανεισμού τους.

Οι τιμές των ακινήτων συνεχίζουν να μειώνονται, 150.000 οικογένειες έχουν χάσει ήδη τα σπίτια τους, ενώ 350.000 ιδιοκτήτες ακινήτων απειλούνται με κατασχέσεις – όταν το ΔΝΤ προβλέπει «σταθεροποίηση» της ανεργίας στο 25%, έως και το 2018.

(β) Αυστρία: Το πρόβλημα των τραπεζών της κλιμακώνεται – με την ενδεχόμενη χρεοκοπία της Hypo Group Alpe Adria να υπολογίζεται επίσημα πως θα κοστίσει στο δημόσιο 6 δις € (έχει λάβει μέχρι σήμερα δάνεια ύψους 3,8 δις € και εγγυήσεις 1,2 δις €). Εν τούτοις, η χρεοκοπία φαίνεται πως θα κόστιζε πολύ περισσότερο, επειδή θα παρέσυρε ενδεχομένως το κρατίδιο «Kaernten», καθώς επίσης άλλες τοπικές τράπεζες της χώρας – ενώ θα οδηγούσε στην υποτίμηση της πιστοληπτικής ικανότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, οπότε της χώρας και τελικά της Ευρώπης.

(γ) Ιταλία: Το «πολιτικό θέατρο» των τελευταίων μηνών δεν επέτρεψε καθόλου την καλυτέρευση των οικονομικών της χώρας – αν και προβλέπεται να επιστρέψει στην ανάπτυξη το 2014 (0,7%), λόγω των προσδοκιών καλυτέρευσης των συνθηκών σε ολόκληρη την Ευρωζώνη. Η αύξηση της φορολογίας φαίνεται να περιορίζει το έλλειμμα κάτω από το 3% – αν και το δημόσιο χρέος συνεχίζει να κλιμακώνεται, ξεπερνώντας ακόμη και το 133% (2015). Εάν σκεφθεί βέβαια κανείς πως η Ελλάδα οδηγήθηκε στο ΔΝΤ με χαμηλότερο δημόσιο χρέος, θα κατανοήσει καλύτερα το παιχνίδι που παίχθηκε εις βάρος της.

Η Ιταλία απλά συντηρείται τεχνητά στη ζωή από την ΕΚΤ – η οποία, αγοράζοντας τα ομόλογα της, διατηρεί χαμηλά τα επιτόκια δανεισμού της. Με δεδομένο όμως το ότι, οι τράπεζες της έχουν στους ισολογισμούς τους μεγάλες ποσότητες δημοσίων ομολόγων, ενώ κρύβουν πολλές επισφάλειες, κανένας δεν μπορεί να προβλέψει τι θα συμβεί το 2014.

(δ) Γαλλία: Το έτος που πέρασε ανέδειξε τη χώρα ως το «προβληματικό παιδί» της Ευρωζώνης – σύμφωνα τουλάχιστον με την πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ. Με βάση μία δημοσκόπηση (Ifop), το 72% των επιχειρήσεων που απασχολούν έως 19 εργαζομένους (αποτελούν το 97% όλων των επιχειρήσεων της χώρας, η οποία έχει παραπλήσιες δομές με την Ελλάδα), δεν θα προβεί σε επενδύσεις το 2014, λόγω της υψηλής φορολογίας – ενώ το 50% δεν θα κάνει καμία πρόσληψη.

Το χρέος της προβλέπεται να αυξηθεί στο 96% του ΑΕΠ της το 2014, από 91% σήμερα – με τους Πολίτες να ενοχοποιούν τη σοσιαλιστική κυβέρνηση (80%), επιλέγοντας το πατριωτικό μέτωπο στις ευρωεκλογές (24%), με δεύτερο το σοσιαλιστικό κόμμα (19%).

(ε) Πορτογαλία: Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του πρωθυπουργού της, θα εγκαταλείψει το «μηχανισμό» το επόμενο έτος, αφού δεν θα χρειαστεί περισσότερα δάνεια από την Τρόικα (έχει λάβει 78 δις €) – ενώ στις αρχές Δεκεμβρίου κατάφερε να επιμηκύνει το χρόνο αποπληρωμής ομολόγων της, ύψους 6,5 δις €. Στον διάγραμμα που ακολουθεί φαίνονται ορισμένα οικονομικά της μεγέθη.

Το 2013 πάντως δεν θα πετύχει ξανά τους στόχους της – αφού θα εμφανίσει έλλειμμα υψηλότερο ή ίσο του 5,5% του ΑΕΠ, έναντι 6,4% το 2012. Η χώρα είναι βυθισμένη στην ύφεση ενώ, παρά τις αισιόδοξες προβλέψεις της Κομισιόν, σύμφωνα με τις οποίες το 2014 θα έχει ανάπτυξη 0,8%, δύσκολα μπορεί να το πιστέψει κανείς.

Η ενδεχόμενη έξοδος πάντως της χώρας από το «πρόγραμμα», θα απαιτήσει τη χρηματοδότηση της από τις αγορές, με βιώσιμα επιτόκια – γεγονός που σημαίνει πως τότε θα μπορεί κανείς να συμπεράνει, εάν οι ανακοινώσεις του πρωθυπουργού της είναι «ευχολόγια» ή όχι. Εάν βέβαια η Ευρωζώνη βυθιστεί στον αποπληθωρισμό, τότε τα επιτόκια δανεισμού όλων των χωρών-μελών της θα μειωθούν, ενώ η ισοτιμία του ευρώ θα αυξηθεί – οπότε η Πορτογαλία θα καταφέρει να χρηματοδοτηθεί από τις αγορές.

(στ) Σλοβενία:  Η κατάσταση των τραπεζών της μικρής αυτής χώρας είναι κρίσιμη – ενώ το τεστ βιωσιμότητας που διεξάχθηκε πρόσφατα, έδειξε πως απαιτείται η χρηματοδότηση τους με 4,8 δις €. Το αστείο της αξιολόγησης είναι το ότι, εάν αποδεικνυόταν πως χρειάζονταν 5 δις €, τότε η χώρα θα έπρεπε να υπαχθεί στο μηχανισμό στήριξης της Ευρώπης – κάτι που τόσο η ίδια, όσο και η Ευρώπη ήθελε να αποφύγει, για να μην προκληθούν αρνητικές εντυπώσεις.

Τα επιτόκια δανεισμού της μειώθηκαν για πρώτη φορά κάτω από το 6% (από 7% που πλήρωνε μέχρι σήμερα), ενώ παραμένει σε ύφεση (- ,5% το 2012 και -2,7% το 2013). Η ανεργία είναι της τάξης του 10%, ενώ το έλλειμμα της προβλέπεται στο 2,9% του ΑΕΠ το 2014, καθώς επίσης στο 2,4% το 2015.

(ζ) Κύπρος: Οι προοπτικές της οικονομίας του νησιού είναι σκοτεινές – παρά το ότι θεωρείται πως είναι «εντός σχεδίου», έχοντας εγκριθεί η επόμενη δόση του συνολικού πακέτου των 10 δις €. Η ύφεση το 2013 προβλέπεται οδυνηρή (-8,7% του ΑΕΠ), ενώ το επόμενο έτος υπολογίζεται να μειωθεί στο -3,9%. Κατά πολλούς, οι προβλέψεις είναι πολύ αισιόδοξες, με την ύφεση να φτάσει στο -8% το 2014, συνεχίζοντας να υφίσταται μέχρι το 2017.

Το δημόσιο χρέος της προβλέπεται να πλησιάσει στο 116% του ΑΕΠ της το 2013, στο 124,4% το 2014 και στο 127,4% το 2015 – με την κυβέρνηση να επιλέγει τη μείωση των δαπανών αρνούμενη, πολύ σωστά να αυξήσει τη φορολογία.

Ολοκληρώνοντας έχουμε την άποψη ότι τόσο στην Ιρλανδία, όσο και στο Βέλγιο ή στην Ολλανδία, η κατάσταση επιδεινώνεται – παρά τους αντίθετους ισχυρισμούς. Το ίδιο συμβαίνει και στη Φιλανδία, καθώς επίσης σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, χωρίς να είναι ακόμη φανερό – εκτός εάν αλλάξει εκείνη την πολιτική λιτότητας η τευτονική Ευρωζώνη, η οποία οδηγεί τη μία μετά την άλλη χώρα στην ύφεση και στην ανεργία.

Η ΚΙΝΑ

Ο φόβος να ξεσπάσει απότομα μία χρηματοπιστωτική κρίση αυξάνεται στη χώρα – γεγονός που τεκμηριώνεται από τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια στη διατραπεζική αγορά (διάγραμμα), στην οποία οι τράπεζες αλληλοκαλύπτονται με ρευστότητα. Την Παρασκευή τα επιτόκια αυτά εκτοξεύθηκαν για τρίτη συνεχή ημέρα στο 8,13% – με την κεντρική τράπεζα της Κίνας να επεμβαίνει, αυξάνοντας τη ρευστότητα.

Σύμφωνα με ορισμένες εφημερίδες, η κεντρική τράπεζα έθεσε στη διάθεση των εμπορικών τραπεζών το ποσόν των 24 δις € – με στόχο να αποφευχθεί η διαφαινόμενη κρίση. Ο φόβος πάντως οδήγησε τους χρηματιστηριακούς δείκτες σε μεγάλη πτώση – με υψηλότερη αυτή του δείκτη της Σαγκάης (-5,1%).

Η μείωση των πακέτων ποσοτικής διευκόλυνσης εκ μέρους της Fed θα οδηγήσει πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες σε μεγάλα προβλήματα – όσον αφορά το ρυθμό ανάπτυξης τους, τις ισοτιμίες των νομισμάτων τους, την έξοδο των δανειακών κεφαλαίων κοκ. Η προηγούμενη ανακοίνωση της αμερικανικής τράπεζας είχε οδηγήσει τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια δανεισμού των τραπεζών στη Κίνας στο 11,62% (Ιούνιο) – με οδυνηρά αποτελέσματα για την οικονομία της.

Η Τουρκία αποτελεί επίσης μία μεγάλη απειλή για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας – με τα τελευταία πολιτικά της προβλήματα να επιδεινώνουν σημαντικά τις προοπτικές της. Επόμενη απειλή είναι η Βραζιλία, καθώς επίσης η Ινδία – ενώ μπορεί να ακολουθήσει η Ν. Αφρική, μετά το θάνατο του Mandela και το σκάνδαλο που βρίσκεται σε εξέλιξη, με την κεντρική της τράπεζα.

ΟΙ Η.Π.Α.

Αυτό που προξενεί μεγάλες ανησυχίες στις αγορές είναι το μέγεθος της αγοράς των Swaps – η οποία είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που ανακοινώνεται επίσημα, ενώ έπαιξε έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην κρίση του 2008. Η υπεύθυνη υπηρεσία (CFTC) υπολογίζει το μέγεθος της αγοράς αυτής στα 390 τρις $ – ποσόν που ισοδυναμεί με το πενταπλάσιο περίπου του παγκοσμίου ΑΕΠ.

Εν τούτοις, αποδέχεται η ίδια ότι μπορεί να κάνει λάθος, λόγω τεχνικών δυσκολιών – με το μέγεθος αυτού του «λάθους» να τοποθετείται στα 55 τρις $, λίγο χαμηλότερα δηλαδή από ένα ετήσιο παγκόσμιο ΑΕΠ.

Υπενθυμίζεται ότι, με τη βοήθεια των Swaps, μπορεί κανείς να ασφαλίζεται απέναντι σε μελλοντικά ρίσκα ή να στοιχηματίζει σε σχέση με τις τιμές διαφόρων περιουσιακών στοιχείων (μετοχών, εμπορευμάτων κλπ.) – γεγονός που σημαίνει ότι πρόκειται για εξαιρετικά επικίνδυνα χρηματοπιστωτικά όπλα, τα οποία θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην κατάρρευση ολόκληρου του συστήματος.

Εάν κανείς προσθέσει εδώ τις συνεχείς λανθασμένες προβλέψεις της Fed, όσον αφορά τις εξελίξεις της οικονομίας (διάγραμμα), όπως παρατηρείται και με τις προβλέψεις του ΔΝΤ, του ΟΟΣΑ κλπ., θα συμπεράνει ότι ο πλανήτης βαδίζει στα τυφλά – με την καταστροφή να μπορεί να ακολουθήσει ανά πάσα στιγμή, από το πουθενά.

Πίνακας: Χωρίζεται σε 3 μέρη – Ημερομηνίες συναντήσεων (meeting date), προβλέψεις (2011-2016 & μακροπρόθεσμα/long run) και πραγματικά αποτελέσματα (actual) για το διάστημα 2011-2013 κατά μέσον όρο. Το διάγραμμα αναπαράγει τα στοιχεία του πίνακα.

Όπως φαίνεται από το παραπάνω διάγραμμα, τον Ιανουάριο του 2011 η Fed είχε προβλέψει αύξηση 4% του αμερικανικού ΑΕΠ, για το 2013. Με δεδομένο όμως το ότι, σήμερα η αύξηση του (πραγματικό ΑΕΠ) υπολογίζεται στο 2%, η πρόβλεψη της Fed είχε μία τεράστια απόκλιση, ένα λάθος δηλαδή της τάξης του 50%!

Οι λανθασμένες προβλέψεις όμως οδηγούν στη λήψη λανθασμένων μέτρων, με όλα όσα κάτι τέτοιο συνεπάγεται τόσο για τις Η.Π.Α., όσο και για τον υπόλοιπο πλανήτη – ο οποίος δεν θα κατάφερνε να αποφύγει το «αναρροφητικό σοκ» που θα προκαλούσε τυχόν κατάρρευση της αμερικανικής οικονομίας.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Παρά τις ελπιδοφόρες προβλέψεις για ανάπτυξη από τις κυβερνήσεις το 2014, ειδικά στην Ευρωζώνη, ο αριθμός των ανέργων υπολογίζεται πως θα αυξηθεί στους 19,8 εκ. Ευρωπαίους – περίπου 70% υψηλότερα, σε σχέση με το 2007. Πρώτη στην ανεργία προβλέπεται από την Ernst & Young πως θα είναι η Ελλάδα, με 29% – ακολουθούμενη από την Ισπανία με 28% και την Κύπρο με 24%.

Ο υψηλός αυτός αριθμός των ανέργων, ειδικά των νέων, αποτελεί μία μεγάλη απειλή για το σύστημα – έναν ανυπολόγιστο κίνδυνο, ο οποίος θα μπορούσε να προκαλέσει από μαζικές κοινωνικές αναταραχές και εξεγέρσεις, μέχρι εμφυλίους και διακρατικούς πολέμους. Πόσο μάλλον εάν συνεχίσει να βασιλεύει στη Ευρώπη το καταστροφικό «δόγμα της λιτότητας», χωρίς να ερευνώνται εναλλακτικές δυνατότητες εξόδου από την κρίση – παρά το ότι υπάρχουν, όπως αναλύσαμε στην αρχή του κειμένου μας.

Ειδικά όσον αφορά την Ελλάδα, θεωρούμε πως θα μπορούσε πολύ εύκολα να αντιμετωπίσει με επιτυχία την κρίση – επειδή είναι ένα μικρό και ευέλικτο καράβι, έχοντας εκ του μεγέθους της τη δυνατότητα να ελίσσεται και να αποφεύγει τις παγίδες. Δυστυχώς όμως, η γραφειοκρατία, η διαπλοκή, η διαφθορά, η ανεπάρκεια και όλα τα υπόλοιπα, έχουν καταστρέψει το πηδάλιο του καραβιού – το οποίο οφείλει να επιδιορθωθεί, εάν θέλουμε να προσβλέπουμε με κάποια αισιοδοξία στο μέλλον.

Ολοκληρώνοντας, οφείλουμε να υπενθυμίσουμε πως η είσπραξη των φόρων στην Ιταλία γίνεται από ιδιωτικές εταιρείες – με μεθόδους κάθε άλλο παρά ευχάριστες. Είναι πιθανόν λοιπόν να ακολουθήσει κάτι ανάλογο και στην Ελλάδα – πόσο μάλλον όταν αποτελεί δεδηλωμένη πρόθεση του δημοσίου (υιοθετήθηκε ήδη από κάποια υπουργεία), η μετάθεση/ανάθεση δραστηριοτήτων του κράτους στους ιδιώτες (outsourcing).

Στα πλαίσια αυτά, τα «τοκογλυφικά» πρόστιμα που θέλει να επιβάλλει «εμβόλιμα» το υπουργείο οικονομικών, στις καθυστερήσεις των πληρωμών (10%, 20% και 30%), δεν είναι απίθανο να προετοιμάζουν την ανάθεση της «συλλογής» των φόρων σε γερμανικές εισπρακτικές εταιρείες – οι οποίες αμείβονται με προμήθειες, ανάλογες με τα παραπάνω πρόστιμα. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα συμβεί κάτι τέτοιο, το οποίο θα τοποθετούσε ένα ακόμη «λιθαράκι» στο διαφαινόμενο εκφασισμό της πατρίδας μας.

* Ο κ. Βασίλης Βιλιάρδος είναι ένας σύγχρονος οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου – όπου και δραστηριοποιήθηκε επαγγελματικά για αρκετά χρόνια, με ιδιόκτητες επιχειρήσεις.

Έχει γράψει το βιβλίο «Υπέρβαση Εξουσίας«, το οποίο αναφέρεται στο φορολογικό μηχανισμό της Γερμανίας, ενώ έχει  εκδώσει τρία βιβλία αναφορικά με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, με τον  τίτλο «Η κρίση των κρίσεων«.

Έχει ασχοληθεί με σημαντικές έρευνες και αναλύσεις επί του αντικειμένου του (μακροοικονομία), επί διεθνούς επιπέδου, οι οποίες φιλοξενούνται τακτικά σε ημερήσιες εφημερίδες, περιοδικά και ηλεκτρονικές ιστοσελίδες.

ΠΗΓΗ: Δεκεμβρίου 22, 2013, http://www.analyst.gr/2013/12/22/5354/ και http://www.analyst.gr/2013/12/22/5354/2/ και http://www.analyst.gr/2013/12/22/5354/3/