Πράσινη Ανάπτυξη – Προστατευόμενες Περιοχές & Φορείς Διαχείρισης
Του Γιάννης Σελιμά*
Είναι ευρύτερα γνωστό ότι η διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών της χώρας μας αντιμετωπίζει πολλά και σοβαρά προβλήματα τα οποία επιζητούν άμεση λύση για να μπορέσουν οι φορείς διαχείρισης τους να υλοποιήσουν αποτελεσματικά το έργο που τους έχει ανατεθεί.
Είναι λοιπόν απαραίτητος ο σχεδιασμός και η υλοποίηση μιας Νέας Στρατηγικής για την αποτελεσματική λειτουργία των προστατευόμενων περιοχών, η οποία θα πρέπει να βασίζεται και να αξιοποιεί την υπάρχουσα εμπειρία από την ως τώρα λειτουργία των Φορέων Διαχείρισης.
Είναι προφανές ότι η στρατηγική αυτή δεν θα πρέπει να βασίζεται στη χθεσινή νεοφιλελεύθερη άποψη ότι δηλαδή «για τους Φ.Δ. θα πρέπει να διατεθούν οι ελάχιστοι δυνατοί κρατικοί οικονομικοί πόροι και να λειτουργούν με ελάχιστο προσωπικό», διότι τότε απλώς θα μετατρέψουμε τους ΦΔ σε ένα διακοσμητικό στοιχείο των προστατευόμενων περιοχών με αρμοδιότητες όπως μη δεσμευτικές γνωμοδοτήσεις, έκδοση αδειών ξενάγησης και επιστημονικών ερευνών.
Είναι επίσης προφανές ότι αν θέσουμε ως προϋπόθεση και απαράβατο όρο, η στρατηγική μας και οι μακροπρόθεσμοι στόχοι της λειτουργίας των Φορέων Διαχείρισης να βασίζονται στο υπάρχον θεσμικό πλαίσιο, τότε σίγουρα οι περισσότερες προστατευόμενες περιοχές της χώρας μας θα παραμείνουν ή θα μετατραπούν σε απροστάτευτες.
Αντίθετα αν θέσουμε ως στόχους την αξιοποίηση της υπάρχουσας εμπειρίας από την ως τώρα λειτουργία των Φορέων Διαχείρισης, την εξασφάλιση επαρκούς και συνεχούς χρηματοδότησης τους και την τροποποίηση/ βελτίωση του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου, τότε υπάρχει ελπίδα και προοπτική οι προστατευόμενες περιοχές να εκπληρώσουν τους σκοπούς για τους οποίους δημιουργήθηκαν.
Στο πλαίσιο αυτό, τα θεμελιώδη στοιχεία της στρατηγικής για την αποτελεσματική οργάνωση και λειτουργία των ΦΔ της χώρας μας θα πρέπει να είναι:
Για την αποτελεσματική λειτουργία των ΦΔ, όπως άλλωστε και κάθε άλλης υπηρεσίας, είναι αναγκαία η στελέχωσή τους από έμπειρο και ειδικευμένο προσωπικό. Τα στελέχη αυτά, πέρα από την υλοποίηση του έργου που έχουν αναλάβει, θα μπορέσουν να εκπαιδεύσουν και να καταρτίσουν το νεοπροσλαμβανόμενο προσωπικό και να μεταφέρουν την εμπειρία τους όχι μόνο στα νέα στελέχη των ΦΔ αλλά και σε οποιονδήποτε φορέα (π.χ. μελετητικά γραφεία) που έχει αναλάβει την εκπόνηση κάποιου έργου σχετικού με τις προστατευόμενες περιοχές. Το ανθρώπινο κεφάλαιο είναι ο σημαντικότερος παράγοντας εξέλιξης και ανάπτυξης ενός θεσμού και η κρίσιμα μάζα επιστημόνων που υπάρχει σήμερα στους Φορείς Διαχείρισης εγγυάται ένα αισιόδοξο μέλλον.
Είναι λαθεμένη η παραδοχή που εκφράζεται από διάφορες πλευρές ότι η εκτέλεση των εργασιών και η παροχή των υπηρεσιών που απαιτούνται για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων των ΦΔ δε δημιουργούν έσοδα αλλά μόνο έξοδα, τα οποία μάλιστα βαρύνουν τις δημόσιες δαπάνες.
Σύμφωνα με τη διεθνή και ευρωπαϊκή εμπειρία, οι Φορείς Διαχείρισης μπορούν να δημιουργήσουν έσοδα από πολλές πηγές, τα οποία θα μπορούν να συμπληρώνουν την απαραίτητη συνεχή και συνεπή χρηματοδότησή των Φορέων από εθνικούς πόρους.
Βέβαια, προϋπόθεση της δημιουργίας αυτών των επιπρόσθετων εσόδων είναι η εξασφάλιση της κάλυψης των πάγιων εξόδων λειτουργίας των Φορέων Διαχείρισης (δαπάνες προσωπικού, φύλαξης, ενημέρωσης, στέγασης κ.λπ.) σε συνεχή και σταθερή βάση από τον Τακτικό Προϋπολογισμό.
Μάλιστα στο πλαίσιο μιας Πράσινης Ανάπτυξης οι Φορείς Διαχείρισης μπορούν να μετασχηματιστούν στον επισπεύδοντα αναπτυξιακών πολιτικών που άπτονται της ανακύκλωσης, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της βιολογικής γεωργίας & κτηνοτροφίας, των περιβαλλοντικών υποδομών(ΧΥΤΑ, ΜΕΥΑ), της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, του οικοτουρισμού- αγροτουρισμού καθώς και της περιβαλλοντικής πιστοποίησης υπηρεσιών και αγαθών με πιθανά έσοδα για αυτούς.
Είναι κοινή διαπίστωση ότι απομένουν πολλά θέματα προς επίλυση, προκειμένου να λειτουργήσει αποτελεσματικά το ελληνικό μοντέλο διαχείρισης και προστασίας των προστατευόμενων περιοχών, παρά τα θετικά βήματα που έχουν γίνει μέχρι σήμερα.
Η εμπειρία έχει αποδείξει ότι είναι αδύνατον να λειτουργήσουν οι Προστατευόμενες Περιοχές και να υλοποιήσουν τους σκοπούς κήρυξης τους, με τον κατακερματισμό των αρμοδιοτήτων που διέπει σήμερα τη λειτουργία τους.
Είναι τουλάχιστον αστείο να θεωρούμε ότι η αποτελεσματική διαχείριση μιας Προστατευόμενης Περιοχής μπορεί να υλοποιηθεί από το πλήθος των κεντρικών και περιφερειακών υπηρεσιών που σήμερα εμπλέκονται στη λειτουργία τους.
Η αποτελεσματική λειτουργία των Προστατευόμενων Περιοχών δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί, αν στους Φορείς δεν δοθεί όχι μόνο η αποκλειστική αρμοδιότητα συντονισμού και υλοποίησης όλων όσων αναφέρονται ως αποκλειστικές η δυνητικές αρμοδιότητες στο υπάρχον θεσμικό πλαίσιο αλλά και άλλες βασικές αρμοδιότητες, όπως της φύλαξης, που σήμερα είναι ένα μεγάλο αγκάθι στην επίτευξη των στόχων τους.
Μια Νέα Περιβαλλοντική Διακυβέρνηση οφείλει να ολοκληρώνει πολιτικές όπως αυτή για τις προστατευόμενες περιοχές και να αντιμετωπίσει τους Φορείς Διαχείρισης ως τον βασικό θεσμικό παράγοντα που ενσωματώνει καινοτομία και θέτει τη συμμετοχική δημοκρατία σαν βάση για την οικοδόμηση μιας Βιώσιμης Ανάπτυξης
* Ο Γιάννης Σελιμάς είναι Περιβαλλοντολόγος – Οικονομολόγος,
ΠΗΓΗ: anaitolika.gr, 20-10-2009, http://www.anaitolika.gr/article.php?artro=6740
