Διττή Εκπαίδευση στην Ευρώπη – μια εξαγωγική επιτυχία «made in Germany»

 

Του Arnd Zickgraf * – [Μετάφραση: Έμη Βαϊκούση]

 

 

Μερικές Κασσάνδρες έσπευσαν να προδικάσουν την αποτυχία του διττού συστήματος επαγγελματικής εκπαίδευσης, στο πλαίσιο της οποίας οι σπουδαστές επισκέπτονται τη σχολή τους μόνο μία ή δύο μέρες τη βδομάδα, και τις υπόλοιπες λαμβάνουν την πρακτική εκπαίδευση επιτόπου, στο χώρο της δουλειάς. Να όμως που το εκπαιδευτικό αυτό σχήμα καταγράφει μια σαρωτική επιστροφή σε όλη την Ευρώπη.

Η πορτογαλίδα Μπιάνκα δεν βρίσκει λόγια, προκειμένου να πλέξει το εγκώμιο του συστήματος αυτού στον τομέα των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων: «Σε ρίχνουν στα βαθιά, σε βάζουν να κάνεις πράγματα που κανείς ως τώρα δεν σ' έμαθε στην πράξη», λέει η νεαρή γυναίκα. Αυτοπεποίθηση, αντοχή και υποκριτικές ικανότητες τής ζητούν για τη δουλειά αυτή – πράγματα που δεν τα μαθαίνεις «στο σπίτι, με τη μαμά. Το μόνο που έχω να πω, είναι πως όλα πάνε τέλεια και όλοι μου οι εργοδότες ενθουσιάστηκαν όταν τους μίλησα για την κατάρτιση που πήρα στην Πορτογαλία».

Επιχειρηματικοί όμιλοι εξάγουν τη «διττή εκπαίδευση»

Πριν ακόμα γερμανικές επιχειρήσεις, όπως η AEG, η Bosch ή η Miele, εισαγάγουν τη διττού τύπου επαγγελματική κατάρτιση στην Πορτογαλία, οι καθηγητές δίδασκαν το οικονομικό know-how αποκλειστικά σε επαγγελματικές σχολές, και μάλιστα καθ' όλη τη διάρκεια της εκπαιδευτικής περιόδου. Μόνο στη λήξη της έκαναν 2 με 3 μήνες πρακτική εξάσκηση. Ωστόσο, η έλλειψη ειδικευμένου προσωπικού στις επιχειρήσεις τούς άνοιξε τα μάτια. Κατά τον Jörg Heinrich (διευθυντή στον τομέα της επαγγελματικής κατάρτισης του Γερμανο-πορτογαλικού Βιομηχανικού και Εμπορικού Επιμελητηρίου, στη δεκαετία του ΄80 ορισμένοι γερμανικοί όμιλοι παρακάλεσαν το Επιμελητήριο να δώσει προτεραιότητα στην πρακτική εξάσκηση των μαθητευομένων.

Η σχετική σύλληψη Qualificação Inicial Dual επρόκειτο σύντομα να οδηγήσει στο αναγνωρισμένο σχήμα «DUAL». Πλέον στην Πορτογαλία, η διττή κατάρτιση (π.χ. για το επάγγελμα του πωλητή αυτοκινήτων ή βιομηχανικών εν γένει προϊόντων, ή του ειδικού της μηχατρονικής) προσφέρει ένα δίπλωμα ισότιμο με απολυτήριο λυκείου. Το μόνο πρόβλημα είναι πως «το DUAL δεν αποτελεί ακόμα παρά μια νησίδα στο πλαίσιο της εκπαίδευσης: απολυτήρια αυτού του τύπου δίδονται μόνο 850 ετησίως», δηλώνει ο Steffen G. Bayer, στέλεχος του DIHK (Σύνδεσμος Γερμανικών Επιμελητηρίων).

«Δώστε τους εργαλεία, αλλιώς θα πάρουν τα όπλα»

Λόγω της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης στην Ευρώπη, η ανεργία άγγιξε ένα ποσοστό της τάξης του 23% κατά μέσο όρο – ειδικά δε στην Ελλάδα και στην Ισπανία, ένα 50% τουλάχιστον. Στη Γερμανία, παρά την κρίση, μόνο το 8% των νέων έμειναν χωρίς δουλειά. Ο Jürgen Männicke, σύμβουλος σε θέματα πολιτικής, μιλώντας στην Επιτροπή για θέματα εκπαίδευσης και έρευνας της Γερμανικής Βουλής, έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου: στα κρατίδια με το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας προέβλεπε «ολέθριες κοινωνικές εντάσεις». Η εξειδικευμένη επαγγελματική κατάρτιση θα μπορούσε να συμβάλλει στην κοινωνική ειρήνη. «Δώστε τους εργαλεία, αλλιώς θα πάρουν τα καλάσνικοφ», είπε ο Männicke.

Σε τι βαθμό, ωστόσο, έχει διαδοθεί αυτού του τύπου η επαγγελματική κατάρτιση στην Ευρώπη; Σύμφωνα με το BiBB (Ινστιτούτο για την Επαγγελματική Κατάρτιση της ΟΔΓ), η Γερμανία, η Αυστρία, η Ελβετία, η Δανία και η Ολλανδία έχουν πραγματοποιήσει εντυπωσιακή πρόοδο. Στη Γερμανία π.χ., το 60% της επαγγελματικής εκπαίδευσης ακολουθεί αυτό το σύστημα. Σύμφωνα με το ΙΗΚ (Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο) της περιοχής Rhein-Neckar, μεμονωμένες προσπάθειες προς την ίδια κατεύθυνση γίνονται στις εξής χώρες: Βέλγιο, Φινλανδία, Γαλλία, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Πορτογαλία, Σλοβενία, Ουγγαρία και Αγγλία. Ωστόσο, στις περισσότερες χώρες ισχύει το σύστημα του πλήρους σχολικού ωραρίου. «Το σύστημα αυτό δεν έχει μέλλον, καθώς η κατάρτιση επιτελείται έξω από την Αγορά», διατείνεται ο Steffen Bayer (DIHK).

Η διττή εκπαίδευση ως «εξαγωγική επιτυχία»

«Το γερμανικό σύστημα της διττής κατάρτισης εξελίσσεται σε μια πραγματική εξαγωγική επιτυχία», δήλωνε την άνοιξη του 2013 και ο υπουργός Εξωτερικών Guido Westerwelle, σε συνέδριο με τίτλο «Γερμανικές επιχειρήσεις – πρωτοπόροι της διττής επαγγελματικής κατάρτισης στο εξωτερικό». Το σύστημα αυτό εγγυάται την ύπαρξη άριστα καταρτισμένων εξειδικευμένων επαγγελματιών και χαμηλό δείκτη ανεργίας – πράγμα, που αντιλήφθηκε πρόσφατα και ή Επιτροπή Αναπτυξιακής Βοήθειας (OECD), η οποία πρότεινε στις ΗΠΑ «να ρίξουν μια ματιά στη Γερμανία και την Ελβετία», όπου η διττή εκπαίδευση προσφέρει μεγάλα πλεονεκτήματα.

Ενόψει της ζήτησης, το Υπουργείο Παιδείας της ΟΔΓ υπέγραψε ήδη πάνω από 40 διακρατικές συμφωνίες συνεργασίας – με την Αλγερία, με την Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία, ακόμα και με τις ΗΠΑ. Μάλιστα το Υπουργείο συγκρότησε ένα κεντρικό επιτελείο με αρμοδιότητα στις διεθνείς συνεργασίες σε επίπεδο επαγγελματικής κατάρτισης, με σκοπό το συντονισμό των προσπαθειών. Επίσης, περίπου 80 γερμανικά επιμελητήρια εξωτερικού εμπορίου έχουν συνδράμει το εγχείρημα αυτό της εξαγωγής τεχνογνωσίας σε άλλες χώρες, προσφέροντας το know-how αυτού του τύπου επαγγελματικής κατάρτισης. «Διδασκαλία και πρακτική εξάσκηση, λειτουργούν για τους νέους ως εφαλτήριο για την ένταξή τους στην αγορά εργασίας, συμβάλλοντας έτσι στην αντιμετώπιση της τρομαχτικής ανεργίας των νέων της Ευρώπης», δηλώνει ο László Andor, επίτροπος της ΕΕ για θέματα απασχόλησης και κοινωνικής ένταξης.

Ευχάριστος συναγερμός στην εργοδοσία

Αυτά τα διπλώματα σπουδών, εξηγεί ο Holger Seibert (Ινστιτούτο Έρευνας Επαγγελματικής Κατάρτισης και Αγοράς Εργασίας) «ασκούν μεγάλη έλξη στους εργοδότες», καθώς οι απόφοιτοι περνούν εξετάσεις και στα Βιομηχανικά και Εμπορικά Επιμελητήρια. Ένα 50 με 60% των εκπαιδευομένων απορροφήθηκαν μετά το πέρας των σπουδών τους από τις επιχειρήσεις όπου είχαν κάνει την πρακτική εξάσκηση στη διάρκεια των σπουδών τους. Έτσι στο πλαίσιο αυτού του εκπαιδευτικού συστήματος, η φοιτητική περίοδος συνολικά ισοδυναμεί με ένα «στάδιο δοκιμασίας για τους εργοδότες». Κατά συνέπεια, τα διπλώματα προδιαγράφουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τον δείκτη αποδοτικότητας των αποφοίτων.

Από την άλλη μεριά, πάντα κατά τον Seibert, η καθιέρωση της διττής κατάρτισης προϋποθέτει μια σειρά πραγμάτων: νόμους, κανονισμούς σχετικά με τη λειτουργία της επαγγελματικής κατάρτισης, καθώς και καλά δικτυωμένα επιμελητήρια. Πρέπει να υπάρχουν λεπτομερείς διατάξεις σχετικά με το περιεχόμενο της εκπαίδευσης (το οποίο πρέπει να είναι ομοιόμορφο σε όλα τα κρατίδια), καθώς και σχετικά με το αντικείμενο των επαγγελματικών ειδικοτήτων που περιλαμβάνει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Επίσης χρειάζονται Βιομηχανικά και Εμπορικά Επιμελητήρια, τα οποία θα διασφαλίζουν την ποιότητα της εκπαίδευσης και θα έχουν την ευθύνη των κρατικά αναγνωρισμένων εξετάσεων. Η οργάνωση τέτοιων δομών απαιτεί βέβαια χρόνο και χρήμα. «Αμφιβάλλω εάν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες θα είναι σύντομα σε θέση να υιοθετήσουν το γερμανικό σύστημα διττής κατάρτισης», συνοψίζει ο Steffen Bayer. Επιχειρήσεις που αγωνίζονται να επιβιώσουν, δεν είναι διατεθειμένες να επενδύσουν στην κατάρτιση υποψήφιων εργαζομένων – παρά τα προφανή οφέλη που υπόσχεται στο μέλλον.

Ωστόσο, η Ισπανία, αν και μαστίζεται από την κρίση, έχει ήδη θέσει τις βάσεις για μια τέτοια προοπτική. Στα μέσα του 2012, πρώτη η Seat υιοθέτησε το διττό σύστημα. Προϋπόθεση στάθηκε μια αναθεώρηση που πραγματοποίησε η κυβέρνηση στον τομέα της αγοράς εργασίας, η οποία επιτρέπει στις επιχειρήσεις να εντάσσουν περισσότερο τους εκπαιδευόμενους στο πρόγραμμα της εργασίας. Βούληση της κυβέρνησης είναι το σύστημα αυτό να αποτελέσει στο μέλλον τον κανόνα.

 

* Ο Arnd Zickgraf εργάζεται ως ελεύθερος δημοσιογράφος μεταξύ άλλων για το WDR.de στη Βόννη. Μετάφραση στα Ελληνικά: Έμη Βαϊκούση. Copyright: Goethe-Institut e. V., Internet-Redaktion.

Μάιος 2013

 

ΠΗΓΗ: http://www.goethe.de/ins/gr/lp/kul/dug/pok/bub/el11077304.htm