Τέτοιο παράδειγμα, που ενδημεί στον ιστότοπο του Υπουργείου Εσωτερικών, είναι η σύγκριση ποσοστών αντί της σύγκρισης απολύτων μεγεθών. Έτσι, μαθαίνουμε ότι ο Σύριζα διατηρεί τη δύναμή του σε ποσοστά στην Καρδίτσα και τη Λευκάδα (2,86% και 5,16% αντίστοιχα), ενώ στην πραγματικότητα χάνει 150 ψήφους από 3000 στην Καρδίτσα και 43 από 986 στη Λευκάδα, χάνει δηλαδή περίπου το 5% της δύναμής του στους δύο αυτούς νομούς. Η σταθερότητα των ποσοστών απλά σημαίνει ότι ο αριθμός των εγκύρων μειώθηκε επίσης κατά 5%.

            Από την άλλη, οι αριθμοί μόνοι τους δεν λένε τίποτε: χρειάζεται πρόσθετη πληροφόρηση. Μπορούν να δείξουν ότι υπάρχουν διαφοροποιήσεις και αποκλίσεις μεταξύ περιφερειών, όχι όμως και να τις αιτιολογήσουν χωρίς περισσότερη ανάλυση. Έτσι, στις 54 από τις 56 περιφέρειες ο Σύριζα είτε μειώνει το ποσοστό του είτε το αυξάνει ελάχιστα, το πολύ μέχρι 0,75% (πανελλαδικά, ως γνωστόν το ποσοστό του μειώνεται κατά 0,44%). Κι όμως, στις δύο υπόλοιπες περιφέρειες είναι τρίτο κόμμα και αυξάνει πάνω από 2% το ποσοστό του: σχεδόν το διπλασιάζει (καθώς και τους ψήφους του) στην Ξάνθη ενώ τα υπερδιπλασιάζει στη Ροδόπη. Καμία μαθηματική πράξη δεν μπορεί να ερμηνεύσει αυτή την ανωμαλία. Αλλά η ερμηνεία προκύπτει αβίαστα αν ξέρεις ότι ο Σύριζα έχει άποψη στήριξης των κατατρεγμένων, και υπάρχει σημαντική μειονότητα στην Ξάνθη και τη Ροδόπη. Και είναι αξιοσημείωτο ότι παρόμοια αύξηση έχει και το ΛΑΟΣ, που υποστηρίζει την εθνική καθαρότητα, ενώ το ΚΚΕ πέφτει στην πέμπτη θέση με κάτω από 3% και στους δύο νομούς.

            Ας προχωρήσουμε όμως πιο συστηματικά, περιδιαβάζοντας τον ιστότοπο του Υπουργείου Εσωτερικών (http://ekloges.ypes.gr/pages/index.html  ).

 

Γενικές παρατηρήσεις (Πίνακας 1)

1) Αυξομειώσεις 2007-2009 (χιλιάδες ψήφων)

 

Κόμμα                       Απόλυτα       Ποσοστιαία

Έγκυρα              – 301               –  4,4%

ΠΑΣΟΚ              +285              +10,4%

ΝΔ                      – 699              -23,3%

ΠΑΣΟΚ+ΝΔ      – 414               –  7,2%

ΛΑΟΣ                 +114               +42,1%

ΝΔ+ΛΑΟΣ         – 515               – 19,2%

Αριστερά           – 116               – 11,6%

Οικολόγοι           + 98             +131,4%

 

            Ο πίνακας αυτός δείχνει στη δεύτερη στήλη την αυξομείωση του συνόλου των εγκύρων ψηφοδελτίων καθώς και των κομμάτων σε ψήφους (η Αριστερά δίνεται συνολικά, καθώς η ανάλυσή της θα εξεταστεί χωριστά στην επόμενη παράγραφο). Η τρίτη στήλη  δείχνει τι ποσοστό της δύναμης (ως προς το 2007) μιας παράταξης αντιπροσωπεύει αυτή η αύξηση ή απώλεια ψήφων. Ας σημειωθεί ότι τα δεδομένα δεν αρκούν για να ερμηνεύσουν τις μετακινήσεις ψήφων (όσοι έφυγαν από την Αριστερά πήγαν στο ΛΑΟΣ; Μάλλον απίθανο, παρότι τα νούμερα σχεδόν ταυτίζονται).

Παρατηρούμε πρώτα ότι ο αριθμός των εγκύρων ψηφοδελτίων μειώθηκε κατά 300 χιλιάδες, που αντιπροσωπεύουν σχεδόν 5% των εγκύρων του 2007. Καθώς δεν μεταβλήθηκε παρά ελάχιστα το πλήθος των εγγεγραμμένων, έχουμε 300 χιλιάδες άτομα παραπάνω εκτός πολιτικού συστήματος. Ακόμη περισσότερο όμως μειώθηκε το άθροισμα των ψήφων των κομμάτων εξουσίας: ο δικομματισμός έχασε πάνω από 400 χιλιάδες ψήφους, έναν στους 14 ψηφοφόρους του, 7,2% (εδώ βλέπουμε τη διαφορά που επισημάνθηκε πριν: το ποσοστό του δικομματισμού πέφτει από 80% σε 77,5%, μείωση σημαντικά μικρότερη. Η απώλεια σε ποσοστό κρύβει την απώλεια σε ψήφους).

Η ανατροπή της σχέσης ΠΑΣΟΚ – ΝΔ και η μεγάλη διαφορά οφείλεται λιγότερο στη άνοδο του ΠΑΣΟΚ (σημαντική σε ψήφους, αλλά μόλις το 10% της δύναμής του), απ' όσο στην πανωλεθρία της ΝΔ, η οποία, με 700 χιλιάδες ψήφους λιγότερο χάνει κάπου έναν ψηφοφόρο στους τέσσερις. Όσο για την άνοδο του ποσοστού του ΠΑΣΟΚ (και συνακόλουθα την αυτοδυναμία), αυτή οφείλεται τόσο στην αύξηση των ψήφων του όσο (και με το παραπάνω) στη μείωση των εγκύρων.

Η σημαντική αύξηση του ΛΑΟΣ δεν σημαίνει αύξηση της Δεξιάς. Η «πολυκατοικία» χάνει κατά 20%, έναν στους πέντε ενοίκους της. Σημαίνει όμως αλλαγή των συσχετισμών εντός Δεξιάς: ένας στους εφτά δεξιούς που παραμένουν ψηφίζει πλέον ΛΑΟΣ (αντί ένας στους δώδεκα το 2007). Η πολιτική εκμετάλλευση του γεγονότος προφανής.

Οι οικολόγοι τέλος υπερδιπλασιάζουν τις ψήφους τους κερδίζοντας σχεδόν 100 χιλιάδες ψηφοφόρους και πλησιάζοντας την είσοδο στη Βουλή. Παρουσιάζονται σαν εξωσυστημική (όχι αντισυστημική) δύναμη και επωφελούνται από την απαξίωση του συστήματος, διατηρώντας ένα πόδι μέσα σ' αυτό. Αντίθετα, η Αριστερά και οι προτάσεις της, στο σύνολό τους, δεν έπεισαν. Αλλά αυτό θα το εξετάσουμε αναλυτικότερα.

 

Η αριστερή ψήφος (Πίνακας 2)

 

  2) Ψήφοι και αυξομειώσεις των σχηματισμών της Αριστεράς

 

Κόμμα                          2009                           2007          Διαφορά      Ποσοστιαία

ΚΚΕ                517 130          583 750          -66 620          -11,4%

ΣΥΡΙΖΑ         315 601          361 101          -45 500          -12,6%

ΑΝΤΑΡΣΥΑ    24 734            22 847          +1 887           + 8,3%

ΚΚΕμλ              10 213            17 555            -7 342           -41,8%

μλΚΚΕ                5 505              8 137             -2 632          -32,3%

ΕΕΚ                   4 536

Εξωκοινοβ.      44 988            48 539            -3 551            -7,3%

 

            Η κοινοβουλευτική Αριστερά μειώνεται σχεδόν ομοιόμορφα, χάνοντας περίπου έναν στους οχτώ ψηφοφόρους της, με το ΚΚΕ να έχει ανεπαίσθητα μικρότερες απώλειες από το Σύριζα. Η αναλογία μεταξύ τους, περίπου τρία προς πέντε, ουσιαστικά διατηρείται.

            Η εξωκοινοβουλευτική Αριστερά χάνει επίσης, αλλά σημαντικά λιγότερο, 7% της δύναμής της (μικρής, περίπου 0,7% του συνόλου). Αυτό όμως κρύβει ένα ενδιαφέρον φαινόμενο: ο νέος σχηματισμός ΑΝΤΑΡΣΥΑ, ένωση των προηγουμένων ΜΕΡΑ και ΕΝΑΝΤΙΑ, εισπράττει κάπου δύο χιλιάδες ψήφους παραπάνω από το άθροισμα των συνιστωσών του (8% αύξηση), και μάλιστα, παρά την αποχώρηση του ΕΕΚ που διατηρεί 4 χιλιάδες ψήφους. Το ενωτικό εγχείρημα, σε συνάρτηση με την κατάσταση στην υπόλοιπη πολιτική σκηνή, αποδεικνύεται εκλογικά προσοδοφόρο, στη μικροκλίμακα του κάτω του 1%. Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ συγκεντρώνει πάνω από τους μισούς ψήφους της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, καθώς οι δύο μαρξιστικές-λενινιστικές οργανώσεις καταποντίστηκαν εκλογικά και είναι το μόνο αριστερό σχήμα που αυξάνεται.

 

Εκλογική συμπεριφορά του Σύριζα (Πίνακας 3)

 

            Πριν προχωρήσουμε στον Πίνακα 3, που εξετάζει τους νομούς που εκλέγουν βουλευτές, κάποιες παρατηρήσεις για το σύνολο των περιφερειών, παρμένες από τους πίνακες του Υπουργείου (δυστυχώς το Υπουργείο δίνει αυξομειώσεις ποσοστών και όχι απολύτων μεγεθών, και πάνω σ' αυτά θα στηριχτούμε, με τις διατυπωμένες επιφυλάξεις, καθώς η ανάγνωση αυτή γίνεται χωρίς υπολογιστικά πακέτα).

            Σε όλες τις περιφέρειες εκτός από 7, η αυξομείωση του Σύριζα είναι μικρότερη από 1%: Αύξηση σε Ξάνθη και Ροδόπη όπως ήδη επισημάναμε, μείωση σε Α' και Β' Αθήνας, Αχαΐα, Χίο και Μεσσηνία. Στις περισσότερες περιφέρειες η απόκλιση από το προηγούμενο ποσοστό είναι κοντά στην πανελλαδική απόκλιση (-0,44%) και μάλλον ευνοϊκότερη: στις 39 από τις 56 περιφέρειες υπάρχει από 0,6% μείωση μέχρι 0,3% αύξηση. Επίσης, σε γενικές γραμμές, υπάρχει σταθερότητα μέχρι αύξηση βόρεια από τη γραμμή Άρτα – Μαγνησία, μείωση νοτιότερα. Καθώς η μεγαλύτερες μειώσεις, ποσοστιαία και απόλυτα, γίνονται εκεί που ο Σύριζα ήταν ισχυρός και αντιστρόφως (με αποτέλεσμα να χαθούν δύο έδρες στην Αττική και να κερδηθεί μία στη Λάρισα), εμφανίζεται μια τάση προς γεωγραφική ομογενοποίηση.

            Αυτά φαίνονται και στον Πίνακα 3: Στο σύνολο Αττικής ο Σύριζα έχει το ένα τρίτο της δύναμής του πανελλαδικά, και χάνει ένα ψηφοφόρο στους πέντε, λίγο καλύτερα απ' όσο η Νέα Δημοκρατία πανελλαδικά. Χάνει 32 χιλιάδες, ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα μόλις 13 χιλιάδες (από τους οποίους τις 6 χιλιάδες σε Πάτρα, Θεσσαλονίκη και Ηράκλειο). Έξω από αυτά τα αστικά κέντρα χάνει μόλις 7 χιλιάδες από τις 45 σύνολο. Το γεγονός αυτό αξίζει να μελετηθεί: Αν οι απώλειες οφείλονται σε μεγάλο μέρος στις εσωτερικές αντιπαραθέσεις που προηγήθηκαν, μήπως οι ανθρώπινες σχέσεις φθείρονται περισσότερο στις μεγαλουπόλεις και τερατουπόλεις;

Αξιοσημείωτο επίσης το ότι στη Λάρισα το ποσοστό αυξάνεται από 3,85% σε 3,97%, ενώ οι ψήφοι μειώνονται (ελάχιστα). Άλλο ένα δείγμα για όσα λέγαμε στην αρχή. Και αυτό δεν είναι μόνο μαθηματική παρατήρηση αλλά και πολιτική: το ποσοστό είναι ένα κλάσμα, που αυξάνει όταν κερδίζουμε ψήφους ή όταν τους χάνουν οι άλλοι. Για το δεύτερο φροντίζουν οι άλλοι, κάνοντας λάθη. Αν μας αρκεί να κάνουμε λιγότερα λάθη από τους άλλους, σιγά την ανανεωτικότητα και τη ριζοσπαστικότητά μας…

 

     3) Αυξομειώσεις Σύριζα στις περιοχές βουλευτικών εδρών

 

Περιοχή                2009         2007          Διαφορά      Ποσοστιαία

Αττική (σύνολο)  133 562  166 513          – 32 591         -19,6%           

Αχαΐα                      7 900       10 358          –   2 458         -23,7%

Α' Θεσ/νίκης        21 079       23 383          –   2 304         –  9,9%

Β' Θεσ/νίκης          8 812         9 071           –      259         –  2,9%

Ηράκλειο                7 277          8 671          –   1 394          -16,1%

Λάρισα                    7 540         7 587           –        47          –  0,6%

 

Συμπεριφορά του Σύριζα και σταυροδοσία στην Αττική (Πίνακας 4)

 

Ο πίνακας που ακολουθεί αναλύει ψήφους και σταυρούς στις πέντε εκλογικές περιφέρειες της Αττικής (τις μόνες διαθέσιμες στον τόπο του Υπουργείου προς το παρόν), περιορίζοντας τα δεδομένα στους επικρατέστερους υποψήφιους. Όπου αυτοί ήταν πάλι υποψήφιοι το 2007, σημειώνονται οι αντίστοιχοι σταυροί στην τρίτη στήλη και η ποσοστιαία μεταβολή στην τέταρτη όπως και στους προηγούμενους πίνακες (όπου δεν υπάρχει νούμερο στην τρίτη και τέταρτη στήλη, δεν υπήρχε υποψηφιότητα εκεί).

 

4) Σταυροδοσία και ποσοστιαία μείωση του Σύριζα στην Αττική

 

Α' Αθήνας                24 294   30 363  -20%

Τσιπρας      16 290 

Φιλινη            6 726    8 664   -22%

Κοροβεσης                  5 514    6 149   -10%

Βουτσης        3 766    5 441   -31%

Αξελος           3 153    4 827   -35%

Πορταλιου                   2 346 

Μαργαριτης                1 976 

 

Β' Αθήνας   75 234  94 087   -20%

Κουβελης     23 368  28 242   -17%

Παπαδημ.     14 033 

Ψαριανος     13 846  15 465   -10%

Βαλαβανη       9 325 

Στρατουλης                  8 297    8 864   –  6%

Βαρεμενος     8 291 

Δουρου           6 867    8 925   -23%

Αλεξοπουλου   4 997 

 

Α' Πειραιώς              7 589     9 532   -20%

Δριτσας        3 595     4 752   -24%

Σταματακη                   1 475     2 027   -27%

Φραγκου       1 010 

 

Β' Πειραιώς             10 587                 12 551   -15%

Λαφαζανης                  4 098      4 950   -17%

Καρακωστα                 2 257 

Κυλακου       2 006      3 256   -38%

Αλεβιζοπ.     1 889 

 

Αττική υπ                 15 858                 19 710   -20%

Λεβεντης      3 418     5 878   -41%

Στεργιου       2 402     4 650   -48%

Παντζας        2 290 

Σωτηριου      2 072     4 022   -48%

Θεοδωρατου               1 949 

Θεοχαρη        1 809 

 

Βλέπουμε πως στις 4 από τις 5 περιφέρειες η πτώση είναι 20% (στρογγυλεμένα – διαφέρουν λίγο στα δεκαδικά) και μόνο στη Β' Πειραιώς  κρατιέται στο 15%.  Οι σταυροί των κυρίων υποψηφίων ακολουθούν την τύχη του ψηφοδελτίου, από οριακά καλύτερα έως πολύ χειρότερα – μεταξύ αυτών και τα περισσότερα γνωστά ονόματα, βουλευτές, ηγετικοί παράγοντες τάσεων, κτλ. Εξαιρέσεις μεγαλύτερης αντοχής αποτελούν μόνον ο Στρατούλης με 6% απώλεια σταυρών και οι Ψαριανός και Κοροβέσης με 10% απώλεια, οι οποίοι μειώνουν σημαντικά την απόσταση που τους χώριζε από τους προηγούμενους, παρά το γεγονός ότι και οι δύο είχαν έντονη αρνητική σταυροδοσία εναντίον τους (από διαφορετικές μεριές). Άντεξαν καλύτερα από την Ελένη Σωτηρίου, για την οποία επίσης υπήρξε έντονη άρνηση εξ αιτίας της επιλογής της στο ευρωψηφοδέλτιο, αλλά η οποία έχασε τους μισούς της σχεδόν σταυρούς, μη έχοντας την αναγνωρισιμότητα των άλλων δύο. Σημειωτέον ότι παρόμοια πτώση είχαν και υπόλοιποι του υπολοίπου Αττικής, μεταξύ των οποίων και ο βουλευτής Λεβέντης που είχε κάνει δηκτικές δηλώσεις εναντίον του Κοροβέση.

Προφανώς, λόγω των πρόσφατων πολιτικών (και προσωπικών) αντιπαραθέσεων, υπήρξε έντονη σταυροδοσία, θετική και αρνητική, και παρόλο που η σειρά των σταυρών διατηρήθηκε, όλοι είχαν απώλειες. Βεβαίως η σταυροδοσία δεν εξηγεί τα πάντα, γιατί έχει περάσει ανεπιστρεπτί η εποχή που όποιος έσπαζε τη γραμμή ήταν αποστάτης – τουλάχιστον στον κόσμο του Σύριζα: εδώ, η γραμμή για ψήφο στον ίδιο τον Σύριζα είχε 20% απώλειες. Η σταυροδοσία, θετική ή αρνητική, μετατρέπει τη διατύπωση πολιτικών προτάσεων σε επιλογή προσώπων, και η αντίθεση ήταν σαφώς μεγαλύτερη από τη στήριξη. Μπορούμε, νομίζω να πούμε πως η απαξίωση των προσώπων ήταν κατά κανόνα μεγαλύτερη από τη φθορά του όλου σχήματος. Και αυτό ίσως θάπρεπε να κάνει κάποιους να αναλογιστούν μπας και ήρθε η ώρα να αφήσουν τις καρέκλες τους, προτού οι άνθρωποι της επαρχίας, που κράτησαν το Σύριζα όρθιο, πάρουν των ομματιών τους.

Κατά τα άλλα, υπήρξαν πρωτοεμφανιζόμενα άτομα που είχαν σχετική επιτυχία, ενώ τα αγαπημένα παιδιά των καναλιών δεν διασώθηκαν – με εξαίρεση τον Παπαδημούλη, για τον οποίο είναι δύσκολο να αποφανθεί κανείς αν οι σταυροί του είναι επιτυχία ή όχι.

Μένει να αποτιμηθεί το αποτέλεσμα του Αλέξη Τσίπρα. Οι αριθμοί από μόνοι τους δεν αρκούν: Είναι σίγουρα επιτυχία το ότι τα δύο τρίτα των ψηφοφόρων της Α' Αθήνας του έδωσαν σταυρό. Το ένα τρίτο όμως του τον αρνήθηκε. Δεν αρκεί για να το ερμηνεύσει αυτό η γραφειοκρατική αντίληψη της σύγκρουσης μηχανισμών σταυροδοσίας, ξεχνώντας ότι συγκρούσθηκαν επίσης πολιτικά επιχειρήματα. Γνωρίζουμε, φαντάζομαι, από τον περίγυρό μας, ανθρώπους που για διαφορετικούς λόγους έβαλαν ή δεν έβαλαν σταυρό στον Αλέξη: σε άλλους αρέσει, σε άλλους όχι, άλλοι εκτίμησαν τη συμβολή του στην προεκλογική εκστρατεία, άλλοι δεν ήθελαν να τον περάσει η Φιλίνη ή ο Κοροβέσης, άλλοι τον ήθελαν για αρχηγό, άλλοι δεν ήθελαν να το πάρει επάνω του, άλλοι ήθελαν να σταματήσει η προσωποπαγής κρίση ηγεσίας, άλλοι τον είδαν σαν εγγυητή ενότητας, και άλλα πολλά. Το ότι, πέρα από όλα τα άλλα, εκπροσώπησε με επιτυχία το Σύριζα σε δύσκολες στιγμές, δεν νομίζω ότι το αμφισβητεί κανείς. Το ποιο θα είναι το πολιτικό πρόσωπο του Σύριζα στη συνέχεια (και το εάν το πολιτικό πρόσωπο ταυτίζεται με φυσικό πρόσωπο, κατά πόσον δηλαδή βαδίζουμε προς μια αρχηγική παράταξη), θα δείξει.

Πράγματι, ο δικομματισμός έχει μια ευκαιρία: αν το ΠΑΣΟΚ τα ψιλοκαταφέρει και η Δεξιά ανασυνταχθεί, το πολιτικό σύστημα θα συνεχίσει να φθείρεται με αργούς ρυθμούς, κερδίζοντας χρόνο. Αν όμως το ΠΑΣΟΚ ακολουθήσει τα χνάρια της ΝΔ, θα έχουμε ανασύνθεση του πολιτικού σκηνικού. Σε μια τέτοια περίπτωση η Αριστερά μπορεί να γίνει πόλος έλξης, αν υπερβεί τη σημερινή κρίση της και συνδυάσει όραμα, καθημερινότητα και αγώνες. Αν δεν τα καταφέρει, σίγουρα κάποιοι αριστεροί θα τρέξουν ως παράγοντες να βοηθήσουν στην αναμόρφωση αυτή, ενώ η Αριστερά θα κάθεται στη γωνία.

Διότι η Αριστερά έχει νόημα μόνον ως εργαλείο κοινωνικής αλλαγής, όχι ως αυτοσκοπός, όχι ως συλλογική ιδιοτέλεια. Η συλλογική ιδιοτέλεια δεν προσφέρει αρκετές καρέκλες σε όλους και συχνά υποχωρεί μπροστά στην προσωπική ιδιοτέλεια: αφθονούν γύρω μας οι περιπτώσεις όπου κάποιο αριστερό παρελθόν αποτελεί διαβατήριο κοινωνικής ανόδου.

Βένιος Αγγελόπουλος, ang@math.ntua.gr