Καραμανλής, ο ολετήρ

 

Του Γιάννη Τριάντη

 

Υπήρξε το καλό χαρτί των ανακτόρων και του αφηνιασμένου – μετά τον Εμφύλιο – νικητή. Κι έγινε πρωθυπουργός… Υπήρξε το κοινοβουλευτικό άλλοθι του παρακράτους, η βιτρίνα ενός σκοταδιστικού κόσμου που τρομοκρατούσε, εξόντωνε και κυριαρχούσε ασύστολος. Ο κόσμος αυτός του προσέφερε τη δυνατότητα να κυριαρχήσει επί οκταετίαν. Κι εκείνος την αξιοποίησε επιστρατεύων αυταρχισμό, βία και νοθεία. Όταν το τέρας απείλησε τον ίδιο, απεχώρησε για να αυτοπροστατευθεί…

Υπήρξε απών από την αντίσταση κατά της Κατοχής, απών και από την αντίσταση εναντίον της χούντας. Ως καλό χαρτί του συστήματος, όμως, εμφανίστηκε παράκλητος και μεσσίας το '74. Και υμνήθηκε εκ νέου. Τη φορά αυτή, για την εδραίωση της νεοπαγούς δημοκρατίας και την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ (περί αυτών, στη συνέχεια)…

Ο εισαγωγικός λίβελος εννοεί ότι ο Κ. Καραμανλής υπήρξε ένας ικανότατος πολιτικός ανήρ, ο οποίος έθεσε τον εαυτό του στην υπηρεσία του… εαυτού του, και βεβαίως στην υπηρεσία του ανθρωποβόρου καπιταλισμού – και δη στην πλέον φτηνή και φτωχή εκδοχή του. Η λογικοφανής και μυθολογημένη προσέγγιση των «συν και πλην», προφανώς θα δυσανασχετήσει ενώπιον του (υποκειμενικού, φυσικά) συμπεράσματος, ότι ο Κ. Καραμανλής υπήρξε ο ολετήρας της μεταπολεμικής Ελλάδος. Αρχιτέκτονας μιας Ελλάδος με πήλινα πόδια στην οικονομία, με παντελή απουσία οράματος και σχεδιασμού, με άθλια αισθητική, με βάρβαρη προσήλωση στις «αρχές» της εργολαβικής αρπαχτής, της προκλητικής ασέβειας προς την ιστορικότητα του χώρου, αλλά και προς την προοπτική του περιβάλλοντος…

Ας δούμε, όμως, πολιτικώς και ανθρωπολογικώς κάποια από τα υπαρκτά ή μυθολογημένα στοιχεία του επιφανούς, που σφράγισε καταστροφικά την πορεία της χώρας.

Οραματιστής; Δικαίως επισημαίνεται ότι ο απελθών συνέλαβε, υποστήριξε μετά πάθους και τελικώς – χάριν της εμβέλειάς του στους κόλπους της καπιταλιστικής Ευρώπης – υλοποίησε το σχέδιο για την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ. Ας παρακάμψουμε τη σχεδόν λεόντειο συμφωνία ένταξης και ας αναρωτηθούμε: Ποια Ελλάδα παρέδωσε ο Καραμανλής στους εταίρους;

Ο ίδιος γνώριζε ότι επρόκειτο για ένα πρόβατο επί σφαγήν, γι' αυτό και προσπάθησε να μεταθέσει το βάρος στους μετέπειτα διαχειριστές λέγοντας ότι η χώρα θα μάθει να κολυμπάει. Προτεραιότης ήταν να υλοποιηθεί το όραμά του… Ιδού, λοιπόν, το τραγικό «παράδοξο»: Μια χώρα με ασύλληπτες δομικές αδυναμίες, κτισμένη στην άμμο, παρωθείται βιαίως στους κόλπους ανεπτυγμένων χωρών για να υπάρξει ισότιμη και ανταγωνιστική! Ακόμη και εάν η πολιτική Παπανδρέου ήταν διαφορετική, ακόμη και εάν η λιτότης και τα ποικιλώνυμα μέτρα είχαν μεγαλύτερη ένταση από τα σημερινά, μικρή έως ανύπαρκτη ήταν η πιθανότητα να κολυμπήσει ανταγωνιστικά στη θάλασσα της Κοινότητος η Ελλάδα. Και επ' αυτού είναι τεράστια, αποκλειστική αρχικώς, η ευθύνη του μυθολογημένου οραματιστή και της ολέθριας «χρυσής οκταετίας». Εκεί το έλκος, εκεί η γάγγραινα, εκεί οι βάσεις της μίζερης, καχεκτικής και χλομής Ελλάδας. Συγκεκριμένα: Η αθρόα, ακατάσχετη ροή της εσωτερικής μετανάστευσης, από την επαρχία προς την Αθήνα – που δημιούργησε το πρόβλημα του αθηνοκεντρισμού – οφειλόταν κυρίως στην αγριότητα κράτους και παρακράτους έναντι των αριστερών.

Αλλά ο «οραματιστής», ο οποίος σφράγιζε με την ανοχή ή την αδυναμία του τα εσωτερικά διαβατήρια – και φυσικά, τα διαβατήρια για τις στοές του Βελγίου και τα εργοστάσια της Γερμανίας – βρήκε, ως «ρεαλιστής» τον τρόπο να διαχειριστεί την απελπιστική κατάσταση: Αντί να ορθώσει το ανάστημά του στις συμμορίες της παρατάξεώς του, άρχισε την ολέθρια πολιτική της αντιπαροχής! Φτηνό εργατικό δυναμικό, υπερθέρμανση της οικονομίας, ένα πιάτο φαΐ για τους κατατρεγμένους που γλίτωσαν τις διώξεις, και ιδού η «χρυσή οκταετία». Ιδού βορά στο κέρδος η αττική γη. Ιδού το τέρας του Λεκανοπεδίου. Ιδού η ψευδώνυμη ανάπτυξη. Ιδού η μεγίστη ασέβεια. Την ώρα που οι λαοί της Ευρώπης διεφύλασσαν ως κόρην οφθαλμού τις πόλεις των, ο Καραμανλής φύτευε αλουμίνιο στις άκρες του Παρθενώνα, έσπερνε τσιμέντο, κατέστρεφε τις γραμμές του τραμ, εγκλώβιζε τη μισή Ελλάδα στην κόλαση των Αθηνών. Η χούντα ολοκλήρωσε το έγκλημα.

* Ρεαλιστής; Βεβαίως… Όταν  τον (εξ)υπηρετούσε ο αυταρχισμός, η φίμωση των αντιπάλων, το παρακράτος, αξιοποιούσε ασμένως τις δυνατότητές τους. Όταν επρόκειτο να συγκρουστεί, υποχωρούσε και… αποχωρούσε. Και, βεβαίως, όταν – ευφυής ων – αντελήφθη ότι οι συνθήκες υπαγόρευαν τον εξοστρακισμό της μοναρχίας και τη νομιμοποίηση του ΚΚΕ (αφενός διότι υπήρχε κίνδυνος να θεριέψει η αριστερά και, αφετέρου, διότι τα σαλόνια της Ευρώπης δεν μπορούσαν να δεχθούν συμπεριφορά ΕΡΕ), νομιμοποίησε το ΚΚΕ και «αναδόμησε» το φορέα της δεξιάς, ώστε τίποτε να μην παραπέμπει στη θλιβερή εκείνη εποχή… Ρεαλιστής, φυσικά, όταν εγκαίρως αποχώρησε από την ηγεσία της Ν.Δ. για να μην ηττηθεί από τον προελαύνοντα Παπανδρέου. Ρεαλιστής, όταν συγκατοίκησε ευδοκίμως με το ΠΑΣΟΚ (…λες και μπορούσε να κάνει αλλιώς). Ρεαλιστής, τέλος, όταν εξέπεμπε το θλιβερό σήμα «Η Κύπρος βρίσκεται μακράν»…

* Σοφός; Πάνσοφος… Όχι μόνο απέφευγε πάντοτε τη σύγκρουση και το ρίσκο (με κάποια εξαίρεση τις πρώτες στιγμές της μεταπολίτευσης), αλλά κατόρθωνε να μετατρέπει σε αρετές τις αδυναμίες του. Έτσι, οι αφόρητες κοινοτοπίες, προϊόν της σκέψης και της παιδείας του, σπανίως εγίνοντο κτήμα κοινό, διότι καταλάβαινε ο οξύνους Καραμανλής την τύχη τους. Και επιμελώς καλλιέργησε το μύθο του σοφού που σιωπά…

Πάνσοφος, διότι με τις κατάλληλες επιλογές ολίγων, λαμπρών προσώπων, διαμόρφωσε ένα περιβάλλον το οποίο αποτέλεσε τη στίλβη και την ασπίδα του… Βέβαια, δεν είναι δείγμα σοφίας η παντελής έλλειψη αυτοκριτικής και ο προκλητικός εξωραϊσμός των έργων, του βίου και της πολιτείας του, όπως παραδόθηκε από το αρχείο του. Είναι σαφέστατο δείγμα οίησης και εγωκεντρισμού και βαρύτατης προσβολής στη νοημοσύνη ενός λαού, ο οποίος τον αποθέωσε, τον τίμησε ή τον υπέστη.

* Είναι βαρετές οι επισημάνσεις για τις ικανότητες και τα υπαρκτά «συν» του Καραμανλή, καθώς και για καλές ή τρυφερές στιγμές, για τη λιτή «έξοδό» του κ.λπ. (και ποιος πολιτικός με 60χρονη πορεία δεν θα είχε κάτι να επιδείξει;). Εν πάση περιπτώσει, ας εκληφθεί το παρόν σημείωμα ως μια εμπαθής -με την αρχαία έννοια της λέξεως – συνοπτική αποτίμηση. Όχι μόνο ως πηγαία αντίδραση στα αγιογραφικά των ημερών, αλλά και ως συνειδητή εναντίωση στο πρόσωπο μιας Ελλάδος που συνωστίζεται καθημαγμένη και άπορη στο Λεκανοπέδιο, φέρουσα την ανεξίτηλη σφραγίδα του…

ΠΗΓΗ: ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ-ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ,   26/04/1998