Η ανατροπή στην Ελλάδα μπορεί να έρθει από μια Αριστερά, δυναμική σε Παγκόσμια κλίμακα.
Του Αλέξανδρου Σταθακιού*
H μερική επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ τον Μάη και τον Ιούνη του 2012, αλλά και η πραγματική πίεση για «άμεσες και πρακτικές αριστερές λύσεις» στο κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα της Χώρας «έβαλε» ίσως «στον πάγο» την αναζήτηση μιας αριστερής ταυτότητας που θα υπερβαίνει το μέτωπο αντίστασης στον νεοφιλελευθερισμό και στον φασίζοντα νεοσυντηρητισμό που επελαύνουν και θα μπορέσει να σταθεί ως «νέα μεγάλη διήγηση»:
Ένα αδρό κοινωνικό και πολιτισμικό μοντέλο, που να μπορεί να ειδωθεί ως διάδοχο της συνολικής παγκόσμιας κρίσης του νεοκαπιταλισμού και ταυτόχρονα άξιο να παρακινήσει μεγάλες ομάδες ανθρώπων να του δώσουν υπόσταση, να αγωνιστούν με συνέπεια και σθεναρότητα για την πραγμάτωσή του.
Δυστυχώς ή ευτυχώς η Ιστορία προχωρά με άλματα και η ανάγκη και ένα «τεθωρακισμένο όχημα μάχης» των κοινωνικών ομάδων που η Αριστερά εκπροσωπεί λειτούργησε: Ο ΣΥΡΙΖΑ συσπείρωσε με επιτυχία πολλές δυνάμεις από μεταρρυθμιστικές έως επαναστατικές, αλλά που η ίδια η πραγματικότητα τις έκανε να έχουν κοινό φόβο, αλλά και θυμό απέναντι στην χυδαία αγοραία αντίληψη των κοινωνικών πραγμάτων.
Το μέγεθος της σύγκρουσης στην μικρή Ελλάδα μας, που έχει γίνει το υπ’ αριθμόν ένα «χαράκωμα» της μάχης ανάμεσα στις δυνάμεις του Κεφαλαίου και στις δυνάμεις της Εργασίας επιβάλει να έχουμε βαθειά ενότητα, όχι επιφανειακή, Η ενότητα αυτή δεν μπορεί να επιτευχθεί με την συγκόλληση, αλλά με την ειλικρινή και γενναία κριτική αποτίμηση όλων των αριστερών παραδόσεων. Την αντιπαραβολή τους με τις σημερινές ανάγκες των καταπιεσμένων στον τόπο μας και σε όλο τον κόσμο και μέσα από αυτή την διαδικασία την δημιουργία ενός νέου ανατρεπτικού πολιτικού Λόγου. Μάλιστα δε, όχι ως ένα ακόμα «ακαδημαϊκό» εργαλείο, αλλά ένα νέο πολιτικό «ευαγγέλιο», άξιο μέχρι και να απομνημονευτεί, να γραφτεί στους τοίχους ακόμα και να τραγουδηθεί. Ένα νέο Μανιφέστο πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής αναδημιουργίας με παγκόσμια εμβέλεια. Μία μίνιμουμ συμφωνία σε ένα κείμενο που θα λέει απλά πράγματα, αλλά μεγάλα σε μια σειρά. Ένα σκιαγράφημα της κοινωνίας που θέλουμε .
Έχουν κλείσει τον κύκλο της ζωής τους όλα τα «αριστερά» παραδείγματα:
Σοσιαλιστικό- Σοσιαλδημοκρατικό, Κομμουνιστικό- Επαναστατικό, Νέα Αριστερά.
Αλλά ας ξεκινήσουμε από την Σοσιαλδημοκρατία. Οι σοσιαλδημοκράτες θεωρούσαν ότι μέσα από τους αστικο-δημοκρατικούς θεσμούς (π.χ. εκλογές, βουλή, κυβέρνηση) θα κατορθώσουν βαθμιαία ν’ αλλάξουν την κοινωνία. Η αλήθεια είναι ότι στον Δυτικό κόσμο μεταπολεμικά ο δρόμος αυτός είχε κάποιες επιτυχίες: Επέβαλαν στο Κεφάλαιο τον σεβασμό των εργασιακών σχέσεων. Μέσω της συστηματικής φορολογίας του μεγάλου Κεφαλαίου, από το προϊόν της οποίας χρηματοδοτούσαν κοινωνικές πολιτικές, έφεραν μια μερική «εξισορρόπηση» στην κοινωνία και γενικότερα δημιούργησαν με διάφορες παραλλαγές το σύστημα της «μικτής οικονομίας», όπου το Κράτος είχε την πρωτοκαθεδρία σε ορισμένους τομείς (υποδομές, κοινωνικές υπηρεσίες) και οι ιδιώτες σε άλλους (π.χ. εμπόριο).
Τα τελευταία 25 όμως χρόνια άλλαξαν πλεύση. Αποδέχτηκαν γρήγορα τις αλλαγές στο Παγκόσμιο εμπόριο και τις χρηματαγορές που ξεκίνησε ο αγγλοαμερικανικός άξονας Θάτσερ- Ρήγκαν, αν και ήταν σίγουρο ότι – αργά ή γρήγορα – θα αποσταθεροποιούσαν όλο το πλέγμα εθνικών, αλλά και διακρατικών πολιτικών (μέσω της ΕΟΚ) που στήριζαν το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Κράτος.
Το ερώτημα που μένει για μας σήμερα, το οποίο είναι καίριο για μια τυχόν εκλογική νίκη της Αριστεράς στην Ελλάδα, είναι αν οι Σοσιαλδημοκράτες το έκαναν αυτό επειδή γελάστηκαν και «πρόδωσαν», ή επειδή δεν μπορούσαν να κάνουν διαφορετικά, αφού δεν ήθελαν – ή δεν μπορούσαν, όπως είχαν δομήσει την κοινωνία – να «πειράξουν» τον «τρόπο της παραγωγής». Και αυτό τη στιγμή που το διεθνές κεφάλαιο, μέσα από την δύναμη των νέων τεχνολογιών και της διαδικασίας της Παγκοσμιοποίησης τους πίεζε μέσω της απειλής της από-επένδυσης. Το πιο λογικό είναι το δεύτερο.
Συναπτή με την αποτυχία της Σοσιαλδημοκρατίας είναι και η αποτυχία εν τέλει του λεγόμενου «Ευρωκομμουνισμού». Εμφανίστηκε σε μία στιγμή που ήταν γνωστές πλέον οι αδυναμίες και τα «ξεστρατίσματα» του Ανατολικού μπλοκ, ενώ η Δυτική κοινωνία βρισκόταν σε μία φάση ανάπτυξης, αύξησης του οικονομικού, κοινωνικού και πολιτικού κεφαλαίου των εργαζομένων, τόσο που να μοιάζει ότι σε ορισμένα επίπεδα μπορεί να συμβεί και κάποιος «ιστορικός συμβιβασμός».
Σήμερα, μετά από 3 σχεδόν δεκαετίες επιθετικότητας του Κεφαλαίου, ενάντια στις κατακτήσεις των εργαζομένων, όποιος δεν μπορεί να κατανοήσει το σχεδόν πολεμικό ταξικά υπόβαθρο των διακυβευμάτων της πολιτικής, δεν εκπροσωπεί μια Δημοκρατική και δημιουργική Αριστερά, αλλά την μεταμφίεση της Δεξιάς.
Αλλά ας έρθουμε στον «υπαρκτό» λεγόμενο σοσιαλισμό. Το σύστημα αυτό έφτασε στο τέρμα, όχι γιατί την πρόδωσαν κάποια πρόσωπα ή κάποιες καταστάσεις, αλλά γιατί ήταν εντελώς πρωτόλεια και προδόθηκε από την ίδια την ανάπτυξη των κοινωνιών στις οποίες επιβλήθηκε και τις βοήθησε να αναπτυχθούν, διότι δεν είχε δυνατότητες συνεχούς προσαρμογής και έπεσε αναίμακτα σαν «ώριμο φρούτο»…
Σε αυτό τον κύκλο, παρά τις όποιες ιδεολογικές μετατοπίσεις, εντάσσεται και το παράδειγμα της Κίνας και άλλων σοσιαλιστικών κινημάτων του «Τρίτου» λεγόμενου κόσμου, ακόμα και το «Αραβικό», διότι ο πυρήνας της Πολιτικής και Οικονομικής Διοίκησης παρέμενε τελικά ο ίδιος με τον Σοβιετικό..
Όμως και η «Νέα Αριστερά», που ξεκίνησε από τα πανεπιστήμια της Βόρειας Αμερικής βρίσκεται σήμερα, εν μέσω της όξυνσης της Καπιταλιστικής Κρίσης σε υπαρκτικά ερωτήματα. Η Αριστερά αυτή δομήθηκε, παρά τις πολλές παραλλαγές της, στην ανάγκη υπέρβασης του Εργαζόμενου-Καταναλωτή στο πρόσωπο ενός Πολίτη που φτιάχνει Κοινότητες μέσα από την Αυτονομία του, γνωρίζει τα όρια της δράσης του μέσα στην Φύση και δεν ταυτίζει την Ευημερία του μόνο με την υλική ανάπτυξη. Υπήρχε πολλή κριτική για τα «νέα δεσμά» της Εργατικής Τάξης, ωστόσο τα «νέα δεσμά» ήταν μέσα σε ένα περιβάλλον συνεχούς οικονομικής μεγέθυνσης, στην οποία και οι φτωχότερες τάξεις συμμετείχαν αν και όχι ισότιμα. Σήμερα όμως βρίσκει έναν Δυτικό Κόσμο, που ακόμα και αυτός ο βιοπορισμός των πολλών δεν είναι εξασφαλισμένος.
Ενώ λοιπόν μια μέλλουσα «ανατροπή» θα συγκινούσε τους Δυτικούς Πολίτες, εάν είχε χαρακτηριστικά που προέβαλε η «Νέα Αριστερά», από την άλλη η αντίσταση για να ζήσει με μια σχετική αξιοπρέπεια αυτός ο Πολίτης επιβάλλει έναν νέο «πολεμικό σοσιαλισμό», όπου το «μαζικό» και το «μετωπικό» γίνονται ξαφνικά κυρίαρχα. «Μαζικό» και «μετωπικό» όμως δεν είχαν τα παραδείγματα της «Νέας Αριστεράς»…
Ίσως σημερινά παραδείγματα της Λατινικής Αμερικής να είναι πρόσφορα σε αυτό το σημείο, αλλά θα μπορέσει ένα πολιτικό κίνημα, με τις πολιτισμικές καταβολές της Δύσης να περάσει στην σύνθεση αυτών των δύο; Σύμφυτο ερώτημα είναι πως ο Ευρωπαίος Εργαζόμενος – Πολίτης που είχε συνηθίσει να προασπίζεται τα δικαιώματά του μέσα στο πλαίσιο του «κοινωνικού κράτους», θα βρει τα «πατήματα», έτσι ώστε να «ανοίξει» το «κοινωνικό κράτος» στην νέα δια λεκτική που μόλις παρουσιάσαμε..
Κοντά σε όλες αυτές τις παραδόσεις είναι και όλα τα νέα κινήματα της «αντιπαγκοσμιοποίησης» που έχουν πολλά να πούνε, αλλά ουσιαστικά προϋποθέτουν τους «Βαρβάρους», το διεθνές χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο και τις πολυεθνικές που πολεμάνε να περιορίσουν, εμείς όμως εδώ φτάσαμε να σχεδιάζουμε μια κοινωνία χωρίς «Βαρβάρους».
Μοιάζει με γρίφος όλο αυτό; Όχι. Γιατί το νέο «μανιφέστο» δεν θα βγει στο Κενό. Υπάρχουν αξιώματα-χνάρια που όταν ακολουθηθούν με ειλικρίνεια θα οδηγήσουν με ασφάλεια σε νέους ελπιδοφόρους δρόμους.
Καταρχήν η ίδια η έννοια της Αριστεράς: Αριστερά σημαίνει ριζική αλλαγή των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών υπέρ των κοινωνικών ομάδων που αδικούνται.
Η Αριστερά από κει και πέρα λέμε να είναι ανανεωτική, να επιχειρεί υπερβάσεις.
Ανανεωτικός όμως είναι αυτός που θέτει ερωτήματα για τις ιδέες, πρακτικές κλπ με στόχο να ξεπεραστούν σκληρύνσεις, καθυστερήσεις, στερεοτυπικές συμπεριφορές που ο χρόνος συσσωρεύει πάνω του, έτσι ώστε να γίνει το ίδιο δυναμικό στοιχείο για την κίνηση της ιστορίας με αυτό που ήταν στην αρχή.
Ο ανανεωτικός δεν είναι αναθεωρητικός ως προς τους στόχους του. Δεν είναι υποχωρητικός, ίσα- ίσα είναι πολύ Ριζοσπαστικός. Σαν Ριζοσπαστικός ζητά αλλαγές βαθιές. Η Ανανέωση είναι η βάση για τον Ριζοσπαστισμό. Αν η ανανέωση δεν στοχεύει με την «αναγόμωση» της κοινωνικής και πολιτικής δυναμικής να προκαλέσει τις πλέον ριζικές αλλαγές, τότε μπορεί απλά να είναι το πρόσχημα της αναθεώρησης αρχών για να διευκολυνθεί η οπισθοχώρηση.
Συχνά επικαλείται η Αριστερά την Ευελιξία. Σε μια μάχη υπάρχουν και τακτικές οπισθοχωρήσεις και ανακωχές. Η στρατηγική όμως δεν αλλάζει. Άρα το ζητούμενο (που πάντα είναι ιστορικά ζητούμενο σε όλα τα πολιτικά κινήματα) να ξεχωρίζεις την στρατηγική από την τακτική. Το θέμα είναι να έχει συμφωνηθεί η Στρατηγική, Όλη αυτή η κριτική αντιπαραβολή όλων των παραδόσεων της Αριστεράς κατατέθηκε για να σημειωθεί ότι η Στρατηγική δεν είναι δυνατόν να είναι απόηχος ούτε μίας εκ των παραδόσεων, ούτε και των τριών μαζί, αλλά ενός νέου όντος της οικογένειάς τους. Από το DNA τους βέβαια, αλλά με νέα γέννηση, όχι ένα τέκνο Φρανκενστάϊν..
Όλοι εμείς που μέσα από τον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ πολεμάμε τον «λειτουργικό θάνατο» της Πατρίδας μας και του Λαού της για αυτή την νέα γέννηση δουλεύουμε μέσα σε πρωτοφανείς συνθήκες πυκνότητας του ιστορικού χρόνου.
* Σταθακιός Αλέξανδρος, Μέλος Ν.Ε. ΣΥΡΙΖΑ Σάμου
Δημοσιεύτηκε στο «ΣΑΜΙΑΚΟΝ ΒΗΜΑ» της 25/2/2013
