Για «καθαρό» πολιτικό λόγο:

29 κατασκευαστές μικροπολιτικής συνιστούν Siemens· αυτοί ξέρουν…*

 

Του Γιάννη Στρούμπα

 

Η ανάγκη των πολιτικών να πείσουν για την αλήθεια και την ορθότητα των λεγομένων τους τούς οδηγεί στην υιοθέτηση της κατάλληλης για τις στοχεύσεις τους φρασεολογίας. Ο λόγος του κ. Καραμανλή χαρακτηρίζεται από τη συστηματική χρήση των όρων «καθαρός» και «ξεκάθαρος», σε μια απόπειρα του πρωθυπουργού να επικυρώσει τη διαύγεια των θέσεών του. Η περιοδικότητα με την οποία επαναλαμβάνονται στην ομιλία του οι συγκεκριμένοι όροι είναι τόσο συχνή, ώστε η φρασεολογία καταντά εκτός από μονότονη και άκρως κουραστική.

---

* α΄ δημοσίευση: εφημ. «Αντιφωνητής», αρ. φύλλου 280, 1/10/2009.

Παραθέτουμε δύο χαρακτηριστικά χωρία από τη συνέντευξη τύπου του κ. Καραμανλή στο πλαίσιο της φετινής Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης. Το πρώτο: «Είμαστε όλοι στρατευμένοι σ' έναν αγώνα, δύσκολο αγώνα, αλλά που [sic] έχουμε καθαρό μήνυμα, καθαρές θέσεις και απόλυτη ειλικρίνεια απέναντι στους πολίτες.» Το δεύτερο: «Πιστεύω ότι όλα αυτά μπορεί να τα κάνει μόνο μία κυβέρνηση που έχει καθαρή στόχευση, καθαρό πολιτικό λόγο, καθαρό μήνυμα, την απόφαση να προχωρήσει σε αυτές τις δύσκολες αποφάσεις, σε αυτόν τον -αν θέλετε- ανηφορικό δρόμο.» Οι τοποθετήσεις του πρωθυπουργού επιστεγάζονται συνήθως κι από την επιλογική διαπίστωση «αυτή είναι η αλήθεια», που επιβεβαιώνει – υποτίθεται- εμφαντικά την εγκυρότητα των επιχειρημάτων του.

 

            Η ίδια ανάγκη να πειστούν οι πολίτες για τη διαύγεια και την ειλικρίνεια του πολιτικού λόγου εντοπίζεται και στον κ. Παπανδρέου. Η εμφάνιση εδώ των όρων «καθαρός» και «ξεκάθαρος» δεν είναι τόσο συχνή, διατηρεί ωστόσο τη σημαίνουσα λειτουργία της. Παραθέτουμε δύο αντίστοιχα χωρία από τη συνέντευξη τύπου του κ. Παπανδρέου στο πλαίσιο και πάλι της φετινής Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης. Το πρώτο αφορά τους τρεις βασικούς άξονες πάνω στους οποίους το ΠΑ.ΣΟ.Κ. υπόσχεται να κινηθεί: «Καθαρό περιβάλλον, καθαρά λεφτά, καθαρές κουβέντες.» Το δεύτερο αφορά την οικονομική εξάρτηση των μέσων ενημέρωσης από κρατικά και ιδιωτικά συμφέροντα: «Θέλουμε λοιπόν καθαρές σχέσεις, καθαρούς κανόνες, για να έχουμε πραγματικά και ελεύθερη δημοσιογραφία, και εφημερίδες και μέσα ενημέρωσης ανεξάρτητα.» Από τη φρασεολογία του κ. Παπανδρέου μνημονεύουμε επίσης την απόφανση «μακριά από μας κάθε ίχνος αλαζονείας», που παραπέμπει ευθέως στη «σεμνότητα και ταπεινότητα» του κ. Καραμανλή. Οι δύο φράσεις μάλιστα δεν αντιστοιχούν μόνο ως προς το περιεχόμενό τους. Διατυπώθηκαν και σε ανάλογες χρονικές συγκυρίες: η φράση του κ. Καραμανλή αμέσως μετά από τη νίκη της Ν.Δ. στις βουλευτικές εκλογές του 2004· η φράση του κ. Παπανδρέου αμέσως μετά από τη νίκη του ΠΑ.ΣΟ.Κ. στις φετινές ευρωεκλογές.

            Η επιμονή των πολιτικών ηγετών στην «καθαρότητα» λόγων και θέσεων δηλώνει σε πρώτη ανάγνωση, σύμφωνα και με τις επιδιώξεις των ίδιων των πολιτικών, τη βούλησή τους να απαγκιστρωθούν από τις σκοπιμότητες του παρελθόντος, να πάψουν να κινούνται σε δρόμους υπόγειους και σκοτεινούς, που συντηρούν τη διαφθορά κι ενισχύουν την κομματικοκρατία, να εγγυηθούν τη διαφάνεια και τη νομιμότητα. Η επιμονή στην «καθαρότητα» αποτελεί παράλληλα ένα στοιχείο σύγκρισης με τις αντίπαλες παρατάξεις, εφόσον υπονοεί πως εκείνες αποκρύπτουν από τους πολίτες τις πραγματικές τους αντιλαϊκές προθέσεις. Πέρα όμως από την παραπάνω πρώτη ανάγνωση, η εμμονή στην καθαρότητα αποκαλύπτει την αγωνία των παρατάξεων να κάμψουν τη δικαιολογημένη δυσπιστία των πολιτών απέναντί τους, λόγω του βεβαρημένου αδιαφανούς ιστορικού των κομμάτων.

             Η διαρκής επαναφορά του πολιτικού λόγου στην «καθαρότητα» είναι στην πραγματικότητα μια απεγνωσμένη προσπάθεια να περισωθεί η αξιοπιστία του πολιτικού κόσμου. Η επανερχόμενη «καθαρότητα» μοιάζει με κεκέδισμα, με λόγο ασθματικό, επιβαρημένο από άγχος ν' αποδείξει ότι αληθεύει. Είναι η παραδοχή απ' την πλευρά των πολιτικών ότι η ρητορική τους χωλαίνει. Γι' αυτό αισθάνονται την ανάγκη να απολογηθούν ακριβώς με τον τρόπο του μικρού παιδιού που μπροστά στη δύσπιστη, ανακριτική ματιά των γονιών του ψελλίζει «αλήθεια σας λέω»!

            Πώς όμως να μην είναι δύσπιστος πια ο ψηφοφόρος, όταν ο πολιτικός κόσμος παραδέχεται ο ίδιος τις ατασθαλίες που συμβαίνουν; Ο κ. Παπανδρέου ομολόγησε στη φετινή Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης πράγματα γνωστά μεν, πάντοτε ωστόσο ανατριχιαστικά, ιδίως όταν γίνονται παραδεκτά από τους εμπλεκόμενους. Σχολίασε χαρακτηριστικά σε ό,τι αφορά τη διαπλοκή κράτους και μέσων ενημέρωσης: «Αυτό είναι το πρόβλημα, ότι σήμερα δεν είναι ελεύθερα τα μέσα ενημέρωσης. Δεν είναι πάντα ελεύθερος ο δημοσιογράφος να γράφει αυτό που πιστεύει, αυτό είναι το πρόβλημα. Και αυτό γιατί; Διότι υπάρχει μια εξάρτηση οικονομική μεταξύ των μέσων ενημέρωσης, του κράτους, της πολιτικής, ιδιωτικών συμφερόντων, πιθανώς και άλλων παραγόντων.»

 

Η παραδοχή εδώ εμφανίζεται σαν απόπειρα μεταμέλειας, σαν υπόσχεση ρήξης με το διαβρωμένο παρελθόν. Αν όμως τις στρογγυλεμένες γενικότητες επιχειρήσει κανείς να τις συγκεκριμενοποιήσει, πόσο αισιόδοξος θα αισθανθεί για το μέλλον; Ας υποθέσουμε ότι το ΠΑ.ΣΟ.Κ. σχηματίζει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Με ποιον συγκεκριμένο τρόπο θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα που περιγράφει ο αρχηγός του; Θα προσδιορίσει ονομαστικά τα μέσα ενημέρωσης που το στηρίζουν και θα κόψει τον λώρο που τα συνδέει με το κόμμα; Ή μήπως θα αποποιηθεί οποιαδήποτε σχέση εξηγώντας ότι η στήριξη που του παρέχεται από ορισμένα μέσα εδράζεται αποκλειστικά στη συγγενική ιδεολογία των μέσων αυτών με την παράταξη; Ακόμη παραπέρα: πώς θα διαχειριστεί το ΠΑ.ΣΟ.Κ. τη δυνατότητά του σαν κυβέρνηση να επηρεάζει τη γραμμή των μέσων κατευθύνοντας την κρατική διαφήμιση, άρα και το κρατικό χρήμα προς συγκεκριμένους προορισμούς; Και τι θα κάνει με τους επιχειρηματίες που συντηρούν μέσω των ανδρείκελών τους κάποια μέσα ενημέρωσης, δραστηριοποιούμενοι παράλληλα σε εργοληπτικές από το κράτος εταιρείες;

            Παρόμοιες αμφιβολίες ταλανίζουν τον ψηφοφόρο που επεξεργάζεται τον λόγο του κ. Καραμανλή. Η δυσπιστία εδώ επέρχεται φυσιολογικά από τον έλεγχο του πρόσφατου κυβερνητικού παρελθόντος της Ν.Δ. Όση καλή διάθεση κι αν δείξει κάποιος απέναντι στις προεκλογικές εξαγγελίες «καθαρότητας», σκοντάφτει στο πρόσφατο εσπευσμένο κλείσιμο της βουλής, το οποίο οδήγησε και στην παραγραφή των πιθανών αδικημάτων όλων των πολιτευτών που ενεπλάκησαν στην υπόθεση της Siemens. Η «απόλυτη ειλικρίνεια» πάλι, συναντά την τοποθέτηση «εκλεκτών» «ημετέρων» σε υψηλά κλιμάκια που δημιουργούνται ακριβώς για τον σκοπό αυτό ή τον διορισμό των «στρατιωτών» του κόμματος σε δημόσια πόστα, με την καταστρατήγηση κάθε έννοιας αξιοκρατίας και την ταυτόχρονη πολιτική ομηρία όσων γεύονται τους απαγορευμένους καρπούς της παρανομίας. Κατά τ' άλλα, υποτίθεται πως θα 'πρεπε να ισχύει η πάγια βεβαίωση του κ. Καραμανλή «όλα στο φως, ο καθένας θα τιμωρείται όσο ψηλά και αν βρίσκεται». Μόνο που τους διακόπτες του φωτός τους έσβησε ο ίδιος ο πρωθυπουργός, όπως προαναφέραμε.

 

            Με δεδομένες τις παλινωδίες των κομμάτων, φαίνεται πως η μόνη «ελπίδα» επαλήθευσης των «καθαρών» υποσχέσεων είναι η πέτρα του σκανδάλου, η Siemens με τα πλυντήριά της: τοποθετείς στον κάδο τους το βρόμικο χρήμα, και με τη μεσολάβηση μερικών εξωτικών off-shore εταιρειών το παραλαμβάνεις ξεπλυμένο, κάτασπρο κι ολοκάθαρο: 29 κατασκευαστές μικροπολιτικής συνιστούν Siemens· αυτοί ξέρουν… Παρομοίως και με το «καθαρό» περιβάλλον: χωρίς γιγαντοαφίσες για όσους το υπόσχονται, μα με εκλογικά φυλλάδια παντού διασκορπισμένα. Ή με γιγαντοαφίσες, για όσους δεν τις κατάργησαν, και μάλιστα ενδεικτικές για το περιεχόμενο των εκλογικών αναμετρήσεων: Λούκας, Έλενα Παπαρίζου, Κώστας Καραμανλής, με τη σειρά που οι αφίσες εμφανίζονται στην παραλιακή της ευρύτερης περιφέρειας Αθηνών. Καθότι η διακύβευση καί στις ερχόμενες εκλογές αφορά την προτίμησή μας σε σχήμα νυχτερινής διασκέδασης! Άλλωστε για το «φως» συμβιβαστήκαμε: το μόνο «ξεκάθαρο» στην πολιτική σκηνή της χώρας είναι τα «ξεπλυμένα» σκοτάδια της…

 

Γιάννης Στρούμπας