Ασθενής κρίκος και Μέτωπο ζωής ή θανάτου του λαού – Θεωρητικές και πρακτικές πτυχές – Μέρος ΙΙ
Του Δημήτρη Πατέλη*
Η μετατόπιση αυτού του φάσματος που γίνεται όλο και πιο έκδηλη στην κρίση, επιτάσσει τον επαναπροσδιορισμό αυτής της εκπροσώπησης, με ανάδειξη του νέου ριζοσπαστισμού που θα δοκιμάζεται στην ιδιοτυπία της νέας συγκυρίας και των καθηκόντων που αυτή επιτάσσει για το κίνημα. Ο επαναπροσδιορισμός αυτός δεν γίνεται με λεκτικές ακροβασίες και κορώνες, αλλά στη βάση της μορφοποίησης του νέου υποκειμένου των από κάτω, με πρώτο βήμα τη συγκρότηση του κινήματος σε μετωπική κοινωνικοπολιτική συμμαχία.
Σε αυτό το πεδίο θα επαναπροσδιοριστεί το δίπολο "δεξιά – αριστερά". Η εμπειρία δείχνει οικτρά, ότι όποιοι επιχειρούν να στήσουν "αποϊδεολογικοποιημένα μέτωπα" χωρίς την αριστερά και εναντίον της αριστεράς (κάθε αριστεράς), ή ακόμα χειρότερα, στη βάση του αντικομμουνισμού, οδηγούνται σε φαιδρά και επικίνδυνα προσωποπαγή αρχηγικά γκρουπούσκουλα με χειραγωγικούς μηχανισμούς παλαιοκομματικής κοπής, που ανοίγουν δρόμο για κάθε καιροσκοπισμό και για ακροδεξιούς τυχοδιωκτισμούς. Δεν κτίζεται Μέτωπο βάσει προσωπικών ιδιοτελών στρατηγικών, με αυτόκλητους "προφήτες" και "σωτήρες", με χειραγωγικές απάτες και "κινήσεις κορυφών".
Δεν υπάρχει πιο βλακώδης και καταστροφική για το κίνημα αντιδιαλεκτική προκατάληψη, από αυτή που συνδέει τη μετωπική πολιτική με παραίτηση και αποστασία από την επαναστατική θεωρία και στρατηγική. Η προκατάληψη αυτή εκδηλώνεται τραγελαφικά, με μιαν εμμονή κάποιων στη στρατηγική "ορθοδοξία" ως προαπαιτούμενο για την παραμικρή επιμέρους τακτική κίνηση, σε βαθμό αντιστρόφως ανάλογο της πραγματικής θεμελίωσης και του συγκεκριμένου ιστορικού χαρακτήρα αυτής της "στρατηγικής". Μ' άλλα λόγια, πολύ συχνά, αν όχι κατά κανόνα, θέτουν φραγμό σε κάθε μετωπική πρωτοβουλία και αγώνα άνθρωποι και συλλογικότητες, η θεωρητική συγκρότηση και η σαφήνεια των στρατηγικών προταγμάτων των οποίων είναι επιεικώς φαιδρά. Αυτή η θεωρητική ανεπάρκεια είναι οργανικά συνδεδεμένη με την αδυναμία διαλεκτικής και ιστορικά συγκεκριμένης αντίληψης της σχέσης μεταξύ στρατηγικής και τακτικής, που έχει ως αποτέλεσμα την πλήρη σύγχυση και παράλυση-παραίτηση: κάθε επιμέρους τακτικό βήμα εκλαμβάνεται ως ατόφια στρατηγικό και αντιστρόφως, η στρατηγική εκλαμβάνεται αδιαμεσολάβητα ως τακτική.
Όταν οι επαναστάτες, οι κομμουνιστές καλούν σε μέτωπο, δεν αποποιούνται την κομμουνιστική θεωρία και προοπτική. Μέτωπο με κρυψίνοιες, κρυφές ατζέντες και καπελώματα, δεν γίνεται.Δεν τίθεται ως προαπαιτούμενο για τη "μαζικότητα" του μετώπου η άρνηση είτε η συγκάλυψη της κομμουνιστικής προοπτικής από τους κομμουνιστές που συστρατεύονται και πρωτοστατούν σε αυτό. Απλώς αυτή η προοπτική (όπως την εννοεί ο καθ' εις) δεν μπορεί να τίθεται ως προαπαιτούμενο για τη σύμπηξη του Μετώπου και την προώθηση των διεκδικήσεών του, δεν μπορεί να τίθεται ως κραυγαλέα προμετωπίδα αριστερής, αντικαπιταλιστικής, σοσιαλιστικής, κομμουνιστικής κ.ο.κ. "καθαρότητας". Μιας "καθαρότητας", που θα δρα αποτρεπτικά για τη συστράτευση ανθρώπων, οι οποίοι προσφάτως κάνουν τα πρώτα βήματα της ριζοσπαστικοποίησής τους και είναι άκρως επιφυλακτικοί σε κάθε ακατάληπτη διακήρυξη.
Δεν μας χρειάζεται λοιπόν ούτε "αριστερό" μέτωπο, ούτε μέτωπο "της αριστεράς", της "παναριστεράς" κ.ο.κ. Το πρόσημο και η κοινωνική σημασία του μετώπου θα τίθενται από τα προτάγματα, από την πρακτική του στην κοινωνία, από το περιεχόμενο και τις μορφές του αγώνα, ενός αγώνα που δεν θα αναπαράγει αγκυλώσεις και προκαταλήψεις, αλλά θα ενοποιεί χειραφετικά το συλλογικό του υποκείμενο. Εάν π.χ. κάποιος άνθρωπος στη φάση της ριζοσπαστικοποίησής του συστρατεύεται με το πρόταγμα της εθνικοποίησης των τραπεζών και κομβικών κλάδων υποδομών με εργατικό έλεγχο, αλλά δεν αυτοπροσδιορίζεται σήμερα ως αριστερός, κομμουνιστής κ.ο.κ., θα πρέπει να τίθεται εκτός Μετώπου; Το ίδιο το περιεχόμενο παρόμοιων αιτημάτων τι είναι άραγε, δεξιό; Για ποιο λόγο λοιπόν σε αυτή τη συγκυρία να κραυγάζει το Μέτωπο περί της αριστεροσύνης ή περί του ανικαπιταλισμού του; Ο βέβαιος δρόμος για την απώθηση και την αποστράτευση τέτοιων ανθρώπων από το Μέτωπο, είναι ο βομβαρδισμός τους με ποικίλες εκδοχές ακατάληπτων ακόμα και για τους ίδιους τους φορείς τους στερεότυπων, προταγμάτων, "στρατηγικών διακηρύξεων", παγιωμένων εν πολλοίς με τα χρόνια σε αυτοαναφορικές ιδιολέκτους μικροομάδων, ως απόηχος άλλων εποχών, που εκλαμβάνονται (και συχνά είναι) ως ξύλινη, αδιέξοδη και χρεοκοπημένη γλώσσα. Η θεωρία γίνεται υλική δύναμη, μόνο στο βαθμό που συνδέεται οργανικά με τη ζωή και τα βιώματα των ανθρώπων, μόνον όταν η εμπειρία του αγώνα αλλάζει τη ζωή τους και τους πείθει για τη ζωτική σημασία της αληθινής θεωρίας – οδηγού για δράση, μιας θεωρίας που γίνεται κτήμα τους και διέπει στον ένα ή στον άλλο βαθμό τη ζωή και τη δράση τους. Κάθε άλλη "θεωρία" είναι χειραγωγικό καπέλωμα με διαλυτικές επιπτώσεις.
Ο αγώνας για το Μέτωπο, δεν συνιστά και δεν μπορεί να συνιστά λοιπόν αποστασία από τον κομμουνισμό. Τουναντίον μάλιστα. Ο ορισμός της αποστασίας από την υπόθεση της στράτευσης για την επανάσταση και τον κομμουνισμό, είναι σήμερα η αδράνεια και η παθητικότητα, είναι η παραίτηση από τη βέλτιστη για τη συγκυρία (θεωρητική και πρακτική) συμβολή στην κλιμάκωση της ριζοσπαστικοποίησης του λαού. Είναι η πόζα της κομματικής είτε/και ακαδημαϊκής "καθαρότητας" και μια εκδοχή στωικής "αταραξίας", αποστασιοποίησης από τις ζωτικές ανάγκες του αγώνα, χαρακτηριστική για ότι ο Μαρξ αποκαλούσε "καθηγητική επιστήμη". Είναι η επίκληση της θεωρητικής ανεπάρκειας του κινήματος για την "αφοσίωση αποκλειστικά στη θεωρία", ώστε "όταν αυτή αναπτυχθεί σε επαρκή βαθμό" (πότε άραγε, μετά τη δευτέρα παρουσία;) να δούμε τι θα κάνουμε και στην πράξη…
Αν η αριστερίστικη απόρριψη του Μετώπου από τριτοδιεθνιστικά κόμματα του μεσοπολέμου ήταν ένα σύμπτωμα παιδικής νόσου του κομμουνισμού (που εν μέρει βρήκε θεραπεία με τις τελευταίες παρεμβάσεις της Διεθνούς, και οδήγησε στο έπος της αντίστασης, βλ. Γκ. Ντιμιτρόφ. Ο φασισμός, και Σάρλη Δ. Η πολιτική του ΚΚΕ στον αγώνα κατά του μοναρχοφασισμού. http://vivlio2ebook.blogspot.gr/), η τωρινή απόρριψη, όσο κι αν επενδύεται με αριστερίστικη φρασεολογία, είναι γεροντική νόσος θνησκόντων μορφωμάτων, που επενδύουν έτσι τις ανασφάλειες της αυτοαναπαραγωγής των μηχανισμών τους, εξορκίζοντας φοβικά ότι ότι δεν ελέγχει η γραφειοκρατεία τους. Μηχανισμών εν πολλοίς ενσωματωμένων στο σύστημα, με λίγο – πολύ διακριτούς και παγιωμένους επί μακρό ρόλους λίγο πολύ ριζοσπαστικής διαχείρισης της δυσαρέσκειας και της διαμαρτυρίας εντός του συστήματος. Η νιρβάνα της "ιδεολογικής καθαρότητας", στην κομματική-γραφειοκρατική και στην ακαδημαϊκή εκδοχή της, είναι το σημερινό πρόσωπο της αποστασίας από την υπόθεση της κομμουνιστικής προοπτικής. Είναι η επίκληση της θεωρητικής, στρατηγικής και τακτικής "καθαρότητας" ως άλλοθι για την αδράνεια και την παραίτηση από μια συγκυρία μοναδική στην ιστορία του επαναστατικού κινήματος της χώρας μας και του κόσμου.
Ουδέποτε οι επαναστάτες κομμουνιστές δεν φοβούνταν την ώσμωση με εν τω γεννάσθαι λαϊκά, ριζοσπαστικά κινήματα. Είναι επιταγή από τον καιρό του κομμουνιστικού μανιφέστου των Μαρξ και Ένγκελς: "Οι κομμουνιστές δεν αποτελούν κανένα ιδιαίτερο κόμμα απέναντι στ' άλλα εργατικά κόμματα. Δεν έχουν συμφέροντα που ξεχωρίζουν από τα συμφέροντα του προλεταριάτου στο σύνολο του. Δεν διακηρύσσουν κάποιες ιδιαίτερες αρχές, που σύμφωνα μ' αυτές θα ήθελαν να πλάσουν το προλεταριακό κίνημα. Οι κομμουνιστές διαφέρουν από τα άλλα προλεταριακά κόμματα μονάχα κατά τούτο: ότι από τη μια μεριά, στους διάφορους εθνικούς αγώνες των προλετάριων τονίζουν και προβάλλουν τα συμφέροντα που είναι κοινά σ' όλο το προλεταριάτο κι ανεξάρτητα από την εθνότητα. Και από την άλλη, ότι στις διάφορες βαθμίδες ανάπτυξης του αγώνα ανάμεσα στο προλεταριάτο και την αστική τάξη, εκπροσωπούν πάντα τα συμφέροντα του κινήματος στο σύνολο του".
Ας θυμηθούμε τη θέση και το ρόλο των επαναστατών σε κάθε κρισιακή συγκυρία ασθενών κρίκων, από την εποχή του Μαρξ μέχρι σήμερα. Ουδέποτε οι κομμουνιστές δεν υπήρξαν θεατές ή τζογαδόροι, που περίμεναν στη γωνία που θα κάτσει η μπίλια της ιστορικής συγκυρίας. Κρισιακές συγκυρίες με όλο και πιο έντονα χαρακτηριστικά προεξεγερσιακής – προεπαναστατικής κατάστασης σε "ασθενή κρίκο" του κεφαλαιοκρατικού συστήματος, δεν εμφανίζονται συχνά στην ιστορία, αλλά με συχνότητα δεκαετιών (εάν όχι και αιώνων). Είναι λοιπόν ιστορική η ευθύνη μας έναντι του λαού μας και της παγκόσμιας προοπτικής του κινήματος.
Η Αριστερά φέρει το φορτίο αιώνων κοινωνικών και πολιτικών αγώνων. Η κομμουνιστική αριστερά στην Ελλάδα, παρ' όλες τις αδυναμίες της, σε πολύ αντίξοες συνθήκες ήττας και αντεπανάστασης, κατόρθωσε σε σημαντικό βαθμό (ανώτερο από κάθε άλλη χώρα της Ευρώπης) να διασώσει τις επαναστατικές παραδόσεις. Τώρα, έρχεται αντιμέτωπη με νέα καθήκοντα και πρωτόγνωρες δοκιμασίες. Χωρίς να θεωρώ το Μέτωπο εσωτερική ή αποκλειστική υπόθεση της Αριστεράς, συμφωνώ με τον προβληματισμό του Π. Παπακωνσταντίνου: "Απομένει να δούμε αν, σ' αυτή την περίπτωση, η Αριστερά στο σύνολό της βγάλει τα αναγκαία συμπεράσματα, υπερβεί αυταπάτες και διασπάσεις, ώστε να σχηματίσει το αναγκαίο λαϊκό, δημοκρατικό μέτωπο, από τις γειτονιές μέχρι το κεντρικό πολιτικό επίπεδο, που θα της επιτρέψει να νικήσει στον επόμενο γύρο, που δεν θα αργήσει. Εάν τα καταφέρει, θα μετατρέψει μια πρόσκαιρη εκλογική αποτυχία σε στρατηγική νίκη για την Ελλάδα και το λαό της. Αν όχι, θα προδώσει τις ελπίδες αυτού του λαού σε χρονικό ορίζοντα μιας ολόκληρης γενιάς" (http://www.thepressproject.gr/theme.php?id=22441).
Χωρίς σαφή προσδιορισμό των στρατηγικών διακυβευμάτων στη συγκυρία εμπλοκής στην πολιτική με όρους κοινωνικού πολέμου, χωρίς σαφή προσδιορισμό των κριτηρίων διάκρισης και της εκάστοτε διάταξης φίλιων και εχθρικών δυνάμεων (των λανθανουσών και εφεδρικών συμπεριλαμβανομένων) όχι βάσει στερεοτύπων του παρελθόντος, αλλά βάσει του τι πρακτικά πρεσβεύουν στην αναδιάταξη των συσχετισμών δυνάμεων και της δυναμικής τους, χωρίς προσδιορισμό και επιλογή βάσει στρατηγικής του πότε, σε τι έκταση, με τι εμπλεκόμενες δυνάμεις, μέσα και τρόπους, με τι επιμέρους τακτικές κινήσεις κ.ο.κ. θα δώσει το ανερχόμενο μετωπικόκίνημα τις (επί του παρόντος κατ' εξοχήν ιδεολογικοπολιτικές, ηθικές κ.ο.κ.) μάχες για να κατατροπώσει το εχθρικό καθεστώς, αλλάζοντας άρδην το συσχετισμό δυνάμεων σε όλα τα μέτωπα, ο αγώνας δεν θα είναι απλώς χαμένος, αλλά και επικίνδυνος.
Σε συνθήκες οξύτατου ανοικτού κοινωνικού πολέμου, δεν υπάρχουν ουδέτεροι, δεν υπάρχει αταραξία της βολής, δεν υπάρχουν περιθώρια για χρυσελεφάντινους πύργους διανοουμενίστικης εστέτ νιρβάνα, για μεσοβέζικες θέσεις και υπεκφυγές: το κάθε επιμέρους, τοπικό, τακτικό και ελάσσον, συνάπτεται αναγκαστικά με το γενικό, το κοινωνικό, το στρατηγικό και το μείζων. Ότι αφορά έστω και μικρά διακυβεύματα μετατοπίσεων συσχετισμών δυνάμεων, η κάθε θέση υπέρ ή κατά θεσμών, επιλογών και προσώπων, εξακοντίζεται σήμερα στο επίκεντρο του αδυσώπητου κοινωνικού και πολιτικού αγώνα. Έτσι, η ιδιοτυπία της συγκυρίας και του μετώπου, σε κάθε βήμα του αγώνα θα θέτει εκ των πραγμάτων στο επίκεντρο προς διερεύνηση τα κομβικά, τα θεμελιώδη προβλήματα της επαναστατικής θεωρίας και μεθοδολογίας, την αναζήτηση και την επικαιροποίηση της προοπτικής του ριζικού επαναστατικού μετασχηματισμού, τη στρατηγική της κομμουνιστικής ενοποίησης της ανθρωπότητας, πιο επίκαιρη από ποτέ. Χωρίς αυτή τη διερεύνηση, χωρίς επιστημονική προτρέχουσα σύλληψη της προοπτικής της κοινωνίας, η όποια ριζοσπαστικοποίηση μπορεί να αποβεί τυφλή, ανεπιτυχής ή και θνησιγενής. Τα νικηφόρα Τ-34 των μαχών που έρχονται, θα έλθουν ως αποτέλεσμα της επιτυχίας μας στη δημιουργική ανάπτυξη της επαναστατικής θεωρίας της εποχής μας, στη θεωρητική θεμελίωση της νομοτελούς προοπτικής της ενοποιημένης ανθρωπότητας, στην ευρύτερη δυνατή μετατροπή του κομμουνιστικού ιδεώδους σε νόημα της ζωής των παραδοσιακών και των νέων στρατιών της εργατικής τάξης, των λαών, σε ιδανικό για την επίτευξη του οποίο οι άνθρωποι που ορθώνουν το ανάστημα τους θα είναι έτοιμοι να ζήσουν ή να πεθάνουν.
Όσο θα κλιμακώνεται ο ριζοσπαστικός πατριωτικός και διεθνιστικός αγώνας σε συντονισμό με αδελφά κινήματα στην περιφέρεια της Ε.Ε., στη Μεσόγειο, στα Βαλκάνια και σ' όλο τον κόσμο, εκ των πραγμάτων θα αντλεί δύναμη από την επιτακτικότητα της κομμουνιστικής προοπτικής. Ο κόσμος του κεφαλαίου αποκαλύπτεται στην κρίση ως κόσμος χωρίς προοπτική για τη νεολαία, για την κοινωνία. Η μόνη προοπτική που μπορεί να προτείνει, είναι αυτή του αργού ή γρήγορου θανάτου, της φρίκης χωρίς τέλος για να αποτραπεί κάθε σκέψη και πράξη για το τέλος της φρίκης. Είμαστε καταδικασμένοι να πολεμήσουμε για τη νίκη.
Η κλιμάκωση και εμβάθυνση της συστημικής κρίσης, αναδεικνύει μέσω των αντιφάσεων τις κοινωνικές και πολιτικές συγκλίσεις που θεμελιώνουν την επιτακτικότητα του Μετώπου. Απαιτείται λοιπόν ένας μετωπικός πόλος έλξης, που θα αναβαθμίσει ριζικά την αυτοοργάνωση και την περιφρούρηση όλου του κινήματος, που θα γιγαντώνεται αν ξεπεράσει τα σύνδρομα της ήττας και της αναποτελεσματικότητας. Το διακύβευμα είναι μεγάλο, η ιστορική ευθύνη – ακόμα μεγαλύτερη. Η επιτυχία του εγχειρήματος δεν είναι προδιαγεγραμμένη, αλλά σε αποφασιστικό βαθμό θα εξαρτηθεί από τους παγκόσμιους και εγχώριους συσχετισμούς, από τη γνώση, από τη συνειδητότητα των σκοπών, των τρόπων και των μέσων του αγώνα και από τη μαχητική αποφασιστικότητα των ανθρώπων.
Πάμε στον πόλεμο για να νικήσουμε. Αν είναι να ηττηθούμε, ας πέσουμε μαχόμενοι και όχι ως υποτακτικοί σε εθελόδουλη παραίτηση με διάφορα προσχήματα. Μετωπικός αγώνας λοιπόν μέχρι την νίκη, σ' αυτόν τον δίκαιο για τους από κάτω κοινωνικό πόλεμο.
Χανιά 15.6.2012
* Ο Δ. Πατέλης είναι μέλος της Διεθνούς Ερευνητικής Ομάδας "Η Λογική της Ιστορίας". Το παρόν κείμενο εκφράζει προσωπικό προβληματισμό του.
