Μήπως τελικά οι Έλληνες γελάσουν τελευταίοι;
Του Arvind Subramanian*
Η χρεοκοπία θα είναι καταστροφική για την Ελλάδα και η συνεπακόλουθη μετάδοση της κρίσης θα είναι ζημιογόνος για την Ευρώπη. Αυτή είναι η κοινή εκτίμηση. Η συζήτηση που διεξάγεται περιστρέφεται μόνο στο πόσο ισχυρή θα είναι η μετάδοση της κρίσης και ποιος θα πρέπει να είναι ο χειρισμός για τα υπερχρεωμένα κράτη αλλά και για τους μεγάλους χρηματοδότες της Ε.Ε.
Μήπως, όμως, η συζήτηση κινείται σε λάθος βάση; Εκτός ευρωζώνης η Ελλάδα θα μπορούσε να αποδειχθεί πολύ πιο επικίνδυνη για το σύστημα στο οποίο πραγματικά ποτέ δεν ανήκε… Μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα επιτυχούς ανάκαμψης!
Υπάρχει ένα σενάριο που παραγνωρίζεται, βάσει του οποίου η χρεοκοπία δεν καταλήγει σε καταστροφή για την Ελλάδα. Σε αυτήν την περίπτωση, η πραγματική και πιο υπαρξιακή απειλή για την ευρωζώνη είναι πολύ διαφορετική. Σε αυτό το σενάριο εκείνοι που γελούν τελευταίοι είναι οι Έλληνες. Ας δούμε, όμως, αυτό το σενάριο.
Οι άμεσες επιπτώσεις από την αποχώρηση ή την εκδίωξη της Ελλάδας από την ευρωζώνη σίγουρα θα είναι ισοπεδωτικές. Θα ενταθεί η φυγή κεφαλαίου, θα πυροδοτηθούν η υποτίμηση και ο πληθωρισμός. Θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί και να γίνει επαναδιαπραγματεύσιμη η ονομαστική αξία όλων των υπαρχόντων συμβολαίων, φέρνοντας χρηματοοικονομικό χάος. Αυτό που ενδεχομένως να αποδειχθεί πολιτικά ολέθριο είναι πως μπορεί τελικά να απαιτηθεί περισσότερη λιτότητα, καθώς η Ελλάδα εξακολουθεί να καταγράφει πρωτογενές έλλειμμα, το οποίο θα πρέπει να εκμηδενιστεί εάν η Ε.Ε. και το ΔΝΤ σταματήσουν να χρηματοδοτούν.
Αυτή η διαδικασία, όμως, θα οδηγήσει και σε σημαντική υποτίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας (50 δραχμές για 1 ευρώ ποιος θα πάρει;). Παρ' όλα αυτά, έτσι θα τεθεί σε κίνηση μία διαδικασία προσαρμογής, που σύντομα θα οδηγήσει στον επαναπροσδιορισμό της οικονομίας και θα τη θέσει σε δρόμο βιώσιμης ανάπτυξςη. Πράγματι, ίσως υπάρξει εκτίναξη της ανάπτυξης, πιθανότατα για μεγάλη χρονική περίοδο, εάν υιοθετηθούν λογικές πολιτικές για την ανάκτηση της μακροοικονομικής σταθερότητας.
Ποια στοιχεία στηρίζουν αυτήν την υπόθεση; Ας δούμε τι έγινε σε χώρες που χρεοκόπησαν και υποτίμησαν τα νομίσματά τους και τις χρηματοοικονομικές κρίσεις της δεκαετίας του 1990. Όλες αρχικά υπέφεραν με σοβαρή ύφεση, που όμως διήρκεσε για ένα ή δύο χρόνια. Ακολούθησε η ανάκαμψη. Η Νότιος Κορέα κατέγραψε εννέα έτη συνεχούς ανάπτυξης με μέσο ετήσιο ρυθμό 6%. Η Ινδονησία, η οποία υπέστη αλυσιδωτές χρεοκοπίες, οι οποίες οδήγησαν στην κατάρρευση σχεδόν κάθε τράπεζας της χώρας, την ίδια περίοδο αναπτύχθηκε ετησίως κατά 5%. Η Αργεντινή κατά 8% και η Ρωσία πάνω από 7%. Τα στοιχεία αυτά αποδεικνύουν ότι υπάρχει ζωή και μετά τις χρηματοοικονομικές κρίσεις.
Βεβαίως, στην περίπτωση της Ελλάδας υπάρχουν ορισμένες ιδιαιτερότητες. Ο χαμηλός λόγος των εξαγωγών ως ποσοστό του ΑΕΠ λέγεται ότι αποκλείει την πιθανότητα ανάκαμψης που να στηρίζεται στις εξαγωγές. Το επιχείρημα αυτό, όμως, δεν είναι ισχυρό, επειδή οι κρίσεις μπορεί να οδηγήσουν σε δραστικό επαναπροσδιορισμό της οικονομίας.
Η Ινδία, επί παραδείγματι, κατάφερε να διπλασιάσει τον λόγο των εξαγωγών ως προς το ΑΕΠ μέσα σε μία δεκαετία μετά την κρίση του 1991 και τον επαναδιπλασίασε την επόμενη δεκαετία χωρίς μεγάλη υποτίμηση.
Επιπλέον, η Ελλάδα θα υποστεί υποτίμηση γιγαντιαίων διαστάσεων. Μία τέτοια αλλαγή αδιαμφισβήτητα θα δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για εξαγωγές και θα μετατρέψει δραστηριότητες που μέχρι πρότινος δεν είχαν εμπορικό πλεονέκτημα σε εμπορικές ευκαιρίες. Ουδείς μπορεί να προβλέψει ποιες θα είναι αυτές οι εξαγωγές. Θα δημιουργηθούν, όμως, ισχυρά κίνητρα από τη σούπερ ανταγωνιστική συναλλαγματική ισοτιμία, γεγονός που είναι αδιαμφισβήτητο.
Ας υποθέσουμε, λοιπόν, ότι κατά τα μέσα του 2013 η ελληνική οικονομία ανακάμπτει, ενώ η υπόλοιπη ευρωζώνη παραμένει σε ύφεση. Ο αντίκτυπος στην Ισπανία, στην Πορτογαλία και στην Ιταλία, που θα παλεύουν ακόμη με τη λιτότητα, θα είναι ισχυρός. Οι ψηφοφόροι των συγκεκριμένων χωρών θα αρχίσουν να παρατηρούν την επιτυχία της γειτονικής Ελλάδας, που όλοι μέχρι πρότινος περιφρονούσαν.
Θα αρχίσουν να διερωτώνται γιατί οι δικές τους κυβερνήσεις δεν ακολουθούν το ελληνικό παράδειγμα και θα ενταθούν οι φωνές που θα τάσσονται υπέρ της εξόδου από την ευρωζώνη. Με άλλα λόγια, το ελληνικό παράδειγμα θα μπορούσε να αλλάξει θεμελιωδώς τα κίνητρα των χωρών να παραμείνουν στην ευρωζώνη, ειδικότερα εάν το οικονομικό περιβάλλον εξακολουθήσει να είναι δυσμενές.
Σε αυτό το σημείο, θα επηρεαστεί και η Γερμανία. Σήμερα η Γερμανία κάνει τα ελάχιστα για να παραμείνει ενωμένη η ευρωζώνη και μάλιστα με απροθυμία. Εάν, όμως, η έξοδος γίνει ελκυστική πρόταση για τα μέλη της ευρωζώνης, τότε η Γερμανία θα βρεθεί στο στόχαστρο. Θα της ζητηθεί να δείξει μεγαλοθυμία αντί για την τρέχουσα τσιγκουνιά ως ύστατη δοκιμασία για το πόσο πολύ εκτιμά την ευρωζώνη.
Η απάντηση μπορεί να ξαφνιάσει. Ο γερμανικός λαός μπορεί ξαφνικά να συνειδητοποιήσει ότι η ευρωζώνη προσφέρει στη χώρα όχι ένα, αλλά δύο «αλόγιστα προτερήματα»: χαμηλά επιτόκια, που είναι και ο παράδεισος του ευρωπαϊκού κεφαλαίου, και ανταγωνιστική συναλλαγματική ισοτιμία καθώς δένεται με πιο αδύναμους εταίρους. Σε αυτήν την περίπτωση, η Γερμανία θα πρέπει να προσφέρει στους εταίρους της μία πολύ πιο ελκυστική συμφωνία για να τους κρατήσει στην ευρωζώνη.
Αυτό το σενάριο βρίθει ειρωνικών καταστάσεων. Η Ελλάδα, που τώρα θεωρείται ο παρίας που μολύνει την ευρωζώνη, θα είναι πολύ μεγαλύτερος κίνδυνος για την επιβίωση του ευρώ εάν εκδιωχθεί. Εάν η έξοδος από την ευρωζώνη δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για ανάκαμψη στην Ελλάδα, τότε μπορεί να υπάρξει ο κίνδυνος μετάδοσης της… επιτυχίας. Η συνεχιζόμενη ελληνική τραγωδία μπορεί να έχει τελικά αίσιο τέλος για την Ελλάδα. Η τραγωδία, όμως, θα συνεχιστεί για την ευρωζώνη και ίσως για όλο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
* Ο Arvind Subramanian είναι senior fellow στο Peterson Institute for International Economics και συγγραφέας του Eclipse: Living in the Shadow of China's Economic Dominance'.
ΠΗΓΗ: FT.com, Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved. Το είδα: 16/05/12, http://www.euro2day.gr/ftcom_gr/194/articles/699520/ArticleFTgr.aspx
