Κρίση και αριστερή διέξοδος – Η πρόκληση της επόμενης μέρας
Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΤΡΕΠΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ*
Tων Στάθη Κουβελάκη & Κώστα Λαπαβίτσα
«Η έξοδος της Ελλάδας από την ΟΝΕ, η σύγκρουση με την ΕΕ και η υιοθέτηση εκτεταμένου αντικαπιταλιστικού προγράμματος θα λειτουργήσει ως παράδειγμα για τους ευρωπαϊκούς λαούς… Η Ελλάδα μπορεί να γίνει σημείο αναφοράς για τη δράση των άλλων ευρωπαϊκών λαών που δέχονται τεράστιες πιέσεις λόγω της κρίσης και επιζητούν μεγάλες αλλαγές, όπως δείχνουν οι πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις στη Γαλλία, τη Γερμανία και τη Βρετανία. Σε μια τέτοια προοπτική η Ευρώπη θα μπορέσει ίσως να μπει σε διαφορετική πορεία, προωθώντας τη διεθνιστική αλληλεγγύη των ευρωπαϊκών λαών με πραγματικούς όρους και όχι με τη σημερινή υποκρισία που καλύπτει την ιμπεριαλιστική κυριαρχία. Θα πρόκειται για το πρώτο ουσιαστικό πλήγμα κατά του νεοφιλελευθερισμού και της χρηματιστικοποίησης που οδήγησαν στην τεράστια κρίση του 2007. Η ανατρεπτική αριστερά μπορεί όντως να κάνει την Ελλάδα να αλλάξει τον εαυτό της συμβάλλοντας σε ευρύτερες παγκόσμιες αλλαγές».
Ο Κώστας Λαπαβίτσας και ο Στάθης Κουβελάκης καταθέτουν 54 θέσεις – προτάσεις, χαράσσουν τους άξονες της Αριστερής Διεξόδου από την Κρίση, ενώ αναδεικνύουν την αναγκαιότητα μετωπικής συμμαχίας των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων με πυρήνα μια Αριστερά με ανατρεπτικό προσανατολισμό.
Οι θέσεις χωρίζονται σε τρία μέρη:
Γενικευμένη καπιταλιστική κρίση: Ευρώπη και Ελλάδα (θέσεις 1-17)
Κοινωνικές δυνάμεις και πολιτική εξουσία στην εποχή των μνημονίων (θέσεις 18-41)
Αριστερή πρόταση για επίλυση της κρίσης και κοινωνική αλλαγή (θέσεις 42-54)
Σας παρουσιάζουμε μια σύντομη περίληψη των θέσεων.
Η κρίση που αντιμετωπίζει ο ελληνικός καπιταλισμός είναι οικονομική, κοινωνική, πολιτική, κρατική, ιδεολογική και ηθική. Για πρώτη φορά στην ιστορία της η Ελλάδα αντιμετωπίζει γενικευμένη κρίση που δεν οφείλεται σε πόλεμο αλλά πηγάζει ενδογενώς από τις καπιταλιστικές κοινωνικές σχέσεις… Η ελληνική κρίση είναι μέρος της παγκόσμιας αναταραχής που ξεκίνησε το 2007 και άρα πηγάζει από τις γιγαντιαίες αντιφάσεις του χρηματιστικοποιημένου νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού της εποχής μας… Η συσσώρευση στις ώριμες καπιταλιστικές χώρες δεν έχει μπει σε νέα και δυναμική βάση, ενώ δεν έχει ανεβεί αποφασιστικά η μακροπρόθεσμη κερδοφορία του κεφαλαίου. Παράλληλα η παραγωγική βάση της παγκόσμιας οικονομίας αναδιαρθρώνεται προς όφελος της αναδυόμενης Ασίας και σε βάρος των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Το θεσμικό και νομικό πλαίσιο της καπιταλιστικής συσσώρευσης, από την άλλη, καθορίζεται από τις νεοφιλελεύθερες θεσμικές αλλαγές των τελευταίων τριών δεκαετιών. Η κυριότερη αλλαγή είναι η απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και των χρηματοπιστωτικών αγορών… Ο ώριμος καπιταλισμός της εποχής μας δεν έχει έντονο αναπτυξιακό δυναμισμό, αλλά δημιουργεί αλλεπάλληλες φούσκες στις οποίες συμμετέχει και το βιομηχανικό κεφάλαιο αποσπώντας χρηματοπιστωτικά κέρδη. Η γιγαντιαία φούσκα του 2001-2007 οδήγησε στην κρίση που ξέσπασε το 2007, εκφράζοντας τη βαθύτερη δυστοκία της συσσώρευσης με τη μορφή της διόγκωσης του ιδιωτικού και του δημόσιου χρέους…
Η ΟΝΕ ασκεί τεράστιες πιέσεις στη μισθωτή εργασία και έχει δημιουργήσει νέα αντίθεση κέντρου–περιφέρειας στην Ευρώπη. Η αντίθεση παίρνει τη μορφή απώλειας ανταγωνιστικότητας από πλευράς περιφέρειας … οδηγώντας έτσι σε διόγκωσης του χρέους… Το χρέος της περιφέρειας είναι εν μέρει εγχώριο, λόγω της γιγάντωσης των περιφερειακών τραπεζών, και εν μέρει διεθνές, λόγω του δανεισμού από τις τράπεζες του κέντρου… Για τις χώρες της περιφέρειας, αλλά και τα εργατικά στρώματα κέντρου και περιφέρειας, δεν υπάρχει προοπτική κεϋνσιανής πολιτικής, ή εκ νέου ενίσχυσης του κράτους πρόνοιας. Το μέλλον θα φέρει μόνο λιτότητα, μειώσεις και αυστηρό έλεγχο του κόστους εργασίας, ιδιωτικοποιήσεις, περαιτέρω απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και εξασθένιση του κράτους πρόνοιας. Είναι στρατηγικό λάθος που πηγάζει από την αποτυχημένη ιδεολογία του ευρωπαϊσμού να πιστεύεται ότι οι εξελίξεις αυτές είναι συγκυριακές και οφείλονται σε πολιτικές επιλογές των κυβερνήσεων της Γερμανίας, της Γαλλίας και άλλων χωρών του κέντρου. Απεναντίας, τα μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης απορρέουν από τη φύση της ΟΝΕ και σκοπεύουν στην προστασία των συμφερόντων του μεγάλου τραπεζικού και βιομηχανικού κεφαλαίου.
Η νομισματική ένωση είναι ένα αντιφατικό και εκμεταλλευτικό πλέγμα σχέσεων που δε μπορεί να διατηρηθεί επί μακρόν, είτε γιατί οι χώρες της περιφέρειας θα αντιδράσουν, είτε γιατί θα υπάρξει γενικευμένη αντίδραση της μισθωτής εργασίας. Το σπάσιμο της ΟΝΕ με τη σημερινή μορφή της είναι θέμα χρόνου. Οι επιλογές της ελληνικής αστικής τάξης αποδείχθηκαν απολύτως τυχοδιωκτικές απειλώντας τη χώρα και την κοινωνία της με κατάρρευση. Πρόκειται για τεράστια ιστορική αποτυχία που οδηγεί σε νέα μορφή αποικιοποίησης της Ελλάδας…
Η αντιμετώπιση της κρίσης υπό την αιγίδα της τρόικας έχει επίσης άμεσες επιπτώσεις στη λειτουργία και τη σύσταση του ελληνικού κράτους. Με την έξαρση της ευρωπαϊκής ‘ενοποίησης' καθ' οδόν προς την ΟΝΕ, το ελληνικό κράτος απώλεσε σειρά μηχανισμών παρέμβασης και ελέγχου της οικονομίας. Η ΕΕ επέβαλε την αντίληψη ότι η απελευθέρωση των αγορών θα φέρει από μόνη της τα επιθυμητά αποτελέσματα ανάπτυξης. Οι ελληνικοί κρατικοί μηχανισμοί φαίνεται ότι σταδιακά έχασαν ακόμη και τη δυνατότητα να διαμορφώνουν ανεξάρτητη άποψη αποδεχόμενοι την επικυριαρχία των ευρύτερων μηχανισμών της ΕΕ… Πρόκειται για εξέλιξη πρωτοφανή στην ελληνική ιστορία, η οποία εμπεριέχει μεγάλους κινδύνους για την κοινωνία, αλλά και για την εθνική υπόσταση… Η Ελλάδα μετατρέπεται σε μία λιμνάζουσα και ασήμαντη γωνιά της ΕΕ, με περιορισμένη εθνική κυριαρχία και δημοκρατικές διαδικασίες υπό αίρεση, που θα φέρει μονίμως ένα τεράστιο χρέος. Το τίμημα της συνεχιζόμενης παραμονής στην ΟΝΕ και της αποδοχής των πολιτικών της ΕΕ είναι οικονομικός, κοινωνικός και εθνικός μαρασμός. Πρόκειται για εθνική αυτοχειρία χωρίς προηγούμενο…
Η κύρια ευθύνη για την αντιπρόταση ανήκει στην εργατική τάξη που θα πρέπει να δώσει προοπτική και κατεύθυνση και στις άλλες τάξεις που πλήττονται από την κρίση. Αλλά, δεν έχει ως τώρα δημιουργήσει ανεξάρτητη πρόταση για έξοδο από την κρίση, πέραν της απόρριψης της πολιτικής της τρόικας και της αυξανόμενης δυσπιστίας προς την ΟΝΕ… Παρά την αδυναμία σχηματισμού ταξικής αντιπρότασης, η αντίδραση της μεγάλης πλειοψηφίας ήταν εντυπωσιακή το 2010-11. Είναι απολύτως λάθος να λέγεται ότι ο ελληνικός λαός συναίνεσε σιωπηλά στην πολιτική της τρόικας. Απεναντίας, αποδείχτηκε μαχητικός, δημιουργικός και με πλήρη συναίσθηση της κατάρρευσης της εθνικής του αξιοπρέπειας. Τον πρώτο λόγο είχε η εργατική τάξη με κύματα απεργιών και καταλήψεων που δεν σταμάτησαν ποτέ, παρά την ταχύτατη άνοδο της ανεργίας. Εμφανίστηκαν οι πρώτες μορφές αυτοδιαχείρισης και αυτοδιοίκησης επιχειρήσεων και άλλων μονάδων, όπως νοσοκομεία, που δείχνουν τη δυνατότητα εναλλακτικής οργάνωσης της κοινωνικής ζωής.
Αποφασιστική σημασία στην αδυναμία σχηματισμού συνεκτικής αντιπρότασης έχουν παίξει δύο ακόμη παράγοντες, διαφορετικής βαρύτητας αλλά συνδεόμενοι μεταξύ τους. Ο πρώτος, και λιγότερο σημαντικός, είναι η ανεπάρκεια της ελληνικής διανόησης μπροστά στην κρίση. Αντιμέτωπη με την βαθύτερη κρίση του ελληνικού καπιταλισμού στα νεότερα χρόνια, η εγχώρια διανόηση δεν κατάφερε να παραγάγει καμία ουσιαστική συζήτηση για τα αίτια της κρίσης, αλλά και τις προοπτικές επίλυσής της… Ο δεύτερος, και κατά πολύ σημαντικότερος, παράγοντας είναι η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να διαμορφώσει οποιαδήποτε εναλλακτική πρόταση που να περιλαμβάνει έξοδο από την ΟΝΕ. Το ελληνικό πολιτικό σύστημα δεν είναι καθόλου ανοργάνωτο, ανίκανο, τυχάρπαστο και τα άλλα άσκεφτα που συχνά ακούγονται γι' αυτό. Καθ' όλη τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης αποδείχτηκε σε ένα από τα πλέον σταθερά συστήματα της ευρωπαϊκής ηπείρου, υπηρετώντας αποτελεσματικά τις επιλογές της μεγάλης ελληνικής αστικής τάξης. Κεντρικό στοιχείο αυτών των επιλογών… ήταν ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός… Για το λόγο αυτό ο ευρωπαϊσμός αναδείχτηκε σε αποφασιστικό κριτήριο διαχωρισμού ανάμεσα στα πολιτικά κόμματα κατά την διάρκεια της κρίσης. Η πρόσδεση στον ευρωπαϊσμό, ή η αποφυγή της ουσιαστικής ρήξης μαζί του, που χαρακτηρίζει και τα τέσσερα μεγάλα κόμματα της Μεταπολίτευσης, έχει λειτουργήσει αποτρεπτικά για το σχηματισμό αξιόπιστης εναλλακτικής πρότασης αντιμετώπισης της κρίσης. Δεν επιτρέπει επίσης να εκφραστεί η αντίδραση και ο σκεπτικισμός προς την ΟΝΕ και την ΕΕ που αναμφίβολα υπάρχουν μέσα στα εργατικά, τα μικρομεσαία και τα αγροτικά στρώματα.
Μέσα στις συνθήκες αυτές η Αριστερά θα πρέπει να πάρει θέση αποδεχόμενη τον ιστορικό της λόγο ύπαρξης. Με άλλα λόγια, επιδίωξη της Αριστεράς θα πρέπει να είναι ακριβώς η διαμόρφωση της εναλλακτικής λύσης που λείπει, και που θα ανοίγει με τρόπο αξιόπιστο το δρόμο για την αντικαπιταλιστική αλλαγή της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Η λύση θα πρέπει να βασίζεται στην ταξική συμμαχία της μισθωτής εργασίας, των μικρομεσαίων και των αγροτών… Για να έχει πολιτική αξιοπιστία δεν θα πρέπει απλώς να είναι συνεκτική, αλλά και να εδράζεται σε πολιτική συμμαχία που θα πρέπει να σχηματιστεί με την Αριστερά στο επίκεντρο. Το ζητούμενο της περιόδου, με άλλα λόγια, είναι να σχηματιστεί το πολιτικό μέτωπο που θα δώσει πολιτική έκφραση και θα συμβάλει στη δημιουργία του κοινωνικού μετώπου των τάξεων που πλήττονται από την κρίση.
Η έξοδος της Ελλάδας από την ΟΝΕ, η σύγκρουση με την ΕΕ και η υιοθέτηση εκτεταμένου αντικαπιταλιστικού προγράμματος θα λειτουργήσει ως παράδειγμα για τους ευρωπαϊκούς λαούς… Η Ελλάδα μπορεί να γίνει σημείο αναφοράς για τη δράση των άλλων ευρωπαϊκών λαών που δέχονται τεράστιες πιέσεις λόγω της κρίσης και επιζητούν μεγάλες αλλαγές, όπως δείχνουν οι πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις στη Γαλλία, τη Γερμανία και τη Βρετανία. Σε μια τέτοια προοπτική η Ευρώπη θα μπορέσει ίσως να μπει σε διαφορετική πορεία, προωθώντας τη διεθνιστική αλληλεγγύη των ευρωπαϊκών λαών με πραγματικούς όρους και όχι με τη σημερινή υποκρισία που καλύπτει την ιμπεριαλιστική κυριαρχία. Θα πρόκειται για το πρώτο ουσιαστικό πλήγμα κατά του νεοφιλελευθερισμού και της χρηματιστικοποίησης που οδήγησαν στην τεράστια κρίση του 2007. Η ανατρεπτική αριστερά μπορεί όντως να κάνει την Ελλάδα να αλλάξει τον εαυτό της συμβάλλοντας σε ευρύτερες παγκόσμιες αλλαγές.
* Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Α. Α. ΛΙΒΑΝΗ ένα κείμενο θέσεων που προκαλεί και προσκαλεί σε διάλογο και δράση. Κρίση και Αριστερή Διέξοδος – Θέσεις για ένα κοινωνικό και πολιτικό μέτωπο. Κώστας Λαπαβίτσας – Στάθης Κουβελάκης
ΠΗΓΗ: contramee. Το είδα: http://iskra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=7691:2012-05-07-11-56-31&catid=72:dr-ekdilosis&Itemid=279
