῾Ο Π. Κονδύλης ὡς μαΐστωρ τῆς Γεωπολιτικῆς
Του Κώστα Κάλχα [ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΙΙΙ]
Συνέχεια από τις ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΙΙ Εὐρώπη καί Ρωσία ἤ Κίνα καί Εὐρασία
῾Η πρό δεκαπενταετίας περίπου πρόγνωση τῶν παγκόσμιων ἀδιεξόδων καί διεξόδων ἔφερε τόν Παναγιώτη Κονδύλη στό ζηλευτό ἐπίπεδο τοῦ στοχαστῆ τοῦ κόσμου. Δυστυχῶς, δέν ζεῖ, γιά νά μᾶς βοηθήσει στήν κρίσιμη καμπή πού περνᾶμε μέ τήν στέρεα σκέψη του. ῎Ας δοῦμε, ὅμως, τί μποτίλια ἔριξε στό πέλαγο γιά μᾶς.
«Τό κλειδί τῆς ῎Απω ᾿Ανατολῆς»:῾Η Εὐρώπη θά μποροῦσε μελλοντικά νά δραστηριοποιηθεῖ ὡς συνεκτική πολιτική ὀντότητα σέ πλανητικό ἐπίπεδο, πρέπει τώρα νά θέσουμε τό εὔλογο ἐρώτημα· ποῦ καί γιά ποιόν σκοπό; Σ᾿ ἕναν πολυπολικό κόσμο, ὁ ἀνταγωνισμός μέ τόν καιρό θά ὀξυνθεῖ, ἐπειδή κάθε ἐνεργό μέρος θά ἀναγκάζεται νά μετρᾶ τίς δυνάμεις του μέ ἐκεῖνες πολλῶν ἄλλων. ῾Ο πλανητικός χαρακτήρας τῶν δρωμένων δέν σημαίνει, βέβαια, ὅτι τά δρῶντα ὑποκείμενα ὀφείλουν νά ἁπλωθοῦν ἰσομερῶς σέ ὁλόκληρη τήν ὑδρόγειο καί νά ἔχουν παντοῦ τά ἴδια ζωτικά συμφέροντα. ῾Η Εὐρώπη εἶναι δυνατόν νά διαθέτει ἐκεῖ ἀξιόλογο βάρος, μονάχα ἄν δέν πουλᾶ ἁπλῶς τεχνογνωσία, τήν ὁποία μποροῦν, ἔτσι κι ἀλλιῶς, οἱ ἐνδιαφερόμενοι νά τήν ἀγοράσουν ἀπό τίς γνήσιες ἐπιχώριες Δυνάμεις τοῦ Εἰρηνικοῦ, τήν ᾿Ιαπωνία καί τίς ῾Ηνωμένες Πολιτεῖες, ἀλλά ἔχει στά χέρια της πλεονεκτήματα, τά ὁποῖα ἀναγνωρίζονται ἀμέσως ὡς τέτοια, τόσο σέ σχέση μέ τίς δικές της δραστηριότητες, ὅσο καί στά μάτια τῆς ῎Απω ᾿Ανατολῆς. ᾿Εννοοῦμε τή Ρωσία, καί μάλιστα τή Σιβηρία. ῾Η Σιβηρία (καί ἡ Κεντρική ᾿Ασία) ἀποτελεῖ τήν τελευταία πλούσια σέ πρῶτες ὕλες καί ἀραιοκατοικημένη μεγάλη ἐπιφάνεια μέσα σ᾿ ἕναν πυκνοκατοικημένο πλανήτη. ῞Οποιος πιστεύει ὅτι ἡ «γνώση» καί ἡ «πληροφορία» ἔκανε παρωχημένα τά ζητήματα τοῦ χώρου καί τῶν πρώτων ὑλῶν, ἁπλῶς ἔχει πέσει θύμα τῆς ἰδιοτελοῦς μυθολογίας τοῦ κυβερνοχώρου, πού σήμερα εἶναι τῆς μόδας. (…)᾿Αμερικανοί καί ᾿Ιάπωνες ἐκμεταλλεύθηκαν ταχύτατα τήν ἐξασθένιση καί κατόπιν τήν κατάρρευση τῆς Σοβιετικῆς ῞Ενωσης, προκειμένου νά εἰσβάλουν οἰκονομικά στή Σιβηρία, ἀρχικά ὑπό τή μορφή τῆς ἀνηλεοῦς ἀποψίλωσης τοῦ δασικοῦ της πλούτου, ἀλλά ἔχοντας πάντοτε κατά νοῦν τά τεράστια ἀποθέματα ἀρκτικοῦ πετρελαίου καί βιομηχανικά-στρατηγικά σημαντικῶν μεταλλευμάτων. ῾Ωστόσο, ὁ πρῶτος μνηστήρας τοῦ σιβηρικοῦ (καί κεντροασιατικοῦ) χώρου καί τοῦ πλούτου του ὀνομάζεται Κίνα. ῾Η Κίνα δέν ὠθεῖται πρός τόν χῶρο αὐτό ἁπλῶς καί μόνο ἀπό μακρινές μνῆμες ἤ βάσιμες ἱστορικές ἀξιώσεις, οἱ ὁποῖες ἔπαιξαν κι αὐτές τόν ρόλο τους στίς ἔνοπλες συγκρούσεις μέ τήν Σοβιετική ῞Ενωση κατά τή δεκαετία τοῦ 1960, ἀλλά ἀπό στοιχειακές δυνάμεις. Στούς 1,2 δις κατοίκους τῆς σημερινῆς Κίνας θά προστεθοῦν ὥς τό 2030 ἄλλα 500 ἑκ. περίπου, καί ἤδη ἡ διατροφή τους, καθώς μάλιστα ἀνέρχεται παράλληλα τό βιοτικό τους ἐπίπεδο, θά θέσει σέ τρομερή δοκιμασία τούς παγκόσμιους ἀγροτικούς πόρους. Μέ τόν ἴδιο τουλάχιστον ρυθμό θά αὐξηθεῖ ἡ πείνα γιά ἐνέργεια καί πρῶτες ὕλες. ῾Εκατοντάδεςε ἑκατομμύρια ἀνθρώπων θά βρίσκονται μπροστά σ᾿ ἕναν σχεδόν κενό τεράστιο χῶρο, ὁ ὁποῖος προσφέρει τά πλεῖστα, ἀπ᾿ ὅσα χρειάζονται κατεπειγόντως. (…)
«Ποῦ θά στρίψει ἡ ᾿Αρκούδα»; Μόλις ἀρχίσει νά διαγράφεται μιά τέτοια κατάσταση, ἡ Ρωσία θά τεθεῖ ὑπό πίεση καί θ᾿ ἀναγκασθεῖ ν᾿ ἀναζητήσει συμμάχους. ῎Αν δέν βρεῖ, τότε θά ὑποχρεωθεῖ νά κάμει παραχωρήσεις πρός τήν Κίνα ἤ καί νά συμπαραταχθεῖ μαζί της, ὁπότε θά ἐδημιουργεῖτο ἕνας πανίσχυρος συνασπισμός. Μιά μακροπρόθεσμη εὐρωπαϊκή πολιτική ἀπέναντι στή Ρωσία ὀφείλει νά προσανατολισθεῖ σ᾿ αὐτές τίς γεωπολιτικές προοπτικές. ᾿Ασφαλῶς, εἶναι δικαίωμα τῶν ῾Ηνωμένων Πολιτειῶν νά ἐπιθυμοῦν τήν διασφάλιση τῆς πλανητικῆς μονοκρατορίας τους, μεταξύ ἄλλων, μέ τή συνεχή χαλιναγώγηση ἤ καί μέ τόν κατακερματισμό τῆς Ρωσίας. ῞Ομως, μιά ἑνωμένη Εὐρώπη δέν θά εἶχε νά κερδίσει πολλά πράγματα, ἄν ἐμφανιζόταν ὡς στρατηγικός τοποτηρητής τῶν ᾿Αμερικανῶν στήν ᾿Ανατολική Εὐρώπη καί ὡς ὑποστηρικτής ὅλων τῶν χωριστικῶν τάσεων μέσα στήν ἐπικράτεια τῆς πρώην Σοβιετικῆς ῞Ενωσης. ῾Η εὐρωπαϊκή, καί πρό παντός γερμανική μυωπία, ὅπως φαίνεται μέ τήν ὑποστήριξη τοῦ ἀμερικανικοῦ σχεδίου γιά τήν ἐπέκταση τοῦ ΝΑΤΟ ἴσαμε τά ρωσικά σύνορα, δέν μπορεῖ παρά νά δώσει τροφή σέ μιάν ἀπολύτως θεμιτή δυσπιστία τῆς Ρωσίας καί νά σπρώξει τή γιγαντιαία εὐρασιατική αὐτή χώρα στήν ἐπιθετική ἀπομόνωση ἤ στήν ἀγκαλιά τῆς Κίνας. ῞Οποιος εἶναι ἔστω κι ἐπιφανειακά ἐξοικειωμένος μέ τή ρωσική ἱστορία, θά πρέπει νά γνωρίζει ὅτι καμμία entente cordiale μέ τή Ρωσία δέν εἶναι δυνατή, ἄν δέν τῆς ἀναγνωρισθεῖ ἐξ ὑπαρχῆς τό δικαίωμα νά τηρεῖ τήν τάξη στήν Καυκασία, στήν Κεντρική ᾿Ασία καί σέ ὁλόκληρο τόν σιβηρικό χῶρο. ῾Η Εὐρώπη δέν θά εἶχε νά χάσει τίποτε, ἄν ἡ Ρωσία ἐπιτελοῦσε μέ ἐπιτυχία τό ἔργο αὐτό, ἀντίθετα μάλιστα. Καί δέν θά ὑπῆρχε κίνδυνος ρωσικῆς ἡγεμονίας πάνω σέ μιάν πλούσια κι ἑνωμένη Εὐρώπη, ἱκανή νά δρᾶ πολιτικά μέ ἑνιαῖο τρόπο. Μιά τέτοια Εὐρώπη δέν θά εἶχε νά φοβηθεῖ τίποτε ἀπό τή Ρωσία, ἐνῶ ἡ Ρωσία θά εἶχε νά ἐλπίζει τά πάντα ἀπό μιά τέτοια Εὐρώπη. Συνάμα, στό πλαίσιο μιᾶς μεγαλεπήβολης γεωπολιτικῆς ἀναδιάταξης τῆς Εὐρασίας, θά λύνονταν ἀπό μόνα τους ζητήματα, ὅπως ἡ ρωσική ἐπιρροή στήν ᾿Ανατολική Εὐρώπη καί οἱ ἀντίστοιχοι φόβοι τῶν λαῶν της. ῞Ωστε ἡ μεγάλη πλανητική καί κοσμοϊστορική δυνατότητα μιᾶς ἑνωμένης Εὐρώπης θά ἦταν ἡ Εὐρασία.
«᾿Ακμή καί Παρακμή»; (…) ᾿Από δημογραφική ἄποψη, ἡ Κίνα θά εἶχε ἀποφασιστικό πλεονέκτημα ἀπέναντι τῆς Εὐρώπης, ἄν τυχόν οἱ δύο πλευρές προέβαλαν ταυτόχρονα ἀξιώσεις στόν σιβηρικό καί κεντρασιατικό χῶρο· ἀκόμα καί ἄν ἡ ὑπέρτερη εὐρωπαϊκή τεχνική ἐξουδετέρωνε ὥς ἕνα σημεῖο αὐτόν τόν παράγοντα, πάλι ἡ Εὐρώπη θά πιεζόταν χρονικά. Πέρα ἀπό τοῦτες τίς δυσχέρειες, θά μπορούσαμε νά ἀναφέρουμε κι ἄλλες. ῞Ομως, ὅλα αὐτά δέν μεταβάλλουν τή βεβαιότητα ὅτι μιά Εὐρώπη, δίχως δικές της ἐνεργειακές πηγές καί πρῶτες ὕλες, μιά Εὐρώπη μέ γερασμένο πληθυσμό, πού θ᾿ ἀποτελοῦσε τό πολύ 3%-4% τοῦ παγκόσμιου, μιά Εὐρώπη ἀποκομμένη ἀπό τά μεγάλα στρατηγικά θέματα τῆς πλανητικῆς ἱστορίας τοῦ 21ου αἰώνα, μιά τέτοια Εὐρώπη, ἀργά ἤ γρήγορα, θά μαραινόταν καί θά ἔσβηνε. Τό θεώρημα τοῦ Mackinder γιά τήν Εὐρασία διατηρεῖ πάντοτε τήν ἀξία του. ῞Ομως, ἡ θέση ὅτι ὅποιος κατέχει τή Γερμανία κατέχει καί τήν Εὐρασία εἶχε νόημα μονάχα σ᾿ ἕναν εὐρωκεντρικό κόσμο. Σ᾿ ἕναν πλανητικό κόσμο, ὅπου ἁπλώνεται ὅλο καί περισσότερο ἡ κραταιή σκιά τῆς Κίνας, τό κλειδί γιά τήν παγκόσμια κυριαρχία θά μποροῦσε νά εἶναι ὁ σιβηρικός καί κεντροασιατικός χῶρος. ῾Η Εὐρασία θά ἦταν τό μεγάλο θετικό κέντρο βάρους τῆς πλανητικῆς μιᾶς ἑνιαίας ἤ ἑνιαῖα κυβερνώμενης Εὐρώπης. [᾿Από τό βιβλίο τοῦ Π. Κονδύλη «᾿Από τόν 20ό στόν 21ο αἱώνα» ἐκδ. Θεμέλιο. Σελ. 114 καί ἔπειτα] (Οἱ ἐπίτιτλοι τοῦ ἀρθρογράφου).
Καί πάλι ὁ Ντοστογιέφσκυ: ῎Ας ἐμπλουτιστεῖ ἡ ὀπτική τοῦ ἄρθρου αὐτοῦ μέ ὅσα ἔγραφε στό «῾Ημερολόγιο τοῦ Συγγραφέα» ὁ Ντοστογιέφσκυ, τόν ᾿Απρίλιο τοῦ 1876. Εἶναι τόσοι παλιός καί τόσο ἐπίκαιρος, πού φωτίζει ὅσα λέει καί δέν λέει ὁ Π. Κονδύλης, μέ τρόπο ἐξαιρετικό· — ᾿Εάν κάποτε φτάσει ἡ ἐποχή ὅπου ὅλοι θά πειστοῦν γιά τήν ἀνιδιοτέλεια τῆς Ρωσίας, τότε ἀμέσως θά ἀναζωογονηθεῖ καί θά ἀλλάξει ἡ μορφή τῆς Εὐρώπης. Σίγουρα θά ἔρθει αὐτή ἡ πίστη, ἀλλά αὐτό δέν θά εἶναι ἀποτέλεσμα τῶν δικῶν μας διαβεβαιώσεων· ἡ Εὐρώπη δέν πρόκειται νά πιστέψει καμμία ἀπό τίς διαβεβαιώσεις μας μέχρι τό τέλος καί συνέχεια θά μᾶς ἀντιμετωπίζει ἐχθρικά. — Εἶναι ἀξιοθαύμαστο πού δέν μᾶς ἀγαπᾶ ἡ Εὐρώπη. Ποτέ, ἄλλωστε, δέν μᾶς εἶχε ἀγαπήσει, ποτέ δέν μᾶς θεώρησε δικούς της Εὐρωπαίους, πάντα μᾶς ἔβλεπε ὡς τρομερούς νεοφερμένους. Νά λοιπόν, γιατί μερικές φορές τῆς ἀρέσει νά παρηγορεῖ τόν ἑαυτό της μέ τή σκέψη ὅτι τάχα ἡ Ρωσία εἶναι «πρός τό παρόν ἀνίσχυρη». — Καί γενικά ἡ θέση μας στήν εὐρωπαϊκή μοίρα εἶναι τέτοια, ὥστε εἶναι ἀδύνατο νά νικήσουμε τήν Εὐρώπη, ἀκόμη καί στήν περίπτωση πού θά μπορούσαμε νά τό κάνουμε· αὐτό σέ ὕψιστο βαθμό ἀσύμφορο καί ἐπικίνδυνο. ῎Ετσι, μποροῦν νά μᾶς «συγχωρήσουν» ὁρισμένες τοπικές, θά λέγαμε, νίκες, τήν κατάκτηση τοῦ Καυκάσου… στή Μέση ᾿Ασία, ἀλλά, παρ’ ὅλα αὐτά, δέν μποροῦν νά ἡσυχάσουν.
ΠΗΓΗ: Εφημ. «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ», φ. 864 (1177), σελ. 3, Πέμπτη 16 Φεβρουαρίου 2012.
