Χρεοκοπία σε έναν χρόνο το καλύτερο σενάριο
Του Wolfgang Münchau
Κανένας δεν πιστεύει πραγματικά σε αυτήν τη συμφωνία, ούτε καν εκείνοι που τη διαπραγματεύτηκαν. Ο μηχανισμός ξεκινά να δουλεύει, αλλά η Ελλάδα, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, θα χρεοκοπήσει. Το ερώτημα είναι πότε και πώς.
Ο Paul Krugman παρατήρησε στο blog του στους New York Times ότι η Ελλάδα βρίσκεται εγκλωβισμένη ανάμεσα σε ένα πρόγραμμα λιτότητας που θα επιδεινώνει εσαεί το πρόβλημα του χρέους και σε χρεοκοπία η οποία δεν είναι εφικτή μέχρις ότου η χώρα καταγράψει πρωτογενές πλεόνασμα (δηλαδή πλεόνασμα στον προϋπολογισμό, χωρίς να συνυπολογίζονται οι τόκοι του χρέους). Αυτό, όμως, δεν αναμένεται να συμβεί πριν από το 2013. Κατά συνέπεια, γράφει, το ελληνικό πολιτικό κατεστημένο δεν έχει διαφορετική εναλλακτική από το να τηρήσει στάση αναμονής.
Όλα αυτά είναι σωστά. Η Ελλάδα, όμως, θα μπορούσε να κάνει περισσότερα. Θα μπορούσε να προετοιμαστεί για μία συνολική εξωτερική χρεοκοπία τον επόμενο χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι φέτος θα επιμείνει στην πολιτική λιτότητας, ώστε να πλησιάσει το πρωτογενές έλλειμμα κοντά στο μηδέν. Και θα πρέπει επίσης να εφαρμόσει κάποιες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ώστε να μπορέσει να επωφεληθεί από τα πλεονεκτήματα που θα φέρει η χρεοκοπία.
Εάν λάβουμε υπόψη την ηρωική εκτίμηση ότι με τη συμφωνηθείσα εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα το ελληνικό χρέος θα σταθεροποιηθεί στο 120,5% του ΑΕΠ το 2020, όπως είναι ο στόχος της συμφωνίας, η χρεοκοπία πρακτικά θα συνεπάγεται «ιδιωτικοποίηση του θεσμικού τομέα».
Θα πρέπει να περιλαμβάνει τα δάνεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (EFSF) και τα ομόλογα που έχουν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και οι διάφορες εθνικές κεντρικές τράπεζες. Η Ελλάδα θα πρέπει να κηρύξει πτώχευση και σε ορισμένα ή στα περισσότερα από τα εναπομείναντα ομόλογα του ιδιωτικού κλάδου.
Με τον όρο πτώχευση εννοώ την άρνηση πληρωμής στο εξωτερικό, αλλά όχι κατ’ ανάγκην σε όλο το εσωτερικό της χρέος. Ο στόχος θα πρέπει να είναι η μείωση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ στο 60%.
Εάν η χρεοκοπία οδηγήσει και σε έξοδό της από το ευρώ, τότε θα παρουσιάσει το δικό της νόμισμα, σε ονομαστική ισοτιμία 1 προς 1 έναντι του ευρώ. Η νέα δραχμή θα υποτιμηθεί σημαντικά. Ο ελληνικός εξαγωγικός κλάδος μεταποίησης, που αντιστοιχεί μόλις στο 7% του ΑΕΠ, θα κερδίσει σημαντικά, αλλά όχι αρκετά για να βγει η χώρα από την κρίση. Ο τουρισμός το 2008 αντιστοιχούσε στο 18% του ΑΕΠ, αλλά οι ελληνικοί προορισμοί έχουν γίνει πολύ ακριβοί και για να παραμείνουν ανταγωνιστικοί οι τιμές θα πρέπει να υποχωρήσουν, ιδανικά, κατά 50% περίπου. Αυτό δεν μπορεί να γίνει με την πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης, βάσει της οποίας μειώνονται οι μισθοί και οι τιμές.
Το άθροισμα του τουρισμού και των εξαγωγών, σε συνδυασμό με την προοπτική ισχυρής ανάπτυξης των εξαγωγών καθώς θα βελτιώνονται και οι όροι του εμπορίου, μπορεί να οδηγήσει σε επιτυχία της στρατηγικής της εξόδου από το ευρώ, όμως μόνο στην περίπτωση όπου η χώρα είναι καλά προετοιμασμένη και η στρατηγική εκτελεστεί άψογα.
Η ειρωνεία είναι πως η Ελλάδα και πάλι θα πρέπει να επιβάλει μεταρρυθμίσεις παρόμοιες με αυτές που τώρα ζητούν οι ξένοι πιστωτές της. Η κυβέρνηση θα πρέπει να μπορέσει να εισπράξει φόρους. Θα χρειαστεί να πατάξει τη διαφθορά. Θα πρέπει να εξασφαλίσει ουσιαστική ευελιξία στην αγορά εργασίας. Τα εργατικά συνδικάτα θα πρέπει να εμποδιστούν από τη διαπραγμάτευση αυξήσεων στους μισθούς, που θα εκμηδενίσουν τα οφέλη της υποτίμησης. Η Ελλάδα χρειάζεται διψήφια μεγάλη πραγματική υποτίμηση, η οποία θα απαιτήσει και προσαρμογή των μισθών. Η κυβέρνηση ενδεχομένως να χρειαστεί να συμπληρώσει αυτήν τη στρατηγική με μία πλήρη εισοδηματική πολιτική.
Μία πιο ήπια εκδοχή της πτώχευσης θα ήταν ένα πρόγραμμα που θα επέτρεπε την παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη. Ελάχιστη προϋπόθεση για να συμβεί αυτό είναι να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη. Η Ελλάδα θα πρέπει να διατηρήσει το πνεύμα και το γράμμα της συμφωνίας και η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να αποδεχθεί τη διαγραφή των χρεών της προς την Αθήνα.
Βραχυπρόθεσμα, το δεύτερο πρόγραμμα θα επιδεινώσει την ύφεση. Κάποια στιγμή, η ελληνική κυβέρνηση θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι δεν είναι εφικτό και πως θα πρέπει να αντικατασταθεί από ένα άλλο, που θα περιλαμβάνει διαγραφή του χρέους.
Η Ελλάδα χρειάζεται επίσης ανάπτυξη. Η πτώχευση εντός της ευρωζώνης δεν θα βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της. Για να υπάρξουν πιθανότητες επιτυχίας σε αυτήν τη στρατηγική, θα πρέπει να κατασκευαστεί από το εξωτερικό μία κινητήριος δύναμη ανάπτυξης. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με τη μορφή ενός μεγάλου ευρωπαϊκού επενδυτικού προγράμματος. Εάν κάθε βήμα αυτής της διαδικασίας εκτελεστεί άψογα, τότε θα είναι το λιγότερο επιβλαβές σενάριο. Προϋποθέτει, όμως, τον αστάθμητο παράγοντα της καλής θέλησης και ετοιμότητας για θυσίες από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.
Από τις δύο επιλογές, η πρώτη είναι η πιο πιθανή κι η δεύτερη η πιο επιθυμητή. Η Ελλάδα δεν χρειάζεται να αποφασίσει τώρα ποιον δρόμο θα ακολουθήσει. Η προτεραιότητα της επόμενης κυβέρνησης, όμως, θα πρέπει να είναι να προετοιμάσει το έδαφος και για τα δύο σενάρια. Μπροστά μας βρίσκεται ένας ακόμη χρόνος κατήφειας. Εάν, όμως, πάνε όλα καλά, τότε η χώρα θα έχει επιτέλους αποκτήσει κάποια περιθώρια ελιγμών.
ΠΗΓΗ: FT.com, Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved. Το είδα: 28/02/12, http://www.euro2day.gr/ftcom_gr/194/articles/681783/ArticleFTgr.aspx
